Migraine: Aanvallen van een aura en/of eenzijdige hoofdpijn

Migraine (hemicranie) is een veelvoorkomende neurologische aandoening met een onbekende oorzaak. Hoewel de exacte etiologie van migraine onbekend is, zijn er diverse risicofactoren die een aanval kunnen uitlokken. Migraine-aanvallen kunnen zich in verschillende stadia manifesteren: voortekenen, aura, en eenzijdige, ernstige hoofdpijn. Niet alle stadia hoeven echter altijd voor te komen. De diagnose wordt gesteld door andere mogelijke oorzaken van de symptomen uit te sluiten. Na de diagnose kunnen verschillende tips, aanpassingen en een gezonde levensstijl vaak bijdragen aan het verminderen van de klachten. Medische behandeling met medicatie is ook mogelijk. De vooruitzichten variëren, maar migraine is vaak een chronische aandoening die de kwaliteit van leven aanzienlijk kan verminderen.

• Epidemiologie van migraine
• Oorzaken van migraine
• Risicofactoren voor migraineaanvallen
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen: Voortekenen, aura en/of eenzijdige hoofdpijn
• Voortekenen en beginfase
• Tweede fase met aura
• Derde fase met hoofdpijn
• Vierde fase na de aanval
• Soort hoofdpijn
• Andere klachten
• Na de migraineaanval
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Zelfzorg
• Aanpassingen op het werk
• Professionele medische zorgen
• Prognose van migraineaanvallen
• Complicaties: Verhoogd risico op aandoeningen
• Preventie van migraine
• Levensstijlaanpassingen
• Dieet en voedingsmiddelen
• Medische preventie
• Omgevingsfactoren
• Consult met een arts

Epidemiologie van migraine

Ongeveer 13 procent van de Nederlandse en Belgische bevolking lijdt aan migraine. De prevalentie van migraine is het hoogst in Noord-Amerika, gevolgd door Zuid- en Midden-Amerika, Europa, Azië en Afrika. Wereldwijd vinden dagelijks ongeveer 3.000 migraineaanvallen per miljoen mensen plaats. Vrouwen worden drie keer vaker getroffen dan mannen. De meeste patiënten zijn tussen de 10 en 45 jaar oud, hoewel migraine op elke leeftijd kan voorkomen.

Oorzaken van migraine

Migraine is een primaire vorm van hoofdpijn, zonder een specifieke oorzaak. In de hersenen ontstaan zogenaamde "ontladingen". Deze abnormale hersenactiviteit beïnvloedt de bloedstroom in de hersenen en de omliggende weefsels. Deze ontladingen worden vaak beïnvloed door een combinatie van genetische en omgevingsfactoren.

Risicofactoren voor migraineaanvallen

Er zijn verschillende risicofactoren bekend die een migraineaanval kunnen uitlokken. Deze omvatten zowel aandoeningen als omgevingsfactoren.

Aandoeningen

De volgende aandoeningen kunnen de kans op migraine verhogen:

• Bipolaire stoornis (psychische aandoening: stemmingsstoornis)
• Cerebrale visuele inperking (CVI) (hersenaandoening)
• Hoofdtrauma
• Verlamming van de zesde hersenzenuw (oogbewegingsstoornis)
• Fibromyalgie (chronische aandoening met pijn en vermoeidheid)
• Alpers-Huttenlocher-syndroom (neurodegeneratieve aandoening)
• Antifosfolipidensyndroom (bloedstolsels in (slag)aders)
• NARP-syndroom (symptomen aan zenuwstelsel, ontwikkeling en ogen)
• Hyperaldosteronisme (verhoogde afgifte van aldosteron door de bijnier(en) met verhoogde bloeddruk)
• Pseudotumor cerebri (verhoogde druk in de schedel)
• Vitaminetekorten

Omgevingsfactoren

Daarnaast zijn er enkele omgevingsfactoren die migraineaanvallen kunnen uitlokken:

• Sterke geuren zoals parfums, colognes, en petroleumdestillaten
• Bepaalde voedingsmiddelen zoals chocolade, pinda's, noten en zaden, uien, verwerkte, gefermenteerde, gepekelde of gemarineerde voedingsmiddelen, vlees met nitraten (spek, hotdogs, salami, gehaktvlees), vruchten (avocado, banaan, citrusvruchten) en zuivelproducten (vooral bepaalde kazen)
• Bepaalde voedselbestanddelen zoals aspartaam, monosodiumglutamaat (MSG) en tyramine (in rode wijn, oude kaas, gerookte vis, kippenlever, vijgen en bepaalde bonen)
• Weersveranderingen
• Koffieontrekking bij sommige patiënten
• Een gemiste maaltijd
• Slaaptekort, overmatig veel slapen of veranderingen in het slaappatroon
• Familiaire aanleg: migraine kan in sommige families voorkomen
• Flikkerende lichten of lichtflitsen
• Geslacht: vrouwen hebben vaker last van migraine door hormonale veranderingen geassocieerd met de menstruatiecyclus. Tijdens de zwangerschap komen migraineaanvallen vaak (maar niet altijd) minder voor.
• Gebruik van anticonceptiva
• Luide geluiden
• Overmatig alcoholgebruik
• Roken of blootstelling aan rook
• Stress of angst
• Weinig fysieke activiteit

Symptomen: Voortekenen, aura en/of eenzijdige hoofdpijn

Migraine kent verschillende uitingsvormen. De ernst, frequentie en duur van migraineaanvallen kunnen variëren. Niet alle klachten komen altijd voor bij een migraineaanval. Acute migraine treedt op bij minder dan vijftien dagen per maand, terwijl chronische migraine meer dan vijftien dagen per maand voorkomt. Bij de meeste patiënten komen terugkerende aanvallen voor.

Voortekenen en beginfase

Voorafgaand aan een migraineaanval kunnen voortekenen optreden, zoals een verminderde scherpzinnigheid en overmatig geeuwen. Deze voortekenen kunnen enkele dagen tot uren voor de migrainehoofdpijn beginnen. Andere niet-specifieke klachten zoals vermoeidheid, slaapzucht, nekpijn en een toegenomen eetlust (vooral voor zoetigheden) kunnen zich ook voordoen. Chocolade wordt vaak gezien als een trigger, maar kan in werkelijkheid een teken zijn van de aankomende migraine. Mentale klachten kunnen prikkelbaarheid en concentratieproblemen omvatten.

Tweede fase met aura

De tweede fase van een migraineaanval bestaat uit auraverschijnselen die bij ongeveer één op de vier patiënten voorkomen, meestal tien tot vijftien minuten voordat de hoofdpijn begint. In sommige gevallen kunnen aura-verschijnselen 24 uur tot enkele minuten voor de hoofdpijn optreden. De aura, die maximaal één uur kan duren, bestaat vaak uit visuele veranderingen.

Visuele hallucinaties
Tijdens een aura kunnen visuele hallucinaties en problemen optreden, zoals:

• Amaurosis fugax (tijdelijke blindheid door een beroerte in het oog)
• Anisocorie (ongelijke pupilgroottes)
• Dubbelzien (diplopie)
• Wazig gezichtsvermogen
• Gezichtsvelddefecten
• Het zien van vervormde beelden (metamorfopsie), knipperlichten, lichtflitsen, kleurrijke zigzaggende lijnen, sterretjes, (tijdelijke) blinde of gekleurde vlekken
• Micropsie (verkleind zien van voorwerpen en mensen)
• Oogpijn, oogpijn bij het knipperen en stekende, scherpe oogpijn
• Verlies van het centrale gezichtsveld (midden van het gezichtsveld)
• Zwart-wit zien
• Kleurenblindheid
• Verlies van visuele helderheid of scherpte
• Schaduw zien en andere visuele stoornissen

Derde fase met hoofdpijn

Na de aura komt vaak de hoofdpijn, die meestal aan één kant van het hoofd optreedt. De pijn kan zich verspreiden naar beide zijden van het hoofd. De hoofdpijn is vaak intens en kan gepaard gaan met misselijkheid, braken en overgevoeligheid voor licht en geluid. De pijn kan variëren van kloppend tot constant en kan enkele uren tot enkele dagen aanhouden. Tijdens de aanval kunnen patiënten vaak gevoelig zijn voor prikkels zoals fel licht, harde geluiden en sterke geuren.

Vierde fase na de aanval

Na de migraineaanval kan de patiënt zich uitgeput voelen en kunnen er symptomen van herstel optreden, zoals vermoeidheid, concentratieproblemen en stemmingswisselingen. Deze symptomen kunnen enige tijd aanhouden voordat de patiënt volledig herstelt.

Natuurlijk, hier is de uitgebreid herschreven en actuele versie van de tekst:

Andere symptomen bij aura
Naast de vaak genoemde symptomen van aura, zoals oorsuizen (tinnitus), kunnen er ook andere neurologische verschijnselen optreden. Deze omvatten smaakveranderingen, schemertoestanden, duizeligheid, gevoelloosheid, tintelingen, spraakproblemen, evenwichts- en coördinatieproblemen door schade in de hersenen (ataxie), en zwakte. Hoewel minder vaak voorkomend, kunnen deze symptomen het dagelijkse leven van patiënten aanzienlijk beïnvloeden.

Soort hoofdpijn

Een kenmerkend symptoom van migraine is hoofdpijn, die meestal direct volgt op de aura of de beginfase. Vaak begint de hoofdpijn met een "doof aanvoelend" gevoel dat binnen enkele minuten tot uren verergert. De pijn kan variëren van stekend en brandend tot kloppend of drukkend (druk in het hoofd voelen). Patiënten kunnen de pijn ervaren als een constante klop, als een olifant die stampvoet of als een onophoudelijke bombardementen in het hoofd. De pijn is vaak geconcentreerd achter het oog, rond de wenkbrauw of aan de achterkant van het hoofd en de nek. Beweging of lichamelijke activiteit kan de pijn verergeren. De pijn bevindt zich vaak aan één kant van het hoofd, maar kan ook frontaal (aan het voorhoofd) zijn. Een hoofdpijnfase kan doorgaans maximaal 72 uur duren.

Andere klachten

Naast de hoofdpijn kunnen er ook andere symptomen optreden, hoewel deze niet altijd aanwezig zijn. Dit kan omvatten misselijkheid, braken, fotofobie (overgevoeligheid voor licht), fonofobie (overgevoeligheid voor geluid), hyperacusis (verhoogde gevoeligheid voor geluiden), overgevoeligheid voor bepaalde geuren, frequent urineren (pollakisurie), rillingen, verlies van eetlust (anorexie), overmatig zweten (hyperhidrose) en koud zweten. Een zeldzaam symptoom is het verschijnen van extra tepels. Daarnaast kan allodynie (pijn bij normaal niet-pijnlijke prikkels) soms voorkomen.

Na de migraineaanval

Normaal gesproken duren de symptomen van een migraineaanval 4 tot 72 uur, gevolgd door een herstelfase die tot twee dagen kan duren. Gedurende deze periode kunnen patiënten zich nog steeds vermoeid en lusteloos voelen, met nekpijn en verminderde eetlust.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van migraine begint met een gedetailleerde medische anamnese en lichamelijk onderzoek door de arts. Dit helpt om andere oorzaken van hoofdpijn uit te sluiten, zoals spierspanning, sinusproblemen of hersenaandoeningen zoals hersentumoren of epilepsie. Een specifieke test voor migraine bestaat niet, maar beeldvormende technieken zoals CT-scans of MRI-scans worden soms gebruikt om andere aandoeningen uit te sluiten. Deze scans worden ook uitgevoerd als er sprake is van geheugenproblemen, verlies van alertheid of zwakte. Om epilepsie uit te sluiten, kan een elektro-encefalografie (EEG) nuttig zijn. In sommige gevallen kan een lumbale punctie (ruggenprik) nodig zijn om hersenvocht te onderzoeken.

Behandeling

Zelfzorg

Om migraineaanvallen te verminderen, kunnen patiënten het beste risicofactoren vermijden. Dit houdt in dat ze voedingsmiddelen en geuren vermijden die aanvallen kunnen triggeren. Een koolhydraatarme voeding kan bij veel patiënten de frequentie van de aanvallen verlagen. Een eliminatiedieet (voedsel uitsluiten en opnieuw introduceren) onder begeleiding van een arts kan ook nuttig zijn. Het handhaven van een gezonde levensstijl, met voldoende slaap, vermijden van roken en het beperken van alcoholconsumptie, is ook belangrijk. Uit een studie gepubliceerd in [NEUROIMAGE CLINICAL] in mei 2017 bleek dat bepaalde vormen van acupunctuur effectief kunnen zijn bij het verminderen van aura bij migrainepatiënten. Verder kunnen sommige patiënten baat hebben bij extra mineralen, vitamines, kruiden of andere (voedings)supplementen. Ook natuurlijke pijnstillers en bachbloesems worden soms gebruikt, hoewel het altijd aanbevolen is om medisch advies in te winnen voordat alternatieve therapieën worden geprobeerd.

Aanpassingen op het werk

Aanpassingen op de werkplek en in de thuisomgeving kunnen de ervaring van migrainepatiënten verbeteren. Dit kan inhouden dat de patiënt wordt beschermd tegen storende factoren zoals fel licht, direct zonlicht, en veel omgevingsgeluiden. Het voeren van een open gesprek met een leidinggevende over de noodzaak van een rustige werkomgeving, flexibele werktijden, en de mogelijkheid om thuis te werken, kan ook nuttig zijn. Wanneer een werknemer zich moeilijk voelt om deze kwesties met de leidinggevende te bespreken, kan een arbeidsgeneesheer helpen om het gesprek te faciliteren en een oplossing te vinden.

Professionele medische zorgen

Tijdens een migraineaanval kunnen patiënten gebruikmaken van niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s) zoals Dafalgan, paracetamol, ibuprofen of aspirine om de symptomen te verlichten. Het is echter belangrijk om deze middelen niet te frequent te gebruiken, om te voorkomen dat ze de symptomen verergeren of schade aan de lever, maag of nieren veroorzaken. Voor patiënten die meer dan acht dagen per maand NSAID’s gebruiken, kunnen preventieve medicijnen nodig zijn. Dit kan omvatten bètablokkers, calciumantagonisten, serotonine-agonisten (een vorm van antidepressiva) en anti-epileptica. Injecties met botulinumtoxine type A (botox) kunnen bij sommige patiënten met meer dan vijftien aanvallen per maand verlichting bieden. Andere ondersteunende medicijnen kunnen helpen bij het behandelen van braken en misselijkheid.

Prognose van migraineaanvallen

Medicijnen kunnen het aantal migraineaanvallen gemiddeld met één tot drie per maand verminderen. Ondanks dit, blijven aanvallen vaak terugkomen, zij het soms minder frequent of intens. In zeldzame gevallen kunnen de symptomen volledig verdwijnen. Bij patiënten die preventieve medicatie gebruiken, treden gemiddeld de helft minder aanvallen op. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie stond migraine in 2017 op de zesde plaats van aandoeningen die de kwaliteit van leven aantasten. Het stond achter aandoeningen zoals diabetes mellitus (suikerziekte) en angststoornissen. In een uitzending van het VRT-programma "Van Gils & Gasten" in mei 2017 beweerde osteopaat Thomas D'havé dat migrainepatiënten gemiddeld zeven jaar langer leven. Hij suggereerde dat dit te maken heeft met hun verhoogde zintuiglijke gevoeligheid, wat hen alerter maakt en minder vatbaar voor ongevallen.

Complicaties: Verhoogd risico op aandoeningen

In zeldzame gevallen kan migraine leiden tot 'status migrainosus', waarbij de aanvallen langer dan 72 uur aanhouden en de symptomen intens zijn. Dit kan vereisen dat de patiënt in het ziekenhuis wordt opgenomen vanwege uitdroging door braken en slaapstoornissen.

Migraine is ook geassocieerd met een verhoogd risico op verschillende aandoeningen:

• De ziekte van Ménière (kenmerkt zich door duizeligheid, oorsuizen en gehoorverlies)
• Een beroerte (door onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen, met lichamelijke en mentale symptomen)
• Een bipolaire stoornis (stemmingsstoornis)
• Het Horner-syndroom (symptomen zoals een vernauwde pupil, afhangend bovenste ooglid, teruggetrokken oogbol en niet kunnen zweten aan één kant van het gezicht)
• Het ovarieel hyperstimulatiesyndroom (overstimulatie van de eierstokken)
• Het Raynaudfenomeen (veranderingen in huidskleur met koude en pijn)
• Hoger risico op glaucoom (oogaandoening met verhoogde oogdruk die schade aan de oogzenuw kan veroorzaken)
• Hyperemesis gravidarum (ernstige misselijkheid en braken tijdens de zwangerschap)
• Pre-eclampsie (ernstige zwangerschapscomplicatie)

Preventie van migraine

Preventie speelt een cruciale rol bij het verminderen van de frequentie en ernst van migraineaanvallen. Er zijn verschillende strategieën en aanpassingen die patiënten kunnen helpen om hun migraine te voorkomen of te verminderen. Deze omvatten veranderingen in levensstijl, dieet, en het gebruik van medicatie.

Levensstijlaanpassingen

Een gezonde levensstijl kan significant bijdragen aan de preventie van migraineaanvallen:

• Regelmatige slaap: Zorg voor een consistent slaappatroon door elke dag op hetzelfde tijdstip naar bed te gaan en op te staan. Onregelmatige slaaptijden kunnen migraineaanvallen uitlokken.
• Stressbeheer: Leer technieken voor stressbeheer zoals meditatie, yoga, of ademhalingsoefeningen om stress, een veelvoorkomende trigger, te verminderen.
• Regelmatige lichaamsbeweging: Regelmatige, gematigde lichaamsbeweging kan helpen om migrainefrequentie en -ernst te verminderen. Vermijd echter intense fysieke activiteit die een aanval kan uitlokken.

Dieet en voedingsmiddelen

Bepaalde voedingsmiddelen en drankjes kunnen migraineaanvallen uitlokken. Het vermijden van deze triggers kan helpen bij het voorkomen van aanvallen:

• Identificeer triggers: Houd een voedingsdagboek bij om te bepalen welke voedingsmiddelen en dranken mogelijk aanvallen uitlokken.
• Beperk cafeïne en alcohol: Overmatige consumptie van cafeïne en alcohol kan migraineaanvallen uitlokken. Probeer de inname van deze stoffen te beperken.
• Eet regelmatig: Onregelmatige maaltijden of het overslaan van maaltijden kunnen bijdragen aan migraineaanvallen. Zorg voor regelmatige, uitgebalanceerde maaltijden.

Medische preventie

Naast veranderingen in levensstijl en dieet, kunnen medische behandelingen ook effectief zijn voor migrainepreventie:

• Medicatie: Voor patiënten met frequente aanvallen kan een arts preventieve medicatie voorschrijven. Dit kunnen bètablokkers, calciumantagonisten, serotonine-agonisten, of anti-epileptica zijn.
• Botox-injecties: Voor patiënten met chronische migraine kan botulinumtoxine (Botox) injecties effectief zijn in het verminderen van de frequentie van aanvallen.
• Suppletie: Sommige patiënten ervaren voordelen van het nemen van vitaminen zoals riboflavine (vitamine B2) en magnesium als preventieve maatregel.

Omgevingsfactoren

Het vermijden van omgevingsfactoren die migraineaanvallen kunnen uitlokken kan ook helpen bij preventie:

• Beperk blootstelling aan fel licht: Gebruik zonnebrillen of anti-glare brillen bij fel licht of schermen om fotofobie te verminderen.
• Minimaliseer blootstelling aan harde geluiden: Probeer blootstelling aan luide omgevingsgeluiden te vermijden, wat kan helpen om fonofobie te beperken.

Consult met een arts

Het is belangrijk om regelmatig een arts te raadplegen voor advies en om de effectiviteit van preventieve maatregelen te evalueren. De arts kan helpen bij het ontwikkelen van een gepersonaliseerd plan voor migrainepreventie en eventuele aanpassingen aan het behandelingsregime voorstellen.

Lees verder

• Migraine: Uitlokkende voedingsmiddelen en dranken
• Hemiplegische migraine: Hoofdpijn en neurologische symptomen
• Abdominale migraine (buikmigraine): Plotse buikpijn bij kind
• Menstruele migraine: Hoofdpijn in/rond de menstruatieperiode
• Oogmigraine: Aanvallen van tijdelijke blindheid en hoofdpijn