Menstruele migraine: Hoofdpijn in/rond de menstruatieperiode

Veel vrouwen denken dat de hoofdpijn die ze rond en tijdens de menstruatie hebben gewoon bij de menstruatie zelf hoort. Ze vinden het vervelend, maar vermoeden dat dit een familietrekje is, zeggen dat er niks aan te doen valt, en wachten vervolgens tot de overgang wanneer ze er sowieso geen last meer van hebben. Wanneer dit echter bij bijna elke menstruatie optreedt, is er mogelijk sprake van menstruele migraine (ook wel hormonale migraine genoemd). Dit is een soort hoofdpijn die veelal wel degelijk goed te behandelen is. Soms neemt de migraine tijdens de overgang zelfs in hevigheid toe. Daarom is het belangrijk om tijdig hulp te gaan zoeken.

• Epidemiologie menstruele migraine
• Mechanisme
• Oorzaken hoofdpijn in en rond de menstruatieperiode
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie
• Deskundig advies
• Praktische tips voor het leven met / omgaan met menstruele migraine
• Houd een migraine- en menstruatiedagboek bij
• Pas je voedingspatroon en leefstijl aan
• Overleg over medicatie en preventieve maatregelen
• Creëer een rustige omgeving tijdens een aanval
• Misvattingen rond menstruele migraine
• Menstruele migraine is alleen te behandelen met pijnstillers
• Menstruele migraine is een tijdelijk probleem dat vanzelf overgaat
• Menstruele migraine is alleen een probleem voor vrouwen met zware menstruaties
• Menstruele migraine kan niet worden voorkomen
• Menstruele migraine is hetzelfde als gewone migraine
• Menstruele migraine treft alleen vrouwen in de vruchtbare leeftijd
• Menstruele migraine kan worden genezen

Epidemiologie menstruele migraine

Menstruele migraine is een subtype van migraine dat bij vrouwen voorkomt en nauw samenhangt met hormonale schommelingen. De aandoening treft wereldwijd miljoenen vrouwen en heeft een aanzienlijke impact op de levenskwaliteit en productiviteit.

Incidentie en prevalentie
Menstruele migraine komt voor bij ongeveer 50-60% van de vrouwen met migraine. Ongeveer 7-20% van deze vrouwen ervaart puur menstruele migraine, terwijl de rest menstrueel-gerelateerde migraine ervaart. De aandoening wordt vaker gerapporteerd in vruchtbare leeftijd.

Leeftijdsverdeling
De aandoening manifesteert zich meestal na de menarche en bereikt een piek tijdens de reproductieve jaren. De prevalentie neemt af na de menopauze.

Geografische verschillen
Er zijn beperkte geografische verschillen in de prevalentie van menstruele migraine, hoewel culturele en sociaaleconomische factoren mogelijk de rapportage beïnvloeden.

Impact op de gezondheid
Menstruele migraine wordt geassocieerd met ernstigere symptomen, langere duur en meer medicatiegebruik in vergelijking met niet-menstruele migraine, wat de ziektebelasting vergroot.

Mechanisme

Menstruele migraine ontstaat door complexe interacties tussen hormonale veranderingen, neurologische gevoeligheid en vaatreacties in de hersenen.

Hormonale schommelingen
De daling van oestrogeenspiegels net voor de menstruatie wordt beschouwd als de belangrijkste trigger voor menstruele migraine. Deze hormonale daling beïnvloedt neurotransmitters zoals serotonine, wat de pijngevoeligheid verhoogt.

Neurovasculaire mechanismen
Migraine is geassocieerd met abnormale activering van de trigeminovasculaire route, wat leidt tot ontsteking en dilatatie van craniale bloedvaten.

Rol van prostaglandines
Tijdens de menstruatie wordt een verhoogde productie van prostaglandines waargenomen, wat kan bijdragen aan de pijnintensiteit en gevoeligheid.

Veranderingen in serotoninespiegels
Lage serotonineniveaus tijdens de menstruatie kunnen de prikkelbaarheid van het centrale zenuwstelsel verhogen, wat de drempel voor migraineaanvallen verlaagt.

Oorzaken hoofdpijn in en rond de menstruatieperiode

Menstruele migraine kent een aantal oorzaken:

• De productie van prostaglandines tijdens de eerste dagen van de menstruatie
• Een anticonceptiepil met een hoge dosis oestrogenen
• Een combinatiepil is een mogelijke risicofactor: In de pilvrije week treedt dan namelijk menstruele migraine op
• Een plotse en sterke daling van de oestrogeenconcentratie in het bloed vlak voor en tijdens de menstruatie

Risicofactoren

Hormonale anticonceptiva
Het gebruik van hormonale anticonceptiva kan de frequentie en ernst van menstruele migraine beïnvloeden, afhankelijk van het type en de dosering.

Stress en slaaptekort
Chronische stress en een verstoord slaappatroon verhogen het risico op migraineaanvallen, inclusief menstruele migraine.

Genetische aanleg
Familiaire migrainegeschiedenis speelt een significante rol bij het ontwikkelen van menstruele migraine.

Voedingspatroon en uitdroging
Onregelmatige eetgewoonten en onvoldoende vochtinname kunnen als triggers fungeren voor menstruele migraine.

Risicogroepen

Vrouwen in de vruchtbare leeftijd
De aandoening komt bijna exclusief voor bij vrouwen in de reproductieve levensfase, voornamelijk als gevolg van hormonale cycli.

Patiënten met migrainegeschiedenis
Vrouwen met een bestaande migraineproblematiek hebben een hogere kans op het ontwikkelen van menstruele migraine.

Patiënten met hormonale stoornissen
Aandoeningen zoals polycysteus ovariumsyndroom (PCOS) en endometriose kunnen het risico verhogen door hormonale disbalans.

Vrouwen met overgewicht
Overgewicht is geassocieerd met een verhoogde frequentie van migraineaanvallen, inclusief de menstruele variant.

Symptomen

Veel heftiger
Menstruele migraine is vaak veel heftiger dan gewone migraine. Menstruele migraine duurt langer, geeft veel meer klachten dan misselijkheid en braken en tevens is deze vaak veel moeilijker te behandelen door de arts.

Klachten
Vrouwen vertonen volgende symptomen in meerdere of mindere mate bij (bijna) elke menstruatie:

• Continu heftige, bonzende hoofdpijn die eenzijdig en soms tweezijdig aanwezig is.
• Een onbehandelde aanval duurt 4-72 uur.
• Heel erg beroerd: misselijk, overgeven, duizeligheidsklachten, concentratieproblemen.
• Hoofdpijn die toeneemt bij lichamelijke inspanning.
• Het dagelijks leven wordt belemmerd door de migraineaanvallen.
• Overgevoelig voor licht (medische term is "fotofobie") en/of geluid: Patiënten verkiezen een stille, donkere ruimte waar ze geen last hebben van geluid en licht.

Periode
De aanval begint twee dagen voor de menstruatie tot twee dagen daarna. Dit is per vrouw wel verschillend. Zo start de aanval bij sommige dames drie dagen voor de menstruatie, terwijl dat bij anderen zelfs oploopt tot vijf à zeven dagen.

Geen aura's
Bij menstruele migraine komen in tegenstelling tot gewone migraine geen aura-verschijnselen voor (gezichtsverlies, lichtflitsen (fotopsie), doof gevoel rond de mond, tintelingen, …).

Alarmsymptomen

Aanhoudende en hevige hoofdpijn
Hoofdpijn die niet verbetert met standaardbehandeling en langer dan 72 uur aanhoudt, vereist medische evaluatie.

Neurologische symptomen
Symptomen zoals visuele stoornissen, spraakproblemen en zwakte in de ledematen kunnen wijzen op complicaties zoals een migraine met aura of een onderliggende neurologische aandoening.

Medicatie-overgebruik
Frequent gebruik van pijnstillers kan leiden tot een medicatie-overgebruikshoofdpijn, die het probleem verergert.

Verminderde kwaliteit van leven
Als menstruele migraine aanzienlijke beperkingen oplegt aan dagelijkse activiteiten, is gespecialiseerde zorg noodzakelijk.

Diagnose en onderzoeken

Om menstruele migraine te diagnosticeren, voert de arts doorgaans een gedetailleerde anamnese uit en kan aanvullende onderzoeken noodzakelijk zijn:

• Bijhouden van een hoofdpijndagboek door de patiënt om de frequentie en aard van de aanvallen te registreren
• Neurologisch onderzoek om andere mogelijke oorzaken van de hoofdpijn uit te sluiten
• Eventueel aanvullend onderzoek zoals een MRI of CT-scan indien er atypische symptomen aanwezig zijn of de diagnose niet duidelijk is

Behandeling

Menstruele migraine kent twee mogelijke behandelingsopties: de aanvalsbehandeling en de preventieve behandeling. Daarnaast helpen nog andere tips. De patiënt overlegt hiervoor best met een arts.

Aanvalsbehandeling
De arts schrijft meestal triptanen voor, eventueel in combinatie met een antibraakmiddel en gewone pijnstillers. Triptanen zijn specifiek voor een migraineaanval gemaakt en doen de aanval stoppen of maken de aanval minder lang of erg. Menstruele migraine vereist een soort triptanen die langer werkt. Twee soorten triptanen komen hiervoor in aanmerking: Naratriptan en Frovatriptan. De arts kijkt samen met de patiënt welke van deze twee medicijnen het meest effectief is.

Preventieve behandeling
Naast de aanvalsbehandeling zijn er medicijnen die dagelijks te gebruiken zijn. Deze medicijnen hebben als doel om aanvallen te voorkomen en minder heftig te maken. De arts zoekt dan naar een behandeling waarbij het hormoonniveau zo gelijk mogelijk blijft.

Andere tips

• Een acupunctuur volgen
• IJs of pepermuntolie op het voorhoofd en de slaap aanbrengen
• Naar een donkere en stille kamer gaan
• Oestrogeeninjectie om de oestrogeenspiegel te stabiliseren
• Overschakelen naar een pil met een lagere oestrogeendosis

Prognose

Effectiviteit van behandeling
Met een goed behandelplan, inclusief medicamenteuze en niet-medicamenteuze interventies, kunnen de meeste patiënten een significante verbetering ervaren.

Impact van levensfase
Menstruele migraine kan afnemen of verdwijnen na de menopauze, maar hormonale therapieën kunnen de symptomen bij sommige vrouwen verergeren.

Langetermijnrisico’s
Onbehandelde menstruele migraine kan leiden tot chronische migraine of medicatie-afhankelijke hoofdpijn.

Individuele variabiliteit
De prognose varieert sterk per patiënt, afhankelijk van de ernst van de symptomen, de reactie op behandeling en de aanwezigheid van comorbiditeiten.

Complicaties

Mogelijke complicaties van menstruele migraine kunnen onder andere zijn:

• Chronische migraine met frequente aanvallen die de levenskwaliteit aanzienlijk kunnen beïnvloeden
• Psychologische impact, zoals angst of depressie, als gevolg van de aanhoudende pijn en beperkingen
• Mogelijke interacties met andere gezondheidsproblemen of medicijnen als gevolg van langdurig gebruik van migrainebehandelingen

Preventie

Hormonale stabilisatie
Het gebruik van hormonale therapieën, zoals continue anticonceptie, kan hormonale schommelingen verminderen en de frequentie van aanvallen verlagen.

Vermijding van triggers
Identificatie en vermijden van individuele triggers, zoals specifieke voedingsmiddelen of stress, spelen een cruciale rol.

Profylactische medicatie
Medicatie zoals triptanen of NSAID’s kan preventief worden gebruikt in de periodes rond de menstruatie.

Levensstijlaanpassingen
Een regelmatige levensstijl met voldoende slaap, een evenwichtig voedingspatroon en stressmanagement kan het risico op menstruele migraineaanvallen verkleinen.

Deskundig advies

De huisarts is de eerste contactpersoon om menstruele migraine te bespreken. Veelal start hij een behandeling op om de klachten te voorkomen of verminderen. Is dat niet zo, dan is een verwijzing naar een neuroloog of een hoofdpijncentrum nodig. Deze regelt de huisarts voor de patiënt.

Praktische tips voor het leven met / omgaan met menstruele migraine

Menstruele migraine is een vorm van migraine die vaak samenhangt met hormonale schommelingen rondom de menstruatie. Deze aanvallen kunnen intenser en langduriger zijn dan andere vormen van hoofdpijn. Het beheersen van menstruele migraine vraagt om een gerichte aanpak met zowel preventieve maatregelen als praktische tips om de klachten te verlichten.

Houd een migraine- en menstruatiedagboek bij

Het bijhouden van een dagboek kan je helpen om patronen te herkennen in je klachten. Noteer wanneer de migraine begint, hoe lang deze aanhoudt, welke symptomen je ervaart en welke factoren mogelijk een rol spelen, zoals stress, voeding, of slaapproblemen. Combineer deze informatie met de dagen van je menstruatiecyclus. Dit kan je helpen beter te begrijpen wanneer de aanvallen optreden en hoe je ze kunt voorspellen.

Een regelmatig patroon in je levensstijl is belangrijk. Zorg ervoor dat je op vaste tijden eet, slaapt en ontspant. Een onregelmatige slaaproutine kan bijvoorbeeld leiden tot verstoringen in je hormonen en daarmee de kans op een aanval vergroten. Probeer slaapstoornissen of andere slaapgerelateerde problemen te bespreken met je arts, vooral als je merkt dat deze invloed hebben op je klachten. Een goede slaap is essentieel.

Pas je voedingspatroon en leefstijl aan

Voeding kan een belangrijke rol spelen bij het beheersen van menstruele migraine. Probeer triggers zoals alcohol, cafeïne, en sterk bewerkte voedingsmiddelen te vermijden, omdat deze aanvallen kunnen uitlokken. Richt je op een evenwichtig voedingspatroon dat rijk is aan vitaminen en mineralen. Magnesiumrijke voedingsmiddelen, zoals spinazie, noten en zaden, kunnen bijvoorbeeld helpen bij het verminderen van de frequentie en intensiteit van migraineaanvallen.

Daarnaast is hydratatie essentieel. Zorg ervoor dat je voldoende water drinkt, omdat uitdroging een bekende trigger is voor migraine. Regelmatige lichaamsbeweging, zoals yoga of wandelen, kan ook bijdragen aan het verminderen van stress en het stabiliseren van je hormonen. Vermijd echter intensieve trainingen tijdens een aanval, omdat dit je klachten kan verergeren.

Overleg over medicatie en preventieve maatregelen

Medicatie kan een belangrijke rol spelen bij het beheersen van menstruele migraine. Overleg met je arts over geschikte opties, zoals hormonale behandelingen of specifieke geneesmiddelen tegen migraine. Preventieve medicatie, zoals triptanen of hormoontherapie, kan effectief zijn als de aanvallen frequent of ernstig zijn. Let hierbij goed op mogelijke bijwerkingen en bespreek deze met je arts.

Naast medicatie kunnen ontspanningstechnieken, zoals mindfulness of ademhalingsoefeningen, je helpen omgaan met de pijn en stress die gepaard gaan met migraine. Overweeg ook om een afspraak te maken voor een bloedonderzoek om eventuele onderliggende tekorten of hormonale onbalans op te sporen die bijdragen aan je klachten.

Creëer een rustige omgeving tijdens een aanval

Tijdens een migraineaanval kan een rustige en donkere ruimte verlichting bieden. Vermijd fel licht, harde geluiden en sterke geuren. Gebruik een koud kompres op je voorhoofd om de pijn te verlichten en neem de tijd om te rusten. Als je misselijkheid ervaart, kun je gemberthee proberen om je maag te kalmeren.

Zorg ervoor dat je omgeving aangepast is aan je behoeften tijdens een aanval. Stel bijvoorbeeld apparaten in op een lager lichtniveau en communiceer met je omgeving over je situatie, zodat ze rekening kunnen houden met je beperkingen. Als je regelmatig last hebt van menstruele migraine, is het handig om noodmedicatie bij de hand te hebben, vooral op momenten dat je niet thuis bent.

Misvattingen rond menstruele migraine

Een veelvoorkomende misvatting is dat menstruele migraine simpelweg een vorm van migraine is die zich tijdens de menstruatie voordoet, vergelijkbaar met andere migraineaanvallen. Het is echter belangrijk om te begrijpen dat menstruele migraine vaak gerelateerd is aan hormonale veranderingen die specifiek plaatsvinden rondom de menstruatiecyclus. De hormonale fluctuaties kunnen invloed hebben op de hersenen, wat leidt tot migraine, die zich anders kan manifesteren dan gewone migraine, bijvoorbeeld met intensere symptomen of een langere duur. Menstruele migraine komt meestal op een voorspelbare manier voor, vaak in de dagen voor of tijdens de menstruatie. Dit maakt het een unieke variant van migraine, die verder van invloed is op de behandeling.

Menstruele migraine is alleen te behandelen met pijnstillers

Veel mensen geloven dat menstruele migraine enkel met pijnstillers te behandelen is, zoals paracetamol of ibuprofen. Dit is echter niet altijd effectief. Menstruele migraine kan vaak intensiever zijn en heeft soms andere behandeling nodig, zoals triptanen, die speciaal zijn ontwikkeld voor migraineaanvallen. In sommige gevallen is het nodig om preventieve behandelingen te overwegen, zoals hormonale therapieën, die de hormonale fluctuaties kunnen helpen stabiliseren en de frequentie of ernst van de migraineaanvallen kunnen verminderen. Het is belangrijk om samen met een arts de juiste behandelingsoptie te vinden.

Menstruele migraine is een tijdelijk probleem dat vanzelf overgaat

Sommige patiënten denken dat menstruele migraine een tijdelijke aandoening is die vanzelf zal verdwijnen naarmate ze ouder worden of de menstruatie onregelmatig wordt. Dit is niet altijd het geval. Veel vrouwen blijven last hebben van menstruele migraine, zelfs in de peri-menopauzale fase, wanneer de hormonale fluctuaties zich aanpassen. In sommige gevallen kan menstruele migraine zelfs verergeren met de leeftijd. Het is belangrijk om de aandoening goed te beheren met behulp van medische begeleiding en gepaste behandelingen, aangezien de impact op de kwaliteit van leven aanzienlijk kan zijn.

Menstruele migraine is alleen een probleem voor vrouwen met zware menstruaties

Hoewel het waar is dat vrouwen met zwaardere menstruaties of een onregelmatige cyclus mogelijk vaker menstruele migraine ervaren, komt deze vorm van migraine voor bij vrouwen met verschillende menstruatiepatronen. Het is niet alleen de zwaarte van de menstruatie die een rol speelt, maar ook de hormonale veranderingen die rond de menstruatie optreden. Dit kan menstruele migraine ook beïnvloeden bij vrouwen met lichtere menstruaties of zelfs bij vrouwen die anticonceptie gebruiken om de menstruatie te reguleren. Het is essentieel om de individuele hormonale balans van een vrouw te begrijpen bij het zoeken naar een passende behandeling.

Menstruele migraine kan niet worden voorkomen

Een andere misvatting is dat menstruele migraine niet kan worden voorkomen. Hoewel het moeilijk kan zijn om iedere aanval te vermijden, zijn er verschillende preventieve maatregelen die helpen om de frequentie en intensiteit van menstruele migraineaanvallen te verminderen. Hormonale behandelingen zoals anticonceptiepillen of het gebruik van bepaalde medicatie kunnen helpen de hormonale schommelingen die menstruele migraine triggeren te stabiliseren. Daarnaast kunnen leefstijlaanpassingen, zoals het aanpassen van het evenwichtig voedingspatroon en het verminderen van stress, bijdragen aan het verminderen van de symptomen. Het is dus mogelijk om menstruele migraine effectief te managen met de juiste aanpak.

Menstruele migraine is hetzelfde als gewone migraine

Hoewel menstruele migraine en gewone migraine enkele overeenkomsten vertonen, zoals intense hoofdpijn, zijn er aanzienlijke verschillen in de manier waarop deze aandoeningen zich manifesteren. Menstruele migraine wordt vaak geassocieerd met specifieke hormonale veranderingen, terwijl gewone migraine op verschillende momenten kan optreden, ongeacht de menstruatiecyclus. De symptomen van menstruele migraine kunnen ook ernstiger zijn, met misselijkheid, braken en overgevoeligheid voor licht en geluid. Daarnaast kunnen de behandelingsopties voor menstruele migraine verschillen van die voor gewone migraine, wat het belangrijk maakt om de juiste diagnose en aanpak te hebben.

Menstruele migraine treft alleen vrouwen in de vruchtbare leeftijd

Veel mensen denken dat menstruele migraine alleen voorkomt bij vrouwen die nog menstrueren, maar ook postmenopauzale vrouwen kunnen last hebben van menstruele migraine. Hoewel hormonale veranderingen tijdens de menopauze de frequentie en ernst van menstruele migraine kunnen beïnvloeden, kunnen sommige vrouwen zelfs na de menopauze nog steeds aanvallen ervaren, vooral als er hormonale therapieën worden gebruikt. Dit benadrukt de langdurige aard van de aandoening en het belang van een goede medische opvolging, ook in de peri-menopauzale en postmenopauzale fase.

Menstruele migraine kan worden genezen

Een misvatting is dat menstruele migraine volledig kan worden genezen. Hoewel er effectieve behandelingsopties beschikbaar zijn om de symptomen te verlichten en de frequentie van aanvallen te verminderen, is menstruele migraine een chronische aandoening die vaak levenslang kan duren. De behandelingen zijn erop gericht om de aanvallen te beheersen, de impact op het dagelijks leven te verminderen en de kwaliteit van leven te verbeteren. Door het juiste beheer kunnen veel vrouwen echter goed omgaan met de aandoening en de frequentie van de aanvallen minimaliseren.

Lees verder

• Novasure: Behandeling bij hevige menstruatie en bloedverlies
• Menstruele pijn: Krampen en andere symptomen bij menstruatie
• Maandverband: Soorten maandverbanden tijdens menstruatie
• Migraine: Aanvallen van een aura en/of eenzijdige hoofdpijn