Fotopsie: Lichtflitsen zien met de ogen door (oog)ziekte
Voor het zien van de wereld om ons heen zijn de ogen onontbeerlijk. Veel aandoeningen resulteren echter in oogproblemen waardoor vaak een verlies van het gezichtsvermogen ontstaat. Bij een aantal (oog)ziekten of door enkele omgevingsfactoren krijgt een patiënt te maken met fotopsie, de medische term voor het zien van lichtflitsen. Deze presenteren zich als lichtflitsen in de hoek van het oog, lichtflitsen in het perifere gezichtsvermogen (zijkant) of zelfs als lichtflitsen in beide ogen. Soms zijn deze onschadelijk maar in bepaalde omstandigheden is het verstandig een (oog)arts te raadplegen voor verder onderzoek naar de oorzaak hiervan.
Onschadelijke lichtflitsen
Soms komen lichtflitsen voor die niet duiden op een medische aandoening of een oogprobleem. Dit gebeurt door bijvoorbeeld
in de ogen te wrijven of een lichte druk uit te oefenen op het oog.
Lichtflitsen versus drijvers
Drijvers (
floaters) zijn een algemene term voor het zien van vlekken, draden of spinnewebachtige beelden die soms drijven over de zichtlijn. Flitsen zijn als het ware 'lichtstrengen' die over het gezichtsveld flikkeren. Als drijvers aanwezig zijn, versterken ze wel de lichtflitsen. Beiden zijn veelal ongevaarlijk maar soms wijzen de symptomen wel op een mogelijk ernstige oogaandoening, en dan vooral wanneer het zien van lichtflitsen vaker optreedt.
Oorzaken: Door (oog)ziekte of omgevingsfactoren
Fotopsie is in principe een goedaardig symptoom maar soms wijst dit wel op bepaalde oogaandoeningen of andere gezondheidsproblemen die dringend medische hulp vereisen. Vaak presenteren ouderen zich met het zien van lichtflitsen. Oorzaken van lichtflitsen in het oog zijn gerelateerd aan bepaalde oogziekten, gewone aandoeningen en omgevingsfactoren.
Aandoeningen
Bij volgende aandoeningen komt fotopsie mogelijk tot stand:
Oogziekten
Achterste glasvochtloslating
Ouderen en vooral zij die last hebben van
bijziendheid (myopie), krijgen vaak te maken met een
achterste glasvochtloslating. Hierbij krimpt het glasachtig lichaam, wat normaal via verschillende structuren in contact staat met het netvlies. Hierdoor komt het glasachtig lichaam geheel of gedeeltelijk los van het achterste glasvocht tegenover het netvlies. De patiënt krijgt hierdoor last van lichtflitsen aan de zijkant van het getroffen oog, en tevens ervaart hij donkere vlekken en floaters in het gezichtsveld. Een operatie is soms nodig bij deze oogziekte om de situatie te herstellen. De prognose is voor patiënten meestal goed wanneer de loslating spontaan gebeurt, maar wanneer ook andere oogproblemen optreden, zijn de vooruitzichten variabel.
Netvliesscheuring of netvliesloslating
Ook bij een netvliesscheuring of een
netvliesloslating (ablatio retinae) komt het zien van lichtflitsen voor. Netvliesscheuren zijn vaak te wijten aan een oogletsel, een oogoperatie of
diabetes mellitus. Floaters, vlekken of schaduwen zien komen naast fotopsie ook voor bij en netvliesscheur. Soms laat het netvlies volledig los van de bloedvaten waardoor het netvlies geen zuurstof en voeding meer aangeleverd krijgt. Een laseroperatie, cryopexie (netvlies vasthechten via bevriezing),
pneumatische retinopexie (lucht- of gasbel injecteren in glasvocht) en/of
vitrectomie (glasvochtoperatie) zijn de behandelingsmogelijkheden voor een netvliesloslating. Bij een snelle behandeling zijn de visuele vooruitzichten veelal gunstig.
Andere oogaandoeningen
Enkele andere oogziekten veroorzaken het zien van lichtflitsen in het oog:
Omgevingsfactoren
Bij de
veroudering van het oog komen meer oogaandoeningen voor en wijzigen de oogstructuren, waardoor ook lichtflitsen voorkomen. Het gebruik van bepaalde medicijnen zoals
anticholinergica (medicatie die spierbewegingen remt) zoals digoxine, quetiapine en paclitaxel, resulteert eveneens in fotopsie.
Symptomen
Wanneer het glasachtig vocht in het oog tegen het netvlies komt of hieraan trekt, krijgt een patiënt te maken met fotopsie. Snelle oogbewegingen komen eveneens bij een aantal patiënten tot stand wanneer ze lijden aan fotopsie. Ouderen hebben vaak als gevolg van diabetes (suikerziekte) of een andere bestaande ziekte last van terugkerende flitsen. Volgende symptomen vereisen een
professioneel oogheelkundig onderzoek.
- een nieuwe, grote floater zien of een 'gordijn' van floaters zien die plotseling verschijnen
- een verlies van het perifere gezichtsvermogen (zijzicht) of een schaduw of gordijn dat over het gezichtsveld getrokken wordt
- plotselinge, aanhoudende lichtflitsen
Diagnose en onderzoeken van ogen
Het is belangrijk dat de patiënt bij het zien van lichtflitsen een oogarts opzoekt, buiten dan wanneer de patiënt zelf in de ogen wrijft, want dit is onschuldig. De oogarts plaatst speciale oogdruppels in het oog die de pupil verwijden (
mydriatica), waardoor hij een betere kijk heeft op het netvlies en de glasvochtvloeistof. Afhankelijk van het beeld dat hij te zien krijgt, voert hij nog bijkomende
oogonderzoeken uit.
Behandeling fotopsie
De arts of oogarts bekijkt wat de oogarts is van de lichtflitsen en pakt dit dan aan. Zijn medicijnen bijvoorbeeld de oorzaak van fotopsie, dan wijzigt de arts de medicatie of mindert hij de dosis. Bepaalde hoofd-, bloed-, oog- en andere aandoeningen krijgen eveneens een passende behandeling.
Prognose van lichtflitsen zien in het oog
Bij de meeste patiënten verbeteren de symptomen na een passende behandeling. Het zien van lichtflitsen zelf is niet levensbedreigend, al zijn sommige onderliggende oorzaken mogelijk wel ernstig en is dringende medische behandeling vereist om het leven of gezichtsvermogen van de patiënt te redden.
Preventie oogziekte
Een
regelmatig oogonderzoek is nodig, zeker bij ouderen of bij patiënten die lijden aan een onderliggende chronische ziekte zoals diabetes. Ontstaat fotopsie plots, of ontstaan hierbij andere symptomen, dan is het nodig om meteen een arts te raadplegen. Enkele voorbeelden van tekenen of symptomen waarbij medische hulp nodig is, omvatten: