Oogziekte door schildklieraandoening met uitpuilende ogen

Patiënten met een schildklieraandoening zoals de ziekte van Graves, ontwikkelen soms een oogaandoening die ervoor zorgt dat het immuunsysteem de spieren en andere weefsels rond de ogen aanvalt. Deze ontsteking leidt tot uitpuilende ogen (de oogbollen steken uit uit de oogkassen). Dit gaat mogelijk gepaard met enkele andere symptomen zoals waterige ogen en oogpijn. In zeldzame gevallen ontstaat een verlies van het gezichtsvermogen. Enkele zelfzorgmaatregelen verlichten de symptomen, maar ook een professionele medische behandeling is mogelijk. In de meeste gevallen verdwijnen de klachten veroorzaakt door de oogziekte binnen één à twee jaar, al duurt de ziekte mogelijk langer bij rokers.

• Synoniemen van oogziekte door schildklieraandoening
• Epidemiologie
• Oorzaken van uitpuilende ogen
• Risicofactoren: Vaak door ziekte van Graves
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van schildklierziekte aan ogen
• Zelfzorg
• Professionele medische zorg
• Prognose
• Complicaties van oogproblemen
• Preventie
• Praktische omgangstips voor oogziekte door schildklieraandoening met uitpuilende ogen
• Oogverzorging en bescherming tegen uitdroging
• Regelmatige controles en monitoren van symptomen
• Misvattingen rond oogziekte door schildklieraandoening met uitpuilende ogen
• Uitpuilende ogen door een schildklieraandoening zijn alleen een cosmetisch probleem
• De klachten verdwijnen vanzelf als de schildklier weer normaal functioneert
• Deze aandoening komt alleen voor bij mensen met een te snel werkende schildklier
• Alle patiënten met een schildklieraandoening ontwikkelen uitpuilende ogen
• Oogklachten bij een schildklieraandoening zijn ongevaarlijk
• De enige behandeling voor deze aandoening is een operatie
• Oogonderzoeken zijn niet nodig als de symptomen mild zijn

Synoniemen van oogziekte door schildklieraandoening

Er zijn enkele verschillende benamingen voor een oogziekte veroorzaakt door een schildklieraandoening:

• Graves orbitopathie
• oftalmopathie van Graves
• schildklier-geassocieerde orbitopathie

Epidemiologie

Oogziekte door schildklieraandoening met uitpuilende ogen, vaak bekend als thyreoïdorbitopathie of Graves' orbitopathie, komt voor bij mensen met schildklieraandoeningen, met name bij de ziekte van Graves. Het treft ongeveer 25-50% van de mensen met een hyperthyreoïdie, en kan leiden tot uitpuilende ogen en andere ooggerelateerde symptomen. Het komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, en meestal op middelbare leeftijd.

Oorzaken van uitpuilende ogen

De oogziekte van Graves is te wijten aan een specifieke immuunrespons die een ontsteking achter de oogkas veroorzaakt. De spieren en andere weefsels rond de ogen zijn hierdoor ontstoken. Een zwelling van de extraoculaire spieren (spieren die de oogbewegingen coördineren) leiden tot een bewegingsbeperking en tot proptosis (uitpuilende ogen). Meestal zijn deze problemen aan beide ogen aanwezig (bilateraal), maar soms is deze toestand eenzijdig. Uiteindelijk veroorzaakt een verhoogde druk op de oogzenuw mogelijk optische atrofie (afsterven van de oogzenuw). De precieze oorzaak van Graves oftalmopathie is onbekend anno oktober 2020.

Risicofactoren: Vaak door ziekte van Graves

Vaak is de schildklieroogaandoening een manifestatie van de ziekte van Graves (overproductie van schildklierhormonen). De oogproblemen komen mogelijk tot uiting bij patiënten die lijden aan hyperthyroïdie (overmatig actieve schildklier) of hypothyroïdie (te traag werkende schildklier). Een schildklierafwijking en een oogziekte treden gewoonlijk binnen twee jaar na elkaar op, hoewel soms een periode van vele jaren voorkomt. Een familiegeschiedenis van Graves oftalmopathie is eveneens een risicofactor. De oogziekte van Graves komt verder vaker tot stand bij rokers en is ook ernstiger bij deze populatie. Een verergering van oogaandoeningen bij een schildklieraandoening komt tot slot vaker voor na behandeling met radioactief jodium.

Symptomen

De klinische verschijnselen zijn kenmerkend, maar de schildklieroogaandoening vertoont een grote variatie aan ernst. Een groot deel van de patiënten met de oogziekte van Graves merkt één of meer van volgende symptomen op:

• bloeddoorlopen ogen
• droge ogen
• dubbelzien
• een ontsteking en zwelling van het oog en de omliggende weefsels
• een overgevoeligheid voor licht (fotofobie)
• jeukende ogen
• moeite met het dragen van contactlenzen
• ooglidretractie (terugtrekking van het ooglid)
• pijn bij het maken van oogbewegingen
• uitpuilende ogen
• waterige ogen

Ernstig uitpuilende ogen komen voor in een minderheid van de gevallen. Beperkte oogbewegingen, ongemak door de beperkte oogbewegingen en een visusverslechtering als gevolg van oogzenuwcompressie (druk op de oogzenuw) zijn relatief ongebruikelijk. Door proptosis en ooglidretractie is de patiënt mogelijk niet in staat om de oogleden volledig te sluiten (lagoftalmie), hetgeen leidt tot hoornvliesbeschadiging. Er is voorts mogelijk periorbitaal oedeem (zwelling rond de oogkas) en conjunctivaal oedeem (zwelling van het oogbindvlies) en een ontsteking aanwezig.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van oogziekte door schildklieraandoening omvatten uitpuilende ogen, dubbelzien, oogpijn, en moeite met het sluiten van de ogen. De ogen kunnen rood en gezwollen zijn, en er kan een gevoel van druk achter de ogen zijn. Het kan ook leiden tot problemen met het gezichtsvermogen en een droge ogen aandoening.

Diagnose en onderzoeken

Er zijn weinig oogonderzoeken nodig als de uiterlijke symptomen kenmerkend en bilateraal zijn. De arts voert een bloedonderzoek uit om de schildklierhormonen te meten. Het is essentieel om de oogbewegingen en de mate van oedeem en ontsteking bij de patiënt duidelijk te documenteren. De arts moet de uitpuilende ogen meten om de voortgang van de oogziekte van Graves te kunnen volgen. Een MRI-scan of CT-scan van de oogkas sluit letsels in de ruimte achter de oogkas uit en vertoont vergrote spieren en oedeem. Soms onthult dit onderzoek een strakke oogzenuw als gevolg van een verhoogde intra-orbitale druk (druk in de oogkas).

Behandeling van schildklierziekte aan ogen

Als de patiënt thyreotoxisch (complicatie van te snel werkende schildklier) is, is een behandeling nodig, maar dit zal niet direct resulteren in een verbetering van de oogziekte van Graves. De arts moet bovendien hypothyreoïdie (te trage werking van de schildklier) vermijden, omdat dit het oogprobleem kan verergeren. De patiënt moet onmiddellijk stoppen met roken. De behandeling van de ogen gebeurt lokaal of systemisch en vereist altijd nauwe contacten tussen een gespecialiseerde endocrinoloog en oogarts.

Zelfzorg

Wind, fel licht en rook/roken vermijden patiënten het best. Sommige patiënten krijgen verlichting door rechtop te slapen en/of koude kompressen toe te passen. De patiënt plakt de oogleden verder soms toe zodat deze 's nachts sluiten.

Professionele medische zorg

De arts schrijft medicinale oogdruppels (kunsttranen) voor om de ogen vochtig te houden en het comfort te verbeteren. Systemische steroïden verminderen meestal de ontsteking als er ernstigere symptomen zijn. Af en toe is intraveneuze (via een ader) medicatie nodig bij zeer ernstige tekenen. In zeldzame gevallen voert de arts een tarsorrafie uit; hierbij naait hij de oogleden gedeeltelijk toe. Radiotherapie van de oogkas zet de arts in bij patiënten met ernstige tekenen. Dit verbetert de ontsteking en oogbewegingen, maar heeft weinig effect op de uitpuilende ogen. Ooglidchirurgie beschermt het hoornvlies als de oogleden niet kunnen worden gesloten. Een chirurgische decompressie van de oogkas(sen) is soms nodig, vooral als de druk van de oogkasinhoud op de oogzenuw drukt en dan het gezichtsvermogen bedreigt. Ook voert de arts een chirurgische ingreep uit in een later stabiel stadium omwille van cosmetische redenen. Correctieve oogspieroperaties verbeteren diplopie (dubbelzien) veroorzaakt door spierveranderingen, maar moeten worden uitgesteld totdat de situatie zes maanden stabiel is geweest. Plastische chirurgie rond de ogen is soms ook waardevol.

Prognose

De prognose voor oogziekte door schildklieraandoening hangt af van de ernst van de symptomen en de effectiviteit van de behandeling van de onderliggende schildklieraandoening. Vroege diagnose en behandeling kunnen de uitkomst verbeteren en complicaties helpen voorkomen. Het verloop van de aandoening kan variëren van mild tot ernstig, met enige kans op blijvende symptomen.

Complicaties van oogproblemen

Complicaties van oogziekte door schildklieraandoening kunnen omvatten blijvende oogproblemen zoals dubbelzien, ernstige uitpuiling van de ogen, en permanente schade aan het gezichtsvermogen. Ernstige gevallen kunnen ook leiden tot visuele beperking en problemen met de oogleden en het oogoppervlak.

Preventie

Preventie van oogziekte door schildklieraandoening omvat het effectief behandelen en beheren van schildklieraandoeningen, zoals hyperthyreoïdie, en het vermijden van bekende triggers zoals roken. Regelmatige controle door een arts en het handhaven van een goede schildkliergezondheid kunnen helpen bij het verminderen van het risico op het ontwikkelen van oogziekte.

Praktische omgangstips voor oogziekte door schildklieraandoening met uitpuilende ogen

Een oogziekte die veroorzaakt wordt door schildklieraandoeningen kan leiden tot uitpuilende ogen, wat ongemak en zichtproblemen kan veroorzaken.

Oogverzorging en bescherming tegen uitdroging

Patiënten moeten hun ogen goed verzorgen door kunsttranen te gebruiken om de ogen vochtig te houden en uitdroging te voorkomen. Draag een hoed of zonnebril om je ogen tegen fel licht en wind te beschermen. Vermijd het dragen van contactlenzen, omdat deze extra irritatie kunnen veroorzaken bij uitpuilende ogen.

Regelmatige controles en monitoren van symptomen

Het is belangrijk om regelmatig oogcontroles te ondergaan om de gezondheid van de ogen te monitoren. Bij symptomen zoals pijn, verandering in gezichtsvermogen of verdikking rond de ogen, moet onmiddellijk contact met een arts worden opgenomen. Houd je arts op de hoogte van veranderingen in je ogen en gezichtsvermogen.

Misvattingen rond oogziekte door schildklieraandoening met uitpuilende ogen

Uitpuilende ogen door een schildklieraandoening zijn alleen een cosmetisch probleem

Veel mensen denken dat uitpuilende ogen door een schildklierprobleem enkel een esthetisch ongemak vormen, maar dit is niet juist. De aandoening, bekend als schildklier-geassocieerde orbitopathie, kan ernstige gevolgen hebben, zoals oogspierzwakte, dubbelzien en zelfs schade aan de oogzenuw, wat kan leiden tot verlies van het gezichtsvermogen. Het is daarom belangrijk om de aandoening tijdig te laten behandelen door een specialist in oogaandoeningen.

De klachten verdwijnen vanzelf als de schildklier weer normaal functioneert

Hoewel een evenwichtige schildklierfunctie essentieel is voor de behandeling, verdwijnen de oogproblemen vaak niet vanzelf zodra de schildklierwaarden weer op peil zijn. In veel gevallen blijven de symptomen aanwezig en kunnen ze zelfs verergeren. Aanvullende behandelingen zoals ontstekingsremmers, oogbehandelingen of in ernstige gevallen chirurgie kunnen nodig zijn om de schade aan de oogkas en omliggende structuren te beperken.

Deze aandoening komt alleen voor bij mensen met een te snel werkende schildklier

Hoewel schildklier-gerelateerde oogziekten vaker voorkomen bij patiënten met een te snel werkende schildklier, zoals bij de ziekte van Graves, kunnen ze ook optreden bij mensen met een normale of zelfs een te traag werkende schildklier. Het immuunsysteem speelt een belangrijke rol bij de ontwikkeling van deze oogproblemen, wat betekent dat de aandoening zich ook kan voordoen bij patiënten die al behandeld zijn voor een schildklierprobleem. Het is daarom belangrijk om de schildklier regelmatig te laten controleren bij klachten.

Alle patiënten met een schildklieraandoening ontwikkelen uitpuilende ogen

Niet alle mensen met een schildklieraandoening krijgen oogklachten. De ernst en het voorkomen van de aandoening verschillen per persoon. Factoren zoals genetische aanleg, roken en de mate van schildklierontregeling spelen een rol in het risico op het ontwikkelen van oogziekte. Roken wordt zelfs gezien als een van de grootste risicofactoren, waardoor stoppen met roken een belangrijk onderdeel is van de behandeling.

Oogklachten bij een schildklieraandoening zijn ongevaarlijk

Sommige mensen onderschatten de ernst van de aandoening en denken dat de klachten alleen vervelend zijn, maar geen serieuze gevolgen hebben. In werkelijkheid kan een onbehandelde schildklier-geassocieerde oogziekte leiden tot chronische pijn, ernstige ontstekingen en zelfs blijvende schade aan het gezichtsvermogen. In sommige gevallen kan de verhoogde druk op de oogzenuw leiden tot onomkeerbaar gezichtsverlies.

De enige behandeling voor deze aandoening is een operatie

Hoewel chirurgie in ernstige gevallen noodzakelijk kan zijn, zijn er meerdere behandelopties beschikbaar. Ontstekingsremmende medicatie, bestraling of specifieke therapieën kunnen de zwelling en ontsteking van de oogspieren verminderen. In sommige gevallen kunnen ook oogcorrecties met speciale brillen of prismalenzen helpen om het zicht te verbeteren. Pas wanneer deze behandelingen niet voldoende effect hebben, kan een operatie overwogen worden.

Oogonderzoeken zijn niet nodig als de symptomen mild zijn

Zelfs als de symptomen in het begin mild lijken, is het belangrijk om tijdig een arts te raadplegen. De aandoening kan zich langzaam ontwikkelen, en zonder tijdige behandeling kan de schade aan het oog en de oogspieren verergeren. Regelmatige oogonderzoeken helpen om de progressie van de aandoening op te volgen en indien nodig de behandeling aan te passen.

Lees verder

• Oogziekte van Graves: Schildklierziekte met uitpuilende ogen
• Exoftalmie, proptosis: Uitpuilende ogen
• Hyperthyreoïdie: Overmatig actieve (overactieve) schildklier