Oestrogeen: Soorten, functie & te hoge of te lage spiegels

Oestrogeen is één van de twee belangrijkste vrouwelijke geslachtshormonen; het andere hormoon is progesteron. De eierstokken, bijnieren en vetweefsels produceren oestrogeen dat gemaakt is uit cholesterol. Oestrogeen is verantwoordelijk voor vrouwelijke fysieke kenmerken en reproductie. Mannen hebben ook oestrogeen, maar in kleinere hoeveelheden. Het hormoon is verantwoordelijk voor de ontwikkeling en regulering van het vrouwelijke voortplantingssysteem en secundaire geslachtskenmerken. Er zijn drie belangrijke oestrogenen bij vrouwen aanwezig met name oestron, oestradiol, oestriol en bij zwangere vrouwen komt daar nog oestetrol bij. Om veel redenen maakt het lichaam te weinig of te veel oestrogeen aan of nemen mensen te veel oestrogeen in. Dit veroorzaakt tal van mogelijke symptomen.

• Werking van oestrogeen
• Functie
• Baarmoeder
• Borsten
• Vagina
• Andere functies
• Soorten oestrogeen
• Oestron (estron) (E1)
• Oestradiol (estradiol) (E2)
• Oestriol (estriol) (E3)
• Oestetrol (estetrol) (E4)
• Oestrogeenspiegels
• Te lage oestrogeenspiegels
• Te hoge oestrogeenspiegels
• Oestrogeentherapie
• Anticonceptie

Werking van oestrogeen

De eierstokken, die de eicellen van een vrouw produceren, zijn de belangrijkste bron van oestrogeen uit het lichaam. Eierstokken – die deel uitmaken van het endocriene systeem – zijn klieren ter grootte van een druif ter hoogte van de baarmoeder. De bijnieren (bevinden zich aan de bovenkant van elke nier) maken kleine hoeveelheden van dit hormoon aan. Ook vetweefsel produceert oestrogeen. Oestrogeen beweegt door het bloed en werkt overal in het lichaam.

Functie

Baarmoeder

Oestrogeen verbetert en onderhoudt het baarmoederslijmvlies. Het reguleert ook de stroom en de dikte van de baarmoederslijmafscheiding. Oestrogeen helpt de menstruatiecyclus onder controle te houden en is belangrijk voor de vruchtbaarheid.

Borsten

Het lichaam gebruikt oestrogeen bij de vorming van borstweefsel. Dit hormoon helpt ook om de melkstroom na het spenen te stoppen.

Vagina

In de vagina behoudt oestrogeen de dikte van de vaginale wand en bevordert het de smering.

Andere functies

Andere functies zijn:

• botresorptie verminderen, botvorming verhogen (goede botgezondheid handhaven)
• cholesterol onder controle houden
• huid, bloedvaten, hersenen (inclusief stemming), botten, hart en andere weefsels onderhouden
• metabolisme versnellen
• schaamhaar en okselhaar doen groeien
• vetopslag verhogen

Soorten oestrogeen

Oestron (estron) (E1)

Oestron is een type oestrogeen dat na de menopauze in het lichaam aanwezig is. Het is een zwakkere vorm van oestrogeen. Indien nodig zet het lichaam estron om in andere vormen van oestrogeen.

Oestradiol (estradiol) (E2)

Zowel mannen als vrouwen produceren oestradiol. Dit type oestrogeen komt het vaakst voor bij vrouwen tijdens hun vruchtbare jaren. Te veel estradiol leidt tot acne, een verlies van zin in seks, osteoporose (verlies van botmassa met risico op botbreuken) en een depressie. Zeer hoge niveaus vergroten het risico op baarmoederkanker en borstkanker. Lage waarden leiden echter tot een gewichtstoename en hart- en vaatziekten.

Oestriol (estriol) (E3)

Het niveau van oestriol stijgt tijdens de zwangerschap, omdat het nodig is om de baarmoeder te doen groeien en het lichaam voor te bereiden op de bevalling. Het oestriolgehalte piekt vlak voor de geboorte.

Oestetrol (estetrol) (E4)

Een ander type oestrogeen, estetrol, wordt alleen tijdens de zwangerschap geproduceerd uit de lever van de foetus.

Oestrogeenspiegels

Oestrogeenspiegels verschillen van persoon tot persoon. Ze schommelen ook tijdens de menstruatiecyclus en gedurende het leven van een vrouw. Deze schommeling veroorzaakt mogelijk stemmingswisselingen vóór de menstruatie of opvliegers tijdens de menopauze.

Factoren die de oestrogeenspiegels beïnvloeden, zijn onder meer:

• bijniertumoren
• de menopauze
• de puberteit
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• een hoge bloeddruk
• een oudere leeftijd
• een traag werkende hypofyse
• een zwangerschap, het einde van de zwangerschap en borstvoeding
• een zware training
• eierstoktumoren
• enkele aangeboren aandoeningen, zoals het syndroom van Turner
• extreme diëten of anorexia nervosa
• het gebruik van bepaalde medicijnen, waaronder steroïden, ampicilline, oestrogeenbevattende medicijnen, fenothiazines en tetracyclines (soort antibiotica)
• het polycysteus ovariumsyndroom (PCOS)
• overgewicht en obesitas
• primaire ovariële insufficiëntie

Te lage oestrogeenspiegels

Vrouwen
De meest voorkomende reden voor lage oestrogeenwaarden bij vrouwen is de menopauze of een chirurgische verwijdering van de eierstokken. Een verlaging van de oestrogeenwaarden in het bloed leidt bij vrouwen tot:

• een droge huid
• een gewichtstoename, voornamelijk in de heupen, de dijen en de taille
• een laag seksueel verlangen
• een lichte of zware bloeding tijdens de menstruatie
• een onregelmatige of geen menstruatie
• ernstigere premenstruele of menopauzale symptomen
• gevoelens van depressie en angst
• goedaardige knobbeltjes in de borst en baarmoeder
• opvliegers en/of nachtelijk zweten
• slaapproblemen
• stemmingswisselingen
• vaginale droogheid en vaginale atrofie (dunne, droge en ontstoken vaginawanden)
• vermoeidheid

Mannen
Lage oestrogeenspiegels bij mannen resulteren mogelijk in overtollig buikvet en een laag seksueel verlangen.

Te hoge oestrogeenspiegels

Vrouwen
Een teveel aan oestrogeen veroorzaakt onder meer:

• een gewichtstoename, voornamelijk in het middel, de heupen en de dijen
• een verergering van het premenstrueel syndroom
• een verlies van zin in seks
• fibrocystische borsten (goedaardige borstknobbels)
• menstruatieproblemen, zoals lichte of zware bloedingen
• vermoeidheid
• vleesbomen (goedaardige tumoren) in de baarmoeder
• zich depressief of angstig voelen

Mannen
Sommige erfelijke en andere aandoeningen leiden bij mannen tot hoge oestrogeenspiegels, wat resulteert in erectiestoornissen, grotere borsten (gynaecomastie) en onvruchtbaarheid. Mannen met een laag oestrogeengehalte hebben mogelijk een te hoog buikvet en een laag libido.

Oestrogeentherapie

Oestrogeentherapie is inzetbaar voor het verlichten van symptomen van volgende aandoeningen of problemen

• andere eierstokproblemen
• de menopauze
• een vertraagde puberteit, bijvoorbeeld bij het syndroom van Turner
• primaire ovariële insufficiëntie
• sommige gevallen van prostaatkanker
• sommige soorten acne

De behandeling bestaat soms uitsluitend uit oestrogeen of is een combinatie van oestrogeen en progestageen (een synthetische vorm van progesteron. Een hormoonbehandeling is verkrijgbaar als pil, neusspray, pleister, huidgel, injectie, vaginale crème of ring.

Dit helpt bij volgende symptomen:

• een verminderd seksueel verlangen
• ongerustheid
• opvliegers
• pijnlijke geslachtsgemeenschap
• slaapproblemen
• stemmingswisselingen
• vaginale droogheid
• verlaging van risico op osteoporose

Bijwerkingen zijn onder meer:

• beenkrampen
• een opgeblazen gevoel
• hoofdpijn
• indigestie (maagklachten na het eten of drinken)
• misselijkheid
• pijn in de borst
• vaginale bloedingen
• vochtretentie (oedeem), wat leidt tot zwelling

Sommige soorten hormoontherapie verhogen ook het risico op een beroerte, bloedstolsels, baarmoederkanker en borstkanker.

Hoge oestrogeenspiegels verhogen het risico en de progressie van sommige soorten borstkanker. Sommige hormoonbehandelingen blokkeren de werking van oestrogeen als een manier om de ontwikkeling van kanker te vertragen of te stoppen. Hormonale therapie is niet voor iedereen nuttig. Een familiegeschiedenis van borstkanker of schildklierproblemen zijn mogelijke tegenindicaties.

Anticonceptie

Anticonceptiepillen (contraceptiva) bevatten alleen synthetisch oestrogeen en progestageen of progestageen. Sommige soorten voorkomen een zwangerschap door de ovulatie (eisprong) te stoppen doordat de hormoonspiegels de hele maand niet fluctueren. Ze verdikken ook het slijm in de baarmoederhals, zodat sperma de eicel niet kan bereiken. Andere toepassingen zijn onder meer het verminderen van premenstruele symptomen en het verminderen van de ernst van hormoongerelateerde acne.

Anticonceptiepillen verhogen mogelijk het risico op:

• bloedproppen
• een beroerte
• een hartaanval
• een longembolie (afsluiting van een slagader in de longen)
• gevoelige borsten en gezwollen borsten
• gewichtsveranderingen
• hoofdpijn
• misselijkheid en overgeven
• onregelmatige bloedingen

Orale (via de mond ingenomen) anticonceptie houdt meer risico in voor vrouwen die roken of ouder zijn dan 35 jaar. Het langdurig gebruik van contraceptiva leidt ook tot een hoger risico op borstkanker.