Oestrogeen: Soorten, functie & te hoge of te lage spiegels

Oestrogeen is één van de twee belangrijkste vrouwelijke geslachtshormonen, naast progesteron. Dit hormoon wordt geproduceerd door de eierstokken, bijnieren en vetweefsels uit cholesterol. Oestrogeen speelt een cruciale rol in de ontwikkeling van vrouwelijke fysieke kenmerken en reproductieve functies. Hoewel mannen ook oestrogeen hebben, is de hoeveelheid veel lager. Oestrogeen is essentieel voor de regulering van het vrouwelijke voortplantingssysteem en de ontwikkeling van secundaire geslachtskenmerken. Er zijn drie primaire vormen van oestrogeen bij vrouwen: oestron, oestradiol en oestriol. Tijdens de zwangerschap komt er nog een extra vorm van oestrogeen, oestetrol, vrij. Onbalans in de oestrogeenspiegels kan leiden tot diverse symptomen en gezondheidsproblemen.

• Werking van oestrogeen
• Functie
• Baarmoeder
• Borsten
• Vagina
• Andere functies
• Soorten oestrogeen
• Oestron (estron) (E1)
• Oestradiol (estradiol) (E2)
• Oestriol (estriol) (E3)
• Oestetrol (estetrol) (E4)
• Oestrogeenspiegels
• Te lage oestrogeenspiegels
• Te hoge oestrogeenspiegels
• Oestrogeentherapie
• Anticonceptie

Werking van oestrogeen

Oestrogeen wordt voornamelijk geproduceerd door de eierstokken, die ook verantwoordelijk zijn voor de productie van eicellen. Deze eierstokken zijn kleine, druifvormige klieren die zich aan beide zijden van de baarmoeder bevinden. De bijnieren, gelegen bovenop elke nier, dragen ook bij aan de productie van kleine hoeveelheden oestrogeen. Daarnaast produceert vetweefsel oestrogeen. Het hormoon circuleert door het bloed en beïnvloedt diverse lichaamsfuncties.

Functie

Baarmoeder

Oestrogeen speelt een belangrijke rol bij het onderhouden en verbeteren van het baarmoederslijmvlies. Het reguleert de dikte en de stroom van de baarmoederslijmafscheiding, wat essentieel is voor een gezonde menstruatiecyclus en vruchtbaarheid.

Borsten

In de borsten stimuleert oestrogeen de ontwikkeling van borstweefsel. Het hormoon is ook betrokken bij het reguleren van de melkproductie na de bevalling.

Vagina

Oestrogeen helpt de vaginale wand gezond te houden door de dikte en de smering te bevorderen, wat belangrijk is voor comfort en functie.

Andere functies

Oestrogeen heeft nog andere belangrijke functies:

• Verminderen van botresorptie en bevorderen van botvorming, wat bijdraagt aan een goede botgezondheid.
• Beheersen van cholesterol niveaus.
• Ondersteunen van de huid, bloedvaten, hersenen (inclusief stemming), botten, hart en andere weefsels.
• Versnellen van het metabolisme.
• Stimuleren van de groei van schaamhaar en okselhaar.
• Verhogen van vetopslag.

Soorten oestrogeen

Oestron (estron) (E1)

Oestron is een type oestrogeen dat vooral na de menopauze in het lichaam aanwezig is. Het is minder krachtig dan andere vormen van oestrogeen. Indien nodig kan het lichaam oestron omzetten in andere vormen van oestrogeen.

Oestradiol (estradiol) (E2)

Oestradiol is de meest voorkomende vorm van oestrogeen bij vrouwen tijdens hun vruchtbare jaren en wordt ook door mannen geproduceerd. Te hoge niveaus van oestradiol kunnen leiden tot acne, verlies van seksueel verlangen, osteoporose en depressie. Zeer hoge niveaus verhogen het risico op baarmoederkanker en borstkanker. Lage oestradiolwaarden kunnen echter leiden tot gewichtstoename en hart- en vaatziekten.

Oestriol (estriol) (E3)

Het niveau van oestriol stijgt tijdens de zwangerschap om de groei van de baarmoeder te ondersteunen en het lichaam voor te bereiden op de bevalling. Het oestriolgehalte bereikt zijn piek vlak voor de bevalling.

Oestetrol (estetrol) (E4)

Estetrol is een type oestrogeen dat uitsluitend tijdens de zwangerschap wordt geproduceerd, en wel door de lever van de foetus.

Oestrogeenspiegels

De oestrogeenspiegels variëren per persoon en fluctueren gedurende de menstruatiecyclus en het leven van een vrouw. Deze fluctuaties kunnen leiden tot stemmingswisselingen vóór de menstruatie en opvliegers tijdens de menopauze.

Factoren die invloed hebben op de oestrogeenspiegels zijn onder andere:

• Bijniertumoren
• Menopauze
• Puberteit
• Diabetes mellitus (suikerziekte)
• Hoge bloeddruk
• Leeftijd
• Een traag werkende hypofyse
• Zwangerschap, bevalling en borstvoeding
• Zware fysieke inspanning
• Eierstoktumoren
• Aangeboren aandoeningen, zoals het syndroom van Turner
• Extreme diëten of anorexia nervosa
• Gebruik van bepaalde medicijnen, waaronder steroïden, ampicilline, oestrogeenbevattende medicijnen, fenothiazines en tetracyclines (soort antibiotica)
• Polycysteus ovariumsyndroom (PCOS)
• Overgewicht en obesitas
• Primaire ovariële insufficiëntie

Te lage oestrogeenspiegels

Vrouwen
De meest voorkomende oorzaak van lage oestrogeenspiegels bij vrouwen is de menopauze of een chirurgische verwijdering van de eierstokken. Een verlaging van de oestrogeenwaarden kan bij vrouwen leiden tot:

• Droge huid
• Gewichtstoename, vooral rond de heupen, dijen en taille
• Verminderd seksueel verlangen
• Onregelmatige of zware menstruatiebloedingen
• Geen menstruatie of onregelmatige menstruatie
• Ernstigere premenstruele of menopauzale symptomen
• Gevoelens van depressie en angst
• Goedaardige knobbeltjes in de borst en baarmoeder
• Opvliegers en/of nachtelijk zweten
• Slaapproblemen
• Stemmingswisselingen
• Vaginale droogheid en vaginale atrofie (dunne, droge en ontstoken vaginawanden)
• Vermoeidheid

Mannen
Bij mannen kunnen lage oestrogeenspiegels leiden tot overmatige buikvet en een verminderd seksueel verlangen.

Te hoge oestrogeenspiegels

Vrouwen
Een te hoge oestrogeenspiegel kan verschillende symptomen veroorzaken, zoals:

• Gewichtstoename, vooral in het middel, de heupen en dijen
• Verergering van het premenstrueel syndroom
• Verminderd seksueel verlangen
• Fibrocystische borsten (goedaardige borstknobbels)
• Menstruatieproblemen, zoals lichte of zware bloedingen
• Vermoeidheid
• Vleesbomen (goedaardige tumoren) in de baarmoeder
• Gevoelens van depressie of angst

Mannen
Bij mannen kunnen hoge oestrogeenspiegels leiden tot aandoeningen zoals erectiestoornissen, vergrote borsten (gynaecomastie) en onvruchtbaarheid. Laag oestrogeen kan eveneens leiden tot verhoogd buikvet en een verminderd libido.

Oestrogeentherapie

Oestrogeentherapie wordt vaak ingezet om symptomen van verschillende aandoeningen te verlichten, zoals:

• Eierstokproblemen
• Menopauze
• Vertraagde puberteit, bijvoorbeeld bij het syndroom van Turner
• Primaire ovariële insufficiëntie
• Sommige gevallen van prostaatkanker
• Sommige soorten acne

De behandeling kan bestaan uit alleen oestrogeen of een combinatie van oestrogeen en progestageen (een synthetische vorm van progesteron). Hormoonbehandelingen zijn verkrijgbaar in de vorm van pillen, neussprays, pleisters, huidgels, injecties, vaginale crèmes of ringen.

De therapie helpt bij het verlichten van symptomen zoals:

• Verminderd seksueel verlangen
• Onrust en pijnlijke geslachtsgemeenschap
• Opvliegers
• Slaapproblemen
• Stemmingswisselingen
• Vaginale droogheid
• Verlagen van het risico op osteoporose

Bijwerkingen kunnen zijn:

• Beenkrampen
• Opgeblazen gevoel
• Hoofdpijn
• Indigestie (maagklachten na het eten of drinken)
• Misselijkheid
• Pijn in de borst
• Vaginale bloedingen
• Vochtretentie (oedeem), wat kan leiden tot zwelling

Sommige vormen van hormoontherapie verhogen ook het risico op een beroerte, bloedstolsels, baarmoederkanker en borstkanker. Hoge oestrogeenspiegels kunnen het risico en de voortgang van bepaalde soorten borstkanker verhogen. Daarom worden sommige hormoonbehandelingen ingezet om de werking van oestrogeen te blokkeren als een manier om de ontwikkeling van kanker te vertragen of te stoppen. Hormonale therapie is echter niet altijd geschikt voor iedereen. Een familiegeschiedenis van borstkanker of schildklierproblemen kan contra-indicaties zijn.

Anticonceptie

Anticonceptiepillen bevatten vaak een combinatie van synthetisch oestrogeen en progestageen of alleen progestageen. Sommige soorten anticonceptiepillen voorkomen zwangerschap door de ovulatie (eisprong) te stoppen en het slijm in de baarmoederhals te verdikken, waardoor sperma de eicel niet kan bereiken. Ze helpen ook bij het verminderen van pre-menstruele symptomen en het verlichten van hormoongerelateerde acne.

Anticonceptiepillen kunnen echter het risico verhogen op:

• Bloedproppen
• Een beroerte
• Een hartaanval
• Een longembolie (afsluiting van een slagader in de longen)
• Gevoelige en gezwollen borsten
• Gewichtsveranderingen
• Hoofdpijn
• Misselijkheid en overgeven
• Onregelmatige bloedingen

Voor vrouwen die roken of ouder zijn dan 35 jaar, kunnen orale anticonceptiva een hoger risico met zich meebrengen. Langdurig gebruik van anticonceptiepillen kan ook het risico op borstkanker verhogen.