Baarmoederkanker: Abnormale vaginale bloedingen

Baarmoederkanker is kanker die begint in het baarmoederslijmvlies, de bekleding van de baarmoeder. Een verhoogd oestrogeengehalte verhoogt het risico op het ontwikkelen op dit type kanker, maar ook andere aandoeningen en omgevingsfactoren spelen hierbij een rol. Abnormale bloedingen en lagere buikpijn of krampen in het bekkengebied zijn de belangrijkste symptomen van baarmoederkanker. De behandeling van dit type kanker bestaat uit chirurgie, radiotherapie en/of chemotherapie. Wanneer de patiënte in een vroeg stadium de diagnose van baarmoederkanker krijgt, zijn de vooruitzichten doorgaans zeer goed. De vooruitzichten zijn echter minder gunst gunstig wanneer de arts de behandeling pas inzet wanneer de kanker al uitgezaaid is. Onbehandeld leidt baarmoederkanker tot tal van complicaties. Patiëntes die een verhoogd risico lopen op het krijgen van baarmoederkanker, krijgen tot slot regelmatig een nauwkeurige opvolging door een arts.

• Synoniemen baarmoederkanker
• Epidemiologie kanker van het baarmoederslijmvlies
• Oorzaken: Verhoogd oestrogeengehalte
• Risicofactoren
• Symptomen: Abnormale vaginale bloedingen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose bij vrouwen is goed bij snelle diagnose
• Complicaties baarmoederslijmvlieskanker
• Preventie

Synoniemen baarmoederkanker

Baarmoederkanker is een vaak gebruikte term maar correcter is eigenlijk de term “baarmoederslijmvlieskanker”. De medische termen hiervoor zijn “endometriumkanker” en “endometriumcarcinoom”. Het endometrium staat namelijk voor het baarmoederslijmvlies, de binnenste laag van de uterus (baarmoeder) die het cavum (baarmoederholte: ligt midden in de baarmoeder) bedekt. Af en toe wordt de term “baarmoederlichaamkanker” ook gebruikt.

Epidemiologie kanker van het baarmoederslijmvlies

Baarmoederkanker is de tweede meest voorkomende kanker bij vrouwen. Meestal krijgen vrouwen tussen zestig- en zeventigjarige leeftijd te maken met baarmoederkanker. De leeftijd varieert echter, want sommige dames krijgen de diagnose van baarmoederkanker voor veertigjarige leeftijd.

Oorzaken: Verhoogd oestrogeengehalte

De precieze oorzaak van baarmoederkanker is onbekend. Een verhoogd oestrogeengehalte speelt mogelijk een rol. Oestrogeen is verantwoordelijk voor de overmatige groei van het baarmoederslijmvlies, wat een risicofactor is voor de totstandkoming van kanker aan de baarmoeder.

Risicofactoren

Verhoogd risico

Volgende factoren houden verband met de verhoging van hormonen waardoor de kans op het ontwikkelen van baarmoederkanker verhoogt:

• acanthosis nigricans (verdikte en verkleurde huid)
• borstkanker
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• dikkedarmkanker
• een galblaasaandoening
• een geschiedenis van baarmoederpoliepen (gezwellen in baarmoederwand)
• een hoge bloeddruk (hypertensie)
• een onregelmatige menstruatie
• het gebruik van het medicijn tamoxifen (inzetbaar voor de behandeling van borstkanker)
• het Lynch-syndroom (verhoogd risico op dikke darmkanker of andere kanker)
• het polycysteus ovariumsyndroom (PCOS: hormonale veranderingen)
• nooit zwanger zijn (nullipariteit)
• oestrogeenvervangingstherapie zonder het gebruik van progesteron
• start menopauze na vijftigjarige leeftijd
• start menstruatie voor twaalfjarige leeftijd
• zwaarlijvigheid (obesitas)

Verlaagd risico
Roken geeft in tegenstelling tot wat velen denken een verminderd risico op baarmoederslijmvlieskanker. De effecten van roken zijn gerelateerd aan het lichaamsgewicht. Zwaardere vrouwen die roken hebben de grootste vermindering van het risico. Vrouwen die roken ondergaan één à twee jaar eerder de menopauze dan vrouwen die niet roken. Hoewel roken de kans op baarmoederkanker verlaagd, is dit voordeel sterk gecompenseerd door het verhoogde risico op longkanker en andere belangrijke gezondheidsproblemen in verband met roken.

Symptomen: Abnormale vaginale bloedingen

De patiënte ervaart lagere buikpijn of krampen in het bekkengebied. Daarnaast komen abnormale bloedingen uit de vagina, bijvoorbeeld tussentijdse bloedingen tussen de maandstonden, of bloedingen na de menopauze. Ook vaginaal bloedverlies na het vrijen komt soms tot stand. Extreem lange, zware of frequente episoden van abnormale vaginale bloedingen na de leeftijd van veertig jaar zijn ook mogelijk. Na de menopauze is tevens een dunne witte of heldere vaginale afscheiding te zien.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Tijdens de vroege stadia van de ziekte geeft een gynaecologisch onderzoek vrijwel nooit afwijkingen weer. Als de kanker reeds gevorderd is, zijn echter veranderingen in de afmeting, vorm of het gevoel van de uterus (baarmoeder) of de omliggende structuren te merken.

Diagnostisch onderzoek

Een baarmoederbiopsie (endometriumbiopsie) en een dilatatie en curettage zijn diagnostische onderzoeken. Ook is soms een uitstrijkje nodig wanneer de arts vermoedt dat de patiënte lijdt aan baarmoederslijmvlieskanker, maar dit onderzoek is geen diagnostisch instrument. Soms bemerkt hij tijdens het gynaecologisch onderzoek een gezwollen baarmoeder. Is de arts zeker van baarmoederkanker, dan voert hij nog beeldvormende onderzoeken uit om te kijken of de kanker uitgezaaid is naar nadere lichaamsdelen. Hij bepaalt met andere woorden het kankerstadium (enscenering).

Stadium kanker

• Stadium 1: De kanker bevindt zich alleen in de baarmoeder.
• Stadium 2: De kanker bevindt zich in de baarmoeder en baarmoederhals.
• Stadium 3: De kanker is uitgezaaid buiten de baarmoeder, maar niet voorbij het bekkengebied. De kanker bevindt zich reeds bij de lymfeklieren in het bekken of nabij de aorta (de grootste slagader in de buik).
• Stadium 4: De kanker is uitgezaaid naar het binnenste gedeelte van de darm, de blaas, de buik, de lever (levermetastasen) of andere organen.

Verder is graad 1 de minst agressieve vorm van baarmoederslijmvlieskanker terwijl graad 3 erg agressieve kanker is die snel groeit en zich eveneens snel verspreidt.

Behandeling

De behandeling van kanker van het baarmoederslijmvlies bestaat uit chirurgie, radiotherapie en/of chemotherapie. Soms is een operatie nodig om de baarmoeder te verwijderen bij vrouwen in met kanker in een vroeg stadium. Deze operatie is gekend als een “hysterectomie”. De arts verwijdert soms ook de eileiders en eierstokken. Ook is een operatie in combinatie met radiotherapie (brachytherapie: inwendige bestraling) een behandelingsoptie. Dit zet de arts in bij vrouwen met kanker stadium 1 die een hoge kans op terugkeer heeft, is uitgezaaid naar de lymfeklieren, of met kanker stadium 2 of 3.

Chemotherapie of hormonale therapie is in sommige gevallen nuttig, meestal voor vrouwen met kanker stadium 3 en 4.

Prognose bij vrouwen is goed bij snelle diagnose

De diagnose van baarmoederkanker gebeurt meestal in een vroeg stadium. Wanneer de kanker niet uitgezaaid is, bedraagt de vijfjaarsoverleving 95%. Is de kanker echter uitgezaaid naar verder gelegen organen, dan is de vijfjaaroverleving verlaagd naar 25%.

Complicaties baarmoederslijmvlieskanker

Complicaties van baarmoederkanker zijn onder andere:

• anemie (tekort aan rode bloedcellen) als gevolg van bloedverlies (voordat de diagnose gesteld is)
• bijwerkingen van radiotherapie en chemotherapie
• perforatie (gat) van de baarmoeder (baarmoederperforatite), dat plaatsvindt tijdens een dilatatie en curettage of tijdens een baarmoederbiopsie
• risico's van een operatie

Preventie

Een effectief screeningsonderzoek voor baarmoederslijmvlieskanker is niet voorhanden. Vrouwen met risicofactoren voor baarmoederkanker krijgen bijgevolg regelmatig een controle door de arts. Dit geldt ook voor vrouwen die oestrogeen vervangende therapie nemen zonder progesterontherapie of voor vrouwen die tamoxifen langer dan twee jaar nemen. Sommige patiëntes krijgen bijgevolg regelmatig een gynaecologisch onderzoek, een uitstrijkje en/of een baarmoederbiopsie. Het risico op baarmoederkanker valt tot slot te verminderen door het gebruik van de pil gedurende meer dan één jaar en het handhaven van een normaal gewicht.

Lees verder

• Abnormaal vaginaal bloedverlies: Oorzaken & risicofactoren
• Abnormale vaginale afscheiding: Geur, kleur en consistentie
• Baarmoederpoliepen: Gezwellen in baarmoederwand
• Hysterectomie: Chirurgische verwijdering van baarmoeder
• Baarmoeder: Soorten aandoeningen aan uterus bij vrouwen