Hysterectomie: Chirurgische verwijdering van baarmoeder

De baarmoeder is een hol spierorgaan dat de ontwikkelende baby tijdens de zwangerschap voedt. Een hysterectomie is de medische term voor een operatie waarbij de arts de baarmoeder van een vrouw geheel of gedeeltelijk verwijdert. Mogelijk moet de arts ook de eileiders en eierstokken verwijderen. De arts zet de ingreep bijvoorbeeld in bij kanker of bij langdurige bekkenpijn. Voor deze ingrijpende operatie is een goede voorbereiding vereist omdat deze operatie niet alleen op fysiek maar ook op emotioneel vlak een grote impact heeft voor een vrouw. De arts heeft vervolgens diverse keuzes om de chirurgische ingreep uit te voeren. Na de operatie is de duur van het ziekenhuisverblijf en de hersteltijd afhankelijk van de gekozen ingreep. Net zoals bij elke operatie, komen ook bij een chirurgische verwijdering van de baarmoeder (en eileiders en eierstokken) mogelijk complicaties voor, zoals bloedingen en minder zin in seks.

• Indicatie van hysterectomie
• Soorten procedures
• Voor de procedure
• Weken tot dagen voor de ingreep
• Vlak voor de ingreep
• Chirurgische technieken
• Na de ingreep
• Kort na de operatie
• Duur van ziekenhuisopname
• Risico’s van chirurgische verwijdering van baarmoeder
• Prognose van operatie bij vrouw

Indicatie van hysterectomie

Er zijn veel redenen waarom een vrouw een hysterectomie nodig heeft, waaronder:

• abnormale vaginale bloedingen
• adenomyose, een aandoening die zware, pijnlijke menstruaties veroorzaakt door een verdikking van de baarmoeder
• baarmoederhalskanker
• baarmoederkanker, meestal endometriumkanker
• een baarmoederverzakking
• eierstokkanker
• ernstige endometriose (pijn rond de menstruatie bij een vrouw) die door andere behandelingen niet verbetert
• ernstige, langdurige vaginale bloedingen die niet onder controle te krijgen zijn met andere behandelingen
• langdurige bekkenpijn
• ongecontroleerde bloedingen tijdens de bevalling
• tumoren in de baarmoeder, zoals vleesbomen (goedaardige gezwellen) die ernstige pijn of bloedingen veroorzaken
• veranderingen in de cellen van de baarmoederhals (cervicale dysplasie) die mogelijk leiden tot kanker

Soorten procedures

Afhankelijk van de reden voor de hysterectomie, opteert de arts voor een gedeeltelijke of gehele verwijdering van de baarmoeder.

• Bij een supracerviale of subtotale hysterectomie verwijdert een chirurg alleen het bovenste deel van de baarmoeder, waardoor de baarmoederhals op zijn plaats blijft.
• Bij een totale hysterectomie verwijdert de arts de gehele baarmoeder en baarmoederhals.
• Bij een radicale hysterectomie verwijdert een chirurg de hele baarmoeder, het weefsel aan de zijkanten van de baarmoeder, de baarmoederhals en het bovenste deel van de vagina. Een radicale hysterectomie is meestal enkel nodig wanneer kanker aanwezig is.

Soms verwijdert de arts gelijktijdig de eierstokken; dan is sprake van een ovariëctomie. Wanneer de arts de eileiders verwijderd, is dit gekend als een salpingectomie. Wanneer bij de vrouw de gehele baarmoeder, beide eileiders en beide eierstokken verwijderd zijn, heeft ze een hysterectomie en bilaterale salpingectomie-ovariëctomie ondergaan.

Voor de procedure

Weken tot dagen voor de ingreep

Voordat een vrouw besluit een hysterectomie te krijgen, vertelt de arts wat de vrouw van de operatie mag verwachten. Veel vrouwen merken veranderingen op in hun lichaam; ze voelen zich anders na een hysterectomie. Het is belangrijk om uitgebreid met een arts maar ook met familie en vrienden te praten voor deze ingrijpende procedure die ook een mentale en emotionele impact heeft voor een vrouw. De arts moet voorts op de hoogte zijn van alle vrij verkrijgbare en ook op voorschrift verkrijgbare medicijnen, kruiden en supplementen die een vrouw gebruikt. Een vrouw moet mogelijk stoppen met het innemen van aspirine, ibuprofen (Advil, Motrin), clopidogrel (Plavix), warfarine (Coumadin) en andere geneesmiddelen. Sommige medicijnen mag of moet een vrouw nog wel innemen op de dag van de operatie, maar dit bespreekt ze samen met de arts. Rokers stoppen best met deze schadelijke gewoonte voor de operatie.

Vlak voor de ingreep

De vrouw mag tot acht uur voor de operatie niets drinken of eten. Vervolgens neemt ze voorgeschreven medicijnen in met een klein slokje water. Ze gaat daarna tijdig naar het ziekenhuis.

Chirurgische technieken

De arts heeft veel verschillende manieren om een hysterectomie uit te voeren, namelijk door:

• drie tot vier kleine chirurgische sneden in de buik en vervolgens het gebruik van een laparoscoop
• drie tot vier kleine chirurgische sneden in de buik om robotchirurgie uit te voeren
• een chirurgische snede in de buik (open of abdominale chirurgie)
• een chirurgische snede in de vagina met behulp van een laparoscoop
• een chirurgische snede in de vagina zonder het gebruik van een laparoscoop

De vrouw en arts bekijken samen welke procedure het meest geschikt is. De keuze hangt ook af van de medische geschiedenis en de reden voor de operatie.

Na de ingreep

Kort na de operatie

Na de operatie krijgt een vrouw pijnstillers. Wellicht is in de blaas ook een katheter (soort slangetje) geplaatst zodat de vrouw kan plassen. Meestal verwijdert de arts de katheter voordat de vrouw het ziekenhuis verlaat. De vrouw moet na de operatie zo snel mogelijk opstaan en bewegen, zodat zich geen bloedstolsels vormen in de benen en de vrouw ook sneller herstelt. Zodra een vrouw hiertoe in staat is, mag ze opstaan en gaan plassen. Wanneer een vrouw zich niet meer misselijk voelt en niet meer moet braken door de ingrijpende operatie en narcose, mag ze weer overschakelen naar een normaal voedingspatroon.

Duur van ziekenhuisopname

De duur van de ziekenhuisopname is afhankelijk van het type hysterectomie. Een vrouw mag meestal de volgende dag naar huis wanneer de arts de operatie heeft uitgevoerd via de vagina, met een laparoscoop of na robotchirurgie. Wanneer een grotere chirurgische snede (incisie) in de buik gemaakt is, moet een vrouw mogelijk gedurende 1 tot 2 dagen in het ziekenhuis blijven. De vrouw moet mogelijk langer blijven als de hysterectomie plaatsgevonden heeft in het kader van kanker.

Risico’s van chirurgische verwijdering van baarmoeder

Risico's van een hysterectomie zijn:

• ademhalingsproblemen
• allergische reacties op medicijnen
• bijwerkingen van anesthesie
• bloedingen
• bloedstolsels, die mogelijk leiden tot de dood als ze naar de longen reizen (longembolie)
• chronische pijn
• een brandend gevoel of jeuk bij de incisie
• een darmobstructie (verstopping van darmen met buikpijn en braken)
• een infectie
• een vaginale verzakking
• een verdoofd gevoel bij de incisie of in het been
• een verhoogd risico op hartaandoeningen als de eierstokken voor de menopauze verwijderd zijn
• een verminderde interesse in seks
• een verwonding van de blaas of urineleiders
• een vroege menopauze als de eierstokken verwijderd zijn
• fistelvorming (een abnormale verbinding die zich vormt tussen de vagina en de blaas)
• geen plezier meer bij de seksuele activiteit
• pijn tijdens de geslachtsgemeenschap
• schade aan omliggende weefsels, waaronder de blaas, de urethra, de bloedvaten en de zenuwen
• urine-incontinentie
• zwelling, roodheid of blauwe plekken op de incisieplaats

Prognose van operatie bij vrouw

De herstelduur hangt af van het type hysterectomie. De gemiddelde hersteltijden bedragen:

• abdominale hysterectomie: 4 tot 6 weken
• vaginale hysterectomie: 3 tot 4 weken
• robot-geassisteerde of totale laparoscopische hysterectomie: 2 tot 4 weken

Een hysterectomie veroorzaakt de menopauze als bij een vrouw ook de eierstokken verwijderd zijn. Dit leidt mogelijk tot opvliegers, vaginale droogte, nachtzweten en slapeloosheid. Een verwijdering van de eierstokken leidt eveneens tot een verminderde zin in seks (verminderd libido). De arts beveelt in deze gevallen oestrogeenvervangende therapie aan. Als de verwijdering van de baarmoeder is uitgevoerd in het kader van kanker, krijgt een vrouw mogelijk nog verdere behandelingen.

Lees verder

• Eierstokkanker: Kanker in eierstokken met weinig symptomen
• Baarmoederkanker: Abnormale vaginale bloedingen
• Baarmoederhalskanker: Symptomen van vaginale bloedingen
• Vleesbomen: Goedaardige gezwellen in baarmoeder bij vrouwen
• Adenomyose: Pijnlijke menstruatie door verdikte baarmoeder