Bekkenpijn: Pijn in het bekkengebied bij mannen en vrouwen

Zowel mannen als vrouwen kampen mogelijk met bekkenpijn, wat duidt op ongemak in het onderste deel van de buik. Soms ligt een onderliggende medische ziekte aan de basis van pijn in het bekkengebied, al is het ook mogelijk dat normale handelingen en omgevingsfactoren de oorzaak zijn van het pijnlijke bekkengebied. Andere symptomen gaan vaak gepaard met de pijnlijke bekkenregio, zoals pijn bij het plassen en pijn bij de geslachtsgemeenschap. Het is belangrijk om een behandeling te krijgen voor de aandoening die deze klachten veroorzaakt, omdat de ziekte anders verergert of chronisch wordt. De behandeling hangt af van de oorzaak, hoe erg de bekkenpijn is en hoe vaak deze optreedt.

• Vrouwen en bekkenpijn
• Adenomyose
• Bekkenbodemaandoeningen
• Bekkenontsteking
• Endometriose
• Gebroken eierstokcyste
• Geslachtsgemeenschap
• Menopauze
• Urineweginfectie
• Vaginale droogheid
• Verklevingen
• Vleesbomen
• Vulvodynie
• Zwangerschap
• Andere oorzaken
• Mannen en pijn in het bekkengebied
• Prostatitis
• Vrouwen en mannen en een pijnlijke bekkenregio
• Maag- en darmaandoeningen
• Musculoskeletale aandoeningen
• Neurologische aandoeningen
• Psychische problemen
• Seksueel overdraagbare aandoeningen
• Urologische aandoeningen
• Andere oorzaken van pijn in het bekken
• Geassocieerde symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling

Vrouwen en bekkenpijn

Adenomyose

Bij adenomyose migreert het baarmoederslijmvlies (de bekleding van de baarmoeder) binnen de spier van de baarmoeder; de baarmoeder is hierdoor verdikt. Dit veroorzaakt langdurige menstruele krampen, hevige bloedingen en pijn tijdens de geslachtsgemeenschap.

Bekkenbodemaandoeningen

Er zijn twee soorten aandoeningen aan de bekkenbodem: verzakte bekkenorganen en een slechte werking van de bekkenbodemspier. Bij een verzwakte positie van de bekkenbodem valt de blaas, de baarmoeder, de baarmoederhals of het rectum naar beneden of gaat dit in een lagere positie zitten, waardoor een druk of pijngevoel ontstaat. Overactieve bekkenbodemspieren veroorzaken bekkenpijn, triggerpoints en een verkorting en spanning van de bekkenbodemspieren. Wanneer de bekkenbodemspieren te weinig actief zijn, leidt dit tot incontinentie, een gebrek aan ondersteuning in de onderrug en het bekkengebied en een verzakking van de bekkenorganen (hangende organen van de bekkenbodem, waaronder de blaas, de baarmoeder, de vagina, de dunne darm en het rectum).

Bekkenontsteking

Een ontsteking van het bekkengebied is vaak het resultaat van een onbehandelde seksueel overdraagbare aandoening zoals gonorroe of chlamydia, die uiteindelijk leidt tot bekkenpijn en een zware vaginale afscheiding met een onaangename geur. Daarom is het belangrijk om regelmatig screenings te krijgen en condooms te gebruiken. Ervaart een vrouw koorts of is ze misselijk in combinatie met de bekkenpijn, dan moet de vrouw meteen een arts opzoeken. De arts schrijft onmiddellijk antibiotica voor om te voorkomen dat de infectie zich verspreidt.

Endometriose

Endometriose is een aandoening waarbij het baarmoederslijm buiten de baarmoeder begint te groeien. Dit veroorzaakt stekende pijn in het bekken (krampen die dieper in het buikgebied liggen), een pijnlijke menstruatieperiode, evenals maag- en darmproblemen, een pijnlijke ademhaling, pijn in het bovenlichaam en frequent urineren (pollakisurie). Deze symptomen overlappen echter met andere aandoeningen, dus het is belangrijk om een correcte diagnose te krijgen en de pijn goed te behandelen. Medicijnen of een operatie verhelpen deze pijnlijke aandoening.

Gebroken eierstokcyste

Bij de eisprong of halverwege de cyclus is de kans groot dat er een grote cyste (abnormaal gevormde zakvormige holte) in de eierstokken staat te wachten om te barsten en het ei los te laten. Door agressieve seks, lichaamsbeweging of een spontane breuk komt de vloeibare inhoud met het ei vrij uit de cyste, waardoor merkbare ovulatiepijn (pijn rond de eisprong) ontstaat. Een bekkenechografie en de menstruele geschiedenis helpen de arts de pijn te diagnosticeren. Soms raden gynaecologen aan om te wachten tot de pijn weggaat. Het is echter ook mogelijk om een groeiende of pijnlijke eierstokcyste te verwijderen. Hormonale anticonceptiva voorkomen dat de pijnlijke eierstokcysten terug optreden.

Geslachtsgemeenschap

Bekkenpijn voelen vrouwen door irritatie van de baarmoederhals, wat mogelijk gebeurt door ruige seks. Ook zijn bepaalde seksstandjes anatomisch moeilijker voor de vagina en de vrouwelijke organen, inclusief de baarmoeder en de eierstokken, wat pijn in het bekkengebied met zich meebrengt.

Menopauze

Omdat de oestrogeenspiegel tijdens de menopauze afneemt, ontstaat bij menopauzale vrouwen vaker vaginale droogheid. Dit resulteert in een branderig gevoel in de vagina, vooral bij het uitoefenen van de geslachtsgemeenschap. Seksuele glijmiddelen en oestrogeencrèmes zijn inzetbaar om deze problemen te behandelen.

Urineweginfectie

Vrouwen zijn anatomisch gezien meer vatbaar voor een blaasontsteking (cystitis), want de blaas bevindt zich recht boven de vagina waardoor slechte bacteriën gemakkelijker in het systeem komen en grote schade kunnen aanrichten. De symptomen van een urineweginfectie omvatten een branderig gevoel tijdens het plassen, koorts, druk in de onderbuik, stinkende urine, troebele urine, donkere urine, bloed in de urine (hematurie), vaak plassen (pollakisurie) en een frequente plasdrang (urinaire urgentie). Wanneer extra pijn in de onderbuik optreedt, is de infectie mogelijk verspreid. Een behandeling met antibiotica doodt de bacteriën.

Vaginale droogheid

De oestrogeenniveaus dalen in de eerste 48 uur na de bevalling. Tegelijkertijd produceert het lichaam meer van het hormoon prolactine om de melkproductie voor borstvoeding te stimuleren. Oestrogeen helpt de vagina op natuurlijke wijze gesmeerd te houden. Bij te lage oestrogeenwaarden, veroorzaakt dit vaginale droogheid en een laag libido (zin in seks). De droogte leidt tot bekkenpijn tijdens de geslachtsgemeenschap. De wrijving in de vagina veroorzaakt door de penis is dan namelijk erg pijnlijk. Tijd, geduld en een vaginale crèmes of glijmiddelen.

Verklevingen

Bij verklevingen vormen weefselbanden zich tussen de interne weefsels en de organen. Ze vormen zich als gevolg van een operatie of infecties, zoals een bekkenontsteking (infectie van de vrouwelijke voortplantingsorganen) of endometriose.

Vleesbomen

Net als cysten ontwikkelen veel vrouwen soms vleesbomen (baarmoederfibroïden) in en rond de wand van de baarmoeder. Deze goedaardig gezwellen die bestaan uit spiercellen en andere weefsels, veroorzaken pijn wanneer ze beginnen te degenereren. Naast ongemak, ontstaan plasproblemen en ervaart een vrouw lage rugpijn en zware of langdurige maandstonden. De ernst en het soort van de symptomen hangt af van de locatie, de grootte en het aantal vleesbomen. Op basis van deze factoren bepaalt de arts ook de beste behandelingsoptie: medicijnen of een chirurgische ingreep.

Vulvodynie

Bij vulvodynie heeft een vrouw pijn of ongemak aan de vulva in (de delen van de vrouwelijke geslachtsorganen die zich aan de buitenkant van het lichaam bevinden). Ook pijn aan het bekkengebied is hierbij mogelijk.

Zwangerschap

Een vrouw die zwanger is (of zou kunnen zijn) heeft mogelijk te maken met bekkenpijn: een buitenbaarmoederlijke zwangerschap (acute bekkenpijn mogelijk vergezeld van vaginale bloedingen), een miskraam, een scheuring van het corpus luteum en een vroegtijdige bevalling.

Andere oorzaken

Vrouwen krijgen soms ook pijn in het bekken door volgende oorzaken:

• adnexale cysten
• anticonceptiemiddel dat ingebracht is in de baarmoeder
• atypische dysmenorroe (een afwijkende, pijnlijke menstruatieperiode) of ovulatiepijn
• baarmoederhalskanker
• baarmoederkanker
• bekken congestiesyndroom
• cervicale stenose
• chlamydiale endometrite of salpingitis
• chronische buitenbaarmoederlijke zwangerschap
• chronische endometritis (ontsteking van het baarmoederslijmvlies)
• eileiderontsteking
• endometriale poliepen (gezwellen in baarmoederwand) of cervicale poliepen (goedaardige gezwellen in baarmoederhals)
• endosalpingiose
• leiomyoom
• menstruatiekrampen
• miskraam
• ovarieel overblijfselsyndroom
• ovarieel retentiesyndroom (residueel ovariumsyndroom)
• ovariële dystrofie of ovulatiepijn
• postoperatieve peritoneale cysten
• residuele aanvullende eierstok
• subacute salpingo-oöforitis
• symptomatische genitale verzakking
• tuberculeuze salpingitis

Mannen en pijn in het bekkengebied

Veelvoorkomende oorzaken van chronische bekkenpijn bij mannen zijn:

• chronische (niet-bacteriële) prostatitis
• chronische orchialgie (pijn aan de balzak)
• post-vasectomiepijnsyndroom (chronische teelbalpijn gedurende meer dan drie maanden na de sterilsatie bij de man)
• prostaatkanker
• prostatodynie (prostaatpijn)
• testikelkanker
• vergrote prostaat door benigne prostaathyperplasie

Prostatitis

Er zijn verschillende soorten prostatitis (ontsteking van de prostaat). Sommige soorten prostatitis zijn veroorzaakt bacteriën, zoals acute bacteriële prostatitis en chronische bacteriële prostatitis. De meerderheid van de mannen die lijden aan een prostaatontsteking kampen met een niet-bacteriële vorm van chronische prostatitis, ook gekend als het ‘chronische bekkenpijn syndroom’ (CPPS). Dit type prostatitis is lastig te behandelen. Want antibiotica helpen hierbij niet. De aandoening is meestal het resultaat van spanning in het bekken.

Vrouwen en mannen en een pijnlijke bekkenregio

Maag- en darmaandoeningen

Maag- en darmaandoeningen die leiden tot pijn aan het bekkengebied zijn:

• blindedarmontsteking (appendicitis)
• chronische constipatie
• chronische intermitterende darmobstructie (verstopping in de darm met buikpijn en braken)
• colitis (ontsteking van de dikke darm)
• dikkedarmkanker
• diverticulitis
• een inflammatoire darmaandoening (ontstekingsaandoening van de darm) zoals het prikkelbaredarmsyndroom (diarree en obstipatie), de ziekte van Crohn (diarree en buikpijn) en colitis ulcerosa (chronische darmziekte met diarree)

Musculoskeletale aandoeningen

Pijn aan de bekkenregio is soms ook het resultaat van musculoskeletale aandoeningen:

• bekkenbodem myalgie (levator anus spasmen)
• buikwand myofasciale pijn (triggerpoints: spierknopen met pijn)
• chronische coccygeale pijn (pijn aan het staartbeentje)
• compressiefractuur van lendenwervels
• fibromyalgie (chronische aandoening met pijn en vermoeidheid)
• hernia's (bijvoorbeeld obturator, ischias, lies, femorale, spigeliaanse, perineale, navelstreng)
• mechanische lage rugpijn
• piriformis-syndroom (pijn in bil door druk op heupzenuw)
• rectus femoris tendinopathie
• slechte houding
• spierspanningen en verstuikingen

Deze aandoeningen veroorzaken bovendien musculoskeletale pijn (pijn in onder andere botten, spieren en pezen).

Neurologische aandoeningen

Neurologische aandoeningen resulteren soms ook in een pijnlijk bekkengebied:

• abdominale epilepsie
• diabetische neuropathie (zenuwschade door suikerziekte met onder andere pijn)
• buikmigraine
• degeneratieve gewrichtsaandoening
• discushernia
• gordelroos (herpes zoster-infectie) en herpetische neuralgie
• neoplasie (nieuwvorming) van het ruggenmerg of de sacrale zenuw
• neuralgie / insluiting van de huidzenuw (chirurgisch litteken in het onderste deel van de buik; meestal iliohypogastrische, ilioinguinale, genitofemorale en laterale femorale huidzenuwen)
• pudendale neuralgie (pijn aan geslachtsorganen en perineum)
• schade aan het bekkengebied door een buikoperatie
• spondylose
• overmatige druk op het bekkengebied
• trauma aan of rond de zenuwen van het bekkengebied

Pudendale neuralgie
Deze aandoening tast de nervus pudendus aan. Dit is de belangrijkste zenuw van het perineum (het gebied tussen de testikels en de anus van een man, en de vagina en de anus van een vrouw). Wanneer schade ontstaat aan deze zenuw, resulteert dit in pudendale neuralgie. Mogelijke oorzaken zijn ontstekingen of een auto-immuunziekte, frequente infecties, een bevalling, chirurgie of druk op de zenuw. Het primaire symptoom is pijn in de geslachtsdelen of het anaal-rectale gebied. De brandende, stekende, knijpende of draaiende pijn is meestal erger tijdens het zitten. Sommige patiënten melden ook gevoelloosheid. Deze symptomen gaan meestal gepaard met urinewegproblemen, darmproblemen en seksuele disfunctie. De seksuele activiteit is buitengewoon pijnlijk of zelfs onmogelijk.

Psychische problemen

Bekkenpijn is soms ook het resultaat van emoties - zoals stress, angst en een depressie. Patiënten die hebben geleden aan een posttraumatische stressstoornis (soort angststoornis) lopen vaak een hoger risico om chronische pijn te ontwikkelen.

Andere psychische aandoeningen die leiden tot bekkenpijn omvatten:

• een depressie
• persoonlijkheidsstoornissen
• psychogene pijn (pijnstoornis door psychologische factoren)
• seksueel en/of fysiek misbruik
• slaapproblemen

Seksueel overdraagbare aandoeningen

Plotseling pijn in het bekken houdt mogelijk verband met een seksueel overdraagbare aandoening (soa). SOA’s zoals chlamydia en gonorroe zijn de typische boosdoeners van een ernstige bekkenontsteking die leidt tot bekkenpijn en onvruchtbaarheid (vrouwelijke onvruchtbaarheid). De bekkenontsteking veroorzaakt bovendien koorts, koude rillingen, buikpijn, een vaginale afscheiding bij vrouwen of een penisafscheiding bij mannen, misselijkheid en braken. Orale (via de mond ingenomen) of intraveneuze (via een ader toegediende) antibiotica behandelen de ontsteking.

Urologische aandoeningen

Urologische stoornissen die bekkenpijn veroorzaken omvatten:

• blaasneoplasma (tumor in de blaas)
• chronisch urethraal syndroom (irritatie van urinebuis)
• chronische urineweginfectie
• interstitiële cystitis
• nierstenen
• ongeremde blaascontracties (detrusor-sluitspier dyssynergie)
• pyelonefritis (ontsteking van de nier(en) en het nierbekken)
• stralingscystitis
• terugkerende cystitis
• terugkerende urethritis
• urethrale diverticulum
• urethrale karbonkel
• urethrale strictuur (plasbuisvernauwing)
• urolithiasis

Interstitiële cystitis
Patiënten met interstitiële cystitis moeten vaak plassen; maar ze plassen in tegenstelling tot bij een urineweginfectie weinig urine. Ze voelen echter wel een grote plasdrang. Interstitiële cystitis is ook een ontsteking van de blaas, maar is niet het gevolg van bacteriën. De menopauze of zelfs levensstijlkeuzes zoals het eten van bepaalde voedingsmiddelen of het drinken van cafeïne leidt mogelijk tot de aandoening.

Nierstenen
Naast blaasontstekingen ervaren vrouwen mogelijk bekkenpijn als gevolg van nierstenen. De pijn is scherp en houdt uren of dagen aan, of gaat gepaard gaan met rugpijn.

Andere oorzaken van pijn in het bekken

Andere oorzaken die zowel bij mannen als vrouwen mogelijk leiden tot pijn in de bekkenregio omvatten:

• gebroken bekken
• reactieve artritis (auto-immuunziekte met symptomen aan huid, maag, darmen en ogen)

Geassocieerde symptomen

Vrouwen met bekkenpijn ervaren tijdens de menstruatie of de geslachtsgemeenschap pijn, al is het ook mogelijk dat de pijn constant is. Bekkenpijn wijst bij vrouwen wijst mogelijk op een probleem met één van de organen in het bekkengebied, zoals de baarmoeder, de eierstokken, de eileiders, de baarmoederhals of de vagina. Sommige vrouwen hebben meer dan één oorzaak van bekkenpijn op hetzelfde moment. Bij zowel mannen als vrouwen ligt een infectie of een probleem met de urinewegen, de darmen, het rectum, de spieren of het bot mogelijk aan de basis van de bekkenproblemen. Bij mannen is een pijnlijke bekkenregio vaak te wijten aan een probleem met de prostaat.

De bekkenpijn is constant of komt en gaat (intermitterend). Verder treedt de pijn in het bekkengebied geleidelijk of plots op, en de pijn blijft stabiel, neem af of verergert. De pijn beschrijven patiënten variabel:

• bonzend
• borend
• brandend
• dof
• doordringend
• drukkend
• kloppend
• knijpend
• met krampen
• plettend
• prikkend
• scherp
• scherp snijdend
• scheurend
• schietend
• splijtend
• stekend
• trekkend
• vlijend

De pijn in het bekkengebied situeert zich op een specifieke plek, of verspreidt zich naar andere gebieden (uitstralingspijn). Als de pijn hevig is, zijn de dagelijkse activiteiten mogelijk verstoord. Bekkenpijn is voorts acuut of chronisch. Patiënten krijgen de diagnose van chronische bekkenpijn als ze pijn hebben die zich voornamelijk in het bekken bevindt gedurende een periode van meer dan drie tot zes maanden.

Diagnose en onderzoeken

Het bepalen van de oorzaak van de pijn is soms een lang proces. Mogelijk moet de vrouw of man laboratoriumonderzoeken, beeldvormende onderzoeken of andere medische onderzoeken ondergaan om de oorzaak van de pijn te vinden. Inzetbare onderzoeken zijn:

• een bloedonderzoek
• een botdichtheidsmeting
• een CT-scan van de buik en het bekkengebied
• een diagnostische hysteroscopie (inwendig kijkonderzoek van de binnenkant van de baarmoeder)
• een diagnostische laparoscopie (inspectie van de buikholte en de organen)
• een echografie
• een endoscopie (inwendig kijkonderzoek van de binnenkant van het lichaam) van de lagere urinewegen.
• een hysterosalpingografie (beeld van de baarmoeder en eileiders)
• een MRI-scan
• een ontlastingsonderzoek
• een röntgenfoto van de buik en het bekkengebied
• een uitstrijkje
• een urineonderzoek
• een vaginaal onderzoek
• een vaginale echografie
• een zwangerschapstest (bij vruchtbare vrouwen)

Behandeling

De behandeling voor bekkenpijn is erg afhankelijk van de oorzaak. Als de pijn hevig is en net is begonnen, is en onmiddellijk bezoek aan een arts nodig om een noodsituatie te voorkomen. Andere behandelingsopties voor bekkenpijn zijn:

• accupunctuur
• antibiotica (bij bacteriële infecties)
• anticonceptiepillen of een hormonale behandeling
• antidepressiva
• bekkenbodemfysiotherapie
• cognitieve gedragstherapie (vorm van psychotherapie) of biofeedback om de perceptie van pijn te helpen beheersen
• een eierstokembolisatie (bij patiënten met het chronic pelvic syndrome = spataderen in onderbuik met chronische pijn): bij deze minimaal invasieve behandeling verwijdert de arts de bloedtoevoer uit de spataderen die de pijn veroorzaken.
• fysiotherapie
• meditatie / massage
• minimaal invasieve chirurgie
• pijninjecties
• vrij verkrijgbare ontstekingsremmende medicijnen, zoals ibuprofen of naproxen
• zenuwblokkers

Lees verder

• Bekkenontsteking: Infectie vrouwelijke voortplantingsorganen
• Bekkenfractuur (breuk in bekkengebied): Oorzaken & symptomen