Chronische pijn: Soorten, oorzaken en behandeling

Pijn is een ongemakkelijk zintuiglijk gevoel dat weefselbeschadiging (in elk deel van het lichaam of orgaan) signaleert die is opgetreden of kan optreden. De pijn wordt via het ruggenmerg naar de hersenen overgebracht. Wanneer dit bericht de hersenen bereikt, ervaren mensen de perceptie van pijn. Diverse aandoeningen, ongevallen en valpartijen veroorzaken pijn. Meestal is deze acuut, en verdwijnt deze na een behandeling. Houden de klachten langer dan drie maanden aan, dan is mogelijk sprake van chronische, slopende pijn. Het is belangrijk om aanhoudende pijn goed te behandelen. Hierdoor voorkomt de patiënt verdere schade aan het lichaam en verbetert de kwaliteit van leven.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Acute of chronische pijn
• Acute pijn
• Chronische pijn
• Soorten pijnklachten
• Nociceptieve pijn
• Neuropathische pijn
• Oorzaken
• Iets anders dan zenuwschade in het lichaam
• Zenuwschade
• Onbekend
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Geassocieerde symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van chronische pijn
• Anticonvulsiva
• Antidepressiva
• Pijnstillers (analgetica)
• Fysiotherapie en oefentherapie
• Alternatieven voor medicatie
• Omgaan met pijn die aanhoudt
• Prognose
• Complicaties veroorzaakt door chronische pijnklachten
• Afhankelijkheid
• Mobiliteitsbeperkingen
• Psychische problemen
• Slaapproblemen
• Sociale isolatie
• Verhoogde hartslag en bloeddruk
• Preventie

Epidemiologie

Chronische pijn is een veelvoorkomend probleem wereldwijd en heeft invloed op miljoenen patiënten van verschillende leeftijden. Het komt voor in een breed scala aan aandoeningen en is vaak het gevolg van langdurige gezondheidsproblemen zoals gewrichtsaandoeningen, zenuwbeschadiging of spierziekten. De prevalentie varieert sterk tussen verschillende regio's en bevolkingsgroepen, met een hogere frequentie onder ouderen, mensen met een lagere sociaaleconomische status, en patiënten met reeds bestaande chronische aandoeningen.

Wereldwijd voorkomen
Chronische pijn komt voor bij een significant percentage van de volwassen bevolking wereldwijd. Studies suggereren dat tussen de 10-30% van de wereldbevolking lijdt aan chronische pijn, waarbij de prevalentie toeneemt met de leeftijd en het aantal comorbiditeiten. Dit maakt het een belangrijk gezondheidsprobleem dat de levenskwaliteit van patiënten aanzienlijk kan verminderen en leidt tot hoge zorgkosten.

Regionale verschillen
De prevalentie van chronische pijn verschilt per regio, waarbij landen met een hoge sociaaleconomische status doorgaans een hogere rapportage van chronische pijn vertonen, mogelijk als gevolg van verbeterde diagnose- en rapportagesystemen. In ontwikkelingslanden wordt chronische pijn vaak minder vaak gerapporteerd, voornamelijk vanwege beperkte toegang tot gezondheidszorg en minder diagnostische middelen.

Mechanisme

Het mechanisme van chronische pijn is complex en kan verschillende onderliggende fysiologische en neurologische processen omvatten. Chronische pijn kan ontstaan door een voortdurende activatie van pijnreceptoren of als gevolg van veranderingen in het zenuwstelsel die pijnperceptie beïnvloeden.

Pijnsensitisatie
Een belangrijk mechanisme van chronische pijn is centrale sensitisatie, waarbij het zenuwstelsel abnormaal gevoelig wordt voor pijnsignalen. Dit kan leiden tot een situatie waarin de patiënt pijn ervaart, zelfs zonder duidelijke externe stimulus. Het is een proces waarbij de normale drempel voor pijnsignalen in de hersenen wordt verlaagd, wat resulteert in een verhoogde pijnbeleving.

Perifere en centrale veranderingen
Perifere veranderingen kunnen optreden door beschadiging van zenuwen of weefsels, terwijl centrale veranderingen het gevolg zijn van een veranderde verwerking van pijnsignalen in de hersenen en het ruggenmerg. Dit kan leiden tot een verhoogde pijnsensatie of pijn die aanhoudt, zelfs nadat de oorspronkelijke oorzaak van de pijn is verdwenen.

Acute of chronische pijn

Acute pijn

Pijn is acuut of chronisch. Acute pijn is eenmalige en meestal kortdurende pijn veroorzaakt door een ongeval, verwonding, operatie, enzovoort. De pijn is onmiddellijk voelbaar en de oorzaak is bekend.

Chronische pijn

Chronische pijn daarentegen is langdurige pijn die langer dan drie maanden aansleept, zoals onder andere:

• artritis (gewrichtsontsteking)
• een rugletsel / lage rugpijn
• fibromyalgie (chronische aandoening met pijn en vermoeidheid)
• hoofdpijn
• kanker (kankerpijn)
• multiple sclerose (chronische auto-immuunaandoening)
• postoperatieve pijn
• post-trauma pijn
• psychogene pijn (pijn die niet het gevolg is van een ziekte, een verwonding of zenuwbeschadiging)

Het duurt vaak een tijdje om de oorzaak van de pijn te diagnosticeren en de behandeling is soms behoorlijk complex. Houdt de pijn langer dan drie maanden aan, dan is mogelijk sprake van chronische pijn.

Soorten pijnklachten

De meeste pijnaandoeningen zijn in te delen als nociceptieve pijn en neuropathische pijn.

Nociceptieve pijn

Nociceptieve pijn (ontstekingspijn) is een teken van weefselbeschadiging. Als een patiënt bijvoorbeeld de enkel verstuikt, ervaart hij een ontsteking in het gebied. Het lichaam beschermt de patiënt dan door het beschadigde weefsel af te schermen en ook te signaleren dat het rust nodig heeft. De pijn is behandelbaar met via de mond ingenomen pijnstillers en/of plaatselijke toepassingen.

Neuropathische pijn

Neuropathische pijn (zenuwpijn) is het gevolg van een slechte functie van het zenuwstelsel. Het zenuwstelsel draagt de pijnimpulsen naar de hersenen. Deze slechte werking is mogelijk te wijten aan zenuwbeschadiging of een overstimulatie. Voor de arts is het erg moeilijk om de onderliggende oorzaak te diagnosticeren. De pijn is vaak erger in vergelijking met de ernst van de onderliggende oorzaak. Vrij verkrijgbare pijnstillers werken ook niet goed bij de behandeling van dit soort pijn. Neuropathische pijn komt voor bij verschillende pijnaandoeningen. Soms ontstaat er ook eerst weefselbeschadiging (wat de onderliggende oorzaak is) en treedt ook zenuwbeschadiging op (signalering van berichten werkt niet normaal).

Oorzaken

Chronische pijn kent veel mogelijke oorzaken, maar ze zijn over het algemeen in te delen in drie categorieën:

• Er is iets anders dan een zenuw beschadigd in het lichaam.
• Er is zenuwbeschadiging.
• De oorzaak is onbekend.

Iets anders dan zenuwschade in het lichaam

Chronische rugpijn is bijvoorbeeld vaak te wijten aan:

• artrose in de wervelkolom
• een trauma of letsel
• een slechte houding
• veroudering
• zwaarlijvigheid

Artsen weten niet goed waarom acute (kortdurende) pijn soms tot langdurige pijn leidt, zelfs nadat de oorspronkelijke pijnbron is behandeld.

Zenuwschade

Zenuwschade ontstaat bijvoorbeeld door:

• arachnoïditis (ontsteking van een weefsel dat de zenuwwortels beschermt)
• artritis (de ontsteking veroorzaakt mogelijk zenuwcompressie)
• de ziekte van Lyme (bacteriële infectie veroorzaakt door een tekenbeet)
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• een beknelde zenuw (zenuwcompressie)
• een infectie
• kanker

Door zenuwbeschadiging hebben zenuwen problemen om het juiste bericht door te geven. De zenuwen stoppen mogelijk niet met het verzenden van pijnsignalen naar de hersenen, zelfs als de bron van pijn niet langer bestaat.

Onbekend

Heel vaak zijn artsen niet in staat om een oorzaak voor chronische pijn aan te wijzen. Dat betekent echter niet dat ze niet kunnen helpen bij het verlichten van de pijn.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van chronische pijn verhogen. Deze omvatten zowel genetische als omgevingsfactoren die invloed hebben op hoe het lichaam pijn ervaart en verwerkt.

Leeftijd
Ouderen hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van chronische pijn, vaak als gevolg van leeftijdsgerelateerde aandoeningen zoals artrose, wervelkolomdegeneratie en verminderde spierkracht. De kans op chronische pijn neemt toe met de leeftijd, aangezien het lichaam kwetsbaarder wordt voor letsels en ziektes die pijn kunnen veroorzaken.

Sociaaleconomische status
Mensen met een lage sociaaleconomische status hebben vaak meer kans op chronische pijn, deels door slechtere toegang tot zorg, hogere niveaus van stress, en ongezonde levensstijlen. Deze patiënten kunnen moeite hebben met het vinden van effectieve behandelingen voor pijn en het behouden van een evenwichtig voedingspatroon, wat het pijnbeheer verder bemoeilijkt.

Risicogroepen

Chronische pijn komt vaker voor bij bepaalde patiëntengroepen, zoals mensen met chronische aandoeningen, vrouwen, ouderen, en mensen met een voorgeschiedenis van letsel of ongeval. Patiënten met een verminderde fysieke of psychologische gezondheid zijn ook meer vatbaar voor het ontwikkelen van chronische pijn, vooral wanneer er sprake is van meerdere risicofactoren.

Vrouwen
Vrouwen hebben vaak een hoger risico op het ontwikkelen van chronische pijn, wat kan worden toegeschreven aan zowel biologische als sociale factoren. Hormonale veranderingen, zoals tijdens de menstruatiecyclus, zwangerschap, of menopauze, kunnen bijdragen aan pijnbeleving. Daarnaast kunnen vrouwen vaker dan mannen psychische aandoeningen ontwikkelen die chronische pijn kunnen verergeren, zoals depressie en angst.

Patiënten met psychische aandoeningen
Mensen die lijden aan psychische aandoeningen zoals depressie, angst, of posttraumatische stressstoornis (PTSS) hebben vaak meer kans om chronische pijn te ervaren. De interactie tussen psychologische factoren en fysieke pijn kan een vicieuze cirkel creëren die moeilijk te doorbreken is zonder therapie en gerichte behandeling.

Geassocieerde symptomen

Chronische pijn wordt vaak geassocieerd met een breed scala aan andere symptomen, afhankelijk van de onderliggende oorzaak en de ernst van de aandoening. Deze symptomen kunnen zowel lichamelijk als psychologisch van aard zijn en kunnen de kwaliteit van leven van de patiënt aanzienlijk beïnvloeden.

Angst
Angst is een veelvoorkomend symptoom bij patiënten met chronische pijn. De voortdurende pijn kan leiden tot bezorgdheid over de gezondheid, de toekomst en de mogelijkheid om dagelijkse activiteiten uit te voeren. Angst kan de pijnervaring verergeren en de behandeling bemoeilijken, aangezien patiënten zich vaak gespannen voelen over hun toestand.

Chronische vermoeidheid
Chronische vermoeidheid komt vaak voor bij patiënten met langdurige pijn. De voortdurende pijn en de psychologische belasting die ermee gepaard gaat, kunnen ervoor zorgen dat de patiënt zich uitgeput voelt, zelfs na een lange rustperiode. Dit kan leiden tot een vermindering van de energie en motivatie om dagelijkse taken uit te voeren, wat de kwaliteit van leven verder beïnvloedt.

Desensibilisatie van de huid
In sommige gevallen kunnen patiënten met chronische pijn ook een verminderde gevoeligheid ervaren in het gebied rond de pijnlijke plekken. Dit kan komen door veranderingen in de zenuwfunctie of een vermindering van de pijnperceptie. Deze desensibilisatie kan leiden tot een verstoord gevoel van aanraking of temperatuur, wat het algehele lichaamsgevoel beïnvloedt.

Depressie
Depressie is vaak een gevolg van chronische pijn, aangezien patiënten zich hopeloos of ontmoedigd kunnen voelen door hun voortdurende klachten. De constante pijn en verminderde mogelijkheden om te functioneren kunnen leiden tot gevoelens van verdriet en verlies van interesse in activiteiten die vroeger plezierig waren. Depressie kan de ernst van de pijn zelfs versterken, wat leidt tot een vicieuze cirkel.

Slapeloosheid
Patiënten met chronische pijn ervaren vaak slaapproblemen als gevolg van ongemak tijdens de nacht. De pijn kan het moeilijk maken om een comfortabele slaaphouding te vinden, wat leidt tot verstoorde slaappatronen en een verminderde kwaliteit van slaap. Slapeloosheid kan op zijn beurt de pijnperceptie verergeren, waardoor een vicieuze cirkel ontstaat.

Spierzwakte
Bij langdurige pijn kan spierzwakte optreden, vooral als de pijn leidt tot verminderde activiteit of een veranderde lichaamsbeweging. Dit kan het moeilijk maken om dagelijkse activiteiten uit te voeren en de functionele onafhankelijkheid te behouden. De zwakte kan ook bijdragen aan een verhoogd risico op vallen of andere verwondingen.

Verminderde eetlust
Chronische pijn kan leiden tot een verminderde eetlust, vaak als gevolg van een combinatie van ongemak, depressie en angst. Het verlies van eetlust kan leiden tot gewichtsverlies en ondervoeding, wat de algehele gezondheid van de patiënt verder kan verslechteren. Het herstellen van een evenwichtig voedingspatroon kan nodig zijn om de gezondheid te ondersteunen en het herstel te bevorderen.

Verhoogde pijnsensatie
In sommige gevallen kunnen patiënten met chronische pijn een verhoogde pijnsensatie ervaren, zelfs bij lichte aanraking of druk. Dit fenomeen, bekend als allodynie, kan het dagelijks functioneren moeilijk maken, aangezien gewone activiteiten zoals het dragen van kleding of het aanraken van oppervlakken ondraaglijke pijn kunnen veroorzaken.

Verlies van concentratie
De constante aanwezigheid van pijn kan het moeilijk maken om zich te concentreren op taken. Patiënten kunnen moeite hebben met het vasthouden van aandacht of het verwerken van informatie, wat kan leiden tot problemen op het werk of op school. Dit verlies van concentratie kan ook bijdragen aan gevoelens van frustratie en stress.

Alarmsymptomen

Er zijn verschillende alarmsymptomen die kunnen wijzen op een ernstige onderliggende oorzaak van chronische pijn. Wanneer deze symptomen zich voordoen, is het essentieel om onmiddellijk medische hulp in te schakelen.

Onverklaarbare gewichtsverlies
Onverklaarbaar gewichtsverlies, vooral in combinatie met chronische pijn, kan wijzen op ernstige onderliggende ziekten zoals kanker, infecties of endocriene stoornissen. Dit symptoom vereist nader onderzoek en kan de noodzaak voor dringende diagnostische tests aangeven.

Progressieve verergering van pijn
Een geleidelijke toename van pijn, vooral als deze gepaard gaat met andere symptomen zoals gevoelloosheid, zwakte, of verandering in de mobiliteit, kan wijzen op neurologische schade of andere ernstige aandoeningen. Patiënten die dergelijke veranderingen opmerken, moeten onmiddellijk medische evaluatie zoeken.

Diagnose en onderzoeken

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van chronische pijn vereist een uitgebreide beoordeling van de medische geschiedenis van de patiënt, fysieke onderzoeken en diagnostische tests. Aangezien chronische pijn vaak een complex en subjectief symptoom is, kan het een uitdaging zijn om de onderliggende oorzaak te identificeren.

Fysiek onderzoek
Een gedetailleerd lichamelijk onderzoek kan helpen bij het lokaliseren van pijngebieden en het identificeren van tekenen van weefselschade, ontsteking of spierspanning. Het kan ook nuttig zijn bij het bepalen van de functionele beperkingen die de pijn veroorzaakt.

Beeldvorming en bloedonderzoek
Beeldvormende onderzoeken, zoals röntgenfoto's, MRI of CT-scans, kunnen nuttig zijn bij het opsporen van anatomische afwijkingen die chronische pijn veroorzaken, zoals artrose of hernia. Bloedonderzoek kan worden uitgevoerd om ontstekingsmarkers te controleren of om andere onderliggende aandoeningen uit te sluiten.

Behandeling van chronische pijn

Een effectieve behandeling voor chronische pijn blokkeert het pijnsignaal overal in het pad van de huid naar de zenuwen van het ruggenmerg en van het ruggenmerg naar de thalamus en cortex (hersenschors). De behandeling varieert van traditionele medicijnen tot alternatieve therapieën.

Anticonvulsiva

Verschillende medicijnen die oorspronkelijk zijn ontwikkeld om epilepsie te behandelen, schrijft de arts voor voor het behandelen van aanhoudende pijnklachten.

Antidepressiva

Verschillende medicijnen die een depressie behandelen (antidepressiva), schrijft de arts ook voor om chronische pijn te verlichten.

Pijnstillers (analgetica)

Niet-opioïde medicatie
Vrij verkrijgbare producten zoals Panadol, Tylenol, ibuprofen, Nurofen, enzovoort behoren tot de niet-opioïde medicijnen. Deze zet de arts vooral in bij milde tot matige pijn. De pijnstillers bevatten stoffen zoals aspirine of paracetamol. Deze blokkeren enzymen die pijnsignalen veroorzaken. De patiënt mag deze pijnstillers gedurende een zeer beperkte periode innemen. Helpt dit niet tegen de chronische pijn, dan is het belangrijk om een arts te raadplegen.

Opioïde medicijnen
Enkel een arts mag opioïde medicatie (narcotica) voorschrijven. Deze medicijnen zijn enkel bruikbaar bij ernstige pijnklachten. Ze bevatten medicijnen zoals morfine, codeïne en/of narcotica. Deze medicijnen veranderen de chemie van de hersenen en veroorzaken verslaving bij langdurig gebruik. Overdoses zijn potentieel dodelijk. Het is daarom erg belangrijk dat de huisarts de patiënt regelmatig controleert wanneer de patiënt dit medicijn neemt.

Fysiotherapie en oefentherapie

Fysiotherapie is een belangrijke behandelingsoptie voor patiënten met chronische pijn, vooral wanneer de pijn het gevolg is van gewrichts- of spierproblemen. Oefentherapie kan helpen om de mobiliteit te verbeteren, de spierkracht te versterken, en pijn te verlichten.

Alternatieven voor medicatie

Ook andere (alternatieve) behandelingen zijn inzetbaar voor het beheersen van chronische pijn. Er zijn eenvoudige en veelgebruikte opties zoals warme en koude toepassingen en fysiotherapie. Alternatieve behandelingen zoals acupunctuur, biofeedback, tai chi, kunst- en muziektherapie, huisdierentherapie, massage, yoga en meditatie zijn ook inzetbaar. Verder is TENS (transcutane elektrische zenuwstimulatie) soms inzetbaar. Hierbij gebruikt de arts minuscule elektrische stromen om een pijnstillende reactie van het lichaam te veroorzaken. Verder is cognitieve gedragstherapie (vorm van psychotherapie) vaak ook effectief. Patiënten leren hierbij mentale strategieën aan om om te leren gaan met pijn.

Omgaan met pijn die aanhoudt

Patiënten met aanhoudende pijn moeten goed zorgen voor hun lichaam door een gezonde en evenwichtige voeding te consumeren, voldoende te slapen, regelmatig te sporten en stress te verminderen (stress en angst verergeren pijn) en het lichaam gezond te houden. Ondanks de pijnklachten is het toch aangewezen om indien mogelijk zo veel mogelijk deel te nemen aan de dagelijkse activiteiten. Zichzelf isoleren maakt patiënten namelijk vaak nog meer gevoelig voor pijn. Vrienden, familie en steungroepen zijn tot slot beschikbaar om te praten over de pijn en de dagelijkse activiteiten.

Prognose

De prognose van chronische pijn hangt sterk af van de onderliggende oorzaak, de tijdigheid van de behandeling, en de reactie van de patiënt op therapieën. Patiënten die geen adequate behandeling ontvangen, kunnen blijvende invaliditeit of een verminderde levenskwaliteit ervaren.

Verbetering met behandeling
Veel patiënten ervaren aanzienlijke verlichting van hun symptomen met de juiste behandeling, wat hun algehele functioneren en kwaliteit van leven kan verbeteren. Chronische pijn kan echter nooit altijd volledig worden geëlimineerd, vooral als er sprake is van degeneratieve aandoeningen of zenuwbeschadiging.

Langdurige invaliditeit
In sommige gevallen kunnen patiënten met chronische pijn blijvende invaliditeit ervaren, wat hun vermogen om dagelijks te functioneren beïnvloedt. Dit komt vaker voor bij patiënten met ernstige aandoeningen zoals kanker, neuropathieën of artritis.

Complicaties veroorzaakt door chronische pijnklachten

Afhankelijkheid

Ze voelen zich afhankelijk van andere mensen om te helpen met dagelijkse taken zoals winkelen. Chronische pijnpatiënten voelen zich vaak geïsoleerd, boos, gefrustreerd en schuldig.

Mobiliteitsbeperkingen

Chronische pijn kan het vermogen om dagelijkse taken uit te voeren ernstig beperken, vooral als de pijn gepaard gaat met verminderde mobiliteit of spierzwakte. Dit kan leiden tot isolatie en een afname van fysieke fitheid.

Psychische problemen

Leven met chronische pijn creëert soms een vicieuze cirkel van angst, afhankelijkheid van andere mensen en slaapgebrek. Chronische pijn veroorzaakt angst en depressie en verergert ook zenuw- en weefselbeschadiging. In sommige gevallen zijn deze psychische problemen de onderliggende oorzaak voor aanhoudende pijn. Een verminderde eetlust en stemmingswisselingen gaan vaak gepaard met aanhoudende pijnklachten.

Slaapproblemen

Slapen is bovendien moeilijk voor pijnpatiënten, of anders maken ze zich zorgen over de pijn en slapen ze hierdoor slecht. Een constant slaapgebrek leidt sneller tot een depressie en andere gezondheidsproblemen.

Sociale isolatie

Chronische pijn maakt het leven soms onaangenaam voor patiënten. Spanning, stress en vermoeidheid hebben namelijk grote gevolgen voor het professionele en persoonlijke leven van patiënten. Bij kinderen en adolescenten leidt dit tot verminderde schoolprestaties. De pijnklachten slorpen alle energie op. Patiënten die lijden aan aanhoudende pijn, stoppen mogelijk met sociale activiteiten vanwege de pijn.

Verhoogde hartslag en bloeddruk

Een hogere hartslag en een verhoogde bloeddruk zijn vaak de reactie van het lichaam op pijn die niet (goed) behandeld wordt.

Preventie

Hoewel het moeilijk is om alle gevallen van chronische pijn te voorkomen, kunnen er verschillende strategieën worden gevolgd om het risico op het ontwikkelen van chronische pijn te verminderen.

Gezonde levensstijl
Een evenwichtig voedingspatroon, regelmatige lichaamsbeweging, en het vermijden van overbelasting kunnen helpen om het risico op chronische pijn te verlagen. Het handhaven van een gezond gewicht en het voorkomen van blessures kan de belasting op gewrichten en spieren verminderen.

Vroege behandeling van acute pijn
Het is belangrijk om acute pijn snel en adequaat te behandelen om te voorkomen dat deze zich ontwikkelt tot chronische pijn. Vroege interventie bij aandoeningen zoals verstuikingen, breuken of ontstekingen kan helpen om de kans op chronische pijn te verminderen.

Lees verder

• Neuropathische pijn: Pijn door schade aan zenuwstelsel
• Nociceptieve pijn: Pijn als reactie op schadelijke prikkels
• Lichaamspijn: Oorzaken van pijn in hele lichaam
• Chronisch pijnsyndroom: Lichamelijke en mentale symptomen
• Chronische rugpijn: Behandelingen bij aanhoudende rugpijn