Neuropathische pijn: Pijn door schade aan zenuwstelsel

Pijn valt in te delen in twee grote soorten, namelijk nociceptieve pijn (pijn door een schadelijke prikkel aan het lichaam) of neuropathische pijn (zenuwpijn). Neuropathische pijn komt tot stand door schade aan het zenuwstelsel van het lichaam, hetgeen vaak het resultaat is van een infectie of verwonding aan de zenuwen. Voorbeelden van neuropathische pijn zijn bijvoorbeeld fantoompijn na een amputatie of diabetische neuropathie als complicatie van diabetes mellitus (suikerziekte). Brandende pijn en een doof gevoel zijn enkele symptomen van neuropathische pijn. De arts behandelt de onderliggende aandoening met medicatie en leefstijladviezen. Daarnaast zijn medicijnen beschikbaar die de interpretatie van pijnsignalen door de hersenen doen veranderen.

• Epidemiologie van zenuwpijnen
• Werking van neuropathische pijn
• Oorzaken van pijnklachten door zenuwschade
• Aandoeningen
• Medicatie
• Zonder bekende oorzaak
• Locaties
• Symptomen
• Geassocieerde symptomen
• Allodynie
• Hyperalgesie
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Onderliggende ziekte of onderliggend probleem
• Eerstelijnsmedicijnen
• Tweedelijnsmedicatie
• Neuromodulatie
• Unieke therapieën
• Complementaire therapieën
• Complicaties van pijnklachten door schade aan zenuwstelsel

Epidemiologie van zenuwpijnen

Ongeveer 7-8% van de volwassenen heeft pijn met neuropathische kenmerken. Een kwart van de patiënten met diabetes mellitus (suikerziekte) en 35% van de patiënten met hiv heeft neuropathische pijn.

Werking van neuropathische pijn

Neuropathische pijn (zenuwpijn) verwijst naar de meestal chronische pijn die ontstaat door wanneer het zenuwstelsel beschadigd is of niet goed werkt door een ziekte of letsel. Dit soort pijn ontstaat dus niet als reactie op een specifieke omstandigheid of stimulus van buitenaf zoals bij nociceptieve pijn (pijn als reactie op schadelijke prikkels voor het lichaam). Het is dus mogelijk dat patiënten lijden aan neuropathische pijn, zelfs als het pijnlijke of gewonde lichaamsdeel er niet is, zoals bijvoorbeeld bij fantoompijn na een amputatie.

Oorzaken van pijnklachten door zenuwschade

Aandoeningen

Veel verschillende aandoeningen en ziekten veroorzaken neuropathische pijn, zoals onder andere:

• alcoholisme
• auto-immuunziekten zoals:
• het syndroom van Guillain-Barré (zwakte en pijn door zenuwschade)
• het syndroom van Sjögren (aandoening met droge ogen, droge mond en droge keel)
• lupus
• multiple sclerose
• reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• een amputatie (42-78% van de patiënten die een amputatie hebben ondergaan, lijdt aan fantoompijn)
• een beroerte
• een dwarslaesie
• erfelijke aandoeningen zoals de ziekte van Charcot-Marie-Tooth (aantasting van perifere zenuwen)
• het carpaal tunnel syndroom (tintelingen en/of zwakte aan de hand)
• hormonale aandoeningen
• infecties zoals:
• een cytomegalovirusinfectie
• gordelroos (postherpetische neuralgie)
• hiv
• virale hepatitis B
• ischias (aandoening met pijn en zwakte aan rug en been)
• kanker zoals een multipel myeloom (ziekte van Kahler: kanker van plasmacellen met botpijn)
• suikerziekte (diabetes mellitus)
• trigeminusneuralgie (pijn van een zenuw die signalen van het gezicht naar de hersenen draagt)
• vitaminetekorten

Medicatie

Ook veroorzaken sommige soorten medicijnen zoals chemotherapie mogelijk neuropathische pijn.

Zonder bekende oorzaak

Sommige soorten neuropathische pijn hebben een onbekende oorzaak of een oorzaak die niet volledig wordt begrepen anno oktober 2020. Reflex-sympathische dystrofie (CRPS) is een voorbeeld van neuropathische pijn met onbekende oorzaak. Hoewel de oorzaak niet volledig bekend is, is de pijn die de patiënt voelt, heel reëel.

Locaties

Diabetes mellitus
Ongeveer de helft van alle patiënten met suikerziekte heeft diabetische perifere neuropathie. Chronische hoge bloedsuikerspiegels (hyperglykemie) leidt tot zenuwschade hetgeen resulteert in zenuwpijnen aan de voeten en handen. De tenen zijn meestal het eerste getroffen lichaamsdeel. Neuropathische pijn bij patiënten met diabetes mellitus begint vaak met scherpe pijn, prikkelingen, tintelingen, gevoelloosheid en branderige gevoelens in beide voeten hebben. Deze pijn is 's nachts vaak erger en zorgt vaak voor slaapproblemen. Patiënten met diabetes mellitus ontwikkelen ook neuropathie in andere lichaamsdelen, waaronder de voorkant van de dijen, in de buurt van de ogen en de polsen.

Fantoompijn
Fantoompijn ontstaat mogelijk overal waar een lichaamsdeel verwijderd is.

Kanker
Veel patiënten met kanker ervaren neuropathische pijn in de rug (rugpijn), de benen, de borst en de schouders als gevolg van tumoren die het ruggenmerg aantasten. Deze kankerpijn ontstaat bij kankerpatiënten eveneens door medicatie of een operatie. Tot slot ervaren patiënten mogelijk zowel neuropathische als nociceptieve pijn aan de lage rug (lage rugpijn).

Symptomen

Neuropathische pijn komt constant voor of is slechts in episodes aanwezig. De neuropathische pijn varieert in intensiteit van mild en zeurend tot ernstig en invaliderend. Patiënten met neuropathische pijn ervaren diverse mogelijke symptomen, waaronder:

• aanhoudende tintelingen (paresthesieën)
• brandende gevoelens zonder de aanwezigheid van een warmtebron
• een doof gevoel
• een ongevoeligheid voor warmte of koude
• elektrische schokjes voelen
• ergere pijn tijdens de nacht (met slaapstoornissen tot gevolg) en ook een verergering van de pijn in rust of tijdens het eten
• extreme gevoeligheid bij aanraking
• prikkelingen / prikkende gevoelens (spelden en naalden)
• scherpe, schietende, schroeiende of stekende pijn
• spierzwakte

Geassocieerde symptomen

Neuropathische pijn gaat mogelijk gepaard met andere tekenen.

Allodynie

Bij alloydynie ontstaat een pijnlijke reactie op een stimulus die normaal niet als pijnlijk wordt beschouwd, zoals een lichte aanraking of een koude wind. Deze stimuli veroorzaken normaal geen pijnsignalen.

Hyperalgesie

Een niet zo’n pijnlijke prikkel veroorzaakt erg veel pijn bij een patiënt met hyperalgesie, zoals bijvoorbeeld het licht aanraken van een persoon met de punt van een pen.

Diagnose en onderzoeken

Een patiënt ervaart mogelijk tegelijkertijd neuropathische en nociceptieve pijn. Dit is belangrijk te weten voor de arts, zodat hij een juiste behandeling kan inzetten zodat de kwaliteit van leven voor patiënten met pijn verbetert. De diagnose van neuropathische pijn vereist bijgevolg een gedetailleerde medische geschiedenis, een uitgebreid lichamelijk onderzoek en/of het invullen van een vragenlijst. Soms is echter nog meer onderzoek nodig door een specialist, zoals bijvoorbeeld door een neuroloog en dan volgt nog een neurologisch onderzoek. Ook bijkomende onderzoeken zijn soms nodig zoals een bloedonderzoek, een elektromyografie (EMG: meting van de elektrische activiteit van de spieren) of beeldvormende onderzoeken, zoals een MRI-scan van de hersenen of het ruggenmerg.

Behandeling

Onderliggende ziekte of onderliggend probleem

De arts behandelt de onderliggende aandoening van neuropathische pijn. Mogelijk zijn ook combinaties van behandelingen nodig om de pijn te verzachten. Het is voor de arts en patiënt vaak een proces van uitproberen alvorens een goede combinatie gevonden is om de pijn te verminderen.

Diabetische neuropathie
Diabetici met diabetische neuropathie moeten bijvoorbeeld medicatie nemen en de aanbevelingen van de arts opvolgen om de suikerziekte onder controle te houden en verdere schade te voorkomen. Ook schrijft de arts een behandeling voor om de pijn en verwondingen die gepaard gaan met deze aandoening te verminderen. meestal is het wel niet mogelijk om de veroorzaakte neuropathie om te keren, maar door een nauwgezette behandeling is het vaak wel mogelijk om een verergering van de huidige symptomen te verminderen.

Fantoompijn
Preventie is de sleutel voor de behandeling van neuropathische pijn. Als een patiënt een uitgebreide pijnbehandeling krijgt voorafgaand aan de amputatiechirurgie, ontwikkelt hij minder snel dit soort pijn.

Kanker
Patiënten met neuropathische pijn als gevolg van kanker zijn gebaat met anticonvulsiva, lokale anesthetica en antidepressiva. De behandeling is afhankelijk tussen patiënten en de specifieke oorzaak van de pijn.

Medicatie wijzigen of aanpassen
Als een medicijn slopende zenuwpijn veroorzaakt, elimineert de patiënt deze medicijnen of anders vermindert hij de dosis. Dit alles gebeurt steeds in nauw overleg met de arts.

Eerstelijnsmedicijnen

Naast het behandelen van het onderliggende probleem, is medicatie vaak nodig om neuropathische pijn te beheersen. De meeste patiënten met neuropathische pijn zijn gebaat met antidepressiva of anti-epileptische medicatie. De meest voorkomende bijwerkingen van deze medicijnen zijn:

• constipatie
• duizeligheid of duizeligheid bij het opstaan (orthostatische hypotensie)
• een droge mond
• een wazig zicht
• een zwelling in de onderbenen
• misselijkheid
• urineretentie (blaas niet volledig kunnen ledigen)
• vermoeidheid
• verwardheid

Tweedelijnsmedicatie

Opioïden zijn niet zo effectief voor de behandeling van neuropathische pijn en zijn daarom tweedelijnsbehandelingen. Opioïden zijn bovendien geassocieerd met verschillende bijwerkingen zoals:

• constipatie
• denkproblemen
• een droge mond
• een langzame ademhaling (bradypneu)
• geheugenverlies
• jeuk
• misselijkheid en overgeven
• slaperigheid
• urineretentie
• verslaving en misbruik van opioïden

Neuromodulatie

Neuromodulatie werkt direct in op de zenuwbanen. Bij neuromodulatie implanteert een arts een elektrode langs een perifere zenuw voor het stimuleren van de zenuwbaan. De elektrode wordt aangestuurd door een ingeplante pacemaker. Dit is nuttig om pijnsignalen uit te schakelen. De patiënt kan via een afstandsbediening de pijn van de stimulatie aanpassen.

Unieke therapieën

Sommige soorten neuropathische pijn vereisen mogelijk een uniek behandelplan. Als de patiënt bijvoorbeeld gelokaliseerde neuropathische pijn heeft, zoals bij postherpetische neuralgie, zet de arts een topische (op de huid toegepaste) lidocaïnepleister in. In andere gevallen is een operatie nodig, bijvoorbeeld om een beknelde zenuw vrij te maken, zoals bij het carpaal tunnel syndroom. Ervaart de patiënt een hernia waarbij een ontstoken spinale zenuw een boosdoener is achter de pijn, dan injecteert de arts epidurale steroïden in de wervelkolom. Voorts zijn sommige patiënten gebaat met transcutane elektrisch zenuwstimulatie (TENS). Verder gebruikt de arts soms bepaalde medicijnen om specifieke neuropathische pijnaandoeningen te behandelen, zoals anti-epileptica voor de behandeling van trigeminusneuralgie (aangezichtspijn met pijnscheuten).

Complementaire therapieën

Er zijn verschillende complementaire therapieën die neuropathische pijn verlichten. Deze therapieën gebruikt de patiënt vaak in combinatie met medicijnen en omvatten:

• acupunctuur
• ergotherapie
• fysiotherapie
• massagetherapie
• ontspanningstherapie

Complicaties van pijnklachten door schade aan zenuwstelsel

Over het algemeen is neuropathische pijn chronisch van aard waardoor de kwaliteit van leven aangetast is. De patiënt kampt door de pijnklachten sneller met psychische problemen, zoals een depressie en angst.

Lees verder

• Zenuwpijn (neuralgie): Pijn door zenuwschade
• Chronische pijn: Soorten, oorzaken en behandeling
• Allodynie: Pijn bij niet-pijnlijke pijnprikkel
• Fantoompijn: Pijn en sensaties in ledemaat na amputatie
• Zenuwbiopsie: Procedure voor verwijdering van stukje zenuw