Ziekte van Charcot-Marie-Tooth: Aantasting perifere zenuwen

Ziekte van Charcot-Marie-Tooth: Aantasting perifere zenuwen De ziekte van Charcot-Marie-Tooth is een erfelijke aandoening die de perifere zenuwen treft. Patiënten met de aandoening hebben een onhandige manier van lopen, en sterk gebogen voeten, klapvoeten of platvoeten. Voorts ervaren ze gevoelloosheid in de voeten, armen en handen en spierzwakte in de voeten, enkels, benen en handen. Deze symptomen ontwikkelen zich veelal rond de adolescentie. Het diagnosticeren van de ziekte vormt een uitdaging. De behandeling verloopt via allerlei therapieën en operaties. De ziekte kent daarnaast een vrij goede prognose. In 1886 publiceerden de Franse neuroloog Jean Martin Charcot en zijn student Pierre Marie het eerste rapport over de ziekte. De Engelse neuroloog Howard Henry Tooth beschreef dezelfde ziekte meer in detail.

Synoniemen ziekte van Charcot-Marie-Tooth

De ziekte van Charcot-Marie-Tooth (CMT, HMSN, HSMN, PMA) is eveneens gekend onder deze synoniemen:
  • Charcot-Marie-Tooth erfelijke neuropathie
  • Charcot-Marie-Tooth syndroom
  • erfelijke motorische en sensorische neuropathie
  • peroneale musculaire atrofie
  • progressieve familiale polyneuropathie (verminderd pijngevoel, verlamming, prikkelingen en tintelingen in handen en voeten)

Epidemiologie aandoening

De ziekte van Charcot-Marie-Tooth is de meest voorkomende erfelijke aandoening die de perifere zenuwen aantast. De wereldwijde prevalentie bedraagt naar schatting 10-28 op de 100.000 patiënten. Wel is het werkelijke aantal patiënten mogelijk hoger maar krijgen veel patiënten geen of een foute diagnose. Mannen en vrouwen zijn tot slot in gelijke aantallen getroffen.

Oorzaken en erfelijkheid

Genmutatie

De ziekte van Charcot-Marie-Tooth is het gevolg van mutaties (= veranderingen) in verschillende genen. Deze genen bevatten instructies voor het maken van eiwitten die betrokken zijn bij de werking van perifere zenuwen in de voeten, benen en handen. Door de genmutatie zijn perifere zenuwcellen niet meer in staat om de spieren te stimuleren en sensorische signalen naar de hersenen te sturen. Verschillende mutaties in een bepaald gen veroorzaken vaak uiteenlopende symptomen of leiden tot verschillende soorten van de ziekte van Charcot-Marie-Tooth.

Overerving

Afhankelijk van de betrokken genen, verloopt de overervingswijze op autosomaal dominante, autosomaal recessieve of X-gebonden dominante overervingswijze.

Symptomen

De symptomen van de ziekte beginnen meestal geleidelijk in de adolescentie, vroege volwassenheid of middelbare leeftijd. De symptomen van de ziekte van Charcot-Marie-Tooth variëren in ernst, zelfs onder leden van dezelfde familie, maar wel is de aandoening progressief. Sommige patiënten weten niet dat ze aan de aandoening lijden. Anderen (de meesten) vertonen een matige lichamelijke handicap. Een klein percentage van de patiënten ervaart ernstige zwakte of andere problemen die, in zeldzame gevallen, levensbedreigend zijn.

Spieren in voeten, benen, armen en handen

De ziekte tast de perifere zenuwen aan. Perifere zenuwen verbinden de hersenen en het ruggenmerg naar de spieren en sensorische cellen die gevoel zoals aanraking, pijn, warmte en geluid detecteren. Schade aan de perifere zenuwen leidt tot een verlies van gevoel en atrofie (afsterven) van spieren in de voeten, benen en handen. De eerste symptomen van Charcot-Marie-Tooth ziekte omvatten evenwichtsproblemen, onhandigheid, spierzwakte in de voeten, jeukende voeten en brandende voeten. Voetafwijkingen zoals hoge bogen (pes cavus), klapvoeten (voetafwijking met abnormale loopgang), platvoeten (pes planus) of gekrulde tenen (hamertenen) komen voor. Ook het buigen van de voet of het lopen op de hiel van de voet zijn mogelijk. Door deze afwijkingen heeft de patiënt een verhoogde kans op enkelblessures en struikelen. Naarmate de ziekte voortschrijdt, verzwakken de spieren in de onderbenen meestal. Getroffen patiënten ontwikkelen eveneens zwakte in de handen, waardoor problemen ontstaan met de dagelijkse activiteiten zoals schrijven, knopen dichtmaken, deurknoppen opendoen enzovoort.

Gevoel

Patiënten met deze aandoening ervaren meestal een verminderde gevoeligheid voor aanraking, warmte en koude in de voeten en onderbenen, maar af en toe voelen ze wel pijn of een branderig gevoel. Sommige patiënten ondervinden geleidelijk gehoorverlies, doofheid, of het verlies van het gezichtsvermogen.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts voert een lichamelijk onderzoek uit. Hij bemerkt de voetmisvormingen en andere orthopedische problemen. Een neuroloog (medische term: zenuwarts) identificeert spierzwakte in de armen, benen, handen en voeten, een verlies van gevoel in de voeten en handen, verminderde reflexen en een verminderde spiermassa in de onderbenen. Verdere diagnostische onderzoeken zijn nodig.

Resultaten van een EMG: elektromyogram / Bron: D. Gordon E. Robertson, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Resultaten van een EMG: elektromyogram / Bron: D. Gordon E. Robertson, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
Diagnostisch onderzoek
De arts voert een zenuwgeleidingsonderzoek, een elektromyografie (meting van de elektrische spieractiviteit) en een zenuwbiopsie (medische procedure voor verwijdering van een stukje zenuw) uit. Een genetisch onderzoek bevestigt de ziekte.

Differentiële diagnose

Volgende aandoeningen verwart de arts mogelijk met de ziekte van Charlot-Marie-Tooth omdat de symptomenreeks gelijkaardig is:

Behandeling

CMT valt niet te genezen, maar wel is een ondersteunende en symptomatische behandeling mogelijk. De patiënt krijgt fysiotherapie, ergotherapie en loophulpmiddelen zoals spalken, braces of gespecialiseerde schoenen. In sommige gevallen is een corrigerende operatie vereist om platvoeten en spierkrampen (waarbij spieren verkorten en hun normale bereik verliezen). Verder is het belangrijk om obesitas te vermijden want dit bemoeilijkt het lopen.

Prognose

De levensverwachting is bij de meeste getroffen patiënten niet verkort. Wel daalt bij sommige patiënten de kwaliteit van leven. Hoewel de aandoening progressief is, heeft de patiënt zelden een rolstoel als loophulpmiddel nodig. In zeer zeldzame gevallen leiden ademhalingsproblemen tot de dood.

Complicaties

Complicaties van de ziekte van Charcot-Marie-Tooth omvatten struikelen en enkelblessures, voetafwijkingen, problemen met lopen, zwakkere spieren en een verminderd gevoel. In heel ernstige gevallen ontstaan ademhalingsproblemen, problemen met slikken of spreken en de dood.

Lees verder

© 2016 - 2024 Miske, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Parkinson: de geschiedenisDe ziekte van Parkinson is een van de meest voorkomende ziekten van het zenuwstelsel, het is daarom ook geen zeldzame zi…
Charcot-voet: Zenuwaandoening aan gewrichten in voetCharcot-voet: Zenuwaandoening aan gewrichten in voetBij een Charcot-voet ontstaat als gevolg van zenuwschade, een sterke pijnloze vervorming en vernietiging van een gewrich…
De spieraandoening HMSNEnkele duizenden mensen in Nederland hebben te kampen met de spieraandoening HMSN. Deze afkorting staat voor Hereditaire…
Tintelende voeten en handen: oorzaken van tintelingenTintelende voeten en handen: oorzaken van tintelingenHeel veel mensen hebben bij tijd en wijle last van tintelende handen en/of tintelende voeten. Deze tintelende sensatie i…

Cockayne-syndroom: Dwerggroei met vroegtijdige verouderingCockayne-syndroom: Dwerggroei met vroegtijdige verouderingHet Cockayne-syndroom is een zeldzame vorm van dwerggroei waarbij de patiënt abnormaal gevoelig is voor licht en een voo…
Carpenter-syndroom: Afwijkingen aan schedel en skeletCarpenter-syndroom: Afwijkingen aan schedel en skeletBij het Carpenter-syndroom treden afwijkingen op aan de schedel (craniosynostose) en het skelet (de vingers en/of tenen)…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Benefros, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
  • Background, http://emedicine.medscape.com/article/1232386-overview#showall, geraadpleegd op 22 juli 2016
  • Charcot-Marie-Tooth Disease, http://rarediseases.org/rare-diseases/charcot-marie-tooth-disease/, geraadpleegd op 22 juli 2016
  • Charcot-Marie-Tooth Disease, http://www.nhs.uk/Conditions/Charcot-Marie-Tooth-disease/Pages/Introduction.aspx, geraadpleegd op 22 juli 2016
  • Charcot-Marie-Tooth Disease, https://ghr.nlm.nih.gov/condition/charcot-marie-tooth-disease#synonyms, geraadpleegd op 22 juli 2016
  • Coëlho, Medisch Zakwoordenboek, digitale editie, versie 2010, geraadpleegd op 22 juli 2016
  • Diagnosis, http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/charcot-marie-tooth-disease/diagnosis-treatment/diagnosis/dxc-20198782, geraadpleegd op 22 juli 2016
  • Differential Diagnoses, http://emedicine.medscape.com/article/1232386-differential-diagnoses#showall, geraadpleegd op 22 juli 2016
  • Symptoms and causes, http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/charcot-marie-tooth-disease/symptoms-causes/dxc-20198774, geraadpleegd op 22 juli 2016
  • Treatment, http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/charcot-marie-tooth-disease/diagnosis-treatment/treatment/txc-20198785, geraadpleegd op 22 juli 2016
  • Afbeelding bron 1: D. Gordon E. Robertson, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
Reactie

Beutels Lisette, 02-02-2017
Heeft gehoorverlies iets te maken met charcot marie tooth? Reactie infoteur, 02-02-2017
Gehoorverlies kan inderdaad gepaard gaan bij dit syndroom; kijk ook even hier:
https://www.nhg.org/standaarden/volledig/nhg-standaard-slechthorendheid

Miske (4.039 artikelen)
Laatste update: 06-04-2020
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 11
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.