Lepra: Infectie met zenuwschade en symptomen aan ogen & huid

Lepra is een licht besmettelijke chronische infectieziekte veroorzaakt door blootstelling aan de bacterie Mycobacterium leprae. De patiënt heeft hierbij voornamelijk problemen heeft met de huid, de perifere zenuwen, de spieren, het neusslijmvlies en de ogen. Lepra is te genezen door de combinatie van meerdere soorten geneesmiddelen. Wanneer de patiënt echter geen behandeling krijgt, ontstaan mogelijk ernstige, permanente complicaties. Lepra werd voor het eerst beschreven door de Noorse arts GA Hansen in 1873. De ziekte is echter al bekend uit ongeveer 600 voor Christus, toen lepra voorkwam in India.

• Synoniemen lepra
• Epidemiologie infectieziekte
• Oorzaak en soorten: Tuberculoïde en lepramateuze lepra
• Symptomen: Zenuwschade, ogen en huid
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling infectie door bacterie Mycobacterium leprae
• Prognose bacteriële infectie
• Complicaties ziekte

Synoniemen lepra

Lepra is eveneens gekend onder deze synoniemen:

• Arabum
• Elephantiasis graecorum
• Leprose
• Melaatsheid
• Ziekte van Hansen

Epidemiologie infectieziekte

Lepra is vooral te vinden in gematigde, tropische en subtropische klimaten. Lepra komt voor in veel landen in Zuidoost-Azië, Afrika en Latijns-Amerika. De wereldwijde prevalentie bedraagt naar schatting 0,24 per 10 000 (175.000 patiënten). De jaarlijkse incidentie bedraagt volgens de World Health Organization (Wereldgezondheidsorganisatie) circa 0,3 per 10.000 (215.000 patiënten). De ziekte komt mogelijk op elke leeftijd voor, maar kinderen zijn vaker aangetast dan volwassenen. Informatie over de seksuele voorliefde is niet gevonden in de geraadpleegde bronnen.

Oorzaak en soorten: Tuberculoïde en lepramateuze lepra

Besmetting en overdracht

De zuurvaste staafvormige bacterie Mycobacterium leprae veroorzaakt lepra. De ziekte heeft een lange incubatietijd, waardoor het moeilijk is om te weten waar of wanneer een patiënt de ziekte heeft opgelopen. De bacterie verspreidt zich (overdracht) via de lucht (hoesten of niezen), of door contact met de nasale vloeistoffen van een patiënt, maar is niet heel besmettelijk.

Soorten: Tuberculoïde en lepramateuze lepra

Lepra heeft twee voorkomende vormen: lepromateuze en tuberculoïde lepra. Bij beide vormen zijn zijn de perifere zenuwen aangetast en ontstaan huidzweren.

Tuberculoïde lepra
Deze vorm begint met gevoelloze gedepigmenteerde maculae, en kenmerkt zich verder door zenuwbeschadigingen die eveneens voorkomen bij de lepramateuze vorm.

Lepramateuze lepra
Lepromateuze lepra, ook gekend als lepranodosa of lepratuberosa, kent een ernstiger verloop waarbij de luchtwegen, het oog en de lymfeklieren eveneens zijn betrokken. Lepromateuze lepra begint onopvallend maar verloopt soms heftig, waarbij de patiënt talloze bulten en builen vertoont. Deze huidverdikkingen zijn gekend als “lepromen”. De patiënt verliest tevens de oogharen en wenkbrauwen. Bovendien komen afwijkingen voor aan het slijmvlies van de bovenste luchtwegen, de ogen, de testes, het bot van de schedel en de extremiteiten (gevoelloosheid in armen en/of benen, voeten en/of armen). Een ander symptoom zijn granulomateuze zenuwverdikkingen waardoor neuralgieën (medische term voor "zenuwpijnen") of juist anesthesie gevoelloosheid), alsmede spieratrofie (spierverlies) optreden.

Symptomen: Zenuwschade, ogen en huid

De meeste patiënten die in contact komen met de bacteriën, ontwikkelen geen ziekte omdat hun immuunsysteem de bacteriën bestrijdt. Bij anderen vermenigvuldigt de bacterie Mycobacterium leprae zich traag. De gemiddelde incubatietijd bedraagt bijgevolg gemiddeld vijf jaar. In de medische literatuur zijn echter patiënten gedocumenteerd waarbij de symptomen pas na twintig jaar voor het eerst verschenen. De ziekte treft vooral de huid, de perifere zenuwen, het slijmvlies van de bovenste luchtwegen en ook de ogen.

Huid

De patiënt presenteert zich met huidletsels die lichter gekleurd (gepigmenteerd) zijn dan de normale huidskleur, en na enkele weken of zelfs maanden niet genezen (slechte wondgenezing). Tevens verliest hij het gevoel in de huid door schade aan de perifere zenuwen. Af en toe komen pijnlijke, gezwollen vingers en/of tenen (dactylitis) tot stand. Verder verliest de patiënt soms de nagels (onycholyse).

Zenuwschade

Verdikte perifere zenuwen gaan vaak gepaard met andere symptomen als gevolg van schade aan de zenuwen. De patiënt heeft bijgevolg een verlies van gevoel in de huid en zwakte van de spieren door de getroffen zenuwen. Niettemin zijn er ook patiënten zonder zenuwverdikking, en dus ook zonder verlies van gevoel en/of spierzwakte. Daarom zijn de gevoelsproblemen vaak geen betrouwbaar teken van lepra.

Ogen

De ooggerelateerde symptomen omvatten glasvochttroebelingen, iridocyclitis, hoornvlieszweren (treden meestal als eerste symptoom op), episcleritis, glaucoom, cataract en lagoftalmie (niet in staat zijn de oogleden te sluiten). In chronische gevallen treedt phthisis bulbi op. Door deze oogafwijkingen is de patiënt (ernstig) slechtziend of blind en heeft hij bijgevolg een visuele handicap.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts voert een grondig lichamelijk onderzoek uit bij de patiënt. Hierbij is een anamnese, een grondig vraaggesprek, onontbeerlijk. Hij merkt tevens de zichtbare symptomen op, waaronder de huidletsels. De diagnose van lepra is meestal gebaseerd op de klinische symptomen. Deze zijn gemakkelijk te herkennen door een getrainde gezondheidswerker. Slechts in zeldzame gevallen is gespecialiseerd onderzoek nodig om een diagnose van lepra te bevestigen.

Diagnostisch onderzoek

Een huidletselbiopsie en een huiduitstrijkje zijn soms nodig om de diagnose van lepra te bevestigen. Daarnaast is een lepromine huidtest beschikbaar waarbij de arts te weten komt aan welke vorm van lepra de patiënt lijdt. Deze test is wel niet nodig voor de diagnosestelling. Een ACE-bloedonderzoek is ook mogelijk om lepra te identificeren.

Differentiële diagnose

De arts verwart lepra vaak met volgende aandoeningen:

• psoriasis (chronische huidziekte met droge huid en schilfers)
• eczeem
• lichen planus (symptomen aan mond, huid, geslachtsorganen, nagels en/of hoofdhuid)
• littekens
• blastomycose
• syfilis
• framboesia
• mycosis fungoides
• leukoderma
• lupus vulgaris
• mononeuritis multiplex
• syringomyelia
• cutane leishmaniasis

Behandeling infectie door bacterie Mycobacterium leprae

Meerdere antibiotica bestrijden de bacteriële infectie. Veelal neemt de patiënt een combinatie van deze antibiotica. Aspirine, prednison (corticosteroïden) of thalidomide behandelen de ontstekingen. De patiënt draagt bij de ooggerelateerde symptomen ’s nachts aan beide ogen oogbescherming in combinatie met oogdruppels, oogzalf en/of orale medicatie. De World Health Organization biedt sinds 1995 gratis medicijnen aan gebieden waar lepra voorkomt. Cosmetische chirurgie is soms aangewezen voor nasale reconstructie, vervanging van wenkbrauwen of excisie van overbodige oorlel- of ooglidhuid.

Prognose bacteriële infectie

Dankzij een vroege diagnose en behandeling van lepra, is de schade te beperken, de verspreiding te voorkomen en zijn (langdurige) complicaties te verminderen.

Complicaties ziekte

Gezondheidsproblemen die voortvloeien uit lepra zijn onder andere verminkingen, spierzwakte, permanente schade aan de zenuwen in de armen en benen en verlies van gevoel. Sommige patiënten die reeds lange tijd (chronisch) aan lepra lijden, zijn niet meer in staat om de handen of voeten te gebruiken als gevolg van herhaalde verwondingen omdat ze geen gevoel hebben in die gebieden. Zo ontstaat soms een Charcot-voet (zenuwaandoening in gewrichten van voet).