Lepra: Infectie met zenuwschade en symptomen aan ogen & huid
Lepra is een licht besmettelijke chronische infectieziekte veroorzaakt door blootstelling aan de bacterie Mycobacterium leprae. De ziekte tast voornamelijk de huid, perifere zenuwen, spieren, het neusslijmvlies en de ogen aan. Lepra is behandelbaar met een combinatie van meerdere soorten geneesmiddelen. Zonder behandeling kunnen ernstige en permanente complicaties ontstaan. Lepra werd voor het eerst beschreven door de Noorse arts G.A. Hansen in 1873, maar de ziekte was al bekend sinds ongeveer 600 v.Chr. in India.- Synoniemen van lepra
- Epidemiologie van lepra
- Wereldwijde prevalentie
- Geografische spreiding
- Trends en afname van incidentie
- Mechanisme
- Infectie en immuunreactie
- Soorten lepra
- Oorzaken en vormen van lepra
- Risicofactoren
- Langdurig contact met besmette personen
- Immuundeficiëntie
- Leeftijd en geslacht
- Risicogroepen
- Woonachtig in endemische gebieden
- Hiv-positieve patiënten
- Kinderen en ouderen
- Symptomen: Huid, zenuwschade en oogproblemen
- Alarmsymptomen
- Huidveranderingen
- Zenuwschade
- Spierslapte en verlamming
- Diagnose en onderzoeken
- Behandeling van lepra
- Prognose van lepra
- Snelheid van diagnose en behandeling
- Chronische gevallen
- Complicaties van lepra
- Preventie
- Vroege detectie en behandeling
- Verbeteren van de gezondheidsinfrastructuur
- Praktische tips voor het leven met lepra
- Volg een medicamenteus behandelplan
- Bescherm je huid tegen verwondingen
- Zorg voor een evenwichtig voedingspatroon
- Neem psychologische ondersteuning serieus
- Onderhoud een goede hygiëne en zorg voor je omgeving
- Misvattingen rond lepra
- Lepra is extreem besmettelijk
- Lepra veroorzaakt altijd ernstige misvormingen
- Lepra is een ziekte uit het verleden en komt niet meer voor
- Lepra treft alleen armen en onhygiënische leefomstandigheden
- Lepra is niet te genezen
- Alle patiënten met lepra moeten geïsoleerd worden
- Lepra wordt overgedragen door aanraking
Synoniemen van lepra
Lepra staat ook bekend onder de volgende synoniemen:- Arabum
- Elephantiasis graecorum
- Leprose
- Melaatsheid
- Ziekte van Hansen
Epidemiologie van lepra
Lepra, ook wel Hansen's ziekte genoemd, is een chronische infectieziekte veroorzaakt door de bacterie Mycobacterium leprae. De epidemiologie van lepra varieert wereldwijd, waarbij het vooral voorkomt in tropische en subtropische gebieden, zoals delen van Afrika, Azië en Latijns-Amerika. Ondanks de beschikbaarheid van effectieve behandeling, blijft de ziekte in sommige regio’s endemisch.Wereldwijde prevalentie
Lepra komt nog steeds voor in bepaalde ontwikkelingslanden, hoewel de prevalentie wereldwijd in de loop der jaren is gedaald door verbeterde gezondheidszorg en vaccinatie-inspanningen. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) werden er in 2020 wereldwijd nog meer dan 200.000 gevallen gemeld, met de meeste gevallen in India, Indonesië, Brazilië en Bangladesh. In deze landen is lepra nog steeds een aanzienlijk volksgezondheidsprobleem.Geografische spreiding
Lepra is het meest geconcentreerd in gebieden met slechte sanitaire voorzieningen en beperkte toegang tot gezondheidszorg. Landen in Zuid- en Zuidoost-Azië, West-Afrika en sommige delen van Latijns-Amerika blijven de meeste gevallen rapporteren. In geïndustrialiseerde landen komen slechts zeldzame gevallen voor, vaak bij immigranten uit endemische gebieden of mensen die lange tijd in risicogebieden hebben verbleven.Trends en afname van incidentie
Dankzij de massale verspreiding van multidrugtherapie (MDT) is de incidentie van lepra wereldwijd sterk afgenomen. De WHO heeft als doel gesteld lepra te elimineren als een volksgezondheidsprobleem, wat betekent dat minder dan één geval per 10.000 mensen in een bepaald gebied voorkomt. In veel landen is de ziekte echter nog steeds aanwezig, vooral in afgelegen en arme regio’s.Mechanisme
Het mechanisme van lepra wordt gedreven door de infectie met Mycobacterium leprae, een langzaam groeiende bacterie die zich voornamelijk richt op de zenuwen, huid en bovenste luchtwegen. De ziekte wordt voornamelijk overgedragen via langdurig contact met een besmette persoon, vaak door druppeltjes die vrijkomen bij hoesten of niezen. De ziekte ontwikkelt zich in een zeer langzame tijdspanne, wat het moeilijk maakt om de infectie vroegtijdig te identificeren.Infectie en immuunreactie
Mycobacterium leprae infecteert voornamelijk de perifere zenuwen, wat leidt tot sensorische verliezen en motorische schade. Het immuunsysteem reageert op de infectie, maar de reactie is vaak onvoldoende om de bacterie volledig te elimineren, wat resulteert in de chronische aard van de ziekte. De immuunrespons varieert per patiënt, wat bijdraagt aan de verschillende vormen van lepra.Soorten lepra
Lepra wordt geclassificeerd op basis van de immuunrespons van de patiënt. Er zijn twee hoofdcategorieën: tuberculoïde lepra, waarbij het immuunsysteem de infectie gedeeltelijk onder controle houdt, en lepromateuze lepra, waarbij de immuunrespons minder effectief is en de bacterie zich onbelemmerd kan vermenigvuldigen. Tussen deze twee vormen bestaat er een spectrum van ziekteverschijnselen.Oorzaken en vormen van lepra
Besmetting en overdrachtLepra wordt veroorzaakt door de zuurvaste staafvormige bacterie Mycobacterium leprae. De incubatietijd van de ziekte is bijzonder lang, waardoor het moeilijk is te bepalen waar of wanneer een patiënt de ziekte heeft opgelopen. De bacterie verspreidt zich voornamelijk via de lucht door hoesten of niezen, of door direct contact met de nasale vloeistoffen van een geïnfecteerde persoon. Hoewel lepra besmettelijk is, is de overdracht niet eenvoudig en vereist langdurig contact met een geïnfecteerde persoon.
Soorten: Tuberculoïde en lepramateuze lepra
Lepra kent twee belangrijkste vormen: lepromateuze en tuberculoïde lepra.
Tuberculoïde lepra
Deze vorm van lepra begint meestal met gevoelloze, gedepigmenteerde maculae op de huid. Kenmerkend zijn ook zenuwbeschadigingen die vergelijkbaar zijn met die bij de lepromateuze vorm.
Lepromateuze lepra
Lepromateuze lepra, ook bekend als lepranodosa of lepratuberosa, heeft een ernstiger verloop. Naast de huid kunnen ook de luchtwegen, ogen en lymfeklieren worden aangetast. Deze vorm begint vaak subtiel maar kan zich ernstig ontwikkelen, met talrijke bulten en knobbels op de huid, bekend als "lepromen". Patiënten kunnen ook oogharen en wenkbrauwen verliezen. Andere symptomen zijn afwijkingen aan het slijmvlies van de bovenste luchtwegen, de ogen, de testes, het schedelbot en de extremiteiten, wat kan leiden tot gevoelloosheid in armen, benen, voeten en handen. Granulomateuze zenuwverdikkingen kunnen neuralgieën (zenuwpijn) of juist gevoelloosheid (anesthesie) veroorzaken, evenals spieratrofie (spierverlies).
Risicofactoren
De risicofactoren voor lepra zijn voornamelijk gerelateerd aan langdurige blootstelling aan de bacterie Mycobacterium leprae en een verzwakt immuunsysteem. Een aantal sociale en milieufactoren speelt ook een rol in de verhoogde kans op infectie.Langdurig contact met besmette personen
De belangrijkste risicofactor voor lepra is langdurige blootstelling aan een besmette persoon. Het is bekend dat mensen die in dezelfde huishoudens of gemeenschappen wonen als iemand met onbehandelde lepra een verhoogd risico hebben op infectie.Immuundeficiëntie
Mensen met een verzwakt immuunsysteem, zoals hiv-positieve patiënten, lopen een verhoogd risico op lepra. Omdat het immuunsysteem onvoldoende in staat is om de infectie onder controle te houden, kunnen ze vatbaarder zijn voor ernstige vormen van lepra, zoals lepromateuze lepra.Leeftijd en geslacht
Lepra komt vaker voor bij volwassenen, vooral tussen de 20 en 40 jaar, hoewel alle leeftijdsgroepen getroffen kunnen worden. Er is geen duidelijk verschil in prevalentie tussen mannen en vrouwen, maar mannen worden iets vaker gediagnosticeerd met lepra, mogelijk door sociaal-culturele factoren die het risicogedrag beïnvloeden.Risicogroepen
Risicogroepen voor lepra zijn onder andere mensen die wonen in gebieden waar de ziekte endemisch is, mensen met een zwakker immuunsysteem en mensen die in nauw contact staan met iemand die de ziekte heeft.Woonachtig in endemische gebieden
Mensen die in landen of regio’s wonen waar lepra nog steeds voorkomt, hebben een aanzienlijk hoger risico om de ziekte op te lopen. Dit geldt vooral voor mensen die in afgelegen gemeenschappen wonen, waar toegang tot medische zorg vaak beperkt is.Hiv-positieve patiënten
Patiënten die hiv-positief zijn, hebben een verhoogd risico om lepra te ontwikkelen, omdat hiv het immuunsysteem onderdrukt. Dit vermindert de mogelijkheid van het lichaam om zich te verdedigen tegen infecties zoals lepra.Kinderen en ouderen
Hoewel lepra vaker wordt gediagnosticeerd bij volwassenen, kunnen ook kinderen en ouderen worden getroffen, vooral als ze in risicovolle omgevingen leven. Kinderen kunnen door sociaal contact met besmette volwassenen de ziekte oplopen.Symptomen: Huid, zenuwschade en oogproblemen
De meeste mensen die in contact komen met Mycobacterium leprae ontwikkelen geen symptomen omdat hun immuunsysteem de bacterie onder controle houdt. Bij anderen vermenigvuldigt de bacterie zich langzaam, met een gemiddelde incubatietijd van vijf jaar. In sommige gevallen kunnen symptomen pas na twintig jaar verschijnen. Lepra beïnvloedt voornamelijk de huid, perifere zenuwen, het slijmvlies van de bovenste luchtwegen en de ogen.Huid
Patiënten met lepra vertonen huidletsels die vaak lichter van kleur zijn dan de omliggende huid en die na enkele weken of maanden niet genezen (slechte wondgenezing). Ze ervaren ook verlies van gevoel in de huid door schade aan de perifere zenuwen. Soms ontwikkelen ze pijnlijke, gezwollen vingers of tenen (dactylitis) en kunnen ze nagels verliezen (onycholyse).
Zenuwschade
Verdikking van de perifere zenuwen leidt vaak tot verlies van gevoel in de huid en spierzwakte. Niet alle patiënten hebben zenuwverdikking of gevoelsverlies; bij sommigen zijn deze symptomen minder uitgesproken, waardoor ze niet altijd een betrouwbaar teken van lepra zijn.
Ogen
Oogproblemen bij lepra kunnen onder andere glasvochttroebelingen, iridocyclitis, hoornvlieszweren (vaak het eerste symptoom), episcleritis, glaucoom, cataract en lagoftalmie (onvermogen om de oogleden volledig te sluiten) omvatten. In chronische gevallen kan phthisis bulbi optreden. Deze oogafwijkingen kunnen leiden tot ernstige visuele handicap of blindheid (visuele handicap).
Alarmsymptomen
De vroege symptomen van lepra zijn vaak mild en kunnen makkelijk worden verward met andere huidaandoeningen. Het herkennen van de alarmsymptomen is cruciaal voor een tijdige diagnose en behandeling.Huidveranderingen
Een van de meest opvallende symptomen van lepra zijn huidvlekken die in grootte toenemen en vaak geen gevoel vertonen. Deze vlekken kunnen zich ontwikkelen tot grotere plekken die gevoelloos aanvoelen. Ze kunnen er bleek of rood uitzien en zijn vaak bedekt met schubben.Zenuwschade
Lepra veroorzaakt ook zenuwschade, wat leidt tot gevoelloosheid in de handen, voeten en gezicht. Dit kan zich uitbreiden naar andere delen van het lichaam. Gevoelloosheid is vaak een vroeg symptoom van lepra, wat kan leiden tot verdere schade door het gebrek aan pijngevoel.Spierslapte en verlamming
Als de ziekte vordert, kan verlamming van de gezichts- of perifere spieren optreden. Dit kan invloed hebben op de ogen (ooglijden) en de handen of voeten, wat leidt tot misvormingen en functionele beperkingen.Diagnose en onderzoeken
Lichamelijk onderzoekDe diagnose van lepra begint met een grondig lichamelijk onderzoek en anamnese (vraaggesprek) door de arts. De arts zal zichtbare symptomen zoals huidletsels beoordelen. De diagnose wordt meestal gesteld op basis van klinische symptomen die door een getrainde gezondheidswerker herkenbaar zijn. In zeldzame gevallen kan gespecialiseerd onderzoek nodig zijn om lepra te bevestigen.
Diagnostisch onderzoek
Een huidbiopsie en huiduitstrijkje kunnen helpen bij het bevestigen van de diagnose. De lepromine huidtest kan aanvullende informatie geven over de vorm van lepra, hoewel deze niet noodzakelijk is voor de diagnose. Een ACE-bloedonderzoek kan ook nuttig zijn bij het identificeren van lepra.
Differentiële diagnose
Lepra kan worden verward met andere aandoeningen zoals:
- Psoriasis (chronische huidziekte met droge huid en schilfers)
- Eczeem
- Lichen planus (symptomen aan mond, huid, geslachtsorganen, nagels en/of hoofdhuid)
- Littekens
- Blastomycose
- Syfilis
- Framboesia
- Mycosis fungoides
- Leukoderma
- Lupus vulgaris
- Mononeuritis multiplex
- Syringomyelia
- Cutane leishmaniasis
Behandeling van lepra
De behandeling van lepra omvat meestal een combinatie van antibiotica om de bacteriële infectie te bestrijden. Veelvoorkomende combinaties van antibiotica worden voorgeschreven om het risico van resistentie te verminderen. Aspirine, prednison (corticosteroïden) of thalidomide kunnen worden gebruikt om ontstekingen te verminderen. Voor ooggerelateerde symptomen kunnen oogbescherming, oogdruppels, oogzalf en orale medicatie noodzakelijk zijn. Sinds 1995 biedt de World Health Organization gratis medicijnen aan in gebieden waar lepra voorkomt. Cosmetische chirurgie kan soms worden ingezet voor nasale reconstructie, vervanging van wenkbrauwen of excisie van overbodige oorlel- of ooglidhuid.Prognose van lepra
De prognose van lepra is sterk afhankelijk van het type en de snelheid waarmee de ziekte wordt behandeld. Dankzij de effectiviteit van multidrugtherapie (MDT) kan lepra volledig worden genezen als het vroeg genoeg wordt behandeld. Het is echter belangrijk om de ziekte op tijd te diagnosticeren om onomkeerbare schade te voorkomen.Snelheid van diagnose en behandeling
Als lepra snel wordt gediagnosticeerd en behandeld, is de prognose meestal goed. De meeste patiënten herstellen volledig met de juiste behandeling en kunnen een normaal leven leiden. Onbehandelde lepra kan echter leiden tot permanente zenuwschade, misvormingen en functionele beperkingen.Chronische gevallen
In gevallen waarbij de ziekte langdurig onbehandeld blijft, kan lepra leiden tot blijvende schade aan de huid, zenuwen en andere weefsels. Chronische lepra kan ernstige invaliditeit veroorzaken, hoewel deze gevallen zeldzaam zijn door de beschikbaarheid van effectieve behandelingen.Complicaties van lepra
Zonder tijdige behandeling kunnen de volgende complicaties optreden:- Verminkingen: Patiënten kunnen ernstige vervormingen van handen en voeten ontwikkelen door herhaalde verwondingen, omdat ze geen gevoel hebben in de aangetaste gebieden.
- Spierzwakte: Spierzwakte en atrofie kunnen optreden door schade aan de zenuwen, wat de mobiliteit kan beperken.
- Permanente zenuwschade: Langdurige infectie kan leiden tot blijvende schade aan de perifere zenuwen, wat blijvende gevoelloosheid en functionele beperkingen kan veroorzaken.
- Charcot-voet: Deze aandoening kan ontstaan door zenuwschade in de voet, wat leidt tot gewrichtsschade en vervorming.
- Blindheid en visuele handicap: Ernstige oogproblemen kunnen leiden tot slechtziendheid of blindheid door schade aan de oogstructuren.
