Lepra: Infectie met zenuwschade en symptomen aan ogen & huid

Lepra is een licht besmettelijke chronische infectieziekte veroorzaakt door blootstelling aan de bacterie Mycobacterium leprae. De ziekte tast voornamelijk de huid, perifere zenuwen, spieren, het neusslijmvlies en de ogen aan. Lepra is behandelbaar met een combinatie van meerdere soorten geneesmiddelen. Zonder behandeling kunnen ernstige en permanente complicaties ontstaan. Lepra werd voor het eerst beschreven door de Noorse arts G.A. Hansen in 1873, maar de ziekte was al bekend sinds ongeveer 600 v.Chr. in India.

• Synoniemen van lepra
• Epidemiologie van lepra
• Oorzaken en vormen van lepra
• Symptomen: Huid, zenuwschade en oogproblemen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van lepra
• Prognose van lepra
• Complicaties van lepra
• Preventie van lepra

Synoniemen van lepra

Lepra staat ook bekend onder de volgende synoniemen:

• Arabum
• Elephantiasis graecorum
• Leprose
• Melaatsheid
• Ziekte van Hansen

Epidemiologie van lepra

Lepra komt voornamelijk voor in gematigde, tropische en subtropische klimaten. De ziekte is endemisch in veel landen in Zuidoost-Azië, Afrika en Latijns-Amerika. De wereldwijde prevalentie bedraagt naar schatting 0,24 per 10.000 inwoners, wat neerkomt op ongeveer 175.000 patiënten wereldwijd. De jaarlijkse incidentie is ongeveer 0,3 per 10.000 inwoners, wat overeenkomt met ongeveer 215.000 nieuwe gevallen per jaar. Lepra kan op elke leeftijd voorkomen, maar kinderen zijn vaker aangetast dan volwassenen. Er zijn geen gegevens over de prevalentie op basis van seksuele voorkeur.

Oorzaken en vormen van lepra

Besmetting en overdracht

Lepra wordt veroorzaakt door de zuurvaste staafvormige bacterie Mycobacterium leprae. De incubatietijd van de ziekte is bijzonder lang, waardoor het moeilijk is te bepalen waar of wanneer een patiënt de ziekte heeft opgelopen. De bacterie verspreidt zich voornamelijk via de lucht door hoesten of niezen, of door direct contact met de nasale vloeistoffen van een geïnfecteerde persoon. Hoewel lepra besmettelijk is, is de overdracht niet eenvoudig en vereist langdurig contact met een geïnfecteerde persoon.

Soorten: Tuberculoïde en lepramateuze lepra

Lepra kent twee belangrijkste vormen: lepromateuze en tuberculoïde lepra.

Tuberculoïde lepra
Deze vorm van lepra begint meestal met gevoelloze, gedepigmenteerde maculae op de huid. Kenmerkend zijn ook zenuwbeschadigingen die vergelijkbaar zijn met die bij de lepromateuze vorm.

Lepromateuze lepra
Lepromateuze lepra, ook bekend als lepranodosa of lepratuberosa, heeft een ernstiger verloop. Naast de huid kunnen ook de luchtwegen, ogen en lymfeklieren worden aangetast. Deze vorm begint vaak subtiel maar kan zich ernstig ontwikkelen, met talrijke bulten en knobbels op de huid, bekend als "lepromen". Patiënten kunnen ook oogharen en wenkbrauwen verliezen. Andere symptomen zijn afwijkingen aan het slijmvlies van de bovenste luchtwegen, de ogen, de testes, het schedelbot en de extremiteiten, wat kan leiden tot gevoelloosheid in armen, benen, voeten en handen. Granu­lomateuze zenuwverdikkingen kunnen neuralgieën (zenuwpijn) of juist gevoelloosheid (anesthesie) veroorzaken, evenals spieratrofie (spierverlies).

Symptomen: Huid, zenuwschade en oogproblemen

De meeste mensen die in contact komen met Mycobacterium leprae ontwikkelen geen symptomen omdat hun immuunsysteem de bacterie onder controle houdt. Bij anderen vermenigvuldigt de bacterie zich langzaam, met een gemiddelde incubatietijd van vijf jaar. In sommige gevallen kunnen symptomen pas na twintig jaar verschijnen. Lepra beïnvloedt voornamelijk de huid, perifere zenuwen, het slijmvlies van de bovenste luchtwegen en de ogen.

Huid

Patiënten met lepra vertonen huidletsels die vaak lichter van kleur zijn dan de omliggende huid en die na enkele weken of maanden niet genezen (slechte wondgenezing). Ze ervaren ook verlies van gevoel in de huid door schade aan de perifere zenuwen. Soms ontwikkelen ze pijnlijke, gezwollen vingers of tenen (dactylitis) en kunnen ze nagels verliezen (onycholyse).

Zenuwschade

Verdikking van de perifere zenuwen leidt vaak tot verlies van gevoel in de huid en spierzwakte. Niet alle patiënten hebben zenuwverdikking of gevoelsverlies; bij sommigen zijn deze symptomen minder uitgesproken, waardoor ze niet altijd een betrouwbaar teken van lepra zijn.

Ogen

Oogproblemen bij lepra kunnen onder andere glasvochttroebelingen, iridocyclitis, hoornvlieszweren (vaak het eerste symptoom), episcleritis, glaucoom, cataract en lagoftalmie (onvermogen om de oogleden volledig te sluiten) omvatten. In chronische gevallen kan phthisis bulbi optreden. Deze oogafwijkingen kunnen leiden tot ernstige visuele handicap of blindheid (visuele handicap).

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De diagnose van lepra begint met een grondig lichamelijk onderzoek en anamnese (vraaggesprek) door de arts. De arts zal zichtbare symptomen zoals huidletsels beoordelen. De diagnose wordt meestal gesteld op basis van klinische symptomen die door een getrainde gezondheidswerker herkenbaar zijn. In zeldzame gevallen kan gespecialiseerd onderzoek nodig zijn om lepra te bevestigen.

Diagnostisch onderzoek

Een huidbiopsie en huiduitstrijkje kunnen helpen bij het bevestigen van de diagnose. De lepromine huidtest kan aanvullende informatie geven over de vorm van lepra, hoewel deze niet noodzakelijk is voor de diagnose. Een ACE-bloedonderzoek kan ook nuttig zijn bij het identificeren van lepra.

Differentiële diagnose

Lepra kan worden verward met andere aandoeningen zoals:

• Psoriasis (chronische huidziekte met droge huid en schilfers)
• Eczeem
• Lichen planus (symptomen aan mond, huid, geslachtsorganen, nagels en/of hoofdhuid)
• Littekens
• Blastomycose
• Syfilis
• Framboesia
• Mycosis fungoides
• Leukoderma
• Lupus vulgaris
• Mononeuritis multiplex
• Syringomyelia
• Cutane leishmaniasis

Behandeling van lepra

De behandeling van lepra omvat meestal een combinatie van antibiotica om de bacteriële infectie te bestrijden. Veelvoorkomende combinaties van antibiotica worden voorgeschreven om het risico van resistentie te verminderen. Aspirine, prednison (corticosteroïden) of thalidomide kunnen worden gebruikt om ontstekingen te verminderen. Voor ooggerelateerde symptomen kunnen oogbescherming, oogdruppels, oogzalf en orale medicatie noodzakelijk zijn. Sinds 1995 biedt de World Health Organization gratis medicijnen aan in gebieden waar lepra voorkomt. Cosmetische chirurgie kan soms worden ingezet voor nasale reconstructie, vervanging van wenkbrauwen of excisie van overbodige oorlel- of ooglidhuid.

Prognose van lepra

Met een vroege diagnose en adequate behandeling kan de schade door lepra worden beperkt, de verspreiding van de ziekte worden voorkomen en kunnen langdurige complicaties worden verminderd.

Complicaties van lepra

Zonder tijdige behandeling kunnen de volgende complicaties optreden:

• Verminkingen: Patiënten kunnen ernstige vervormingen van handen en voeten ontwikkelen door herhaalde verwondingen, omdat ze geen gevoel hebben in de aangetaste gebieden.
• Spierzwakte: Spierzwakte en atrofie kunnen optreden door schade aan de zenuwen, wat de mobiliteit kan beperken.
• Permanente zenuwschade: Langdurige infectie kan leiden tot blijvende schade aan de perifere zenuwen, wat blijvende gevoelloosheid en functionele beperkingen kan veroorzaken.
• Charcot-voet: Deze aandoening kan ontstaan door zenuwschade in de voet, wat leidt tot gewrichtsschade en vervorming.
• Blindheid en visuele handicap: Ernstige oogproblemen kunnen leiden tot slechtziendheid of blindheid door schade aan de oogstructuren.

Preventie van lepra

Preventie van lepra omvat:

• Vroegtijdige opsporing en behandeling: Het tijdig behandelen van geïnfecteerde personen kan de verspreiding van de ziekte voorkomen en complicaties minimaliseren.
• Gezondheidseducatie: Voorlichting over hygiëne en vroege symptomen kan helpen om de ziekte vroegtijdig op te sporen en te behandelen.
• Vaccinatie: Hoewel er momenteel geen universeel vaccin beschikbaar is, worden er onderzoeken uitgevoerd naar de ontwikkeling van een effectief vaccin tegen lepra.