Lepra of de ziekte van Hansen

Lepra, een ziekte die we alleen kennen van de media. Het komt toch niet meer voor in Europa? Maar toch krijgen jaarlijks bijna 10 Nederlanders met lepra te maken. We noemen het ook wel melaatsheid of met een betere benaming: de ziekte van Hansen. Lepra is een moeilijk uit te roeien ziekte. Dit komt omdat de bacterie die de ziekte veroorzaakt, zich zeer langzaam deelt. Daardoor kan het soms wel tot 20 jaar duren voordat iemand ziek wordt. Maar in de tussentijd kan deze persoon wel anderen besmetten. Symptomen van lepra zijn gevoelloosheid van de huid en de bekende misvormingen. De ziekte moet dan ook zo snel mogelijk behandeld worden. In ernstige gevallen leidt het tot de dood.

Lepra

De meeste mensen hebben wel eens van lepra gehoord. Het wordt ook wel melaatsheid of de ziekte van Hansen genoemd. Veel mensen gebruiken liever de benaming de ziekte van Hansen of Hansen ziekte, omdat dit minder negatief klinkt dan melaatsheid of lepra.

Lepra komt het meest voor in de tropen en de subtropen. Denk daarbij aan landen als Brazilië, Cambodja, India, Indonesië, Mozambique, Nepal, Nigeria, Sri Lanka, Vietnam etc. Van oorsprong komt de ziekte uit Oost-Afrika en Centraal-Azië. In 62 vr Christus werd de ziekte naar Europa gebracht. Lepra kent dan periodes van grote verspreiding, maar na de 16e eeuw neemt lepra in Europa sterk af. Tot begin 20e eeuw bleef lepra nog wel bestaan in Europese landen als Spanje, Griekenland en Portugal.

Nederland

In Nederland komt lepra na de 16e eeuw eigenlijk niet meer voor als infectieziekte. Wanneer iemand uit Nederland met lepra wordt gediagnosticeerd, is dit altijd te wijten aan import. Deze persoon is besmet geraakt door middel van een reis naar het buitenland, in een land waar lepra heerst. Jaarlijks krijgen 8 tot 10 Nederlanders lepra. Dat Nederlanders geen lepra meer krijgen is te danken aan een goede weerstand, waardoor de bacterie die lepra veroorzaakt weinig kans van slagen heeft. Dit wil niet zeggen dat lepra nooit meer terug kan keren binnen Nederland, België of Europa.

Oorzaak: bacterie

Lepra wordt door een bacterie veroorzaakt. Dit noemen we ook wel de leprabacterie, en met de officiële benaming Myocobacterium leprae. Deze bacterie is nauw verwant aan de tuberkelbacil. Besmetting vindt plaats door middel van hoesten of niezen, waardoor de bacterie wordt ingeademd. Maar ook via een wondje kan de bacterie het lichaam binnen dringen.

Incubatietijd

De incubatietijd betreft de periode tussen besmetting en de eerste ziekteverschijnselen. Voor griep is dit bijvoorbeeld 2 tot 3 dagen. Lepra kent een incubatietijd van enkele maanden tot jaren. In uitzonderlijke gevallen duurt het wel 15 tot 20 jaar voordat de ziekte zich openbaart. Dit komt omdat de bacterie zich traag deelt. Wanneer iemand besmet is hoeft deze dus nog niet ziek te worden, maar kan wel al anderen besmetten. Hierdoor is de ziekte vaak moeilijk onder controle ter houden en komen er jaarlijks vele nieuwe lepra-patiënten bij.

Symptomen en klachten

Er zijn meerdere vormen van lepra. Zo is er een milde vorm en een zeer ernstige vorm die tot de dood kan leiden. Opgemerkt moet worden dat bij de meeste mensen die besmet zijn geraakt, geen ziekte zal optreden. Het afweersysteem is dan sterk genoeg om de bacterie te doden. Bij mensen met een verminderde weerstand kan de ziekte wel opkomen. Dit komt vooral voor bij mensen die in armoede leven: hun weerstand is door slechte voeding, slechte medische zorg en gebrekkige hygiëne minder dan normaal.

Tuberculoïde lepra: deze vorm komt voornamelijk voor bij mensen die een matig verminderde weerstand hebben tegen de leprabacterie. Deze vorm is de meest milde vorm die er is. Symptomen betreffen vooral gevoelloosheid van de huid en witte zichtbare plekken op de huid. Wanneer de zenuwen opzwellen ontstaan er tuberkels. Dit zijn dikke knobbels die men zelf onder de huid kan voelen.

Door de gevoelloosheid van de huid ontstaan er makkelijk wonden die kunnen gaan infecteren. Dit is het grootste gevaar van de ziekte. Door deze geïnfecteerde wonden worden dieper gelegen weefsels zoals bot aangetast. Op dat moment ontstaan er de bekende misvormingen.

Lepromateuze lepra: dit is een ernstige vorm van lepra waarbij de dood kan intreden. Komt voor bij mensen met zeer weinig weerstand tegen de bacterie. Net als bij de milde vorm ontstaat er gevoelloosheid van de huid en witte plekken op de huid. Veel van deze patiënten krijgen een zogenaamd leeuwenmasker: dikkere en grovere huid in het gezicht. Tuberkels zijn minder specifiek aanwezig. Het onderliggende weefsel zoals slijmvliezen, pezen, spieren, botten en kraakbeen wordt ook aangetast. Dit gaat gepaard met periodes van koorts. Hierdoor ontstaan de bekende en vaak ernstige misvormingen. Lopen en handelingen met de handen gaat steeds moeilijker. Niet alleen door de misvormingen, maar ook omdat de spieren aangetast zijn. Deze vorm van lepra leidt vaak tot de dood.

Behandeling

Tuberculoïde lepra komt nogal eens vanzelf tot stilstand, waarmee de ziekte niet verder vordert. Reeds ontstane misvormingen blijven uiteraard wel aanwezig. Een inenting tegen tuberculose geeft niet alleen bescherming tegen de ziekte tuberculose, maar ook tegen tuberculoïde lepra. Tegen andere vormen van lepra biedt dit vaccin geen bescherming.

Om lepra te behandelen is het belangrijk om de leprabacterie te doden, bij voorkeur in een zo vroeg mogelijk stadium. Hoe eerder dit gebeurt, hoe minder ernstig de gevolgen zullen zijn. Het medicijn dapsone of diaminodifenylsulfon kan de bacterie afdoende doden. Toch komt het steeds vaker voor dat de leprabacterie weerstand biedt tegen dit medicijn. Vaak zal dapsone in combinatie met andere middelen worden toegediend. Voor de ontstane misvormingen is (plastische) chirurgie vaak mogelijk.