Hiv en aids: Virale infectie met aantasting immuunsysteem

Het humaan immunodeficiëntievirus (HIV) is een retrovirus dat zich richt op CD4-cellen, een subtype van T-cellen in het lichaam. Deze cellen spelen een cruciale rol in het immuunsysteem door infecties te bestrijden. HIV beschadigt deze cellen, waardoor het immuunsysteem verzwakt en de patiënt vatbaarder wordt voor andere infecties en ziekten. Zonder behandeling kunnen deze infecties verergeren en moeilijk te beheersen zijn.

• Oorzaken van hiv en aids
• Hiv
• Aids
• Risicofactoren voor hiv en aids
• Mythen en feiten over hiv en aids
• Stadia van hiv-infectie
• Hiv-1
• Hiv-2
• Hiv-3 (aids)
• Symptomen van hiv-infectie
• Hiv-1
• Hiv-2
• Hiv-3 (aids)
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Nood-hiv-pillen (profylaxe na blootstelling)
• Antiretrovirale geneesmiddelen
• Prognose van hiv/aids
• Preventie van hiv

Oorzaken van hiv en aids

Hiv

Het humaan immunodeficiëntievirus (hiv) is een retrovirus dat zich richt op CD4-cellen, een subtype van T-cellen in het immuunsysteem. Hiv beschadigt deze cellen, wat leidt tot een verzwakt immuunsysteem. Hierdoor verliest het lichaam zijn vermogen om infecties en ziekten effectief te bestrijden. Mensen met hiv lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van ernstige infecties en ziekten die moeilijk te behandelen zijn.

Aids

Aids staat voor acquired immune deficiency syndrome. Aids is geen enkele ziekte op zich, maar een verzamelnaam voor een reeks van infecties en symptomen die het immuunsysteem ernstig aantasten. Aids ontwikkelt zich vaak in een vergevorderd stadium van hiv-infectie, maar niet alle hiv-positieve mensen zullen aids ontwikkelen. Aids verzwakt het afweermechanisme van het lichaam en kan leiden tot ernstige schade aan andere organen. Een persoon met aids heeft een ernstige vermindering van de immuniteit door hiv-1 of hiv-2.

Risicofactoren voor hiv en aids

De belangrijkste risicofactoren voor hiv en aids zijn:

• • De uitwisseling van lichaamsvloeistoffen, zoals bij onbeschermd seksueel contact
• • Een onjuiste bloedtransfusie
• • Onveilig seksueel gedrag
• • Het gebruik van niet-gesteriliseerde naalden (bijvoorbeeld bij tatoeages en piercings) of andere scherpe voorwerpen

Hiv wordt uitsluitend overgedragen via lichaamsvloeistoffen die het virus bevatten. De belangrijkste lichaamsvloeistoffen die hiv overdragen zijn bloed, moedermelk, pre-zaadvloeistof, rectale vloeistoffen, sperma en vaginale vloeistoffen.

Tijdens de zwangerschap kan een moeder hiv doorgeven aan haar kind, hoewel dit niet altijd gebeurt. Veel vrouwen met hiv kunnen hiv-negatieve kinderen krijgen door goede prenatale zorg en het volgen van antiretrovirale therapie. Tijdens de bevalling en borstvoeding bestaat ook een risico van overdracht naar het kind.

Mythen en feiten over hiv en aids

Er bestaan veel misvattingen over hiv en aids. Het virus kan NIET worden overgedragen door:

• • Bestek te delen
• • De handen te schudden
• • Contact met een ongebroken huid
• • Gewoon te zoenen
• • Handdoeken te delen
• • Hetzelfde toilet te gebruiken
• • Mond-op-mond beademing te geven
• • Te knuffelen
• • Te niezen

Stadia van hiv-infectie

Hiv-1

De eerste fase van hiv-infectie (hiv-1) is de acute fase, die optreedt binnen twee tot zes weken na infectie. In deze fase kunnen griepachtige symptomen optreden, hoewel sommige mensen geen symptomen ervaren. Deze fase duurt meestal enkele weken.

Hiv-2

De chronische asymptomatische fase (hiv-2) kan jarenlang duren zonder symptomen. Deze fase kan onbehandeld acht tot tien jaar aanhouden, waarbij het virus zich voortzet in het lichaam en langzaam schade aanricht.

Hiv-3 (aids)

In het symptomatische stadium (hiv-3), ook bekend als aids, is het immuunsysteem ernstig verzwakt, wat leidt tot ernstige complicaties en opportunistische infecties. Deze fase wordt gekenmerkt door symptomen zoals ernstig gewichtsverlies, ongebruikelijke infecties en dementie. Vroegtijdige behandeling kan helpen om het ontstaan van aids te voorkomen.

De progressie van hiv-infectie hangt af van:

• • De aanwezigheid van andere infecties
• • De algemene gezondheidstoestand van de patiënt voordat de infectie optrad
• • Genetische factoren
• • Leeftijd van de patiënt
• • Het subtype van hiv

Symptomen van hiv-infectie

De incubatietijd van hiv kan variëren van enkele maanden tot meerdere jaren, waardoor symptomen pas later optreden. Aids in een vroeg stadium is moeilijk te detecteren.

Hiv-1

Ongeveer tachtig procent van de patiënten ervaart griepachtige symptomen in de eerste weken na infectie. Deze fase, bekend als het retroviraal syndroom, kan symptomen omvatten zoals:

• • Rode huiduitslag
• • Gewrichtspijn
• • Gevoelige lymfeklieren
• • Keelpijn
• • Koorts
• • Mondzweren
• • Plotseling gewichtsverlies
• • Rillingen
• • Spierpijn
• • Vermoeidheid
• • Zwakte
• • Zweten

Niet alle patiënten ervaren deze symptomen.

Hiv-2

In de chronische fase kunnen patiënten jarenlang geen symptomen ervaren, hoewel het virus actief is en schade aanricht. Zonder antiretrovirale therapie kan dit proces tot tien jaar duren voordat de patiënt aids ontwikkelt.

Hiv-3 (aids)

In de late fase van hiv, bekend als aids, wordt het immuunsysteem ernstig aangetast, waardoor patiënten kwetsbaar zijn voor ernstige en vaak levensbedreigende ziekten. Symptomen in deze fase kunnen omvatten:

• • Aanhoudende koorts (wekenlang)
• • Andere neurologische aandoeningen
• • Depressie
• • Een droge hoest
• • Langdurige zwelling van lymfeklieren in de lies, nek of oksels
• • Longontsteking
• • Ernstig nachtelijk zweten
• • Geheugenverlies
• • Gevoelloosheid, bijvoorbeeld in de handen of voeten
• • Hoofdpijn
• • Huidproblemen, zoals huidzweren en vlekken
• • Kortademigheid
• • Onverklaarbare of extreme vermoeidheid
• • Oogproblemen, zoals wazig gezichtsvermogen
• • Langdurige diarree
• • Buikpijn
• • Slikpijn
• • Snel gewichtsverlies
• • Vaak nachtzweten
• • Vlekken in de mond, neus of oogleden
• • Zweren in de buurt van de mond, geslachtsdelen of anus

De kans op ernstige ziekten is veel hoger in het late stadium van hiv.

Diagnose en onderzoeken

Het is cruciaal voor hiv-patiënten om hun hiv-status te kennen. Dit is essentieel voor de behandeling en om de overdracht naar anderen te voorkomen. De diagnose van hiv wordt gesteld door middel van een bloedonderzoek. Indien positief, is de patiënt seropositief. Na hiv-infectie kan het drie weken tot zes maanden duren voordat het virus detecteerbaar is in tests. Herhaalde tests kunnen daarom nodig zijn voor een definitieve diagnose.

Behandeling

Er is momenteel geen genezing beschikbaar voor hiv of aids (anno augustus 2024), maar de symptomen kunnen effectief behandeld en onderdrukt worden.

Nood-hiv-pillen (profylaxe na blootstelling)

Als iemand denkt in de afgelopen 72 uur (drie dagen) aan hiv te zijn blootgesteld, kunnen nood-hiv-pillen de infectie mogelijk voorkomen. Deze behandeling, bekend als post-exposure prophylaxis (PEP), moet zo snel mogelijk na blootstelling worden gestart en duurt vier weken. Regelmatige opvolging door een arts is ook noodzakelijk.

Antiretrovirale geneesmiddelen

Hiv wordt behandeld met antiretrovirale geneesmiddelen, die de voortgang van de infectie vertragen en de verspreiding van het virus in het lichaam verminderen. De behandeling bestaat doorgaans uit een combinatie van medicijnen, zoals HAART (zeer actieve antiretrovirale therapie) of cART (antiretrovirale combinatietherapie). Er zijn verschillende klassen van antiretrovirale middelen:

Proteaseremmers
Proteaseremmers blokkeren het enzym protease, dat essentieel is voor de replicatie van hiv. Voorbeelden zijn atazanavir/cobicistat (Evotaz), lopinavir/ritonavir (Kaletra) en darunavir/cobicistat (Prezcobix).

Integraseremmers
Integraseremmers verhinderen het integrase-enzym van hiv, dat nodig is om T-cellen te infecteren. Deze middelen worden vaak als eerste behandelingsoptie gegeven vanwege hun effectiviteit en lage bijwerkingen. Voorbeelden zijn elvitegravir (Vitekta), dolutegravir (Tivicay) en raltegravir (Isentress).

Nucleoside / nucleotide reverse transcriptase-remmers (NRTI's)
NRTI's blokkeren de transcriptie van hiv, wat essentieel is voor zijn replicatie. Voorbeelden zijn abacavir (Ziagen), lamivudine/zidovudine (Combivir) en emtricitabine (Emtriva).

Niet-nucleoside reverse transcriptase-remmers (NNRTI's)
NNRTI's werken op een vergelijkbare manier als NRTI's, door het enzym reverse transcriptase te blokkeren, wat de replicatie van hiv belemmert.

Een effectieve hiv-behandeling vereist vaak een combinatie van verschillende medicijnen. De exacte combinatie varieert per individu en de behandeling is doorgaans levenslang. Patiënten moeten hun medicatie strikt volgens een schema innemen. Veel voorkomende bijwerkingen van antiretrovirale therapie zijn diarree, huiduitslag, hoofdpijn, misselijkheid en vermoeidheid.

Prognose van hiv/aids

Hiv en aids zijn niet te genezen, maar door verbeterde behandelingen is de levensverwachting van patiënten aanzienlijk verhoogd. De meeste mensen met hiv kunnen een lang en gezond leven leiden. Geneesmiddelen verminderen alleen het risico van hiv-overdracht en de effecten ervan, maar elimineren de infectie niet volledig. Regelmatig medicijngebruik en het volgen van medische adviezen zijn cruciaal om de gezondheid te behouden en aids te voorkomen.

Preventie van hiv

Leefstijlfactoren spelen een rol in de progressie van hiv. Het versterken van het immuunsysteem is essentieel voor iedereen, inclusief mensen met hiv.

Blootstelling aan lichaamsvloeistoffen vermijden
Gebruik handschoenen, maskers en oogbescherming om blootstelling aan lichaamsvloeistoffen te voorkomen.

Condooms gebruiken tijdens geslachtsgemeenschap
Condooms verminderen het risico van hiv-overdracht en beschermen tegen andere seksueel overdraagbare aandoeningen die het immuunsysteem verder kunnen verzwakken. Beperk ook het aantal seksuele partners.

Gezond eten
Een gezonde en evenwichtige voeding met beperkte of geen alcoholinname ondersteunt het immuunsysteem en helpt infecties te voorkomen.

Infecties vermijden
Hiv-positieve patiënten moeten maatregelen nemen om infecties en ziekten te voorkomen en regelmatig vaccinaties volgen indien aanbevolen door hun arts.

Kennis van hiv/aids
Het is belangrijk om op de hoogte te zijn van risicofactoren en preventieve maatregelen voor hiv/aids.

Naalden niet delen
Het delen van injectienaalden is absoluut te vermijden om het risico op hiv-overdracht te minimaliseren.

Regelmatige lichaamsbeweging
Regelmatige lichaamsbeweging biedt veel voordelen voor mensen met hiv, zoals een verminderd risico op hart- en vaatziekten, meer energie, een betere bloedsomloop en een verbeterde nachtrust.

Stoppen met roken
Rokers met hiv lopen een verhoogd risico op infecties zoals candidiasis en longontsteking, evenals ernstige ziekten zoals kanker, hartaandoeningen en chronische obstructieve longziekte (COPD).

Stress verminderen
Stress kan het immuunsysteem verzwakken en het risico op bijkomende ziekten en opportunistische infecties verhogen.

Lees verder

• Hiv (humaan immunodeficiëntievirus) en problemen aan de huid
• Oogproblemen bij AIDS (Acquired Immunodeficiency Syndrome)
• Hiv-infectie bij kinderen: Oorzaken, symptomen & behandeling