Hiv-infectie bij kinderen: Oorzaken, symptomen & behandeling

Het humaan immunodeficiëntievirus (hiv) is het virus dat verantwoordelijk is voor het veroorzaken van aids. Het virus vernietigt of beschadigt cellen van het immuunsysteem en vermindert geleidelijk het vermogen van het lichaam om infecties en bepaalde vormen van kanker te bestrijden. Meestal zijn volwassenen getroffen, maar vooral in armere landen zijn veel kinderen hiv-positief. Groeiproblemen, ontwikkelingsproblemen en neurologische stoornissen komen voor bij kinderen, al is de presentatie sterk variabel. Dankzij de vroege toegang tot zorg en de vooruitgang in de behandeling van hiv-medicijnen, zijn er steeds minder mensen met hiv-infectie. De zorg voor een kind dat hiv-positief is, brengt echter vele uitdagingen met zich mee.

• Hiv en aids
• Vernietiging van T-cellen van immuunsysteem
• Problemen om infecties te bestrijden
• Epidemiologie van hiv-infectie bij kinderen
• Prevalentie van hiv-infectie bij kinderen
• Regionale verschillen
• Mechanisme
• Verticaal overdragen van hiv
• Effect op het immuunsysteem
• Oorzaken en overdracht van hiv-virus
• Bloedtransfusies
• Naalden en spuiten
• Seksueel contact
• Verticale overdracht
• Risicofactoren
• Moeder op kind overdracht
• Bloedtransfusies en infecties door naalden
• Risicogroepen
• Kinderen van hiv-positieve moeders
• Kinderen met verzwakt immuunsysteem
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Vertraagde groei en ontwikkeling
• Terugkerende infecties
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van hiv bij kinderen
• Opgroeien met hiv
• Prognose
• Complicaties
• Preventie
• Preventie van moeder op kind transmissie
• Vaccinaties en gezondheidszorg
• Praktische tips voor het omgaan met hiv-infectie bij kinderen
• Zorg voor medische opvolging
• Bevorder een gezond en evenwichtig voedingspatroon
• Ondersteun de mentale gezondheid
• Let op vaccinaties en infecties
• Stel een ondersteunend netwerk op
• Misvattingen rond hiv-infectie bij kinderen
• Hiv-infectie komt alleen voor bij kinderen die in risicogroepen vallen
• Hiv bij kinderen is altijd levensbedreigend
• Hiv bij kinderen kan niet goed behandeld worden
• Hiv-infectie heeft altijd invloed op de ontwikkeling van kinderen
• Hiv kan gemakkelijk worden overgedragen via sociaal contact
• Hiv-infectie is een indicatie van slechte zorg bij de moeder tijdens de zwangerschap
• Alle kinderen met hiv hebben dezelfde symptomen

Hiv en aids

Vernietiging van T-cellen van immuunsysteem

Hiv staat voor 'human immunodeficiency virus'. Aids staat voor 'acquired immunodeficiency syndrome'. Hiv is het virus dat aids veroorzaakt. Patiënten die hiv-positief zijn, hebben het humaan immunodeficiëntievirus in hun bloed. Hiv vernietigt een deel van het immuunsysteem, met name de T-lymfocyten (type witte bloedcellen). T-cellen zijn een soort 'vechterscellen' in het bloed die het lichaam helpen om ziektekiemen en ziektes te bestrijden. Nadat hiv het lichaam binnenkomt, nestelt het zich op een T-cel en dringt het de cel binnen. Eenmaal binnen neemt het virus de T-cel volledig over en gebruikt het als een virusfabriek om veel kopieën van zichzelf te maken. De nieuw gemaakte virussen verlaten de T-cel en infecteren en vernietigen andere gezonde T-cellen terwijl ze zich blijven vermenigvuldigen in het lichaam.

Problemen om infecties te bestrijden

T-cellen die zijn aangetast door het virus, kunnen infecties niet langer goed bestrijden. Het duurt vaak jaren voordat het virus genoeg T-cellen heeft beschadigd zodat de patiënt ziek wordt en aids ontwikkelt. Hoewel de seropositieve persoon zich prima voelt, reproduceert het virus zichzelf en vernietigt het T-cellen. Dankzij medicijnen blijft een geïnfecteerde hiv-patiënt jarenlang relatief gezond en symptoomvrij. Deze medicijnen zijn echter erg duur en niet overal in de wereld beschikbaar. Wanneer het immuunsysteem van de patiënt is verzwakt en meer T-cellen zijn vernietigd door het virus, is de patiënt niet langer in staat om infecties te bestrijden. Hij wordt dan erg ziek, en heeft dan een zeer laag aantal T-cellen of tekenen van een ernstige infectie.

Epidemiologie van hiv-infectie bij kinderen

Het aantal kinderen dat elk jaar geïnfecteerd raakt met hiv, daalt. In 2017 leefden wereldwijd 3 miljoen kinderen van 19 jaar en jonger met het virus, maar slechts ongeveer één derde van hen kreeg een behandeling. De meeste kinderen met hiv en aids bevinden zich in Afrika ten zuiden van de Sahara. Het is de belangrijkste doodsoorzaak onder jonge tieners in deze gebieden.

Prevalentie van hiv-infectie bij kinderen

Hiv-infectie bij kinderen komt wereldwijd voor, met een grotere prevalentie in ontwikkelingslanden, vooral in sub-Sahara Afrika. Jaarlijks worden wereldwijd duizenden kinderen geïnfecteerd, voornamelijk door verticaal overdracht (van moeder op kind) tijdens de zwangerschap, bevalling of via borstvoeding. In landen met geavanceerde gezondheidszorg is het aantal nieuwe gevallen van hiv bij kinderen aanzienlijk gedaald dankzij verbeterde screeningprogramma's voor zwangere vrouwen en de beschikbaarheid van antiretrovirale therapie (ART).

Regionale verschillen

De prevalentie van hiv bij kinderen varieert aanzienlijk afhankelijk van de regio. In sommige Afrikaanse landen, waar hiv-epidemieën omvangrijk zijn, is hiv bij kinderen een aanzienlijk probleem. In Noord-Amerika en Europa, waar hiv-behandelingsprogramma's goed toegankelijk zijn, is de prevalentie veel lager. De prevalentie is ook hoger in risicogroepen zoals kinderen van hiv-positieve moeders en kinderen die via transfusies of naalden in contact komen met besmet bloed.

Mechanisme

Verticaal overdragen van hiv

De meest voorkomende manier waarop kinderen hiv oplopen is door verticale transmissie, wat betekent dat het virus van moeder op kind wordt overgedragen. Dit kan tijdens de zwangerschap, de bevalling of via borstvoeding gebeuren. Het virus komt in de bloedbaan van het kind via het moedermelk of contact met bloed tijdens de bevalling.
De hiv-infectie bij kinderen kan zich in de eerste maanden na de geboorte manifesteren, wat wordt gezien als de acute infectiefase. Het virus beïnvloedt het immuunsysteem van het kind en verzwakt het vermogen om infecties te bestrijden.

Effect op het immuunsysteem

Hiv richt zich op het immuunsysteem van kinderen door de CD4+ T-cellen te infecteren en deze te vernietigen. Deze cellen spelen een cruciale rol in het immuunsysteem, en het verlies van deze cellen maakt het kind vatbaar voor opportunistische infecties. Wanneer het virus zich niet onder controle houdt door behandeling, kan het leiden tot aids (Acquired Immunodeficiency Syndrome), wat het immuunsysteem verder beschadigt.

Oorzaken en overdracht van hiv-virus

Bloedtransfusies

Bloedtransfusies met hiv-positief bloed of injecties met niet-gesteriliseerde naalden kunnen kinderen in armere landen infecteren.

Naalden en spuiten

In Midden- en Oost-Europa gebeurt de verspreiding van hiv door geïnjecteerd drugsgebruik onder jongeren die op straat leven (door het delen van naalden en spuiten).

Seksueel contact

De besmetting met het hiv-virus gebeurt ook door seksueel misbruik of verkrachting. In sommige landen zijn kinderhuwelijken cultureel geaccepteerd en krijgt een jong meisje hiv van de oudere echtgenoot en geeft ze dit ook door aan haar baby. Hoe jonger een kind is wanneer ze voor het eerst seks heeft, hoe groter de kans dat ze hiv krijgt.

Verticale overdracht

De meeste kinderen met hiv kregen het virus van hun moeder tijdens de zwangerschap, het geboorteproces of tijdens het geven van borstvoeding.

Risicofactoren

Moeder op kind overdracht

Een van de belangrijkste risicofactoren voor hiv-infectie bij kinderen is het niet behandelen van de moeder met antiretrovirale therapie (ART) tijdens de zwangerschap en bevalling. Hiv-positieve moeders zonder adequate zorg lopen het risico om het virus aan hun kinderen over te dragen. Borstvoeding bij hiv-positieve moeders verhoogt ook het risico, hoewel dit kan worden verminderd door het gebruik van alternatieve voedingen of het gebruik van ART tijdens de borstvoedingsperiode.

Bloedtransfusies en infecties door naalden

In sommige gevallen kan hiv worden overgedragen via bloedtransfusies, vooral in landen waar bloedtransfusies niet routinematig worden gescreend. Ook naalden en ander besmet materiaal kunnen een risicofactor vormen voor hiv-transmissie bij kinderen, hoewel dit risico minimaal is in ontwikkelde landen waar veilige medische praktijken worden gehandhaafd.

Risicogroepen

Kinderen van hiv-positieve moeders

De grootste risicogroep voor hiv-infectie zijn kinderen geboren uit hiv-positieve moeders. Deze kinderen lopen een significant risico op verticale overdracht van hiv, zelfs als de moeder geen symptomen vertoont. Vroege screening van zwangere vrouwen en het verstrekken van ART aan hiv-positieve moeders kunnen het risico op overdracht aanzienlijk verminderen.

Kinderen met verzwakt immuunsysteem

Kinderen die al een verzwakt immuunsysteem hebben door een andere aandoening, zoals kanker, kunnen ook vatbaarder zijn voor hiv-infectie. De afname van het immuunsysteem door behandelingen zoals chemotherapie kan het lichaam minder in staat stellen om hiv-infecties te bestrijden.

Symptomen

Niet alle kinderen met hiv hebben symptomen. Kinderen die wel tekenen van hiv ervaren, hebben niet altijd dezelfde symptomen. De symptomen verschillen ook per leeftijd.

Enkele van de meest voorkomende klachten zijn:

• groeiproblemen: Kinderen komen niet aan in gewicht of groeien niet zoals artsen dat verwachten.
• problemen met de hersenen of het zenuwstelsel zoals epileptische aanvallen, moeite met lopen of slechte schoolprestaties
• problemen met het bepalen van mijlpalen: De vaardigheden niet hebben of niet de dingen kunnen doen die artsen van een kind verwachten op die leeftijd.
• vaak ziek zijn door kinderziekten, zoals een oorontsteking, een verkoudheid, maagklachten of diarree

Alarmsymptomen

Vertraagde groei en ontwikkeling

Een van de vroege alarmsymptomen bij kinderen met hiv kan een vertraging in de groei en ontwikkeling zijn. Dit kan zich uiten in ondergewicht, groeiachterstand, of het niet bereiken van mijlpalen in de motorische en cognitieve ontwikkeling. Bij pasgeborenen kan het moeilijker zijn om hiv te herkennen, maar vertraagde groei is een veelvoorkomend teken.

Terugkerende infecties

Kinderen met hiv hebben vaak herhaaldelijke infecties, zoals luchtweginfecties, diarree en schimmelinfecties. Aangezien hiv het immuunsysteem verzwakt, zijn kinderen met hiv vatbaarder voor ziekten die normaal gesproken door een gezond immuunsysteem kunnen worden bestreden.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van HIV-infectie bij kinderen wordt gesteld aan de hand van verschillende onderzoeken. Bij pasgeborenen wordt meestal een virologische test uitgevoerd, zoals een PCR-test (polymerase chain reaction), die de aanwezigheid van HIV-DNA in het bloed detecteert. Bij oudere kinderen kan serologisch onderzoek worden uitgevoerd, waarbij de aanwezigheid van antilichamen tegen HIV wordt gemeten.

In sommige gevallen kunnen aanvullende tests nodig zijn, zoals het meten van de virale lading of het bepalen van de CD4-cellen (een type witte bloedcel dat een belangrijke rol speelt in het immuunsysteem) om de ernst van de infectie te beoordelen.

Behandeling van hiv bij kinderen

Kinderen krijgen ongeveer dezelfde behandeling als volwassenen: een combinatie van medicijnen genaamd ART (antiretrovirale therapie). Voor de arts vormt de behandeling van kinderen echter een uitdaging, omdat sommige hiv-remmers niet in vloeibare vorm beschikbaar zijn die baby's en kleine kinderen kunnen slikken. Sommige medicijnen veroorzaken daarnaast ernstige bijwerkingen voor kinderen. Oudere kinderen die geen symptomen hebben, nemen ART zodat ze gezond blijven. Zodra de hiv-behandeling is gestart, moet het hiv-positieve kind regelmatig door de arts worden gecontroleerd om er zeker van te zijn dat de medicijnen goed werken en geen ernstige bijwerkingen veroorzaken. Als zich tijdens de therapie een aanzienlijk probleem voordoet, zoals symptomen van infectie, kan een overstap in therapie noodzakelijk zijn.

Opgroeien met hiv

Volwassenen moeten met kinderen over de ziekte praten waarbij kinderen moeten beseffen dat het niet hun schuld is dat ze ziek zijn en elke dag medicijnen moeten nemen. Sociale, financiële en emotionele steun voor het hele gezin is belangrijk, vooral in gemeenschappen zonder veel middelen. Kinderen met hiv en aids kunnen veilig naar school gaan, maar soms krijgen ze te maken met pesterijen en discriminatie, tenzij de andere leerlingen en leraren begrijpen hoe hiv zich verspreidt. Sensibiliseringscampagnes en onderwijsprogramma's helpen het stigma rond hiv te doorbreken zodat kinderen schoolvrienden kunnen maken en op een normale manier kunnen opgroeien.

Prognose

Hiv, het virus dat aids veroorzaakt, beschadigt het immuunsysteem, waardoor het immuunsysteem niet goed in staat is om infecties en sommige kankers te bestrijden. Dankzij de juiste combinatie van medicijnen en liefdevolle ondersteuning kunnen kinderen met hiv opgroeien om een lang, actief leven te leiden.

Complicaties

Net als bij volwassenen, krijgen kinderen met hiv-infectie in een later stadium van de ziekte te maken met infecties die mogelijk een dodelijk verloop hebben omdat het immuunsysteem niet goed functioneert. Deze ‘opportunistische infecties’ omvatten:

• cytomegalovirus (CMV)
• lymfocytische interstitiële pneumonitis (een soort littekens in de longen)
• mondspruw of ernstige luieruitslag door een schimmelinfectie
• pneumocystis pneumonie, een schimmelinfectie van de longen

Zonder behandeling haalt één derde van de hiv-positieve kleuters wereldwijd de eerste verjaardag niet en de helft van de kinderen sterft onbehandeld vóór hun tweede verjaardag.

Preventie

Preventie van moeder op kind transmissie

Preventie van hiv-overdracht van moeder op kind is de sleutel tot het voorkomen van hiv-infectie bij kinderen. Het gebruik van ART door de moeder gedurende de zwangerschap, bevalling en borstvoeding kan het risico op hiv-overdracht drastisch verminderen. Het testen van zwangere vrouwen op hiv is essentieel, evenals de beschikbaarheid van antiretrovirale medicijnen.

Vaccinaties en gezondheidszorg

Vaccinaties zijn een belangrijk onderdeel van de preventie bij kinderen met hiv. Aangezien het immuunsysteem van kinderen met hiv verzwakt is, moeten zij extra vaccinaties ontvangen, zoals die tegen pneumokokken, hepatitiden en andere infecties die een ernstige bedreiging vormen.

Praktische tips voor het omgaan met hiv-infectie bij kinderen

Een hiv-infectie bij kinderen vereist zorgvuldige medische aandacht en constante opvolging. Dankzij moderne behandelingen kunnen kinderen met hiv tegenwoordig een normaal leven leiden, maar het is essentieel om zowel hun gezondheid als hun omgeving goed te ondersteunen.

Zorg voor medische opvolging

Regelmatige medische controle is essentieel bij kinderen die met hiv leven. Zorg ervoor dat je de controleafspraken bij de arts goed volgt. Dit helpt om de voortgang van de infectie te monitoren en aanpassingen in de behandeling te maken indien nodig. Daarnaast kunnen er andere gezondheidsproblemen optreden, dus een grondige medische opvolging is noodzakelijk om tijdig in te grijpen. Zorg ervoor dat je kinderen hun antiretrovirale medicatie (ART) op de juiste tijden en in de juiste dosering krijgen om hun virale belasting onder controle te houden.

Bevorder een gezond en evenwichtig voedingspatroon

Een evenwichtig voedingspatroon speelt een cruciale rol in het ondersteunen van het immuunsysteem van kinderen met hiv. Voeding kan de algehele gezondheid verbeteren, de groei bevorderen en het risico op andere infecties verminderen. Zorg ervoor dat je kind voldoende voedingsstoffen, zoals eiwitten, vitamines en mineralen, binnenkrijgt. Het kan ook nuttig zijn om met een diëtist te overleggen om het juiste voedingsplan op te stellen dat past bij de specifieke behoeften van je kind.

Ondersteun de mentale gezondheid

Kinderen met hiv kunnen te maken krijgen met emotionele en psychologische uitdagingen. Het is belangrijk om een open communicatie met je kind te onderhouden over hun toestand, afhankelijk van hun leeftijd en begrip. Zorg ervoor dat je kind zich ondersteund voelt en dat eventuele zorgen serieus worden genomen. Het kan nuttig zijn om een psycholoog of andere therapeuten te raadplegen die ervaring hebben met kinderen die leven met chronische ziekten.

Let op vaccinaties en infecties

Kinderen met hiv hebben mogelijk een verzwakt immuunsysteem, waardoor ze vatbaarder zijn voor infecties. Het is belangrijk om te zorgen voor de juiste vaccinaties, volgens de richtlijnen van je arts, en om extra voorzorgsmaatregelen te nemen om infecties te voorkomen. Houd ook goed in de gaten of er symptomen van infecties optreden en raadpleeg je arts als je twijfels hebt.

Stel een ondersteunend netwerk op

Een sterk sociaal netwerk van familie, vrienden en medische professionals is belangrijk voor het welzijn van kinderen met hiv. Zorg ervoor dat je kind zich omringd voelt door steun en liefde, zowel thuis als in de schoolomgeving. Het kan nuttig zijn om contact te zoeken met steungroepen voor ouders en kinderen met hiv, waar je ervaringen kunt delen en steun kunt vinden van anderen die in een vergelijkbare situatie verkeren.

Door deze tips in acht te nemen, kan het dagelijks leven van kinderen met hiv beter worden ondersteund, wat hen helpt om een gezond en gelukkig leven te leiden.

Misvattingen rond hiv-infectie bij kinderen

Hiv-infectie bij kinderen is een serieuze aandoening die vaak gepaard gaat met verschillende misvattingen. Deze misverstanden kunnen het begrip van de ziekte bemoeilijken en de zorg voor kinderen met hiv beïnvloeden. Het is belangrijk om de feiten te kennen om juiste keuzes te maken voor de behandeling en zorg.

Hiv-infectie komt alleen voor bij kinderen die in risicogroepen vallen

Een veel voorkomende misvatting is dat hiv-infectie alleen voorkomt bij kinderen uit risicogroepen, zoals kinderen van hiv-positieve moeders of kinderen die via bloedcontact besmet raken. Hoewel dit de meest voorkomende manier van overdracht is, kan hiv-infectie in principe elke kinderen treffen, hoewel het risico bij sommige kinderen hoger is dan bij anderen. Hiv kan ook in zeldzamere gevallen via andere middelen zoals huidinfecties of medische procedures worden overgedragen.

Hiv bij kinderen is altijd levensbedreigend

Er wordt vaak gedacht dat hiv altijd een levensbedreigende aandoening is voor kinderen. Dit is echter niet waar. Met de juiste medicatie en zorg, zoals geneesmiddelen die antiretrovirale therapie bevatten, kunnen kinderen met hiv een normaal leven leiden. Vroege diagnose en behandeling kunnen de levensverwachting aanzienlijk verbeteren, en de infectie kan onder controle worden gehouden.

Hiv bij kinderen kan niet goed behandeld worden

Veel mensen denken dat hiv niet effectief behandeld kan worden bij kinderen, maar dat is een misverstand. Dankzij de vooruitgang in de medische wetenschap en antiretrovirale behandelingen, kunnen hiv-positieve kinderen nu goed behandeld worden. De therapieën zijn ontworpen om de virale last laag te houden en de gezondheid van het kind te beschermen. Het is essentieel dat kinderen regelmatig hun bloedonderzoeken ondergaan om de effectiviteit van de behandeling te monitoren.

Hiv-infectie heeft altijd invloed op de ontwikkeling van kinderen

Hoewel hiv de gezondheid van een kind kan beïnvloeden, heeft het niet noodzakelijk een negatieve invloed op de ontwikkeling, vooral als het virus goed wordt beheerd. Kinderen met hiv kunnen normale fysieke en cognitieve ontwikkelingsstadia doormaken, mits ze de juiste zorg en behandeling krijgen. Er is geen reden waarom kinderen met goed beheerde hiv-infectie niet volledig zouden kunnen ontwikkelen.

Hiv kan gemakkelijk worden overgedragen via sociaal contact

Er bestaat een misverstand dat hiv gemakkelijk kan worden overgedragen via sociaal contact zoals omhelzingen of het delen van voorwerpen. Dit is echter niet het geval. Hiv wordt niet overgedragen door alledaagse contacten, zoals het aanraken van een kind of het delen van speelgoed. Het virus wordt voornamelijk overgedragen via bloed, sperma, vaginale afscheidingen of moedermelk.

Hiv-infectie is een indicatie van slechte zorg bij de moeder tijdens de zwangerschap

Er wordt vaak gedacht dat een hiv-infectie bij een kind alleen ontstaat als de moeder niet goed voor zichzelf zorgt tijdens de zwangerschap. Dit is echter een misvatting. Hiv kan worden overgedragen van moeder op kind, zelfs als de moeder haar zwangerschap goed heeft beheerd en antiretrovirale therapie volgt. Het risico op overdracht kan aanzienlijk worden verminderd door de juiste medische zorg en preventieve maatregelen.

Alle kinderen met hiv hebben dezelfde symptomen

Er is een misverstand dat alle kinderen met hiv dezelfde symptomen vertonen. Dit is niet waar, want de symptomen van hiv kunnen variëren van kind tot kind, en sommige kinderen kunnen een langere tijd zonder merkbare symptomen leven. Bovendien kunnen hiv-infecties bij kinderen zich langzaam ontwikkelen, waardoor de symptomen pas na langere tijd zichtbaar worden. Het is belangrijk om goed op de gezondheid van een hiv-positief kind te letten en regelmatig medische controles te ondergaan.

Lees verder

• Hiv (humaan immunodeficiëntievirus) en problemen aan de huid
• Hiv en aids: Virale infectie met aantasting immuunsysteem
• Oogproblemen bij AIDS (Acquired Immunodeficiency Syndrome)
• Complicaties van aids/hiv: Infecties, ziekten en kanker