Complicaties van aids/hiv: Infecties, ziekten en kanker

Het humaan immunodeficiëntievirus (HIV) veroorzaakt HIV-infectie en AIDS. Het virus valt het immuunsysteem aan. Wanneer een patiënt besmet is met HIV, vernietigt het virus langzaam het immuunsysteem, hoewel de snelheid van deze vernietiging varieert. De behandeling gebeurt met behulp van een combinatie van geneesmiddelen (antiretrovirale therapie), wat mogelijk maakt om de vernietiging van het immuunsysteem te vertragen of te stoppen. De complicaties van AIDS hangen vaak samen met een bepaald aantal CD4-cellen (helpercellen van het immuunsysteem). AIDS-complicaties kunnen elk lichaamsdeel treffen, zoals de hersenen, de longen, de huid, de maag, de darmen, enzovoort.

• CD4-aantallen en het immuunsysteem
• Infecties door AIDS/HIV
• Bacteriële infecties
• Parasitaire infecties
• Schimmelinfecties
• Virale infecties
• Kanker
• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

CD4-aantallen en het immuunsysteem

Zodra het immuunsysteem ernstig is beschadigd, heeft de patiënt AIDS en krijgt hij vaker dan gezonde personen te maken met infecties en kankers. Patiënten met AIDS krijgen meestal een regelmatig bloedonderzoek om hun aantal CD4-cellen te controleren. CD4-cellen zijn een type T-cel, een soort cel van het immuunsysteem. Een normale CD4-waarde bedraagt tussen de 500 en 1500 cellen/mm³ bloed. Een CD4-celtelling die lager is dan normaal, wijst mogelijk op schade die het virus aanbrengt aan het immuunsysteem. Wanneer CD4-cellen minder bedragen dan bepaalde tellingen, kampt een patiënt sneller met specifieke soorten infecties en kankers. Deze ziekten staan bekend als complicaties van AIDS.

Infecties door AIDS/HIV

Bacteriële infecties

Longontsteking door Streptococcus pneumoniae
Patiënten met AIDS kampen vaker met een longontsteking veroorzaakt door de bacterie Streptococcus pneumoniae.

Mycobacterium avium
Mycobacterium avium is een bloedinfectie die resulteert uit een bacterie gerelateerd aan tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen). Deze bacterie treft slechts zelden gezonde personen.

Salmonella-septikemie (bloedinfectie)
Salmonela-septikemie is een bloedinfectie veroorzaakt door de bacterie Salmonella. De overdracht van de bacterie verloopt via het eten van besmet voedsel. Het hele lichaam is aangetast bij de bloedinfectie.

Tuberculose
Een infectie door de bacterie Mycobacterium tuberculosis treft meestal de longen, maar soms zijn ook andere organen getroffen, zoals de darm, de bekleding van het hart of de longen, de hersenen of de bekleding van het centrale zenuwstelsel (hersenen en ruggenmerg).

Parasitaire infecties

Cryptosporidiose
Dit is een infectie- en diarreeziekte veroorzaakt door de protozoaire parasiet Cryptosporidium.

Isosporiasis
Isosporiasis is een chronische darminfectie veroorzaakt door de parasiet Isospora belli. Patiënten lopen de besmetting op door het eten van besmet voedsel of het drinken van besmet water. Diarree, koorts, braken en gewichtsverlies zijn de vaakst voorkomende tekenen.

Toxoplasma encefalitis
Een andere AIDS-complicatie is Toxoplasma encefalitis. Dit is een infectie van de hersenen veroorzaakt door de parasiet Toxoplasma gondii. De parasiet bevindt zich vaak in uitwerpselen van katten. Toxoplasmose veroorzaakt letsels in de hersenen, de ogen (oogcomplicaties door AIDS), de longen en de lever.

Schimmelinfecties

Cryptokokkenmeningitis
Wanneer een patiënt met HIV lijdt aan cryptokokkenmeningitis, kampt hij met een schimmelinfectie veroorzaakt door de schimmel Cryptococcus neoformans. De schimmel tast eerst de longen (wat leidt tot een longontsteking) en hersenen (waardoor een zwelling ontstaat) aan, voordat deze zich verspreidt naar de huid, de botten en de urinewegen. Antischimmelmedicijnen zijn inzetbaar voor het behandelen van deze AIDS-complicatie.

Candida-oesofagitis
Bij Candida-oesofagitis (slokdarmspruw) ontstaat een pijnlijke infectie in de slokdarm. De schimmelinfectie behandelt de arts met antimycotica.

Coccidioidomycose
Een infectie veroorzaakt door de schimmel Coccidioides immitis, die leidt tot een vorm van longontsteking (woestijnkoorts, San Joaquin Valley-koorts of Valley-koorts).

Histoplasmose
Dit is een longinfectie veroorzaakt door de schimmel Histoplasma capsulatum. Patiënten presenteren zich met griepachtige symptomen en tekenen van een longontsteking, evenals progressieve verspreide histoplasmose, een ziekte die andere organen treft.

Pneumocystis jiroveci pneumonia
Pneumocystis jiroveci pneumonia duidt op een longontsteking veroorzaakt door een schimmel. Ademhalingsproblemen, een droge hoest en koorts zijn bekende tekenen. Dit type longontsteking is te behandelen met een antischimmelmiddel.

Vaginale spruw of mondspruw
Patiënten met vaginale spruw of mondspruw (orale candidiasis) kampen met een schimmelinfectie (meestal veroorzaakt door Candida albicans). Antischimmelmedicijnen behandelen spruw.

Virale infecties

Herpes simplex-virus (HSV)
Door een verzwakt immuunsysteem bij AIDS-patiënten ontstaan vaker infecties. Het herpes simplex-virus veroorzaakt zweren / kleine blaren in de mond of geslachtsorganen. Deze aandoening komt ook voor bij patiënten zonder HIV/AIDS, maar bij patiënten met een HIV-infectie komt een HSV-infectie vaker tot uiting en zijn de symptomen meestal ook ernstiger.

Herpes zoster (gordelroos)
HIV-patiënten met gordelroos ontwikkelen zweren / kleine blaren op een stukje huid. De reactivering van het varicella zoster-virus (hetzelfde virus dat waterpokken veroorzaakt) leidt tot deze aandoening. Gordelroos komt ook voor bij mensen zonder HIV, maar kan bij HIV-patiënten ernstiger zijn en langer aanhouden.

Cytomegalovirus (CMV)-infectie
CMV is een veelvoorkomende virale infectie die bij mensen met een HIV-infectie ernstige gevolgen kan hebben. CMV-retinitis kan leiden tot verlies van het gezichtsvermogen. CMV kan ook andere organen aantasten, zoals de longen, de darmen en de lever.

Kanker

Kaposi-sarcoom
Kaposi-sarcoom is een kwaadaardige tumor die vaak voorkomt bij AIDS-patiënten. Het wordt veroorzaakt door het Kaposi-sarcoma-associated herpesvirus (KSHV). Dit type kanker manifesteert zich meestal als paarse vlekken of knobbels op de huid, maar kan ook de mond, de keel of interne organen aantasten.

Hodgkin-lymfoom
Hodgkin-lymfoom is een vorm van kanker die het lymfestelsel aantast. Bij AIDS-patiënten kan dit type kanker zich in een vroege fase ontwikkelen en verspreiden.

Non-Hodgkin-lymfoom
Dit is een verzamelnaam voor diverse kankers die het lymfestelsel aantasten. Non-Hodgkin-lymfoom komt vaak voor bij AIDS-patiënten en kan verschillende organen en weefsels in het lichaam beïnvloeden.

Epidemiologie

HIV-infecties en AIDS zijn wereldwijd een belangrijke oorzaak van ziekte en sterfte. De prevalentie van HIV varieert sterk per regio. Sub-Sahara Afrika is het meest getroffen gebied, waar het grootste aantal HIV-gevallen en AIDS-gerelateerde sterfgevallen wordt gerapporteerd.

Wereldwijd leeft ongeveer 38 miljoen mensen met HIV, waarvan ongeveer 25 miljoen in Afrika. De incidentie van nieuwe HIV-infecties is wereldwijd aan het dalen, maar blijft zorgwekkend hoog in sommige regio's. In Nederland en andere westerse landen is de prevalentie lager, maar het aantal nieuwe gevallen is nog steeds significant.

Oorzaken

HIV wordt voornamelijk overgedragen via onbeschermd seksueel contact met een geïnfecteerde persoon, het delen van naalden bij druggebruik, of via bloedtransfusies en moeder-kind transmissie tijdens de zwangerschap, bevalling, of borstvoeding.

De transmissie gebeurt wanneer het virus in contact komt met bloed, sperma, vaginale vloeistoffen, of andere lichaamsvloeistoffen van een geïnfecteerde persoon.

Risicofactoren

De risicofactoren voor HIV-infectie omvatten:

• Onbeschermd seksueel contact met meerdere partners
• Het delen van naalden of andere injectie-apparaten
• Bloedtransfusies met besmet bloed (hoewel dit risico tegenwoordig minimaal is door screening)
• Onvoldoende toegang tot medische zorg en preventieve middelen
• Bepaalde populaties hebben een hoger risico, zoals mensen die in gebieden wonen met hoge prevalentie van HIV, mensen die drugsmisbruik plegen, en mensen zonder toegang tot gezondheidszorg en preventieprogramma's.

Symptomen

HIV-infectie kan aanvankelijk asymptomatisch zijn. Wanneer symptomen optreden, kunnen deze onder andere het volgende omvatten:

• Koorts
• Vergrote lymfeklieren
• Keelpijn
• Uitslag
• Spier- en gewrichtspijn

In de latere stadia, wanneer AIDS is ontwikkeld, kunnen symptomen zoals ernstige en chronische infecties, ongebruikelijk gewichtsverlies, en verschillende kankers optreden.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen die kunnen wijzen op de ontwikkeling van AIDS zijn onder andere:

• Herhaaldelijke en ernstige infecties
• Onverklaarbaar gewichtsverlies
• Ernstige vermoeidheid
• Koorts die niet verdwijnt
• Nachtzweten
• Ongebruikelijke huiduitslag of zwellingen

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van HIV-infectie wordt gesteld met behulp van bloedtesten zoals de ELISA-test en de Western Blot-test.

Regelmatige monitoring van CD4-cellen en het HIV-virale load-niveau zijn belangrijk om de voortgang van de infectie te volgen en de effectiviteit van de behandeling te evalueren.

Behandeling

De behandeling van HIV-infectie bestaat uit antiretrovirale therapie (ART), die helpt de viruslast te verlagen en de voortgang van de ziekte te vertragen. Deze therapie omvat meestal een combinatie van verschillende medicijnen die helpen om het virus onder controle te houden.

Bij AIDS-complicaties kunnen aanvullende behandelingen nodig zijn, afhankelijk van de specifieke infecties of kankers die zich voordoen.

Prognose

Met effectieve antiretrovirale therapie kunnen veel mensen met HIV een bijna normale levensverwachting hebben. De prognose is echter afhankelijk van verschillende factoren, waaronder de timing van de diagnose, de toegankelijkheid van behandeling, en de aanwezigheid van andere gezondheidsproblemen.

Complicaties

Complicaties van HIV-infectie en AIDS omvatten een verhoogd risico op opportunistische infecties, verschillende vormen van kanker, en ernstige aandoeningen van andere organen zoals de lever en nieren.

Preventie

Preventie van HIV-infectie omvat:

• Het gebruik van condooms tijdens seksueel contact
• Het vermijden van het delen van naalden
• Regelmatige HIV-tests en medische controles
• Preventieve medicatie (PrEP) voor mensen met een hoog risico
• Educatie en toegang tot preventieve maatregelen zijn cruciaal in de strijd tegen de verspreiding van HIV.

Lees verder

• Hiv (humaan immunodeficiëntievirus) en problemen aan de huid
• Hiv en aids: Virale infectie met aantasting immuunsysteem
• Hiv-infectie bij kinderen: Oorzaken, symptomen & behandeling