Verkoudheid: Milde infectie met symptomen aan neus en keel

Een verkoudheid is een veelvoorkomende, milde aandoening die meestal wordt gekenmerkt door symptomen zoals een loopneus, verstopte neus en niezen. Patiënten kunnen ook keelpijn, hoofdpijn, hoesten of andere symptomen ervaren. Deze zeer besmettelijke ziekte wordt veroorzaakt door virussen, die zich verspreiden via persoonlijk contact of door druppelinfectie. Hoewel een verkoudheid meestal vanzelf binnen een week verdwijnt, kunnen er soms secundaire infecties optreden. Omdat er meer dan tweehonderd verschillende verkoudheidsvirussen bekend zijn, bestaat er geen vaccin tegen verkoudheid. Er zijn echter verschillende zelfzorgmaatregelen beschikbaar om verkoudheid te voorkomen en het immuunsysteem te versterken, zodat het beter kan vechten tegen het virus.

• Synoniemen voor verkoudheid
• Epidemiologie: Vaker bij kinderen
• Oorzaken: Verspreiding van virussen (vaak rhinovirus)
• Overdracht via virussen
• Besmettelijkheid
• Symptomen: Milde infectie met symptomen aan neus en keel
• Neus en keel
• Bijkomende symptomen
• Alarmsymptomen
• Behandeling
• Prognose van verkoudheid
• Complicaties
• Preventie van verkoudheden

Synoniemen voor verkoudheid

Een verkoudheid wordt ook wel aangeduid met de volgende termen:

• acute coryza
• gravedo
• neuscatarre
• neusverkoudheid
• rhinitis acuta

Epidemiologie: Vaker bij kinderen

Kinderen hebben gemiddeld zes tot acht keer per jaar een verkoudheid, terwijl volwassenen gemiddeld twee tot zes keer per jaar verkouden zijn. De frequentie van verkoudheden neemt af met de leeftijd, vermoedelijk door de opbouw van immuniteit tegen verschillende virusstammen. Verkoudheden kunnen het hele jaar door optreden, maar komen vaker voor in de winter en tijdens regenseizoenen. Bij kinderen jonger dan drie jaar is een verkoudheid vaker bij jongens dan bij meisjes, terwijl dit bij kinderen ouder dan drie jaar omgekeerd is. Bij volwassenen komen verkoudheden bij mannen en vrouwen in gelijke aantallen voor.

Oorzaken: Verspreiding van virussen (vaak rhinovirus)

Overdracht via virussen

De meeste verkoudheden worden veroorzaakt door rhinovirussen. Deze virussen verspreiden zich voornamelijk via druppelinfectie. Dit betekent dat kleine luchtdeeltjes vrijkomen wanneer een zieke persoon niest, hoest of de neus snuit. Verspreiding kan ook plaatsvinden via direct contact: een besmette persoon kan bijvoorbeeld een stuk speelgoed of een deurknop aanraken, waarna een gezonde persoon deze besmette plek aanraakt en vervolgens zijn neus, ogen of mond aanraakt. Rhinovirussen gedijen het beste bij een temperatuur van 33 °C, wat overeenkomt met de temperatuur van de bovenste luchtwegen. Naast rhinovirussen kunnen ook coronavirussen ongeveer 20% van de gevallen veroorzaken, terwijl het respiratoir syncytieel virus (RSV) en para-influenza virussen samen verantwoordelijk zijn voor ongeveer 10% van de verkoudheden. Coronavirussen zijn vaak geassocieerd met ernstigere symptomen dan rhinovirussen.

Besmettelijkheid

Verkoudheden zijn de meest voorkomende reden waarom kinderen school missen en ouders niet naar hun werk kunnen gaan. Ouders raken vaak verkouden door hun kinderen, die op hun beurt de ziekte opdoen van andere kinderen. Verkoudheden verspreiden zich snel in scholen en kinderdagverblijven, vooral in overbevolkte omstandigheden met slechte ventilatie. Patiënten zijn meestal het meest besmettelijk gedurende de eerste twee tot drie dagen van de ziekte. Na de eerste week is de verkoudheid meestal niet meer besmettelijk.

Symptomen: Milde infectie met symptomen aan neus en keel

De incubatietijd, oftewel de tijd tussen de besmetting en het verschijnen van symptomen, bedraagt meestal twee tot drie dagen, maar kan variëren van twaalf uur tot een week.

Neus en keel

De meest voorkomende symptomen van een verkoudheid zijn neusgerelateerd, zoals een loopneus, verstopte neus, postnasale drip (overmatig slijm in de achterkant van de keel), korsten in de neus en mondademhaling. Andere klachten kunnen zijn: droge keel, kriebelige keel, keelslijmen en niezen. Volwassenen en oudere kinderen hebben doorgaans geen of slechts milde koorts, terwijl jonge kinderen vaak koorts ontwikkelen tussen 37,7 en 38,8 °C.

Bijkomende symptomen

Afhankelijk van het specifieke virus kunnen er nog andere symptomen optreden, zoals:

• dik, plakkerig speeksel in de mond
• een gele tong
• een metaalachtige smaak in de mond
• neusafscheiding
• een verminderde eetlust
• hoesten en nachtelijk hoesten
• hoofdpijn
• jeukende lippen / jeukende mond
• keelpijn
• koude-intolerantie (sneller koud hebben)
• malaise (een algemeen ziek gevoel)
• koude rillingen
• middenrifpijn
• slijm in de keel
• spierpijn
• tranende ogen / waterige ogen bij baby's en kinderen
• vermoeidheid

Alarmsymptomen

Ernstigere symptomen zoals hoge koorts en (ernstige) spierpijn kunnen wijzen op de griep in plaats van een verkoudheid. Andere alarmsignalen zijn hoge koorts, meningokokkenuitslag of andere huiduitslag, een stijve nek, verlies van spiercontrole, plotselinge pijn op de borst, plotselinge buikpijn, duizeligheid, doorlopend braken, vreemde gedragingen, overmatige slaperigheid of atypische vermoeidheid bij kinderen. Ook atypische ademhalingsgeluiden zoals crepitaties (knisperende ademgeluiden) of ronchi (bijgeruisen door vocht, slijm of vernauwing van de luchtwegen) zijn een alarmsignaal. Bij deze symptomen is het belangrijk om onmiddellijk een arts te raadplegen.

Behandeling

De meeste verkoudheden verdwijnen binnen enkele dagen vanzelf. Er zijn echter enkele zelfzorgmaatregelen die kunnen helpen om de symptomen te verlichten en het herstel te versnellen.

Zelfzorg

• Antibiotica zijn niet effectief tegen virale infecties zoals verkoudheden en moeten dus niet worden gebruikt.
• Het nemen van vitamine C, zinksupplementen en Echinacea kan mogelijk helpen, maar overleg hierover altijd met een arts.
• Zorg voor voldoende rust en drink veel vloeistoffen om uitdroging te voorkomen.
• Vrij verkrijgbare geneesmiddelen zoals hoestsiropen en zuigtabletten of sprays voor de keel kunnen symptomen verlichten bij volwassenen en oudere kinderen; ze versnellen het herstel niet, maar maken de patiënt wel comfortabeler. Deze medicijnen zijn niet aanbevolen voor kinderen jonger dan vier jaar.

Prognose van verkoudheid

De afscheidingen uit de neus kunnen binnen enkele dagen verdikken en een gele of groene kleur krijgen. Dit is een normaal verschijnsel en geen reden voor antibiotica. De meeste verkoudheden verdwijnen binnen een week tot tien dagen. Als de patiënt zich binnen zeven dagen nog steeds niet beter voelt, is het raadzaam om een arts te raadplegen. De arts kan dan onderzoeken of er sprake is van een sinusinfectie, allergieën of andere medische problemen.

Complicaties

Een verkoudheid kan leiden tot complicaties zoals piepende ademhaling (stridor) bij kinderen met astma, bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen), longontsteking (pneumonie), middenoorontsteking (otitis media) of sinusitis. Secundaire bacteriële infecties komen echter slechts in een klein aantal gevallen voor.

Preventie van verkoudheden

Er zijn meer dan tweehonderd verschillende rhinovirusstammen, wat het ontwikkelen van een vaccin bemoeilijkt. Toch zijn er enkele tips om het risico op verkoudheid te verlagen en het immuunsysteem te ondersteunen bij het bestrijden van de ziekte.

Voorkom verkoudheid
Hier zijn enkele tips om het risico op verkoudheid te verkleinen:

• Gebruik desinfecterende handzeep op basis van alcohol om ziektekiemen te doden; wrijf de zeep minstens twintig seconden in, ook onder de nagels.
• Was je handen regelmatig, vooral na het afvegen van de neus, het gebruik van het toilet, vóór het eten en bij het bereiden van voedsel. Droog je handen met een schone papieren doek en gebruik een papieren doek om de kraan af te sluiten.
• Hoest in een tissue of in de elleboogplooi, en vermijd hoesten in de lucht.
• Kies indien mogelijk voor kleinere opvanggroepen voor kinderen.
• Desinfecteer vaak aangeraakte oppervlakken zoals gootsteenhandvatten, deurknoppen, toetsenborden en slaapmatjes met een ontsmettingsmiddel.
• Gebruik papieren zakdoekjes in plaats van het delen van handdoeken.
• Blijf thuis als je ziek bent om verspreiding van de ziekte te voorkomen.

Ondersteun je immuunsysteem
Een gezond immuunsysteem is essentieel voor het bestrijden van infecties. Enkele tips om je immuunsysteem te ondersteunen zijn:

• Gebruik antibiotica alleen als het absoluut noodzakelijk is.
• Geef borstvoeding aan zuigelingen indien mogelijk. Moedermelk biedt bescherming tegen luchtweginfecties bij kinderen, zelfs jaren na de borstvoeding.
• Vermijd passief roken: Dit kan veel gezondheidsproblemen veroorzaken, waaronder verkoudheden.
• Drink veel vocht om het immuunsysteem goed te laten functioneren.
• Zorg voor voldoende slaap.
• Eet yoghurt met "actieve culturen"; dit kan helpen verkoudheden te voorkomen. Probiotica kunnen ook verkoudheden bij kinderen voorkomen.

Lees verder

• Neussprays: Soorten, indicatie, gebruik en bijwerkingen
• Verstopte neus (nasale obstructie) door diverse aandoeningen
• Loopneus: Afscheiding uit neus door zwelling en ontsteking
• Verstopte oren: Oorzaken van verstopping van oor
• Droge neus: Oorzaken & behandelingen voor droogheid van neus