Hiv (humaan immunodeficiëntievirus) en problemen aan de huid
Hiv (humaan immunodeficiëntievirus) is het virus dat aids veroorzaakt (Acquired Immune Deficiency Syndrome: verworven immunodeficiëntiesyndroom). Het virus maakt het immuunsysteem zwakker, waardoor het lastiger is om infecties en kanker te bestrijden. Patiënten met hiv hebben aids wanneer het virus hen ernstig ziek maakt en ze bepaalde infecties of kankers ontwikkelen. Een hiv-infectie kan vaak milde tot ernstige huidproblemen veroorzaken. Een huiduitslag kan zelfs een indicatie zijn van een onderliggende hiv-infectie. Enkele aandoeningen zijn typisch voor hiv-infecties, terwijl bij andere huidziekten de prevalentie onder hiv-geïnfecteerden hoger is. Niet altijd zijn deze huidproblemen eenvoudig te diagnosticeren. In de meeste gevallen is een symptomatische behandeling echter voldoende om de huidproblemen onder controle te krijgen.
Voorbeelden van huidproblemen bij patiënten met een hiv-infectie
Auto-immuun dermatosen bij patiënten met een hiv-infectie
'Auto-immuun dermatosen', zoals bulleuze pemfigoïd, trombocytopenische purpura en
vitiligo (huidaandoening met
witte vlekken op de huid), komen vaker voor bij patiënten met hiv. De etiologie is gerelateerd aan een abnormale antilichaamproductie. Erythrodermie (
rode huid) komt soms voor bij een
hiv-infectie waarbij de
huidbiopsie een '
graft-versus-hostziekte'-mechanisme nabootst. Dit weerspiegelt vermoedelijk een ernstige onderliggende slechte werking van het immuunsysteem waarbij de T-lymfocyten niet goed functioneren.
Huidinfecties en humaan immunodeficiëntievirus
Molluscum contagiosum
Molluscum contagiosum is de vaakst voorkomende
huidinfectie bij hiv. Vooral het
gezicht is aangetast met parelwitte letsels. Vaak zijn meerdere letsels aanwezig en hebben ze een 'gigantische' grootte van meer dan één cm breed. Molluscum komt normaal gezien zelden voor bij volwassenen met een goed werkend immuunsysteem. Wanneer de huidinfectie aanwezig is, wijst dit soms op de aanwezigheid van hiv.
Opportunistische infecties
Bij mensen met een goed werkend immuunsysteem veroorzaken bepaalde micro-organismen normaal gezien geen infectie. Bij mensen met een
zwak immuunsysteem, zoals hiv-patiënten, komen echter vaker infecties voor veroorzaakt door deze micro-organismen. Zo ontstaan sneller huidproblemen door het cytomegalovirus (pukkels of necrotische ulcera),
sporotrichose (lineaire knobbeltjes veroorzaakt door een schimmel) of
cryptokokkose (rode bultjes, psoriasiforme of molluscumachtige letsels veroorzaakt door een letsel). Deze opportunistische infecties leveren soms diagnostische problemen op, wat de noodzaak voor een huidbiopsie en -cultuur benadrukt.
Andere infecties
Bacteriële infecties (zoals steenpuisten veroorzaakt door
stafylokokkenbacteriën) en schimmelinfecties (zoals bijvoorbeeld
ringworm en
candida) komen ook veel voor. Moeilijk te behandelen en terugkerende orofaryngeale candidiasis (schimmelinfectie die het gebied van de mond en keel aantast) is een specifiek probleem. Andere
virale huidinfecties, zoals een uitgebreide ulceratieve herpes (herpes met
zweervorming) of wijdverspreide virale
wratten, zijn soms aanwezig bij patiënten met hiv.

Medicatiegebruik veroorzaakt mogelijk huidproblemen /
Bron: Stevepb, PixabayHuidproblemen door medicatiegebruik
Bijwerkingen door medicatie komen veel vaker voor bij hiv-patiënten. Hierdoor ontstaan sneller huidreacties op co-trimoxazol, dapson en antiretrovirale geneesmiddelen. Soms zijn de huidproblemen ernstig (vooral bij nevirapine en efavirenz), resulterend in erytrodermie (een rode huid), het
Stevens-Johnson syndroom of
toxische epidermale necrolyse.
Blaarvorming op huid en slijmvliezen,
koorts, een snel ontwikkelende
huiduitslag en een zwelling van de tong zijn enkele symptomen die optreden bij ernstige bijwerkingen van medicatie. Andere ongebruikelijke vormen van huiduitslag zijn een opvallende nagel / mucosale pigmentatie door zidovudine,
paronychia (nagelriemontsteking) door indinavir en lipodystrofie in het gezicht (verdikking van onderhuids weefsel), meestal door het gebruik van proteaseremmers.
Huidtumoren bij hiv-geïnfecteerden
Het
Kaposisarcoom komt veel vaker voor bij patiënten met hiv dan bij andere groepen. Deze kwaadaardige
huidtumor bevindt zich in de slijmvliezen en organen en is eveneens zichtbaar op de huid. De vorm van
huidkanker verbetert vaak of verdwijnt wanneer de patiënt hiv-behandeling ontvangt. De huidtumor kan patiënten in alle stadia van een hiv-infectie aantasten, maar is meestal niet ernstig wanneer het aantal CD4-cellen boven de 250 ligt. Het Kaposisarcoom komt veel minder vaak voor dan vroeger omdat de behandelingen van hiv steeds effectiever worden. Basale en squameuze celcarcinomen en goedaardige melanocytische naevi (
moedervlekjes) komen ook vaker voor.
Ontstekingsaandoeningen bij het humaan immunodeficiëntievirus
Ontstekingsaandoeningen aan de huid vertonen een verhoogde incidentie bij patiënten met een hiv-infectie, waarschijnlijk als gevolg van een slecht werkend immuunsysteem. Ernstig, uitgebreid
seborroïsch eczeem (
huidaandoeningen met
hoofdroos,
schilfering en rode huid) is heel gebruikelijk en soms een teken van hiv. Andere soorten
eczeem (huidziekte met
droge huid en
jeukende huid),
psoriasis (chronische huidziekte met droge huid en schilfers),
ichthyosis (droge schilferige huid),
nodulaire prurigo (huidaandoening met erg jeukende knobbeltjes) en pruritus (jeuk) komen allemaal veel voor bij patiënten met een hiv-infectie en kunnen zeer ernstig zijn.
Granuloma annulare (huidaandoening met knobbels in ringvorm) en
lichen planus (aandoening met symptomen aan huid, mond en geslachtsorganen) komen ook vaker voor bij hiv-positieve patiënten. De behandeling van deze aandoeningen is soms moeilijk bij patiënten met lage CD4-tellingen (<200 mm2). CD4-cellen of T4-cellen zijn een soort witte bloedcellen die essentieel zijn voor het afweersysteem. Hiv gebruikt T4-cellen om zich te vermenigvuldigen, wat leidt tot een drastische verlaging van deze cellen. Artsen vermijden bij ontstekingsaandoeningen orale (via de mond ingenomen)
immunosuppressieve therapieën (zoals prednisolon en ciclosporine) die het immuunsysteem onderdrukken.
Topische (op de huid aangebrachte) therapieën en fototherapie (behandeling via licht) zijn relatief veilig. Voor psoriasis kunnen ook orale (via de mond ingenomen) retinoïden nuttig zijn.
‘Specifieke' hiv-dermatosen

Vochtinbrengende crèmes verlichten de klachten /
Bron: Kiyok, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0) Jeukende hiv-folliculitis
Jeukende
folliculitis (ook gekend als ‘papulaire pruritische eruptie’) komt vaak voor bij hiv-patiënten, vooral naarmate het aantal CD4-cellen afneemt. Stafylokokkenfolliculitis, eosinofiele folliculitis, pityrosporum folliculitis en demodex mijtfolliculitis maken waarschijnlijk deel uit van een spectrum, en de term 'jeukende folliculitis' omvat al deze aandoeningen. De huidaandoening presenteert zich met intens jeukende bultjes gecentreerd rond haarzakjes. De huidklachten komen het meest voor op de bovenste romp en bovenarmen. Het gezicht is vaker betrokken bij patiënten met een zwarte huidskleur. Patiënten krabben vaak individuele letsels open, wat een kraterig uiterlijk oplevert. De etiologie is onbekend, maar kan mogelijk een overgevoeligheidsreactie weerspiegelen, omdat hoge IgE- en eosinofielenaantallen vaak in het bloed aanwezig zijn. De behandeling omvat orale minocycline, krachtige lokale
steroïden (op de huid aangebrachte sterke ontstekingsremmers) en
vochtinbrengende crèmes. Fototherapie (behandeling via licht) of orale isotretinoïne kunnen nuttig zijn in resistente gevallen.
Orale harige leukoplakie en hiv-infecties
Orale harige
leukoplakie (verdikte witte vlekken in mond en organen) kenmerkt zich door witte plaques (vlekken) met verticale randen aan de zijkanten van de tong. In tegenstelling tot orale candida pellen de letsels niet af. Orale harige leukoplakie verschijnt vooral bij hiv-patiënten, maar soms lijden ook andere patiënten met een zwak immuunsysteem aan de aandoening. Het Epstein-Barr-virus kan een rol spelen in de ontwikkeling van deze aandoening.
Epidemiologie van aandoeningen aan de huid
Wereldwijde verspreiding van hiv en huidproblemen
Hiv komt wereldwijd voor, met concentraties die sterk variëren per regio. Sub-Sahara Afrika kent de hoogste prevalentie, waar meer dan 60% van de hiv-gevallen wordt geregistreerd. Huidproblemen worden bij hiv-patiënten vaak als vroege manifestatie van de ziekte waargenomen, met een prevalentie van meer dan 90% in de loop van de ziekte. Het type en de ernst van huidproblemen verschillen per geografische regio en de beschikbaarheid van medische zorg.
Rol van sociaaleconomische factoren
Armoede, beperkte toegang tot medische zorg en stigma rond hiv verhogen de kans op onbehandelde huidproblemen. In ontwikkelingslanden blijven patiënten vaak langer onbehandeld, wat leidt tot ernstigere dermatologische complicaties.
Trends in incidentie en mortaliteit
Dankzij antiretrovirale therapieën (ART) is de mortaliteit van hiv wereldwijd afgenomen, evenals de incidentie van ernstige huidproblemen. Toch blijven huidmanifestaties een veelvoorkomend en diagnostisch belangrijk symptoom bij hiv-patiënten.
Mechanisme
Directe effecten van hiv op het immuunsysteem
Hiv infecteert CD4+ T-cellen, wat leidt tot immunosuppressie. Dit maakt de huid kwetsbaar voor infecties zoals herpes simplex, molluscum contagiosum en bacteriële huidinfecties.
Indirecte gevolgen van opportunistische infecties
Opportunistische infecties zoals Kaposi-sarcoom en schimmelinfecties (bijvoorbeeld Candida) treden vaak op bij hiv-patiënten. Deze aandoeningen zijn een direct gevolg van de afgenomen immuunrespons en spelen een grote rol in de huidcomplicaties.
Reacties op antiretrovirale therapie (ART)
ART kan huidbijwerkingen veroorzaken, waaronder maculopapuleuze huiduitslag en zeldzame gevallen van Stevens-Johnson-syndroom. Deze complicaties vereisen onmiddellijke medische opvolging.
Oorzaken
Hiv-gerelateerde immunosuppressie
De belangrijkste oorzaak van huidproblemen bij hiv is de immunosuppressie veroorzaakt door het virus. Door de afname van CD4+ T-cellen wordt het lichaam minder effectief in het bestrijden van infecties en het reguleren van ontstekingsprocessen. Dit leidt tot een verhoogde gevoeligheid voor bacteriële, virale en schimmelinfecties die de huid aantasten.
Opportunistische infecties
Infecties zoals herpes simplex, varicella-zostervirus (gordelroos), en schimmelinfecties (bijvoorbeeld dermatofyten of Candida) komen vaak voor bij patiënten met hiv. Deze infecties manifesteren zich meestal als huiduitslag, blaren of ulceraties.
Bijwerkingen van antiretrovirale therapie (ART)
Sommige huidproblemen ontstaan als een bijwerking van ART. Dit kan variëren van milde huiduitslag tot ernstige overgevoeligheidsreacties zoals Stevens-Johnson-syndroom of toxische epidermale necrolyse.
Auto-immuunziekten en ontstekingsprocessen
Hiv kan auto-immuunziekten en ontstekingsprocessen activeren die de huid beïnvloeden, zoals psoriasis of eczeem. Deze aandoeningen kunnen ernstiger verlopen door het onderliggende immuunprobleem.
Kaposi-sarcoom en huidkanker
Kaposi-sarcoom, veroorzaakt door het humaan herpesvirus 8 (HHV-8), is een veelvoorkomende huidmanifestatie bij gevorderde hiv-infectie. Hiv-patiënten hebben ook een verhoogd risico op andere vormen van huidkanker, zoals basaalcel- en plaveiselcelcarcinoom.
Risicofactoren
Late diagnose van hiv
Patiënten met een late hiv-diagnose lopen meer risico op ernstige huidproblemen, aangezien hun immuunsysteem al aanzienlijk verzwakt is.
Onregelmatige toegang tot medische zorg
Gebrek aan consistente medische opvolging kan leiden tot het ontbreken van preventieve behandelingen tegen opportunistische huidinfecties.
Leefstijlgerelateerde factoren
Slechte voedingskeuzes en roken kunnen het immuunsysteem verder onderdrukken, wat de kans op huidproblemen vergroot.
Risicogroepen
Patiënten met onbehandelde hiv
Zonder antiretrovirale therapie is de kans op ernstige dermatologische complicaties groter.
Ouderen met hiv
Oudere patiënten hebben een verhoogd risico op comorbiditeiten en huidproblemen door de natuurlijke achteruitgang van het immuunsysteem.
Patiënten in ontwikkelingslanden
Beperkte toegang tot medische zorg en een hogere prevalentie van opportunistische infecties vergroten de risico's voor deze groep.
Geassocieerde symptomen
Huiduitslag
Huiduitslag is een van de meest voorkomende symptomen bij hiv en kan variëren van kleine rode vlekjes tot uitgebreide, jeukende of pijnlijke laesies. Dit kan worden veroorzaakt door infecties, allergische reacties of onderliggende aandoeningen zoals eczeem.
Jeuk (pruritus)
Chronische jeuk zonder duidelijke oorzaak is een veelvoorkomend symptoom bij hiv. Dit kan worden toegeschreven aan droge huid, schimmelinfecties of systemische ziekten die samenhangen met hiv.
Blaren en ulceraties
Virale infecties zoals herpes simplex of gordelroos veroorzaken vaak pijnlijke blaren of open zweren op de huid. Deze laesies kunnen zich uitbreiden en zijn vaak moeilijk te behandelen zonder adequate antivirale therapie.
Pigmentatieveranderingen
Sommige hiv-patiënten ontwikkelen hyperpigmentatie of hypopigmentatie door medicatiegebruik of inflammatoire processen in de huid.
Haar- en nagelafwijkingen
Hiv kan leiden tot haaruitval, dunner wordend haar of afwijkingen aan de nagels, zoals splijting, verkleuring of verdikking. Deze symptomen zijn vaak gerelateerd aan systemische problemen of infecties.
Systemische symptomen met huidbetrokkenheid
Veel huidproblemen gaan gepaard met systemische klachten zoals koorts, gewichtsverlies, vermoeidheid en lymfadenopathie. Deze symptomen duiden vaak op een gevorderd ziekteproces of opportunistische infecties.
Alarmsymptomen
De alarmsymptomen van huidproblemen bij hiv-infecties kunnen variëren afhankelijk van de aard van de aandoening. Typische alarmsymptomen omvatten:
- Onverklaarbare huiduitslag of wonden die niet genezen
- Aanwezigheid van grote, pijnlijke blaren of zweren
- Intense jeuk die niet afneemt met standaardbehandelingen
- Witte vlekken of plaques in de mond of op de huid
- Ongewone huidverkleuringen of pigmentverschuivingen
- Verspreiding van huidinfecties ondanks behandeling
Diagnose en onderzoeken
De huiduitslag die voorkomt bij hiv-infecties is vaak klinisch atypisch en moeilijk te diagnosticeren. De diagnose kan worden bevestigd door:
- Huidbiopsie: Dit kan helpen bij het identificeren van de onderliggende oorzaak van de huidproblemen.
- Huidcultuur: Voor het detecteren van bacteriële, schimmelige of virale infecties.
- Serologische testen: Voor het bevestigen van hiv-infectie en andere co-infecties.
- Bloedonderzoek: Voor het beoordelen van de CD4-cellen en andere markers van immuunstatus.
Behandeling van huidproblemen
Veel huidproblemen bij hiv-patiënten zijn resistent tegen standaardbehandelingen. De behandeling omvat:
- Hoogactieve antiretrovirale therapie (HAART): Dit helpt bij het verlagen van de viral load en het herstellen van CD4-cellen.
- Lokale behandelingen: Zoals steroïden en moisturizers voor specifieke huidproblemen.
- Fototherapie: Kan nuttig zijn bij bepaalde huidcondities.
- Orale medicatie: Zoals minocycline en isotretinoïne voor resistente gevallen.
Prognose
De prognose voor huidproblemen bij hiv-patiënten hangt af van de ernst van de hiv-infectie en de effectiviteit van de behandeling. Bij een goede controle van hiv met HAART kunnen veel huidproblemen verbeteren of verdwijnen. Het herstel van de huid kan variëren en sommige aandoeningen kunnen blijvende effecten hebben.
Complicaties
Complicaties van huidproblemen bij hiv-infecties kunnen zijn:
- Verspreiding van infecties naar andere lichaamsdelen
- Resistentie tegen huidbehandelingen
- Psychosociale impact door zichtbare huidproblemen
- Verhoogd risico op secundaire infecties door een verzwakt immuunsysteem
Preventie
Preventieve maatregelen voor huidproblemen bij hiv-patiënten omvatten:
- Regelmatige medische controles en monitoring van huidproblemen
- Tijdige behandeling van huidinfecties en andere huidproblemen
- Goede hygiëne en huidverzorging om huidproblemen te voorkomen
- Effectieve hiv-behandeling om de immuunstatus te verbeteren
Praktische tips voor het omgaan met hiv en huidproblemen
Mensen met hiv (humaan immunodeficiëntievirus) kunnen huidproblemen ervaren als gevolg van een verzwakt immuunsysteem. Het is belangrijk om aandacht te besteden aan je huidgezondheid en de juiste stappen te ondernemen om irritatie of infecties te voorkomen.
Bescherm je huid tegen infecties
Bij hiv is het immuunsysteem verzwakt, wat je huid vatbaarder maakt voor infecties. Het is belangrijk om je huid goed te beschermen door regelmatig een zachte, hydraterende lotion of crème te gebruiken die geschikt is voor jouw huidtype. Vermijd agressieve producten die de huid kunnen uitdrogen of irriteren. Als je merkt dat je huid een infectie heeft, bijvoorbeeld een roodheid of zwelling, raadpleeg dan een arts om te zorgen voor de juiste behandeling.
Controleer op huiduitslag en zweren
Hiv kan leiden tot huiduitslag of zweren, vooral wanneer het immuunsysteem verder verzwakt is. Deze huidproblemen kunnen pijnlijk zijn en moeten aandacht krijgen om complicaties te voorkomen. Let goed op veranderingen in je huid, zoals vlekken, blaren of zweren, en neem contact op met je arts als je deze opmerkt. Het kan nodig zijn om specifieke medicatie te gebruiken, zoals antivirale middelen, om infecties te behandelen of te voorkomen.
Zorg voor een goede hygiëne
Goede hygiëne speelt een cruciale rol bij het voorkomen van huidproblemen, vooral bij hiv. Was je huid dagelijks met milde zeep en zorg ervoor dat je je goed afdroogt, vooral in huidplooien waar vocht kan ophopen. Dit helpt om schimmelinfecties en andere huidproblemen te voorkomen. Daarnaast is het belangrijk om je handen regelmatig te wassen om de verspreiding van bacteriën of virussen te minimaliseren.
Gebruik geschikte zonnebrandcrème
Mensen met hiv kunnen een verhoogd risico hebben op huidkanker, vooral als ze langdurige antiretrovirale therapie ondergaan. Het is daarom essentieel om een zonnebrandcrème met een hoge SPF te gebruiken wanneer je in de zon bent. Kies een zonnebrandmiddel dat geschikt is voor jouw huidtype en bescherm je huid tegen schadelijke UV-stralen, zelfs op bewolkte dagen. Dit helpt om huidbeschadiging en het risico op huidkanker te verminderen.
Ondersteun je huidgezondheid met een gezond voedingspatroon
Een
evenwichtig voedingspatroon kan helpen om je huid gezond te houden. Zorg ervoor dat je voldoende vitaminen en mineralen binnenkrijgt, zoals vitamine A, C en E, die bijdragen aan het herstel van de huid en de algehele gezondheid. Een
gezond voedingspatroon met veel fruit, groenten, volle granen en eiwitten kan het immuunsysteem versterken, wat je kan helpen bij het voorkomen van huidproblemen.
Raadpleeg een arts bij huidveranderingen
Bij hiv is het essentieel om regelmatig medische controles te ondergaan, vooral als je huidveranderingen opmerkt. Raadpleeg je arts voor advies over het behandelen van huidinfecties of andere problemen. Je arts kan geschikte behandelingen voorschrijven, zoals antibiotica, antivirale middelen of corticosteroïden, afhankelijk van het type huidprobleem dat je hebt. Een dermatoloog kan ook specifiek advies geven over het beheren van huidproblemen bij hiv.
Let op eventuele allergieën of reacties op medicijnen
Sommige mensen met hiv kunnen huidreacties ervaren als bijwerking van medicijnen.
Geneesmiddelen, zoals antiretrovirale middelen, kunnen huiduitslag of andere huidproblemen veroorzaken. Het is belangrijk om goed op je huid te letten en je arts te informeren als je huidreacties opmerkt die mogelijk verband houden met je medicatie. Je arts kan alternatieve behandelingen voorstellen of de dosering aanpassen om de huidproblemen te verminderen.
Misvattingen rond hiv (humaan immunodeficiëntievirus) en problemen aan de huid
Iedereen met hiv krijgt ernstige huidproblemen
Hoewel hiv de huid vatbaarder kan maken voor infecties en ontstekingen, krijgt niet iedereen met hiv te maken met ernstige
huidaandoeningen. Met een goed gecontroleerde behandeling blijven de meeste huidproblemen beperkt of afwezig.
Huidinfecties bij hiv-patiënten zijn altijd gevaarlijk
Mensen met hiv kunnen gevoeliger zijn voor bepaalde
huidinfecties, maar niet elke infectie is ernstig of levensbedreigend. Veel voorkomende huidproblemen, zoals schimmelinfecties en eczeem, kunnen vaak goed behandeld worden met lokale medicatie.
Een huidtumor bij iemand met hiv betekent altijd dat de ziekte vergevorderd is
Hoewel hiv het risico op bepaalde vormen van
huidtumoren kan verhogen, betekent de aanwezigheid van een huidtumor niet automatisch dat iemand in een laat stadium van de ziekte verkeert. Vroege detectie en behandeling kunnen de prognose aanzienlijk verbeteren.
Kaposi-sarcoom is de enige huidziekte die bij hiv voorkomt
Kaposi-sarcoom is een bekende huidmanifestatie bij hiv, maar niet de enige. Mensen met hiv kunnen ook last krijgen van psoriasis, seborroïsch eczeem en andere huidgerelateerde aandoeningen.
Hiv-medicatie veroorzaakt altijd huiduitslag
Hoewel sommige vormen van
medicatie tegen hiv huiduitslag als bijwerking kunnen hebben, komt dit niet bij alle patiënten voor. Vaak verdwijnt de huiduitslag vanzelf en is er geen reden tot bezorgdheid, tenzij er sprake is van een ernstige allergische reactie.
Huidproblemen bij hiv worden alleen veroorzaakt door een verzwakt immuunsysteem
Hoewel een verzwakt immuunsysteem een rol speelt, kunnen huidproblemen ook het gevolg zijn van andere factoren, zoals een
ondervoeding, blootstelling aan externe irriterende stoffen of een genetische aanleg voor bepaalde huidziekten.
Huidproblemen bij hiv zijn niet te behandelen
De meeste huidproblemen bij hiv-patiënten zijn goed te behandelen met de juiste zorg. Dermatologen kunnen effectieve behandelingen aanbieden, variërend van lokale crèmes tot systemische therapieën, afhankelijk van de oorzaak en ernst van de huidklachten.
Lees verder