Vitiligo: Huidaandoening met witte vlekken in huid

Vitiligo is een huidaandoening waarbij een verlies van kleur (pigment) bij bepaalde huidgebieden optreedt. De auto-immuunaandoening leidt tot ongelijke witte vlekken die geen pigment hebben. Hierdoor is de patiënt zeer gevoelig voor blootstelling aan de zon, waardoor een degelijke bescherming tegen de zon nodig is. Naast de huidgebieden treft de huidziekte soms nog andere lichaamsgebieden. Bij vitiligo gaan geen lichamelijke symptomen gepaard, maar de emotionele consequenties zijn mogelijk wel groot, vooral bij mensen met een donkere huidskleur. Diverse behandelingen zijn beschikbaar, al zijn deze niet allemaal even effectief, want deze ziekte valt niet te genezen. Het maskeren van de witte vlekken is voor een deel van de patiënten de enige oplossing.

• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie

Vitiligo komt voor bij ongeveer 0,5-2% van de wereldbevolking. De ziekte kan op elke leeftijd beginnen, maar de gemiddelde leeftijd waarop de symptomen optreden is ongeveer twintig jaar. Kinderen en ouderen worden zelden getroffen. De aandoening komt even vaak voor bij mannen als bij vrouwen, hoewel vrouwen vaak om cosmetische redenen meer medische hulp zoeken.

Oorzaken

Vitiligo ontstaat wanneer immuuncellen de melanocyten, de cellen die het bruine pigment melanine produceren, vernietigen. Deze vernietiging is het gevolg van een auto-immuunaandoening waarbij het lichaam zijn eigen cellen aanvalt. De precieze oorzaak van deze auto-immuunreactie is anno september 2024 onbekend. De vlekken ontstaan doordat de melanocyten in de huid afsterven. Melanocyten zijn verantwoordelijk voor het produceren van melanine, dat de huid zijn kleur geeft en beschermt tegen UV-straling van de zon.

Risicofactoren

Vitiligo komt vaker voor bij mensen met een familiegeschiedenis van andere auto-immuunziekten. Trauma kan nieuwe letsels bij vitiligo veroorzaken. De aandoening wordt ook in verband gebracht met andere auto-immuunziekten zoals de ziekte van Addison (onvoldoende productie van hormonen door de bijnieren), schildklieraandoeningen, pernicieuze anemie (falen van vitamine B12-absorptie met een vitamine B12-tekort), en diabetes mellitus. Stressvolle gebeurtenissen, schade aan de huid door zonlicht of verwondingen, en blootstelling aan bepaalde chemicaliën zijn ook risicofactoren voor vitiligo.

Symptomen

Algemeen

De symptomen van vitiligo treden meestal op in de kindertijd of het vroege volwassen leven, maar kunnen op elke leeftijd voorkomen. De oppervlakte van de huid die is aangetast door vitiligo varieert sterk van patiënt tot patiënt, evenals de grootte van de vlekken. Vitiligo treft voornamelijk de huid, maar ook de ogen, de binnenkant van de mond en het haar kunnen worden aangetast.

Huid

Op de huid verschijnen plotseling of geleidelijk goed afgebakende, vlakke macules (vlekken) zonder pigment. De randen zijn onregelmatig maar goed gedefinieerd. De huidletsels zijn vaak symmetrisch (beide lichaamszijden zijn gelijk aangetast) en bevinden zich voornamelijk op het gezicht, de rug van de handen en de voeten, de knieën en de genitaliën. Patiënten zijn door de huidafwijking zeer gevoelig voor zonnebrand (rode, pijnlijke huid door blootstelling aan de zon). Buiten het andere uiterlijk, zijn geen andere symptomen zoals pijn of jeuk merkbaar, en de huid zelf voelt normaal aan. Vitiligo is meer merkbaar bij mensen met een donkere huidskleur door het contrast van de witte vlekken tegen de donkere huid.

Haar

Ook in het haar kan pigmentverlies optreden, wat leidt tot voortijdige grijze of witte haren op de hoofdhuid, de wimpers, de wenkbrauwen of de baard (meestal voor de leeftijd van 35 jaar). Wanneer een witte haarlok aanwezig is, is sprake van poliose.

Nagels

Ook nagelafwijkingen komen mogelijk voor, zoals leukonychie (witte nagels).

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

De huidarts (dermatoloog) onderzoekt de huid en constateert de kleurloze vlekken. In sommige gevallen is een huidbiopsie nodig om andere oorzaken van pigmentverlies uit te sluiten. Soms wordt ook een bloedonderzoek uitgevoerd om de niveaus van schildklierhormonen, glucose, en vitamine B12 te controleren.

Differentiële diagnose

De symptomen van vitiligo kunnen lijken op die van andere aandoeningen, dus de huidarts moet zorgvuldig onderzoeken om vitiligo te onderscheiden van andere ziekten en syndromen. Mogelijke differentiële diagnoses zijn:

• chemische leukodermie
• de ziekte van Addison
• de ziekte van Vogt-Koyanagi-Harada (symptomen aan ogen en huid)
• een eerdere behandeling met corticosteroïden
• een halo nevus
• een melanoom
• het Alezzandrini-syndroom
• het Waardenburg-syndroom (afwijkingen aan gehoor, huid, haar en ogen)
• idiopathische guttata hypomelanosis (huidziekte met witte vlekjes)
• lepra
• mycosis fungoides
• nevus anemicus
• onchocerciasis (rivierblindheid)
• piebaldisme (aandoening met witte haarlok en witte vlekken op de huid)
• pityriasis alba (huidziekte met eerst rode en daarna witte vlekken)
• postinflammatoire depigmentatie
• sclerodermie (opbouw van littekenweefsel in huid en organen)
• tinea versicolor (pityriasis versicolor: huidinfectie met schilferige vlekken)
• treponematosis (endemische syfilis)
• tubereuze sclerose (neurocutane aandoening met vorming van tumoren)

Behandeling

De behandeling van vitiligo is vaak onbevredigend en heeft geen invloed op de lange termijnresultaten. Zonneblokkers zijn essentieel om zonnebrand te voorkomen. Krachtige topische corticosteroïden (ontstekingsremmende medicijnen), fototherapie (blootstelling aan ultraviolet licht), lasertherapie of sommige crèmes en zalven kunnen de symptomen bij sommige patiënten verminderen. Bij meer dan 50% van de huid aangetast door vitiligo, kan depigmentatie een optie zijn. Hierbij gebruikt de patiënt sterke topische zalven of lotions op de onaangetaste lichaamsdelen om een wittere huidskleur in deze gebieden te verkrijgen. Dit leidt tot een zeer kwetsbare huid. Vaak is een doorverwijzing naar een schoonheidskliniek voor het maskeren van de huidaandoening via tatoeages, kleurstoffen en make-up-technieken de meest behulpzame behandeling voor patiënten met vitiligo. Voor een deel van de patiënten kan begeleiding en ondersteuning via contactgroepen en/of een psychotherapeut nodig zijn.

Prognose

Het verloop van vitiligo varieert en is moeilijk te voorspellen. Soms ontstaat er opnieuw pigment, vaak rond de haarzakjes, wat kan resulteren in een gespikkeld uiterlijk doordat de nieuwe huidskleur iets lichter of donkerder is dan de omringende huid. Dit fenomeen is zeldzaam als een letsel al meer dan één jaar aanwezig is of als het haar gepigmenteerd is. Nieuwe gebieden met pigmentverlies kunnen ontstaan, soms door trauma, maar ook om onbekende redenen. In de meeste gevallen blijven de getroffen gebieden echter levenslang verkleurd.

Complicaties

De psychologische gevolgen van vitiligo kunnen ernstig zijn, vooral bij mensen van Aziatische afkomst en bij mensen met een zwarte huidskleur, omdat het kleurverschil daar meer opvalt. Huidkanker, oogproblemen (zoals een ontsteking van de iris), gehoorverlies, en bijwerkingen van de behandeling (zoals een droge huid en jeuk) zijn andere mogelijke complicaties.

Preventie

Aangezien de oorzaak van vitiligo onbekend is, zijn er geen effectieve preventiemaatregelen. Mensen met een familiegeschiedenis van vitiligo of andere auto-immuunziekten kunnen echter regelmatig gecontroleerd worden voor vroegtijdige opsporing van de aandoening.