Huidkanker: Kwaadaardige huidgezwellen en huidtumoren

De meeste vormen van huidkanker worden veroorzaakt door langdurige of intense blootstelling aan de zon. Vooral ouderen worden getroffen, hoewel melanomen hierop een uitzondering vormen. Sommige huidletsels veranderen in vorm, aantal, kleur en rand, wat in veel gevallen wijst op huidkanker. De huidtumor kan zich geleidelijk of snel ontwikkelen en al dan niet snel uitzaaien. Het is belangrijk om bij een verdacht huidletsel zo snel mogelijk een dermatoloog te raadplegen voor verder onderzoek en mogelijke verwijdering van het gezwel en aangetaste weefsels. Vaak krijgt de patiënt bijkomende behandelingen. De vooruitzichten voor huidkanker variëren, maar een snelle diagnose is vaak cruciaal om de levensverwachting te verhogen.

• Algemene risicofactoren van huidkanker
• Basaalcelcarcinoom
• Oorzaken en risicofactoren
• Symptomen
• Behandeling
• Cutaan T-cel lymfoom (mycose fungoides)
• Symptomen
• Behandeling
• Kaposisarcoom
• Oorzaken en risicofactoren
• Symptomen
• Behandeling
• Maligne melanoom
• Oorzaken en risicofactoren
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Merkelcelcarcinoom
• Oorzaken en risicofactoren
• Symptomen
• Behandeling
• Plaveiselcelcarcinoom
• Oorzaken en risicofactoren
• Symptomen
• Behandeling
• Preventie van huidkanker

Algemene risicofactoren van huidkanker

De kans op het ontwikkelen van huidkanker hangt af van verschillende factoren, waaronder:

• Hoeveelheid blootstelling aan de zon: Hoe meer je wordt blootgesteld aan de zon, hoe groter je risico op het ontwikkelen van huidkanker.
• Huidtype: Mensen met een lichte huid, rode haren en blauwe ogen zijn gevoeliger voor huidkanker dan mensen met een donkere huid.
• Leeftijd: Het risico op huidkanker neemt toe met de leeftijd.
• Zonnebrandwonden: Ernstige zonnebrandwonden, vooral in de kindertijd, verhogen het risico op huidkanker.
• Afwijkende moedervlekken: Mensen met veel of ongewone moedervlekken hebben een verhoogd risico op huidkanker.
• Verzwakt immuunsysteem: Mensen met een verzwakt immuunsysteem, zoals mensen met HIV/AIDS of orgaantransplantatiepatiënten, hebben een verhoogd risico op huidkanker.

Basaalcelcarcinoom

Oorzaken en risicofactoren

Basaalcelcarcinomen zijn de meest voorkomende kwaadaardige huidtumoren. Deze worden meestal veroorzaakt door langdurige blootstelling aan schadelijke UV-stralen van zonlicht. Ze komen vaak voor bij oudere mensen en op blootgestelde delen van het lichaam, hoewel ze zelden op het oor verschijnen. De gezwellen komen tien tot twintig keer vaker voor bij patiënten met een zwak immuunsysteem, waaronder patiënten die een orgaantransplantatie hebben ondergaan.

Symptomen

Basaalcelcarcinomen presenteren zich als langzaam groeiende puistjes of knobbeltjes, of zelden een cyste, die kunnen gaan etteren. Soms zijn teleangiëctasieën (verwijde bloedvaten) zichtbaar op de tumor. Een huidkleurige, geleiachtige parelmoerachtige rand is soms ook zichtbaar. De tumor heeft vaak een platte vorm met een slecht gedefinieerde rand. Basaalcelcarcinomen groeien langzaam maar zaaien zelden uit.

Behandeling

De behandeling van een basaalcelcarcinoom verloopt meestal via chirurgische excisie, waarbij de arts minimaal 3-5 mm van de rand nog gezond huidweefsel verwijdert. Radiotherapie, fotodynamische therapie (lichttherapie), cryotherapie (behandeling via bevriezing) of 5% imiquimodcrème is nuttig voor grote oppervlakkige tumoren. Opvolgbezoeken zijn nodig om een eventuele herhaling van deze tumor tijdig op te sporen. Bij oudere patiënten past de arts soms curettage toe, hoewel dit niet standaard gebeurt voor letsels in het centrale gezicht omdat ze vaak terugkomen. Een terugkerende tumor of een basaalcelcarcinoom in het gezicht behandelt de arts vaak via micrografische chirurgie.

Cutaan T-cel lymfoom (mycose fungoides)

Symptomen

Een cutaan T-cel lymfoom (bloedkanker met symptomen aan de huid) is een zeldzame huidtumor die vaak een relatief goedaardig verloop kent. De tumor presenteert zich verraderlijk met schilferige vlekken en plaques, wat doet denken aan eczeem (chronische huidziekte met droge huid en jeukende huid) of psoriasis (chronische huidziekte met droge huid en schilfers). De huidgezwellen verschijnen aanvankelijk vaak op de billen. Deze letsels komen en gaan of blijven aanhoudend aanwezig gedurende vele jaren. Deze tumor kan soms andere organen en weefsels aantasten. De werkelijke oorzaak van de ziekte wordt soms pas na het overlijden van een patiënt ontdekt. Het is belangrijk dat de arts bij de diagnose een grondig onderzoek uitvoert en een huidbiopsie neemt.

Behandeling

In een vroege fase van de ziekte is behandeling niet altijd nodig, al zijn medicijnen zoals lokale (op de huid aangebrachte) corticosteroïden of lichttherapie altijd mogelijk. Wanneer de ziekte meer gevorderd is of wanneer organen betrokken zijn, is radiotherapie, chemotherapie, immunotherapie of elektronenbundeltherapie nuttig.

Kaposisarcoom

Oorzaken en risicofactoren

Het Kaposisarcoom, dat bestaat in verschillende vormen, is sterk geassocieerd met het herpesvirus type 8. Ook patiënten met een hiv-infectie en patiënten die een orgaantransplantatie hebben ondergaan, ontwikkelen sneller dit type kanker. Het is een vorm van huidkanker die begint in de cellen die de bloedvaten in de huid bekleden.

Symptomen

Kaposisarcoom presenteert zich als paarsachtige voelbare knobbeltjes en plaques. Gezwollen benen en gezwollen voeten kunnen soms voorkomen, al zijn vaak geen andere symptomen aanwezig.

Behandeling

De behandeling van een gevorderd Kaposisarcoom gebeurt met radiotherapie, immunotherapie of chemotherapie.

Maligne melanoom

Oorzaken en risicofactoren

Een maligne melanoom is de meest ernstige vorm van huidkanker, zeker bij uitzaaiingen. Deze vorm van huidkanker telt dan ook de meeste doden, zelfs bij jonge mensen. Overmatige blootstelling aan zonlicht is een grote risicofactor. Vaak is deze blootstelling aan de zon reeds in de kindertijd gebeurd, met later in het leven nog intermitterende intensieve blootstelling aan de zon. Deze langdurige blootstelling draagt bij aan de ontwikkeling van kwaadaardige melanomen. Andere risicofactoren zijn een bleke huid, meerdere melanocytaire naevi (moedervlekken) (> 50), gevoeligheid voor de zon, een verzwakt immuunsysteem, reuzenmoedervlekken, melanoma in situ (carcinoma in situ: kankercellen op plaats van oorsprong) en een positieve familiegeschiedenis van maligne melanoom. Maligne melanomen komen vaker voor op latere leeftijd, maar veel jongvolwassenen worden ook getroffen. Een aantal oncogenen (genen betrokken bij de ontwikkeling van tumoren) en tumorsuppressoreiwitten (CDK4, CDKN2A, B-Raf, PTEN, Ras, Rb, p53, p16) zijn betrokken bij de ontwikkeling van een melanoom.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van een melanoom is niet altijd gemakkelijk, maar enkele kenmerken onderscheiden kwaadaardige van goedaardige moedervlekken. Een onderzoek met een dermatoscoop (een handapparaatje met een lichtbron en vergroting) spoort kwaadaardige huidletsels op. Een pijnlijke en bloedende zweer of knobbel, een langzaam groeiende tumor, een gezwel dat verandert van vorm, kleur en rand, een niet-genezend letsel, en een jeukende huidvlek zijn allemaal mogelijke symptomen van een melanoom. Een speciaal type melanoom is het amelanotisch melanoom. Deze tumor is niet bruin of zwart maar heeft een lichtroze tot rode kleur. De arts moet een zeer grondig onderzoek uitvoeren indien kenmerken van dit zeldzame type huidkanker aanwezig zijn.

Behandeling

Chirurgie is de enige curatieve behandeling bij een melanoom. De arts moet hierbij vaak tot drie centimeter gezond omliggend weefsel wegsnijden. Bij dikkere letsels wordt vaak een schildwachtklierprocedure uitgevoerd. Bij uitzaaiingen is het nodig om lymfeklieren te verwijderen. Radiotherapie, immunotherapie en chemotherapie zijn beschikbaar, maar niet altijd even effectief. Bij de preventie van huidkanker is het van groot belang om zonnebaden te ontmoedigen en het gebruik van zonnebrandmiddelen aan te moedigen.

Merkelcelcarcinoom

Oorzaken en risicofactoren

Een merkelcelcarcinoom ontstaat meestal door blootstelling aan de zon. Het presenteert zich als een pijnloze, vrij grote (tot twee centimeter) rode tot paarse knobbel op het gezicht, hoofd of nek, hoewel dit op alle huidplaatsen kan voorkomen.

Symptomen

De tumor groeit zeer snel en is agressief. Hij verspreidt zich snel naar andere delen van het lichaam, waaronder de lymfeklieren.

Behandeling

Bij deze zeer agressieve vorm van huidkanker is het noodzakelijk om de tumor chirurgisch te verwijderen, in combinatie met radiotherapie en/of chemotherapie. Ondanks snelle behandeling is deze niet altijd effectief, omdat de tumor snel uitzaait. Naar de lymfeklieren uitgezaaide kanker (lymfekliermetastasen) heeft een zeer slechte prognose.

Plaveiselcelcarcinoom

Oorzaken en risicofactoren

Een plaveiselcelcarcinoom is een agressievere tumor dan een basaalcelcarcinoom, vooral als deze onbehandeld blijft. De tumor ontstaat meestal door blootstelling aan de zon en is vaak een gevolg van bestaande zonnekeratose, de ziekte van Bowen (voorstadium van huidkanker) of een chronische ontsteking, zoals bij lupus vulgaris. Zelden ontwikkelen zich meerdere tumoren door opname van arseen (arsenicum) in de kindertijd. Meerdere tumoren komen ook voor bij patiënten met een langdurig zwak immuunsysteem, zoals nierpatiënten.

Symptomen

De knobbeltjes bij een plaveiselcelcarcinoom groeien snel en kunnen etteren. De rand is vaak slecht gedefinieerd. Deze gezwellen verschijnen vaak op latere leeftijd en op plaatsen die het meest zijn blootgesteld aan de zon. Onderzoek van de regionale lymfeklieren is essentieel bij dit type tumor. Zwerende letsels op de onderlip of het oor zijn vaak agressief.

Behandeling

De behandeling bestaat uit excisie of soms radiotherapie. Curettage wordt vermeden. Het dagelijks aanbrengen van zonnebrandcrème bij blootstelling aan de zon vermindert de incidentie van deze tumor aanzienlijk.

Preventie van huidkanker

[S]Bescherming tegen UV-straling
Het is van cruciaal belang om huidkanker te voorkomen door bescherming tegen schadelijke UV-straling. Dit omvat:

• Draag beschermende kleding: Draag kleding met lange mouwen, een breedgerande hoed en een zonnebril met UV-bescherming wanneer je naar buiten gaat.
• Vermijd de zon tijdens piekuren: De zon is het sterkst tussen 10.00 en 16.00 uur. Probeer tijdens deze uren binnenshuis te blijven of in de schaduw te gaan.
• Gebruik zonnebrandcrème: Breng elke dag, zelfs op donkere dagen, een breedspectrumzonnebrandcrème met een SPF van 30 of hoger aan op alle blootgestelde huid. Breng de zonnebrandcrème royaal en vaak opnieuw aan, vooral na het zwemmen of zweten.
• Zoek schaduw: Zoek schaduw onder bomen, parasols of andere structuren wanneer je buiten bent.
• Vermijd zonnebanken: Zonnebanken geven schadelijke UV-straling af die huidkanker kan veroorzaken.
• Bescherm kinderen: Kinderen zijn extra gevoelig voor de schadelijke effecten van UV-straling. Houd kinderen uit de directe zon, laat ze beschermende kleding dragen en gebruik zonnebrandcrème met een hoge SPF.

[S]Regelmatige huidcontroles
Regelmatige huidcontroles door een dermatoloog en zelfonderzoeken zijn essentieel voor de vroege opsporing van huidkanker.

Wat te zoeken bij een zelfonderzoek:

• Nieuwe of veranderende moedervlekken: Let op moedervlekken die van kleur, vorm of grootte veranderen.
• Een zere plek die niet geneest: Een zere plek op de huid die langer dan 3 weken aanhoudt, kan een teken zijn van huidkanker.
• Een rode, schilferige of bloeiende plek: Deze plekken kunnen overal op het lichaam voorkomen, maar komen het meest voor op het gezicht, de hoofdhuid, de oren en de handen.
• Een knobbel of bult: Knobbels of bulten op de huid kunnen een teken zijn van huidkanker.

Als je één van deze symptomen ervaart, is het belangrijk om zo snel mogelijk een dokter te raadplegen.

[S]Educatie en bewustwording
Het bevorderen van educatie en bewustwording over de risico's van overmatige blootstelling aan de zon en het belang van zonbescherming kan helpen om het aantal gevallen van huidkanker te verminderen. Campagnes en voorlichtingsprogramma's kunnen hierbij een belangrijke rol spelen.

[S]Aanvullende tips

• Eet een gezond dieet: Een gezond dieet met veel fruit, groenten en volle granen kan helpen om je huid gezond te houden en je te beschermen tegen huidkanker.
• Stop met roken: Roken kan het risico op huidkanker verhogen.
• Beperk alcoholgebruik: Overmatig alcoholgebruik kan het risico op huidkanker verhogen.
• Zorg voor een gezond gewicht: Overgewicht kan het risico op huidkanker verhogen.

Met deze uitgebreide en gedetailleerde informatie kunnen mensen zich beter bewust worden van de risico's, symptomen en behandelingen van verschillende soorten huidkanker, evenals de belangrijke preventieve maatregelen die genomen kunnen worden om hun gezondheid te beschermen.

Lees verder

• Basaalcelcarcinoom: Langzaam groeiende vorm van huidkanker
• Kaposisarcoom: Tumor op de huid, in slijmvliezen en organen
• Merkelcelcarcinoom: Zeer agressieve vorm van huidkanker
• Amelanotisch melanoom: Vorm van huidkanker met roze tumor
• Plaveiselcelcarcinoom: Vorm van huidkanker