Huidkanker: Kwaadaardige huidgezwellen en huidtumoren

De meeste vormen van huidkanker zijn veroorzaakt door langdurige of intense blootstelling aan de zon. Vooral ouderen zijn getroffen, al vormt een melanoom hierop wel een uitzondering. Sommige huidletsels veranderen in vorm, aantal, kleur en rand. Dit wijst in vele gevallen in de richting van huidkanker. De huidtumor ontwikkelt zich geleidelijk of snel en zaait zich al dan niet snel uit. Het is belangrijk om bij een verdacht huidletsel zo snel mogelijk de huidarts op te zoeken zodat hij dit verder kan onderzoeken en het gezwel en de aangetaste weefsels kan verwijderen. Vaak krijgt de patiënt hierbij nog bijkomende behandelingen. De vooruitzichten van huidkanker zijn verschillend, maar vaak is een snelle diagnose belangrijk om de levensverwachting te verhogen.

• Basaalcelcarcinoom
• Oorzaken en risicofactoren
• Symptomen
• Behandeling
• Cutaan T-cel lymfoom (mycose fungoides)
• Symptomen
• Behandeling
• Kaposisarcoom
• Oorzaken en risicofactoren
• Symptomen
• Behandeling
• Maligne melanoom
• Oorzaken en risicofactoren
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Merkelcelcarcinoom
• Plaveiselcelcarcinoom
• Oorzaken en risicofactoren
• Symptomen
• Behandeling

Basaalcelcarcinoom

Oorzaken en risicofactoren

Basaalcelcarcinomen zijn de meest voorkomende kwaadaardige huidtumoren. Deze zijn veelal het gevolg van een langdurige blootstelling aan de schadelijke UV-stralen van zonlicht. Ze komen vaak voor op latere leeftijd op blootgestelde plaatsen, hoewel ze zeldzaam zijn op het oor. De gezwellen komen tien tot twintig keer vaker voor bij patiënten met een zwak immuunsysteem waaronder patiënten die een orgaantransplantatie gekregen hebben.

Symptomen

Basaalcelcarcinomen presenteren zich als langzaam groeiende puisjes of knobbeltjes (of zelden een cyste), die gaan etteren. Soms zijn teleangiëctasieën (verwijde bloedvaten) te zien op de tumor. Maar ook een huidkleurige, geleiachtige parelmoerachtige rand is soms zichtbaar. De tumor heeft een platte vorm met een slecht gedefinieerde rand. Basaalcelcarcinomen groeien langzaam maar zaaien zelden uit.

Behandeling

De behandeling van een basaalcelcarcinoom verloopt veelal via een chirurgische excisie (uitsnijding) waarbij de arts minimaal 3-5 mm van de rand nog gezond huidweefsel verwijdert. Radiotherapie, fotodynamische therapie (lichttherapie), cryotherapie (behandeling via bevriezing) of 5% imiquimod crème is nuttig voor grote oppervlakkige tumoren, maar opvolgbezoeken zijn nodig om de herhaling van deze tumor tijdig op te sporen. Bij oudere patiënten past de arts soms curettage toe, hoewel dat niet standaard gebeurt voor de centrale gezichtsletsels omdat ze vaak terugkomen. Een terugkerende tumor of een basaalcelcarcinoom in het gezicht behandelt de arts veelal via micrografische chirurgie.

Cutaan T-cel lymfoom (mycose fungoides)

Symptomen

Een cutaan T-cel lymfoom (bloedkanker met symptomen aan de huid) is een zeldzame huidtumor die vaak een relatief goedaardig verloop kent. De tumor presenteert zich verraderlijk met schilferige vlekken en plaques, wat doet denken aan eczeem (chronische huidziekte met droge huid en jeukende huid) of psoriasis (chronische huidziekte met droge huid en schilfers). De huidgezwellen verschijnen aanvankelijk vaak op de billen. Deze letsels komen en gaan of blijven aanhoudend op de billen aanwezig gedurende vele jaren. Deze tumor gaat soms gepaard met een aantasting van andere organen en weefsels. Soms komt de werkelijke oorzaak van de ziekte pas na het overlijden van een patiënt aan het licht. Het is dan ook belangrijk dat de arts de patiënt bij de diagnose grondig onderzoekt en een huidbiopsie uitvoert.

Behandeling

In een vroege fase van de ziekte is niet altijd een behandeling nodig, al zijn medicijnen zoals lokale (op de huid aangebracht) corticosteroïden of lichttherapie altijd mogelijk. Wanneer de ziekte reeds meer gevorderd is of wanneer organen betrokken zijn, is radiotherapie, chemotherapie, immunotherapie of elektronenbundeltherapie nuttig.

Kaposisarcoom

Oorzaken en risicofactoren

Het Kaposisarcoom, dat bestaat in drie vormen, is sterk geassocieerd met het herpesvirus type 8. Ook patiënten met een hiv-infectie en patiënten die een orgaantransplantatie hebben ondergaan, ontwikkelen sneller dit type kanker. Het is een vorm van huidkanker die begint in de cellen die de bloedvaten in de huid bekleden.

Symptomen

Dit is een tumor van vasculair en lymfatisch endotheel dat zich presenteert als paarsachtige voelbare knobbeltjes en plaques. Gezwollen benen en gezwollen voeten komen af en toe voor, al zijn vaak geen andere symptomen aanwezig.

Behandeling

De behandeling van een gevorderd Kaposisarcoom gebeurt met radiotherapie, immunotherapie of chemotherapie.

Maligne melanoom

Oorzaken en risicofactoren

Een maligne melanoom is de meest ernstige vorm van huidkanker, zeker bij uitzaaiingen. Deze vorm van huidkanker telt dan ook de meeste doden, zelfs bij jonge mensen. Een overmatige blootstelling aan zonlicht is een grote risicofactor. Vaak is deze blootstelling aan de zon reeds in de kindertijd gebeurd, en is op latere leeftijd nog een intermitterende intensieve blootstelling aan de zon geweest. Deze langdurige blootstelling draagt bij aan de ontwikkeling van kwaadaardige melanomen. Andere risicofactoren zijn een bleke huid, meerdere melanocytaire naevi (moedervlekken) (> 50), gevoeligheid aan de zon, een verzwakt immuunsysteem, reuzenmoedervlekken, melanoma in situ (carcinoma in situ: kankercellen op plaats van oorsprong)) en een positieve familiegeschiedenis van een maligne melanoom. Maligne melanomen komen vaker voor op latere leeftijd, maar veel jongvolwassenen zijn ook aangetast. Een aantal oncogenen (genen die betrokken zijn bij het ontwikkelen van tumoren) en tumor suppressor eiwitten (CDK4, CDKN2A, B-Raf, PTEN, Ras, Rb, p53, p16) zijn betrokken bij de totstandkoming van een melanoom.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van een melanoom is niet altijd gemakkelijk, maar enkele kenmerken onderscheiden de kwaadaardige van de goedaardige moedervlekken. Een onderzoek met een dermatoscoop (een in de hand gehouden apparaatje met een lichtbron en vergroting) spoort kwaadaardige huidletsels op. Een pijnlijke en bloedende zweer of knobbel, een langzaam groeiende tumor, een gezwel dat verandert van vorm, kleur en rand, een niet-genezend letsel, een jeukende huidvlek, enzovoort zijn allemaal mogelijke symptomen van een melanoom. Een speciaal type melanoom is een amelanotisch melanoom. Deze tumor kenmerkt zich doordat deze niet bruin of zwart is maar wel geen of een lichtroze tot rode kleur heeft. De arts moet dan ook een zeer grondig onderzoek uitvoeren bij de patiënt indien bij de patiënt kenmerken van dit zeldzaam type huidkanker aanwezig zijn.

Behandeling

Chirurgie is de enige curatieve behandeling bij een melanoom. Wel moet de arts hiervoor tot drie centimeter gezond omliggend weefsel wegsnijden. Vaak gebeurt ook een schildwachtklierprocedure bij patiënten met dikkere letsels. Bij uitzaaiingen is het nodig om lymfeklieren te verwijderen. Ook is radiotherapie, immunotherapie en chemotherapie voorhanden, al zijn deze therapievormen niet altijd even effectief. Bij de preventie van huidkanker is het van het allergrootste belang om zonnebaden te ontmoedigen en het gebruik van zonnebrandmiddelen aan te moedigen.

Merkelcelcarcinoom

Bij een merkelcelcarcinoom ontstaat een pijnloze vrij grote (tot twee centimeter) rode tot paarse knobbel op het gezicht, het hoofd of de nek, al is dit op alle huidplaatsen mogelijk waar de patiënt is blootgesteld aan de zon. Het is bij deze zeer agressieve vorm van huidkanker nodig om de tumor chirurgisch te verwijderen, in combinatie met radiotherapie en/of chemotherapie. Ondanks de snelle behandeling is deze niet altijd effectief omdat de tumor erg snel uitzaait. Naar de lymfeklieren uitgezaaide kanker (lymfekliermetastasen) heeft een erg slechte prognose.

Plaveiselcelcarcinoom

Oorzaken en risicofactoren

Een plaveiselcelcarcinoom (vorm van huidkanker) is een meer agressieve tumor dan een basaalcelcarcinoom, en dan vooral wanneer deze onbehandeld blijft. Meest ontstaat deze tumor door blootstelling aan de zon. Een plaveiselcelcarcinoom is het gevolg van bestaande zonnekeratose, de ziekte van Bowen (huidaandoening: voorstadium van huidkanker) of een chronische ontsteking zoals bij lupus vulgaris. Zelden ontwikkelen zich meerdere tumoren als gevolg van een opname van arseen (arsenicum) in de kindertijd. Multipele tumoren komen wel voor bij patiënten die al langdurig een zwak immuunsysteem hebben, zoals nierpatiënten.

Symptomen

De knobbeltjes zijn bij een plaveiselcelcarcinoom vaak snelgroeiend en etterend. De rand is voorts veelal slecht gedefinieerd. Vaak verschijnen de gezwellen op latere leeftijd en dit op plaatsen die het meest zijn blootgesteld aan de zon. Onderzoek van de regionale lymfeklieren is bij dit type tumor essentieel. Zwerende letsels op de onderlip of het oor zijn vaak agressief.

Behandeling

De behandeling is met excisie of af en toe radiotherapie. Curettage wordt vermeden. Het dagelijkse toepassen van zonnebrandcrème bij het zonnen vermindert de incidentie van de tumor tot slot sterk.

Lees verder

• Basaalcelcarcinoom: Langzaam groeiende vorm van huidkanker
• Kaposisarcoom: Tumor op de huid, in slijmvliezen en organen
• Merkelcelcarcinoom: Zeer agressieve vorm van huidkanker
• Amelanotisch melanoom: Vorm van huidkanker met roze tumor
• Plaveiselcelcarcinoom: Vorm van huidkanker