Koorts en verhoogde lichaamstemperatuur met zwakte

Koorts is een tijdelijke verhoging van de lichaamstemperatuur als gevolg van een ziekte of aandoening. Dit symptoom kan bij mensen van alle leeftijden optreden. Vaak voelen patiënten zich fysiek zwak. Hoewel koorts meestal onschadelijk is, kan het in sommige gevallen wijzen op een ernstigere onderliggende aandoening. Afhankelijk van de leeftijd, algemene conditie en de oorzaak van de koorts, kan medische hulp noodzakelijk zijn.

• Synoniemen voor koorts
• Temperatuur, koorts en soorten
• Factoren die de lichaamstemperatuur beïnvloeden
• Oorzaken van koorts bij kinderen en andere patiënten
• Symptomen: Zwakte, hoofdpijn en andere klachten
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose van verhoogde lichaamstemperatuur
• Complicaties van koorts

Synoniemen voor koorts

Koorts staat ook bekend onder de volgende synoniemen:

• febris
• pyrexie
• verhoogde lichaamstemperatuur
• verhoogde temperatuur

Temperatuur, koorts en soorten

Temperatuur

De temperatuurregeling van het lichaam wordt gecoördineerd door de hypothalamus, een deel van de hersenen dat het autonome zenuwstelsel en het endocriene systeem regelt. De hypothalamus fungeert als een thermostaat voor het lichaam. Warmtemechanismen zoals rillingen en een verhoogd metabolisme, evenals koudemechanismen zoals zweten en verwijding van de bloedvaten, helpen bij het handhaven van een normale lichaamstemperatuur.

Koorts

Koorts is een veelvoorkomend symptoom bij infectieziekten en algemene ontstekingsprocessen. Het is een belangrijke verdedigingsmechanisme van het lichaam tegen infecties. Veel baby's en kinderen ontwikkelen hoge koorts bij milde virale ziekten. Naast koorts kan de patiënt vaak een versnelde hartslag en ademhaling ervaren, evenals een verstoorde stofwisseling. Bij gezonde volwassenen is de normale lichaamstemperatuur tot 37,3 °C bij rectale metingen (via de endeldarm). Vaak is de temperatuur 's avonds ongeveer drie tienden van een graad hoger. Bij kinderen kan de normale temperatuur ongeveer 0,5 graad hoger zijn.

Subfebriele koorts

Bij subfebriele koorts is de lichaamstemperatuur 0,5 tot 1 graad boven de normale waarde. Koorts wordt doorgaans gedefinieerd als een temperatuur hoger dan 38 °C.

Hyperthermie

Bij hyperthermie kan het lichaam de temperatuur niet effectief reguleren, wat kan leiden tot extreem hoge koorts (boven 41,1 tot 42 °C), wat soms gevaarlijk kan zijn.

Pyrogenische hyperthermie
Bij pyrogenische hyperthermie is de hypothalamus ingesteld op een hogere temperatuur dan normaal. Dit type koorts, ook wel hyperpyrexie genoemd, wordt veroorzaakt door aandoeningen zoals infecties, ontstekingen, kanker en het gebruik van bepaalde medicijnen.

Niet-pyrogenische hyperthermie
Niet-pyrogenische hyperthermie wordt veroorzaakt door externe of omgevingsfactoren. De hypothalamus blijft normaal, maar het lichaam kan de temperatuur niet effectief reguleren. Voorbeelden hiervan zijn oververhitting, een zonnesteek (oververhitting door blootstelling aan de zon), een hitteberoerte, hoge luchtvochtigheid, dikke kleding, hart- en vaatziekten, enzovoort.

Koortsstuipen

Bij sommige kinderen kunnen koortsstuipen optreden. De meeste koortsstuipen zijn onschuldig en duiden niet noodzakelijk op epilepsie. Eenvoudige koortsstuipen veroorzaken doorgaans geen blijvende schade.

Febris e causa ignota

Koorts van onbekende oorzaak wordt in medische termen aangeduid als "febris e causa ignota".

Factoren die de lichaamstemperatuur beïnvloeden

Tijdens de tweede helft van de menstruatiecyclus bij vrouwen kan de temperatuur met 1 graad of meer stijgen. Andere factoren die de lichaamstemperatuur kunnen beïnvloeden zijn lichamelijke activiteit, sterke emoties, voedselinname, zware kleding, medicijnen, een hoge kamertemperatuur en/of hoge luchtvochtigheid.

Oorzaken van koorts bij kinderen en andere patiënten

Infecties

Bijna elke infectie kan koorts veroorzaken. Enkele voorbeelden zijn:

• botinfecties zoals osteomyelitis, appendicitis (ontsteking van het wormvormig aanhangsel van de blindedarm), huidinfecties of cellulitis (huidinfectie met pijnlijke, rode en gezwollen huid), en meningitis (hersenvliesontsteking met symptomen zoals hoofdpijn, koorts en een stijve nek)
• luchtweginfecties zoals een verkoudheid (milde infectie met symptomen aan neus en keel) of griepachtige aandoeningen, keelpijn, oorontstekingen, sinusinfecties, de ziekte van Pfeiffer, bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen), een longontsteking (pneumonie: ontsteking van de onderste luchtwegen) en tuberculose
• urineweginfecties
• Virale gastro-enteritis (buikgriep veroorzaakt door een virus) en bacteriële gastro-enteritis (buikgriep veroorzaakt door een bacterie)

Auto-immuunaandoeningen

Auto-immuunaandoeningen kunnen ook koorts veroorzaken. Voorbeelden zijn artritis (gewrichtsontsteking) en bindweefselaandoeningen zoals reumatoïde artritis (chronische auto-immuunaandoening met ontsteking van gewrichten en andere organen) en systemische lupus erythematosus, colitis ulcerosa (chronische darmziekte met diarree, buikpijn en pijnlijke stoelgangsdrang) en de ziekte van Crohn (aandoening met buikpijn, diarree en gewichtsverlies), vasculitis (ontsteking van de bloedvaten) of polyarteritis nodosa (ontsteking van meerdere organen en weefsels).

Inenting

Een lichte koorts die één tot twee dagen aanhoudt kan soms optreden na een inenting.

Tandontwikkeling

Bij de ontwikkeling van tandjes bij kinderen kan er soms een lichte stijging van de temperatuur optreden (tot maximaal 37,8 °C).

Andere aandoeningen

Koorts kan een van de eerste symptomen zijn van kanker. Dit geldt vooral voor een Hodgkin-lymfoom (kanker van het lymfesysteem met vergrote lymfeklieren, koorts en vermoeidheid), non-Hodgkin lymfoom (kanker in lymfocyten van het immuunsysteem met vergrote lymfeklieren en algemene symptomen) en leukemie. Andere mogelijke oorzaken van koorts zijn onder meer hyperparathyroïdie (overactieve bijschildklier), bloedstolsels en tromboflebitis (lokale oppervlakkige aderontsteking met pijn). Tromboflebitis is een oppervlakkige ontsteking van de vaatwand met bloedproppen die soms spontaan ontstaat, bijvoorbeeld tijdens de zwangerschap of na een trauma. De aandoening zelf is meestal niet ernstig. Ook kunnen bepaalde antibiotica, antihistaminica en anti-epileptica koorts veroorzaken.

Symptomen: Zwakte, hoofdpijn en andere klachten

Naast een verhoogde temperatuur kunnen patiënten met koorts ook andere symptomen ervaren, zoals algemene zwakte, afwisselend warmte- en koudegevoelens, hallucinaties (bij hoge koorts), hoofdpijn, ijlen, klappertanden, koude rillingen, krampen, onrustig slapen, prikkelbaarheid, spierpijn, uitdroging (dehydratie), verlies van eetlust, verwardheid en (overmatig) zweten (hyperhidrose).

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Een grondig lichamelijk onderzoek is noodzakelijk om de oorzaak van de koorts te achterhalen. De arts onderzoekt de huid, de ogen, de oren, de neus, de keel, de hals, de borst en de buik.

Diagnostisch onderzoek
Om de oorzaak te bepalen, kan de arts een radiografisch onderzoek van de borstkas (thoraxfoto) uitvoeren. Ook een bloedonderzoek en/of urineonderzoek kan noodzakelijk zijn. Afhankelijk van de vermoedelijke oorzaak kunnen aanvullende onderzoeken zoals een lumbale punctie (ruggenprik: onderzoek van hersenvocht), een CT-scan, een echografie en andere diagnostische tests worden uitgevoerd.

Behandeling

Milde koorts

Een eenvoudige verkoudheid of andere virale infectie kan leiden tot koorts tussen 38,9 en 40 °C. Dit wijst meestal niet op een ernstig probleem. Sommige ernstige infecties veroorzaken geen koorts of kunnen zelfs leiden tot een (zeer) lage lichaamstemperatuur, vooral bij kinderen. Als de koorts mild is en de patiënt geen andere problemen vertoont, volstaat het meestal om voldoende vocht in te nemen en te rusten. Een kind met milde koorts dat goed eet en drinkt, alert is, glimlacht naar de ouder, een normale huidskleur heeft en geïnteresseerd blijft in spelen, heeft vaak geen verdere medische behandeling nodig zolang de temperatuur daalt.

Omgeving aanpassen

Wanneer het kind gedehydrateerd is, braakt, slecht slaapt of zich niet goed voelt, moet de ouder de koorts proberen te verlagen door het kind een lauw bad of sponsbad te geven. Ook moet overtollige kleding of dekens worden verwijderd. Lichte kleding en een licht deken kunnen het kind helpen om beter te slapen. Een aangename omgevingstemperatuur is ook aanbevolen. Deze maatregelen zijn eveneens nuttig voor volwassenen.

Geneesmiddelen

Paracetamol en ibuprofen zijn geneesmiddelen die de koorts kunnen verlagen. Het is echter belangrijk om aspirine niet aan kinderen te geven. Voordat medicatie aan kinderen van 3 maanden of jonger wordt gegeven, is het essentieel eerst medisch advies in te winnen.

Eten en drinken

Veel vochtinname is cruciaal, vooral bij kinderen. Water, ijslolly's en soep zijn goede keuzes. Jonge kinderen moeten geen grote hoeveelheden vruchtensap, appelsap of sportdranken drinken. Dwingen tot eten als het kind echt geen honger heeft, is niet aanbevolen.

Prognose van verhoogde lichaamstemperatuur

Milde koorts veroorzaakt meestal geen ernstige gezondheidsproblemen. Ernstige koorts, zoals complexe koortsstuipen, kan echter wijzen op een ernstige infectie, zoals meningitis. Een snelle diagnose en behandeling zijn belangrijk als er afwijkende symptomen optreden. Kinderen die koortsstuipen hebben gehad, hebben een gering verhoogd risico om op latere leeftijd epilepsie te ontwikkelen.

Complicaties van koorts

Hersenbeschadiging door koorts komt zelden voor, behalve als de lichaamstemperatuur boven de 42 °C stijgt. Onbehandelde koorts veroorzaakt door een infectie leidt zelden tot een temperatuur hoger dan 40,6 °C, tenzij het kind te veel kledij draagt of zich in een warme omgeving bevindt.

Lees verder

• Rillingen na blootstelling aan koude of gepaard met koorts
• Koortsstuipen bij kinderen: Meestal onschuldig bij infectie