Hyperpyrexie: Zeer hoge koorts door onderliggend probleem

Hyperpyrexie is een medische noodtoestand waarbij een patiënt zeer hoge koorts ervaart. Deze situatie is potentieel levensbedreigend en moet de arts zo snel mogelijk onder controle krijgen. Hyperpyrexie is een symptoom van een andere aandoening of een medisch probleem, zoals een trauma, een infectie of een syndroom, maar soms verschijnt dit eveneens na het toedienen van verdoving bij een operatie. De koorts verlagen is steeds nodig maar ook is het belangrijk om het onderliggend probleem in kaart te brengen en te behandelen. Onbehandeld ontstaat mogelijk ernstige en permanente hersenschade of treedt de dood op.

• Hyperpyrexie versus hyperthermie
• Oorzaken zeer hoge koorts: Door onderliggend medisch probleem
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van ernstig verhoogde lichaamstemperatuur
• Prognose en complicaties hyperpyrexie

Hyperpyrexie versus hyperthermie

Hyperpyrexie is niet hetzelfde als ‘hyperthermie’. Hyperthermie is letterlijk vertaald ‘overmatige warmte’. Bij hyperthermie stijgt de lichaamstemperatuur eveneens, maar dit gebeurt erg ongecontroleerd omdat het lichaam overmatig veel lichaamswarmte produceert. De hersenen zijn hierbij niet verantwoordelijk voor de temperatuurstijging. Het is namelijk het lichaam zelf dat de warmte niet aankan doordat het oververhit is. Een hitteberoerte is met andere woorden een gevolg van hyperthermie, en niet van hyperpyrexie.

Oorzaken zeer hoge koorts: Door onderliggend medisch probleem

Hyperpyrexie ontstaat door een onderliggend medisch probleem, zoals bijvoorbeeld een trauma of een infectie, al leidt anesthesie tijdens een operatie ook tot de gevaarlijke koortsverhoging. De hersenen vertellen het lichaam op een bepaald ogenblik om de basislichaamstemperatuur (instelpunt) boven de normale lichaamstemperatuur te verhogen. Het lichaam begrijpt deze boodschappen en volgt de hersenen hierin, waardoor de temperatuur naar een nieuwe basislichaamstemperatuur verhoogt.

Volgende oorzaken zijn bekend voor hyperpyrexie:

• anesthesie
• bloedvergiftiging
• een intracraniële bloeding
• het Kawasaki-syndroom
• medicatiegebruik
• een infectie

Anesthesie

Algemene anesthesie, waarbij een patiënt volledig slaapt tijdens een chirurgische ingreep, veroorzaakt als complicatie mogelijk hyperpyrexie. Dit gebeurt voornamelijk bij patiënten met een spierziekte. Een snel stijgend verloop van de temperatuur is merkbaar bij het aanbrengen van de verdoving, waardoor een arts moet ingrijpen om deze weer omlaag te brengen.

Bloedvergiftiging

Sepsis, een andere term voor ‘bloedvergiftiging’, brengt soms hyperpyrexie met zich mee. Deze levensbedreigende aandoening is het gevolg van een infectie veroorzaakt door het immuunsysteem.

Intracraniële bloeding

Een hersenbloeding (intracerebrale bloeding) is eveneens geassocieerd met een zeer hoge koorts. Een hersenbloeding ontstaat door bijvoorbeeld een ongeval of een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met lichamelijke en mentale symptomen). De bloeding treft mogelijk de hypothalamus in de hersenen. Dit hersengedeelte is verantwoordelijk voor onder andere de temperatuurregeling in het lichaam. Wanneer een bloeding ontstaat in de hypothalamus, dan leidt dit tot hyperpyrexie.

Kawasaki-syndroom

Bij het Kawasaki-syndroom ontstaan ontstoken bloedvaten in de middelgrote slagaders in het hele lichaam. Deze ziekte, die vooral kinderen treft, gaat gepaard met hoge koorts die uitmondt in hyperpyrexie indien de arts dit niet tijdig behandelt.

Medicatie

Healthyone.org meldt op zijn website dat het gebruik van bepaalde medicijnen bij een aantal patiënten leidt tot hyperpyrexie, maar op de website en ook via andere bronnen is geen verdere informatie gevonden over deze medicijnen.

Infectie

Het enterovirus (virale infectie met griepachtige symptomen) en de bacterie Legionella pneumophila (veteranenziekte: ernstige longaandoening door bacteriën in water) zijn in staat om hyperpyrexie te veroorzaken. Daarnaast ontstaat hyperpyrexie bij volgende infecties:

• malaria (infectieziekte met koorts, geelzucht en zwakte)
• roseola (koorts en huiduitslag bij jonge kinderen)
• rubella (rodehond: huiduitslag aan gezicht, romp, armen en benen)

Symptomen

Elke patiënt ervaart andere klachten bij hyperpyrexie. Mogelijk heeft hij een chronische aandoening of verergeren de klachten van de ziekte, waardoor de symptomen ook veranderen.

Beginstadium

Vroege symptomen van hyperpyrexie zijn onder meer:

• duizeligheid
• een verhoogde dorst
• extreem zweten (hyperhidrose)
• ijlen
• misselijkheid
• spierkrampen
• vermoeidheid
• zwakte

Later stadium
Aanhoudende hyperpyrexie of hyperpyrexie waarbij de koorts nog stijgt, doet de gezondheidssituatie van de patiënt verergeren. Hierbij komen volgende tekenen tot stand:

• braken
• een bleke, vochtige en koele huid
• hoofdpijn
• milde verwardheid
• minder plassen oligurie of niet kunnen plassen (anurie) (urineretentie: blaas niet of onvolledig kunnen ledigen)
• samengetrokken pupillen (miosis)

Ernstig stadium

Wanneer de hoge koorts lang aanhoudt, treden volgende symptomen op:

• bewustzijnsverlies
• een droge, hete en rode huid
• een snelle, ondiepe ademhaling (tachycardie)
• een zwakke, snelle pols
• epileptische aanvallen
• extreme verwardheid
• pupilstijfheid (mydriasis)

Diagnose en onderzoeken

Temperatuur meten

Koorts meten gebeurt met behulp van een thermometer. Hiermee is ook hyperpyrexie te diagnosticeren (boven de 41,5°C). In de geraadpleegde literatuur is wel verwarring omtrent de diagnostische lichaamstemperatuur van 41,5°C. Zo stellen auteurs van het boek ‘Pathologie’ alsook de auteur(s) van de Nederlandstalige Wikipedia-pagina rond ‘hyperpyrexie’, dat hyperpyrexie optreedt vanaf 41,1°C, terwijl een aantal geraadpleegde Engelstalige bronnen spreken van het symptoom bij een lichaamstemperatuur vanaf 41,5°C. In de medisch-wetenschappelijke literatuur is evenmin een consensus gevonden rond dit thema. Wel is duidelijk dat medisch ingrijpen vereist vanaf een lichaamstemperatuur van 41°C.

Onderliggend probleem identificeren
Hyperpyrexie is echter een symptoom van een onderliggend probleem en dat moet de arts zien te achterhalen voor de behandeling van de erg hoge koorts. Hiervoor voert hij een lichamelijk onderzoek uit en bestelt hij een bloedonderzoek (wijst mogelijk op een infectie) en een CT-scan of MRI-scan (om een hersenbloeding uit te sluiten). Soms heeft de patiënt klachten in combinatie met hyperpyrexie waardoor de arts toch besluit om nog andere diagnostische onderzoeken uit te voeren, zoals bijvoorbeeld een hartonderzoek.

Behandeling van ernstig verhoogde lichaamstemperatuur

Hyperpyrexie vloeit voort uit een andere ziekte, en daarom moet de arts zich concentreren op de behandeling van deze ziekte om de gevaarlijke koorts te laten zakken. Bij koorts boven 41°C is medische hulp belangrijk omdat anders ernstige complicaties ontstaan of de dood optreedt. Hierbij moet de arts eveneens de koorts zelf verlagen tot onder 38,9°C. Dit doet hij door de patiënt te koelen in een koel bad of met het toepassen van koude, natte sponsjes op de huid, vochttoediening (via de mond of via een ader). Is sprake van maligne hyperpyrexie, dan geeft de arts medicatie om de koorts bij de patiënt te verlagen. Verder ligt de patiënt het best op een koele kamer met airconditioning. Soms krijgt de patiënt koortsverlagende medicijnen, zoals bijvoorbeeld ‘Dantrolene’. Bij onstabiele patiënten is het verder belangrijk om de ademhaling, de luchtwegen en de bloeddruk onder controle te krijgen.

Prognose en complicaties hyperpyrexie

Onbehandeld leidt een zeer hoge koorts tot permanente hersenschade of de dood. Een patiënt met een lichaamstemperatuur van 42°C is in principe niet meer levensvatbaar omdat celstructuren dan kapotgaan. Meestal is de arts wel in staat om tijdig de symptomen van hyperpyrexie te verlagen, waardoor ze eveneens de onderliggende oorzaak kunnen achterhalen en behandelen.