CT-scan: Onderzoek via dwarsdoorsneden van het lichaam

CT, wat staat voor Computertomografie, is een diagnostische onderzoeksmethode waarmee dwarsdoorsneden (schijfjes of dunne plakjes) van het lichaam of een specifiek lichaamsdeel worden verkregen. Een groot apparaat met een smalle röntgenbundel en stralendetector roteren rondom het lichaam van de patiënt, waarbij een computer de uiteindelijke afbeelding samenstelt op basis van deze dwarsdoorsneden. Deze techniek biedt gedetailleerde visuele informatie over verschillen in weefsels, wat cruciaal is voor het opsporen, diagnosticeren en volgen van aandoeningen, alsook voor de planning en evaluatie van behandelingen en operaties. Een CT-scan, ook bekend als CAT-scan, is snel, gemakkelijk, pijnloos, niet-invasief en levert gedetailleerde informatie over het lichaam.

• Indicatie CT-scan: Onderzoek via dwarsdoorsneden van het lichaam
• Diagnose van letsels en aandoeningen
• Behandeling
• Voor het onderzoek
• Voorbereidingen
• Praktisch
• Tijdens het onderzoek: Beeldvorming van het lichaamsdeel
• Na het onderzoek
• Risico’s van een CT-onderzoek
• Voordelen van een CT-scan
• Nadelen van een CT-scan
• Nazorg en herstel
• Alternatieven voor CT-onderzoek

Indicatie CT-scan: Onderzoek via dwarsdoorsneden van het lichaam

Diagnose van letsels en aandoeningen

Lichaamsgebieden van een CT-scan
Een CT-scan wordt uitgevoerd om diverse aandoeningen te diagnosticeren. Het onderzoek kan worden toegepast op het hoofd, de nek, de borstkas, het bekken en de buik (inclusief lever, milt, pancreas, lymfeklieren, en tumoren). Het onderzoek kan ook worden toegepast op de galwegen, bloedvaten, cysten (abnormaal gevormde holten in het lichaam), en abcessen. Een CT-scan van de ogen en oogkas behoort eveneens tot de mogelijkheden. Met een reguliere CT-techniek kan de vernauwing van slagaders rond het hart in beeld worden gebracht, waardoor een hartkatheterisatie mogelijk overbodig is.

Opsporen van letsels en diagnose van aandoeningen
Met behulp van een CT-scan kunnen onder andere kanker, cardiovasculaire aandoeningen (hart- en vaatziekten), infectieziekten, appendicitis (ontsteking van het wormvormig aanhangsel van de blindedarm), en musculoskeletale aandoeningen worden opgespoord. Ook kunnen trauma’s aan gewrichten en extremiteiten (armen en benen) worden gediagnosticeerd. De CT-scan wordt ook gebruikt voor het meten van de botmineraaldichtheid, wat helpt bij de detectie van osteoporose (verlies van botmassa met verhoogd risico op botbreuken). Verder identificeert de arts snel verwondingen aan de longen, het hart, de bloedvaten, de lever, de milt, de nieren, de darmen of andere inwendige organen in geval van trauma.

Behandeling

Een CT-scan is een waardevol instrument voor evaluatie vóór, tijdens en na een operatie of behandeling. Voor een grote operatie, zoals een gastric bypass of orgaantransplantatie, kan een CT-scan helpen de resultaten van de patiënt vóór de ingreep te beoordelen.

Tijdens een operatie kan de CT-scan nuttig zijn bij naaldbiopsieën en naaldaspiraties van verschillende gebieden van het lichaam, zoals de longen (longnaaldbiopsie), buik, bekken en botten. Het wordt ook gebruikt bij minimaal invasieve procedures, zoals het draineren van een abces (pus afvoeren) of het verwijderen van een tumor.

Na een kankerbehandeling (zoals radiotherapie of chemotherapie) wordt een CT-scan ingezet om de effectiviteit van de behandeling te monitoren. Op basis van de resultaten kan de arts de dosis aanpassen of de behandeling wijzigen indien nodig.

Voor het onderzoek

Voorbereidingen

De patiënt dient vooraf de arts te informeren over eventuele allergieën, een mogelijke zwangerschap, astma, of hooikoorts. In dergelijke gevallen kan een aanpassing van medicatie nodig zijn. Er zijn geen speciale voorbereidingen vereist, maar het is raadzaam om comfortabele, loszittende kleding te dragen en sierraden, brillen, kunstgebitten, haarspelden, etc., thuis te laten, omdat deze de beelden kunnen beïnvloeden.

Praktisch

In het ziekenhuis ontvangt de patiënt een inspuiting met contrastmiddel via een elleboogader, wat mogelijk wat kan prikken. Voor sommige onderzoeken kan het nodig zijn om contrastvloeistof in te nemen, wat een onaangename smaak kan hebben. Sporadisch kan een klysma nodig zijn. Het is cruciaal dat de patiënt nuchter is voor het onderzoek. De totale duur van de CT-scan is maximaal een halfuur, hoewel het scannen zelf vaak slechts enkele seconden tot minuten duurt, afhankelijk van het te onderzoeken gebied en het type scanner. Bij kinderen verloopt de scan meestal snel.

Tijdens het onderzoek: Beeldvorming van het lichaamsdeel

De technoloog medische beeldvorming plaatst de patiënt op een onderzoekstafel, mogelijk met behulp van lichtlijnen voor nauwkeurige positionering. Vervolgens verlaat de arts de ruimte en bevindt zich in een aparte controlekamer. Tijdens de scan schuift de onderzoekstafel langzaam in een grote ring. De technoloog en arts monitoren de patiënt continu vanuit de controlekamer, waar ook de computer staat. De patiënt kan via een luidspreker communiceren, bijvoorbeeld om instructies te ontvangen zoals het inhouden van de adem en stil te blijven, wat de beeldkwaliteit verbetert. De computer verwerkt de gegevens en genereert scherpe beelden. Naast tweedimensionale beelden zijn ook driedimensionale beelden of films mogelijk door geavanceerde computertechnologie. De patiënt ervaart meestal geen problemen tijdens het onderzoek. Meestal is de patiënt alleen in de onderzoekskamer, tenzij er een acuut probleem is met de patiënt of het toestel. In dat geval komt de technoloog met een loden schort om het probleem te verhelpen. Bij kinderen is het soms toegestaan dat een ouder meekomt voor geruststelling, waarbij ook een loden schort vereist is.

Na het onderzoek

De radioloog stuurt een verslag van de beelden naar de verwijzende arts. De verwijzende arts bespreekt de volledige uitslag met de patiënt nadat hij alle gegevens heeft beoordeeld. De wachttijd voor de uitslag varieert per ziekenhuis, maar meestal zijn de resultaten binnen een week beschikbaar. In geval van medische noodsituaties worden de resultaten sneller beoordeeld.

Risico’s van een CT-onderzoek

Over het algemeen zijn de risico’s en bijwerkingen van een CT-scan minimaal. Bij het gebruik van contrastmiddelen kan tijdelijk polyurie (verhoogde urineproductie) optreden als complicatie. Het is ook belangrijk om de hoeveelheid blootstelling aan ioniserende straling te overwegen, hoewel de voordelen van de scan vaak opwegen tegen de risico’s.

Voordelen van een CT-scan

Een CT-scan is snel, veilig, eenvoudig, pijnloos, niet-invasief en biedt nauwkeurige informatie. In noodgevallen levert een CT-scan cruciale gegevens over interne verwondingen en bloedingen, wat mogelijk levensreddend is. Na de scan blijft er geen straling in het lichaam aanwezig. Bovendien is een CT-scan minder gevoelig voor beweging van de patiënt dan een MRI-scan en kan het worden uitgevoerd bij patiënten met geïmplanteerde apparaten, in tegenstelling tot een MRI-scan. De CT-scan levert gelijktijdig informatie over botten, zacht weefsel en bloedvaten, wat gedetailleerde beelden oplevert van verschillende weefsels, inclusief longen, beenderen en bloedvaten.

Nadelen van een CT-scan

Zwangere vrouwen wordt aangeraden om een CT-scan te vermijden, aangezien dit mogelijk schadelijk kan zijn voor de baby. In dergelijke gevallen verdienen echografie of MRI-scans de voorkeur. Tevens zijn zachte weefsels zoals de hersenen, inwendige bekkenorganen en verbindingen (zoals knieën en schouders) vaak beter in beeld te brengen met een MRI-scan. Daarnaast kan een zeer grote of dikke patiënt mogelijk niet in het CT-apparaat passen.

Nazorg en herstel

Na een CT-scan zijn er meestal geen specifieke nazorgmaatregelen nodig. De patiënt kan zijn normale activiteiten hervatten, tenzij anders aangegeven door de arts. Bij het gebruik van contrastmiddelen kan de patiënt advies krijgen over hydratatie om het contrastmiddel uit het systeem te verwijderen. Bij eventuele bijwerkingen of ongebruikelijke symptomen dient de patiënt contact op te nemen met de arts.

Alternatieven voor CT-onderzoek

Hoewel CT-scans zeer nuttig zijn, zijn er alternatieve beeldvormingstechnieken die soms worden gebruikt, afhankelijk van de klinische situatie. Echografie is vaak een goede keuze voor het beoordelen van zachte weefsels en organen zonder blootstelling aan straling. MRI-scans bieden gedetailleerde beelden van zachte weefsels en worden vaak gebruikt voor neurologische en musculoskeletale aandoeningen.