CT-scan: Onderzoek via dwarsdoorsneden van het lichaam

CT, wat staat voor computertomografie, is een diagnostische onderzoeksmethode om dwarsdoorsneden (schijfjes, dunne plakjes) van het lichaam of een lichaamsdeel te maken. Een speciaal groot apparaat met daarin in het midden een smalle röntgenbundel en de stralendetector roteren hierbij om het lichaam van de patiënt. Een computer stelt de uiteindelijke afbeelding samen van deze gemaakte dwarsdoorsneden. De arts verkrijgt hiermee visuele informatie over de verschillen in weefsels. Dit is handig bij het opsporen of diagnosticeren van aandoeningen maar ook voor, tijdens of na een behandeling of operatie. Een CT-scan, wat ook gekend is als een CAT-scan, is snel, gemakkelijk, pijnloos, niet-invasief en biedt bovendien gedetailleerde informatie over het lichaam.

• Indicatie CT-scan: Onderzoek via dwarsdoorsneden van het lichaam
• Diagnose van letsels en aandoeningen
• Behandeling
• Voor het onderzoek
• Voorbereidingen
• Praktisch
• Tijdens het onderzoek: Arts verkrijgt beelden van lichaamsdeel van patiënt
• Na het onderzoek
• Risico’s CT-onderzoek
• Voordelen CT-scan
• Nadelen

Indicatie CT-scan: Onderzoek via dwarsdoorsneden van het lichaam

Diagnose van letsels en aandoeningen

Lichaamsgebieden van een CT-scan
De arts voert een CT-scan uit om onder andere een diagnose te stellen bij een patiënt. Een CT-scan is mogelijk van het hoofd, de nek, de borstkas, het bekken en de buik (lever, milt, pancreas, lymfeklieren, tumoren), maar ook van de galwegen, vaten, cysten (abnormaal gevormde holten in lichaam), abcessen en dergelijke). Ook een CT-scan van de ogen en oogkas behoort tot de mogelijkheden. Via een gewone CT-scantechniek is het tevens mogelijk om de vernauwing bij slagaders rond het hart in beeld te brengen waardoor een hartkatheterisatie overbodig is.

Opsporen van letsels en diagnose van aandoeningen
Dankzij een CT-scan zijn onder meer kanker, cardiovasculaire aandoeningen (hart- en vaatziekten), infectieziekten, appendicitis (ontsteking van het wormvormig aanhangsel van de blindedarm) (ontsteking van het aanhangsel van de blinde darm) en musculoskeletale aandoeningen en trauma aan gewrichten rond de extremiteiten (armen en benen) op te sporen of te diagnosticeren. Een CT-scan meet bovendien de botmineraaldichtheid bij de detectie van osteoporose (verlies van botmassa met risico op botbreuken). Tot slot identificeert de arts door middel van een CT-scan snel verwondingen aan de longen, het hart en de bloedvaten, de lever, de milt, de nieren, de darmen of andere inwendige organen in geval van een trauma.

Behandeling

Een CT-scan is een zeer nuttig instrument om voor, tijdens of na een operatie of een andere behandeling te gebruiken. Vlak voor een grote operatie (gastric bypass of orgaantransplantatie) is de arts namelijk in staat is om de resultaten van de patiënt voor de operatie te beoordelen.

Tijdens een operatie is een CT-scan nuttig bij bijvoorbeeld een naaldbiopsie en naaldaspiratie van vele gebieden van het lichaam, met name de longen (long naaldbiopsie), buik, bekken en botten. Maar ook bij andere minimaal invasieve medische procedures is de CT-scan handig gebleken zoals bij het draineren van een abces (pus afvoeren) of het verwijderen van een tumor.

Tijdens en na een kankerbehandeling (radiotherapie of chemotherapie) is een CT-scan nodig om het effect van de behandeling te controleren. Eventueel past de arts de dosis aan of wijzigt hij de behandeling als gevolg van de verkregen resultaten.

Voor het onderzoek

Voorbereidingen

De patiënt meldt op voorhand aan de arts of hij bepaalde allergieën (allergische reactie door contact met uitlokkende stof) heeft, (mogelijk) zwanger is, astma heeft of hooikoortspatiënt is. De patiënt moet namelijk tijdelijk misschien (andere) medicatie of een andere dosis medicatie nemen. De patiënt hoeft geen speciale voorbereidingen te treffen. Hij komt wel best met comfortabele, loszittende kledij naar het ziekenhuis en laat sierraden, brillen, kunstgebitten, haarspelden enzovoort best thuis daar deze de beelden beïnvloeden.

Praktisch

In het ziekenhuis krijgt de patiënt afhankelijk van het te onderzoeken orgaan een inspuiting met contrastmiddel via een elleboogader, hetgeen mogelijk wat prikt. Voor sommige onderzoeken slikt de patiënt de contrastvloeistof in wat vies kan smaken. Sporadisch is een klysma vereist. Het is belangrijk dat de patiënt hierbij steeds nuchter is. Het onderzoek kent een totale tijdsduur van maximum een halfuur, hoewel het scannen zelf veelal slechts enkele seconden tot minuten in beslag neemt. Dit is afhankelijk van het te onderzoeken gebied en het type scanner. Bij kinderen verloopt de scan veelal erg snel.

Tijdens het onderzoek: Arts verkrijgt beelden van lichaamsdeel van patiënt

De technoloog medische beeldvorming positioneert de patiënt eerst op een onderzoekstafel, waarbij hij mogelijk lichtlijnen gebruikt. Daarna gaat de arts naar een aparte kamer. Bij het begin van de scan schuift de onderzoekstafel langzaam in een grote ring. Voortdurend bewaken de technoloog medische beeldvorming en de arts de patiënt. Zij zien en horen de patiënt maar zitten achter een raam in een aparte controlekamer waar zich eveneens de computer bevindt. In de onderzoekskamer is een luidspreker geïnstalleerd zodat communicatie mogelijk is. Zo vraagt de technoloog medische beeldvorming of de arts aan de patiënt om bijvoorbeeld de adem in te houden en niet te bewegen, hetgeen de beeldkwaliteit van de doorsneden aanzienlijk verhoogt. De computer is door middel van een speciaal computerprogramma in staat om de grote hoeveelheden data te verwerken en scherpe beelden te genereren. De arts verkrijgt hierdoor gewone tweedimensionale beelden maar driedimensionale beelden of een film zijn eveneens mogelijk dankzij computertechnologie. De patiënt heeft meestal geen problemen bij het onderzoek. Normaal gezien is de patiënt alleen in de onderzoekskamer, tenzij een acuut probleem met de patiënt of het toestel optreedt. De onderzoeker komt dan met een loden schort naar de patiënt toe om het probleem te verhelpen. Ook bij kinderen is het soms toegestaan dat één van de ouders meekomt ter geruststelling van het kind. Ook dan is een loden schort verplicht.

Na het onderzoek

De verwijzende arts krijgt van de radioloog een verslag van de foto’s doorgestuurd. De verwijzende arts geeft op zijn beurt de volledige uitslag mee aan de patiënt, nadat hij alle gegevens heeft beoordeeld. Het is afhankelijk per ziekenhuis wanneer de patiënt terugkomt naar de behandelende arts voor de bespreking van de resultaten, maar in de meeste ziekenhuizen zijn de resultaten binnen de week bekend. De beoordeling van de resultaten gebeurt wel veel sneller bij medische noodsituaties.

Risico’s CT-onderzoek

Aan een CT-scan zijn weinig tot geen risico’s of bijwerkingen verbonden. Wanneer de arts een kleurstof gebruikt bij de CT-scan, ontstaat mogelijk tijdelijk polyurie (grote hoeveelheden plassen) als complicatie.

Voordelen CT-scan

Een CT-scan is snel, veilig, eenvoudig, pijnloos, niet-invasief en nauwkeurig. In medische noodsituaties levert een CT-scan een schat van informatie over inwendige verwondingen en bloedingen die mogelijk levensreddend zijn. Tevens blijft er geen straling in het lichaam van een patiënt aanwezig na een CT-onderzoek. Ook is een CT-scan minder gevoelig voor beweging van de patiënt dan een MRI-scan. Bij een geïmplanteerd apparaat is dit onderzoek eveneens mogelijk, in tegenstelling tot een MRI-scan. Daarnaast geeft een CT-scan tegelijkertijd informatie over het bot, het zacht weefsel en de bloedvaten. Dankzij deze onderzoeksmethode krijgt de arts zeer gedetailleerde beelden van verschillende soorten weefsel en de longen, beenderen en bloedvaten.

Nadelen

Zwangere vrouwen krijgen dit onderzoek wel best niet daar dit mogelijk toch schadelijk is voor de baby. Hierbij verdient echografie of een MRI-scan de voorkeur. Tevens zijn de zachte weefsels zoals de hersenen, inwendige bekkenorganen, en verbindingen (zoals knieën en schouders) eveneens beter in beeld te brengen met een MRI-scan. Tot slot past een erg grote of dikke patiënt mogelijk niet in het toestel.