Mydriasis: Verwijding van pupillen in oog (pupildilatatie)

De pupillen reageren op veranderingen in lichtomstandigheden door zich te vernauwen of te verwijden. In heldere omstandigheden vernauwen de pupillen zich automatisch om slechts de benodigde hoeveelheid licht in het oog toe te laten. Dit fenomeen staat bekend als miosis. Wanneer het donker is, verwijden de pupillen zich om zoveel mogelijk licht op te vangen, wat mydriasis wordt genoemd. Hoewel mydriasis meestal onschuldig is, kan het soms een teken zijn van een ernstiger aandoening die medische aandacht vereist. Het is daarom aan te raden om een goede zonnebril te dragen bij pupildilatatie om schade aan het gezichtsvermogen te voorkomen.

• Aandoeningen met mydriasis: Ogen of Hersenen
• Medicijnen die zorgen voor pupilverwijding
• Omgevingsfactoren met verwijde pupillen
• Symptomen aan ogen en neurologische klachten
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van pupildilatatie
• Prognose van verwijde pupillen
• Complicaties van verwijde oogpupillen

Aandoeningen met mydriasis: Ogen of Hersenen

Epileptische aanvallen

Tijdens epileptische aanvallen kan pupildilatatie optreden door overmatige zenuwstimulatie in de hersenen.

Hersendood

Bij patiënten die hersendood zijn, functioneren de spieren en zenuwen die de pupillen reguleren niet meer goed, wat leidt tot pupilstijfheid.

Hersenzenuw neuropathie

De oculomotorische zenuw is verantwoordelijk voor het verwijden (dilateren) en vernauwen (contracteren) van de pupillen. Schade aan deze zenuw, zoals bij hersenzenuw neuropathie, kan de normale pupilreacties verstoren en kan leiden tot mydriasis in één of beide ogen. Deze aandoening kan soms ook het gezichtsvermogen beïnvloeden.

Letsel aan het oog

Een oogtrauma kan schade aan de zenuwen van de pupillen of de iris veroorzaken, wat resulteert in een verstoorde werking van de pupillen en dus in verwijde pupillen.

Traumatisch hersenletsel

Een trauma aan de hersenen of nek kan de druk in de hersenen verhogen (verhoogde intracraniële druk), wat leidt tot hersenoedeem (zwelling van de hersenen). Deze verhoogde druk kan ook ontstaan door een tumor of een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen). Bij hersen- of hoofdletsel komt mydriasis vaak voor in één oogpupil.

Medicijnen die zorgen voor pupilverwijding

Anticholinergica

Anticholinergica zijn geneesmiddelen die de neurotransmitter acetylcholine in het centrale en perifere zenuwstelsel blokkeren. Deze medicijnen worden vaak voorgeschreven voor de behandeling van duizeligheid en bewegingsziekte (reisziekte). Een mogelijke bijwerking van anticholinergica is mydriasis, samen met andere bijwerkingen zoals een droge mond (xerostomie), constipatie en verminderd zweten.

Antidepressiva

Sommige antidepressiva kunnen ook pupildilatatie veroorzaken als bijwerking, hoewel dit niet bij iedereen voorkomt.

Pupilverwijdende oogdruppels

Oogartsen gebruiken oogdruppels om de pupillen tijdens een oogonderzoek te verwijden. Dit is noodzakelijk om een beter zicht op het netvlies, dat zich aan de achterkant van het oog bevindt, te krijgen. Bij het gebruik van mydriatica, de pupilverwijdende oogdruppels, kan mydriasis optreden. Deze oogmedicijnen zijn doorgaans veilig en vereisen geen medische behandeling omdat het effect verdwijnt zodra het medicijn is uitgewerkt, al kan dit tot 24 uur duren. Het dragen van een goede zonnebril wordt aanbevolen totdat de effecten van de oogdruppels zijn uitgewerkt.

Omgevingsfactoren met verwijde pupillen

Chemische stoffen

Contact met bepaalde chemische stoffen, zoals landbouwgif, kan de pupillen verwijden.

Drugs

Sommige drugs, zoals cocaïne, ecstasy, LSD en amfetamine, kunnen pupildilatatie veroorzaken door veranderingen in de serotoninereceptoren in de hersenen. Mydriasis kan ook optreden bij het gebruik van cafeïne, een ander stimulerend middel.

Planten

Planten zoals de Yuka-plant en Atropa belladonna bevatten de stof scopolamine, die pupildilatatie veroorzaakt. Atropa belladonna ontleent zijn naam aan het feit dat vrouwen vroeger het sap van deze plant in hun ogen deden om de pupillen te verwijden, omdat gedilateerde pupillen als een schoonheidsideaal werden beschouwd.

Seksuele opwinding

Tijdens seksuele opwinding kan de vrijgave van het hormoon oxytocine leiden tot tijdelijke pupildilatatie.

Zwangerschap

Oxytocine, ook wel het zwangerschapshormoon genoemd, wordt door de hypofyse in de hersenen vrijgegeven tijdens de zwangerschap. Verhoogde niveaus van dit hormoon kunnen tijdelijke verwijding van de pupillen veroorzaken.

Andere oorzaken van gedilateerde pupillen

Andere, minder frequente oorzaken van pupildilatatie zijn onder meer:

• aandoeningen die zenuwbeschadiging en hersentumoren veroorzaken
• botulisme (infectieziekte die leidt tot spierzwakte en verlamming)
• complicaties na oogchirurgie
• een aneurysma (uitstulping van een slagader)
• een genetische aanleg voor mydriasis
• virale of schimmelinfecties van het oog (ooginfecties) of de hersenen, zoals rabiës, een virale infectie die het centrale zenuwstelsel aantast

Symptomen aan ogen en neurologische klachten

Mydriasis is duidelijk zichtbaar door de grote pupillen. Afhankelijk van de oorzaak kunnen er ook andere ooggerelateerde of neurologische symptomen optreden, hoewel sommige patiënten asymptomatisch kunnen zijn.

Oogklachten

Oogproblemen die kunnen optreden bij mydriasis zijn onder meer:

• conjunctivitis (oogbindvliesontsteking)
• droge ogen
• gevoeligheid voor licht (fotofobie)
• hangende oogleden (ptosis)
• oculaire hypertensie (verhoogde druk in het oog), wat kan leiden tot glaucoom, een aandoening waarbij de oogzenuw beschadigd raakt en het gezichtsvermogen vermindert
• oogirritatie
• retinitis (ontsteking van het netvlies)
• schitteringen in de ogen
• visuele hallucinaties (zien van onwerkelijke beelden)
• wazig zien

Neurologische klachten

Patiënten met verwijde pupillen kunnen ook neurologische symptomen ervaren, zoals:

• bevingen
• duizeligheid
• gewijzigde mentale toestand
• geheugenproblemen
• hoofdpijn
• nachtelijk zweten
• slaapproblemen
• verwardheid
• zwakte of pijn in de onderrug (lage rugpijn)

Andere klachten

Andere algemene klachten die kunnen optreden bij gedilateerde pupillen zijn:

• blozen
• constipatie
• urineretentie (moeite met volledig legen van de blaas)
• een droge huid
• koorts
• hartkloppingen (palpitaties)
• kortademigheid

Diagnose en onderzoeken

Tijdens een oogonderzoek kan de oogarts in een donkere ruimte met een lichtbron in het oog schijnen om te controleren of de pupillen reageren. Bij mydriasis zullen de pupillen niet krimpen tijdens de pupilreactietest.

Behandeling van pupildilatatie

Zelfzorg

Bij mydriasis laten de ogen veel licht binnen. Het is daarom verstandig om niet te rijden en een zonnebril te dragen, vooral bij felle verlichting. Ondoorzichtige contactlenzen of een lichtgevoelige zonnebril (op voorschrift van de oogarts) kunnen nuttig zijn in lichtere omstandigheden. Het is ook aan te raden om teksten niet te dichtbij te lezen.

Professionele medische zorg

Een arts moet de oorzaak van mydriasis vaststellen. Bij ernstig oogtrauma krijgt de patiënt mogelijk een ooglapje. Als mydriasis het gevolg is van hoofd- of hersenletsel, is onmiddellijke medische zorg vereist. Bij gebruik van drugs of blootstelling aan chemische stoffen, moet men deze oorzaken vermijden. Voor medicijnen die tijdelijke mydriasis veroorzaken, zoals bij mydriatica, verdwijnt het effect meestal vanzelf. Indien mydriasis niet te wijten is aan een onderliggende aandoening, kunnen de volgende medicijnen worden voorgeschreven:

• atropine
• fenylefrine druppels
• pilocarpine
• scopolamine
• steroïden

In sommige gevallen kunnen medicijnen niet effectief zijn en kan een operatie nodig zijn.

Prognose van verwijde pupillen

Mydriasis is meestal tijdelijk en goedaardig. Vaak is geen medische zorg nodig en verdwijnt het symptoom spontaan. Als de verwijde pupillen aanhouden, kan dit wijzen op een ernstiger medisch probleem, waarbij de vooruitzichten variabel zijn.

Complicaties van verwijde oogpupillen

In sommige gevallen kan mydriasis leiden tot blindheid, vooral bij langdurige blootstelling aan schadelijke UV-stralen van zonlicht. Pupilconstrictie (vernauwing van de pupillen) beschermt de ogen tegen deze schadelijke straling. Oogartsen adviseren patiënten die mydriatica gebruiken of hebben ondergaan voor oogonderzoek, om altijd een zonnebril te dragen totdat de effecten van de oogdruppels volledig zijn uitgewerkt.

Lees verder

• Mydriatica: Pupilverwijdende oogdruppels in oog of ogen