Mydriatica: Pupilverwijdende oogdruppels in oog of ogen

Mydriatica is de medische term voor pupilverwijdende oogdruppels. Oogartsen gebruiken mydriatica om de pupillen van de ogen te verwijden, wat hen in staat stelt om met behulp van onder andere een spleetlamp de achterkant van het oog te onderzoeken. Naast deze diagnostische toepassing worden mydriatica ook voor andere doeleinden gebruikt. Er zijn verschillende soorten mydriatica beschikbaar, en hoewel de patiënt tijdelijk last kan hebben van lichtgevoeligheid en wazig zien, verdwijnen deze bijwerkingen doorgaans vanzelf.

• Werkingsmechanisme van mydriatica
• Soorten mydriatica (pupilverwijdende oogdruppels)
• Indicaties voor het gebruik van mydriatica
• Doel van het onderzoek met pupilverwijdende oogdruppels
• Brilrecept
• Oogchirurgie
• Therapeutisch
• Verschillende oogonderzoeken
• Tegenindicaties
• Symptomen
• Effecten op het zicht
• Duur van de werking
• Tips voor het omgaan met mydriatica
• Langdurige effecten van mydriatica
• Bijwerkingen en complicaties
• Vergelijking van verschillende mydriatica
• Gebruik in combinatie met andere medicijnen

Mydriatica zijn geneesmiddelen die worden gebruikt om de pupil van het oog te verwijden, een proces dat "mydriase" wordt genoemd. Door het verwijden van de pupil kan meer licht in het oog komen, wat nuttig kan zijn bij diverse diagnostische en medische toepassingen. Mydriatica werken door de spieren in de iris te ontspannen of te stimuleren, afhankelijk van het type werkzame stof. De effecten van mydriatica kunnen variëren in duur, afhankelijk van de stof en de dosering.

Werkingsmechanisme van mydriatica

Mydriatica werken door het blokkeren van acetylcholine, een neurotransmitter die normaal gesproken verantwoordelijk is voor het samentrekken van de spieren die de pupil vernauwen. Dit leidt tot ontspanning van de sluitspier van de iris, wat resulteert in pupilverwijding. Andere mydriatica stimuleren de spieren die de pupil openen. Afhankelijk van het type mydriaticum kan het werkingsmechanisme variëren, waarbij sommige middelen direct inwerken op de spiercellen, terwijl andere indirect invloed uitoefenen op de pupilspieren via het zenuwstelsel.

Acetylcholine-antagonisten
Acetylcholine-antagonisten, zoals tropicamide, remmen de werking van acetylcholine op de spieren die de pupil vernauwen. Door deze blokkering kan de pupil ontspannen en verwijden. Deze middelen worden vaak gebruikt vanwege hun korte werkingsduur, wat handig is voor diagnostische procedures waarbij tijdelijke pupilverwijding gewenst is.

Sympathicomimetica
Sympathicomimetische mydriatica, zoals fenylefrine, bootsen de werking van het sympathische zenuwstelsel na, wat resulteert in stimulatie van de spiervezels die de pupil verwijden. Deze medicijnen worden soms gebruikt in combinatie met acetylcholine-antagonisten om een maximale verwijding te bereiken. Ze hebben doorgaans een langer werkingsmechanisme, waardoor de effecten langer aanhouden.

Soorten mydriatica (pupilverwijdende oogdruppels)

Oogartsen maken gebruik van verschillende soorten mydriatica om de pupil te verwijden, wat essentieel is voor een grondige beoordeling van het netvlies, de oogzenuw, en andere inwendige structuren van het oog. Deze middelen kunnen ook therapeutisch worden ingezet bij bepaalde oogaandoeningen. Er zijn twee hoofdtypen mydriatica, die elk op een andere manier werken:

Parasympathicolytica
Parasympathicolytische druppels werken door de spieren van de iris te verlammen, met name de sluitspieren. Dit zorgt ervoor dat de pupil open blijft, zelfs in omstandigheden waarin deze normaal zou vernauwen, zoals bij fel licht. Dit type druppel is effectief in het maximaliseren van de pupilverwijding, waardoor artsen een helder zicht krijgen op de achterkant van het oog tijdens onderzoeken. Parasympathicolytica, zoals atropine en cyclopentolaat, worden vaak gebruikt in de oogheelkunde, vooral bij kinderen, waar langdurige pupilverwijding vereist is. De werking van deze middelen kan variëren van enkele uren tot meerdere dagen. Langdurige toepassing kan echter leiden tot tijdelijke wazigheid van het zicht en een verhoogde gevoeligheid voor licht (fotofobie).

Sympathicomimetica
Sympathicomimetische druppels stimuleren het sympathische zenuwstelsel, wat resulteert in de verwijding van de pupilspieren zonder dat de sluitspieren van de iris worden verlamd. Dit type druppel veroorzaakt een kortere en minder krachtige pupilverwijding dan parasympathicolytica, maar het wordt vaak gebruikt om in combinatie met deze middelen een krachtiger effect te bereiken. Sympathicomimetica, zoals fenylefrine, worden ook ingezet bij specifieke oogaandoeningen, zoals bij inflammatie of trauma aan het oog. Naast pupilverwijding kunnen ze ook de bloedvaten in het oog vernauwen, wat nuttig kan zijn bij oogbloedingen. De effecten van deze middelen duren meestal korter en zijn minder intens dan parasympathicolytica.

Combinatie van druppels
In veel gevallen wordt een combinatie van beide typen druppels gebruikt om een sterke, snelle en langdurige pupilverwijding te bereiken. Dit kan bijvoorbeeld van belang zijn bij chirurgische ingrepen aan het oog, zoals cataractoperaties, waarbij een maximale verwijding nodig is om de operatie veilig uit te voeren. Artsen kunnen ook besluiten om beide druppelsoorten tegelijkertijd toe te passen om een betere controle te hebben over de duur en intensiteit van de pupilverwijding.

Indicaties voor het gebruik van mydriatica

Mydriatica zijn pupilverwijdende oogdruppels die in verschillende medische situaties worden toegepast. Hun gebruik is cruciaal voor een effectieve diagnostiek en behandeling binnen de oogheelkunde. Hieronder worden de belangrijkste indicaties voor het gebruik van mydriatica besproken.

Diagnostische evaluatie
Een van de belangrijkste indicaties voor het gebruik van mydriatica is de diagnostische evaluatie van de ogen. Tijdens oogonderzoeken worden mydriatica gebruikt om de pupil te verwijden, waardoor oogartsen beter zicht krijgen op de binnenzijde van het oog. Dit omvat het inspecteren van het netvlies, de oogzenuw en de kamerhoek. Een goede pupilverwijding is essentieel voor het stellen van diagnoses bij aandoeningen zoals glaucoom, netvliesloslating en maculadegeneratie.

Oogchirurgie
In de context van oogchirurgie worden mydriatica vaak gebruikt om de pupil voldoende te verwijden voor chirurgische ingrepen. Dit biedt de chirurg een beter zicht en toegang tot het operatiegebied. Bij operaties zoals cataractchirurgie zijn pupilverwijdende druppels cruciaal voor het verwijderen van de vertroebelde lens en het succesvol plaatsen van een kunstlens. Ook bij glaucoomoperaties wordt pupilverwijding toegepast om de druk in het oog te verlagen en de oogstructuren te beschermen.

Therapeutische toepassingen
Mydriatica worden ook gebruikt in therapeutische toepassingen, vooral bij de behandeling van aandoeningen zoals amblyopie, ook wel bekend als "lui oog". Door tijdelijk een pupil te verwijden, kan een oogarts de zwakkere oogfunctie stimuleren en de hersenen helpen om het zwakke oog beter te gebruiken. Dit kan worden bereikt via occlusietherapie, waarbij de sterke pupil tijdelijk wordt gedempt om de zwakke pupil aan te moedigen actief te zijn.

Behandeling van oogontstekingen
Bij sommige gevallen van oogontstekingen kunnen mydriatica worden voorgeschreven om de symptomen te verlichten en het herstel te bevorderen. Het verwijden van de pupil kan de intraoculaire druk verlagen en de irritatie verminderen. Dit is vooral nuttig bij ontstekingen die gepaard gaan met pijn en ongemak.

Pediatrische toepassingen
In de kindergeneeskunde is het gebruik van mydriatica van belang voor de beoordeling van visuele ontwikkeling en het opsporen van mogelijke oogafwijkingen. Bij kinderen kunnen mydriatica worden gebruikt om amblyopie en andere visuele stoornissen te diagnosticeren en te behandelen. Het gebruik van pupilverwijdende druppels helpt bij het creëren van een comfortabele omgeving voor het uitvoeren van uitgebreid oogonderzoek.

Onderzoek en klinische studies
Mydriatica worden ook gebruikt in klinische onderzoeken om de effecten van verschillende behandelmethoden te beoordelen. Het is essentieel om nauwkeurige metingen te verkrijgen en veranderingen in de oogstructuur en functie te evalueren. In dergelijke studies helpen mydriatica onderzoekers om gegevens te verzamelen die belangrijk zijn voor de ontwikkeling van nieuwe therapieën en behandelprotocollen.

Mydriatica spelen een cruciale rol in zowel diagnostische als therapeutische contexten. Hun gebruik is essentieel voor het verlenen van effectieve oogzorg en het verbeteren van de visuele gezondheid van patiënten. Het begrijpen van de indicaties voor het gebruik van mydriatica helpt zorgverleners bij het optimaliseren van behandelingsstrategieën en het verbeteren van de patiëntenzorg.

Doel van het onderzoek met pupilverwijdende oogdruppels

Pupilverwijdende oogdruppels (mydriatica) worden gebruikt door oogartsen voor een verscheidenheid aan medische en diagnostische doeleinden. Het verwijden van de pupil maakt het voor de arts mogelijk om diep in het oog te kijken en belangrijke structuren zoals het netvlies en de oogzenuw te beoordelen. De toepassing van mydriatica is van cruciaal belang bij zowel routine oogonderzoeken als complexe oogbehandelingen.

Brilrecept

Bij het bepalen van een brilrecept kunnen mydriatica worden gebruikt om de lensspieren volledig te ontspannen. Dit is vooral nuttig voor kinderen of mensen met een hoge mate van accommodatie (het vermogen van het oog om scherp te stellen). Door de spieren te ontspannen, kan de oogarts nauwkeurig meten wat de werkelijke brekingsfout van het oog is, zonder de invloed van de spierwerking. Hierdoor kan een nauwkeuriger brilvoorschrift worden opgesteld.

Oogchirurgie

Bij oogchirurgie, zoals cataractoperaties, spelen pupilverwijdende druppels een belangrijke rol. Mydriatica worden gebruikt om de pupil voldoende te verwijden zodat de chirurg een helder zicht heeft op het operatiegebied. Dit vergemakkelijkt de verwijdering van de troebele lens bij cataract en helpt complicaties te voorkomen. Ook bij glaucoomchirurgie, zoals trabulectomie of de plaatsing van drainage-implantaten, wordt pupilverwijding toegepast om de vorm van het oog te behouden en het herstel te bevorderen door de intraoculaire druk te stabiliseren.

Therapeutisch

In sommige gevallen worden mydriatica gebruikt als therapeutisch middel. Bij de behandeling van amblyopie (lui oog) bij kinderen, worden pupilverwijdende druppels zoals atropine gebruikt om het zicht van het sterke oog tijdelijk te vervagen. Dit dwingt het kind om het zwakkere oog te gebruiken, wat helpt bij het trainen van het visuele systeem om het zwakkere oog te versterken. Deze behandeling, die bekend staat als occlusietherapie, kan weken of maanden duren, afhankelijk van de ernst van de amblyopie.

Mydriatica worden ook toegepast bij oogontstekingen, zoals uveïtis, om de ontstoken oogspieren te kalmeren en pijn te verlichten. Door de spieren van de iris te ontspannen, kunnen ze pijnlijke spasmen verminderen en helpen verdere schade aan het oog te voorkomen.

Verschillende oogonderzoeken

Tijdens uitgebreide oogonderzoeken, zoals oftalmoscopie, speelt pupilverwijding een cruciale rol. Mydriatica worden gebruikt om de pupil te vergroten, zodat de arts een duidelijk zicht krijgt op het netvlies, de macula, en de oogzenuw. Dit is van belang bij het stellen van diagnoses voor ernstige aandoeningen zoals glaucoom, maculadegeneratie, en netvliesloslating.

Bij patiënten met systemische aandoeningen zoals hypertensie en diabetes, maakt de inspectie van het netvlies het mogelijk om te zien hoe deze aandoeningen de bloedvaten in het oog beïnvloeden. Dit helpt bij het vaststellen van complicaties zoals diabetische retinopathie of hypertensieve retinopathie, die kunnen leiden tot verlies van het gezichtsvermogen als ze niet vroegtijdig worden ontdekt.

Oogartsen kunnen ook mydriatica gebruiken om de progressie van glaucoom en andere chronische oogaandoeningen beter te monitoren.

Tegenindicaties

Glaucoom
Een van de belangrijkste contra-indicaties voor het gebruik van mydriatica is de aanwezigheid van glaucoom, vooral gesloten-hoek glaucoom. Het verwijden van de pupil kan de drainage van het oogvocht verstoren, wat leidt tot een verhoogde intraoculaire druk. Dit kan ernstige complicaties veroorzaken en het risico op een glaucoomaanval verhogen, wat onmiddellijke medische aandacht vereist.

Hartaandoeningen
Patiënten met een voorgeschiedenis van hartaandoeningen, zoals ischemische hartziekte, hartritmestoornissen of hypertensie, moeten voorzichtig worden benaderd. Sommige mydriatica, zoals atropine en phenylefrine, kunnen de hartslag verhogen en de bloeddruk beïnvloeden, wat gevaarlijk kan zijn voor deze patiënten. Het is essentieel om hun hartgezondheid te evalueren voordat dergelijke middelen worden voorgeschreven.

Overgevoeligheid of allergie
Patiënten die bekend zijn met een overgevoeligheid of allergische reacties op een van de bestanddelen van mydriatica mogen deze middelen niet gebruiken. Dit kan leiden tot ernstige bijwerkingen, zoals huiduitslag, zwelling of ademhalingsproblemen. Zorgverleners moeten de medische voorgeschiedenis van de patiënt goed doornemen om dergelijke risicosituaties te vermijden.

Systemische aandoeningen
Bepaalde systemische aandoeningen, zoals het syndroom van Down of andere neurologische aandoeningen, kunnen de effectiviteit en de bijwerkingen van mydriatica beïnvloeden. Patiënten met een verminderde lever- of nierfunctie kunnen ook een verhoogd risico op bijwerkingen hebben door de verminderde afbraak en eliminatie van het medicijn. Het is belangrijk om bij deze patiënten alternatieve methoden te overwegen voor pupilverwijding.

Kinderen en ouderen
Bij kinderen en ouderen is speciale voorzichtigheid geboden. Kinderen kunnen gevoeliger zijn voor de bijwerkingen van mydriatica, zoals gedragsveranderingen of verwarring. Ouderen hebben vaak een verhoogd risico op bijwerkingen door polyfarmacie of bestaande aandoeningen. De beslissing om mydriatica te gebruiken bij deze bevolkingsgroepen moet zorgvuldig worden overwogen en baseren op een grondige evaluatie van de risico's en voordelen.

Zwangere en lacterende vrouwen
Er is beperkte informatie over de veiligheid van mydriatica tijdens de zwangerschap en borstvoeding. Hoewel er geen definitieve bewijsstukken zijn dat het gebruik van mydriatica schadelijk is, wordt het aanbevolen om deze middelen te vermijden tenzij absoluut noodzakelijk. De risico's en voordelen moeten altijd zorgvuldig worden afgewogen.

Symptomen

Na de toediening van mydriatica kunnen patiënten een reeks van symptomen ervaren die voortkomen uit de verwijding van de pupillen. Hoewel de meeste van deze symptomen tijdelijk zijn, kunnen ze enige ongemakken veroorzaken.

Brandend of stekend gevoel
Een veelvoorkomende bijwerking van het gebruik van mydriatica is een brandend of stekend gevoel kort na het indruppelen. Dit ongemak is meestal van korte duur en verdwijnt binnen enkele seconden tot minuten. Het is een normale reactie van het oog op het contact met de druppelvloeistof.

Verhoogde lichtgevoeligheid (fotofobie)
Een van de belangrijkste symptomen die patiënten ervaren is fotofobie, oftewel verhoogde lichtgevoeligheid. Doordat de pupillen verwijd zijn, kan er meer licht het oog binnenkomen, wat ongemak veroorzaakt, vooral in fel verlichte omgevingen of bij direct zonlicht. Om deze symptomen te verlichten, kan het dragen van een zonnebril aanbevolen worden totdat de effecten van de druppels zijn uitgewerkt.

Moeite met scherpstellen op dichtbijzijnde objecten
De verwijding van de pupillen beïnvloedt ook het vermogen van de ogen om scherp te stellen op dichtbijzijnde objecten, zoals tekst lezen of werken op een computer. Dit komt doordat de spieren in het oog die verantwoordelijk zijn voor accommodatie tijdelijk worden verlamd door de mydriatica, waardoor scherp zicht op korte afstand moeilijker wordt. Dit symptoom verdwijnt meestal wanneer de werking van de druppels afneemt.

Duur van de effecten
De effecten van pupilverwijdende oogdruppels kunnen variëren, afhankelijk van het type druppels en de individuele reactie van de patiënt. Gemiddeld duren de symptomen vier tot vierentwintig uur, maar in sommige gevallen, vooral bij kinderen of wanneer sterke mydriatica zoals atropine worden gebruikt, kunnen de effecten langer aanhouden. In deze gevallen kunnen de pupillen tot wel enkele dagen verwijd blijven, wat extra voorzorgsmaatregelen vereist, zoals het vermijden van fel licht of het dragen van een zonnebril.

Verkleuring van de ogen
Personen met lichtgekleurde ogen, zoals blauw of groen, kunnen sneller reageren op mydriatica dan personen met donkergekleurde ogen. Dit komt doordat de pigmentatie van het oog van invloed is op de gevoeligheid voor de druppels. De verwijding is meestal meer uitgesproken en kan langer aanhouden bij mensen met minder pigment in hun iris.

Langdurige bijwerkingen
Hoewel de meeste bijwerkingen van mydriatica tijdelijk zijn, kunnen sommige mensen langdurige effecten ervaren, zoals langdurige wazigheid of een aanhoudend branderig gevoel. Indien deze bijwerkingen aanhouden, is het belangrijk om contact op te nemen met een arts om de mogelijkheid van een onderliggende aandoening of een allergische reactie uit te sluiten.

Effecten op het zicht

Het gebruik van mydriatica kan tijdelijke veranderingen in het zicht veroorzaken, waaronder een verminderde scherpte bij dichtbij zien en verhoogde gevoeligheid voor licht. De pupilverwijding zorgt ervoor dat meer licht het oog binnendringt, wat kan leiden tot verblinding of moeilijkheden bij het focussen op objecten dichtbij. Patiënten worden vaak aangeraden een zonnebril te dragen na het aanbrengen van mydriatica om de lichtgevoeligheid te verminderen.

Gevoeligheid voor licht (fotofobie)
Door de verwijding van de pupil kan het oog gevoeliger worden voor fel licht. Dit kan leiden tot fotofobie, een aandoening waarbij blootstelling aan licht ongemak of pijn veroorzaakt. Patiënten kunnen dit verlichten door donkere brillen te dragen tot de werking van de mydriatica afneemt.

Verminderde nabijzichtscherpte
Mydriatica kunnen ook het vermogen om scherp te stellen op objecten dichtbij tijdelijk verminderen. Dit komt doordat de lens van het oog minder goed kan accommoderen met een verwijde pupil. Dit effect is meestal van korte duur, maar kan hinderlijk zijn bij het uitvoeren van taken zoals lezen of werken op korte afstand.

Duur van de werking

De duur van de pupilverwijding varieert sterk en is afhankelijk van het type mydriaticum en de dosering. Sommige mydriatica hebben een kortdurend effect van enkele uren, terwijl andere tot wel een dag of langer kunnen aanhouden. Patiënten worden geïnformeerd over de verwachte duur van het effect, zodat zij weten hoe lang hun zicht mogelijk beïnvloed kan zijn na het gebruik van mydriatica.

Kortwerkende mydriatica
Kortwerkende mydriatica, zoals tropicamide, hebben vaak een effect dat enkele uren aanhoudt. Deze worden vaak gebruikt bij oogonderzoeken waarbij tijdelijke pupilverwijding nodig is en de normale pupilgrootte snel na het onderzoek hersteld moet zijn.

Langwerkende mydriatica
Langwerkende mydriatica, zoals atropine, kunnen effecten hebben die enkele dagen tot zelfs een week aanhouden. Deze middelen worden meestal ingezet in gevallen waarbij langdurige pupilverwijding noodzakelijk is, zoals bij bepaalde therapieën voor oogheelkundige aandoeningen. De langere werking kan echter een belemmering vormen voor dagelijkse activiteiten en lichtgevoeligheid versterken.

Tips voor het omgaan met mydriatica

Na de toediening van pupilverwijdende oogdruppels kunnen patiënten enkele ongemakken ervaren door de verwijding van de pupillen, een aandoening die bekend staat als mydriasis. Deze tips kunnen helpen om beter om te gaan met de bijwerkingen van mydriatica.

Draag een zonnebril tegen fel licht en verblinding
Een van de meest voorkomende klachten bij mydriatica is gevoeligheid voor fel licht en verblinding. Doordat de pupillen verwijd zijn, komt er meer licht in het oog, wat ongemak kan veroorzaken. Het dragen van een zonnebril, zowel binnen als buiten, kan helpen om de hoeveelheid licht die de ogen binnenkomt te beperken en daarmee de symptomen van lichtgevoeligheid (fotofobie) te verminderen.

Regel vervoer naar huis
Omdat de ogen tijdelijk wazig kunnen zien door de verwijding van de pupillen, kan autorijden of andere activiteiten die scherp zicht vereisen, zoals lezen, moeilijk zijn. Daarom is het verstandig om iemand anders te vragen je naar huis te brengen na het gebruik van mydriatica, vooral als je zelf met de auto bent gekomen. Dit voorkomt onveilige situaties onderweg.

Gebruik kunsttranen voor droge ogen
Sommige patiënten kunnen na het gebruik van mydriatica een droog en geïrriteerd gevoel in de ogen ervaren. Dit komt doordat de verwijding van de pupillen ook de natuurlijke vochtigheid van de ogen kan beïnvloeden. Het gebruik van kunsttranen kan helpen om de ogen gehydrateerd te houden en ongemak te verminderen.

Vermijd felle schermen en helder licht
Naast natuurlijk zonlicht kunnen felle computerschermen, smartphones, en andere elektronische apparaten ook ongemak veroorzaken. Het verminderen van de helderheid van deze schermen en het vermijden van lange blootstelling kan helpen om de symptomen van lichtgevoeligheid en vermoeidheid van de ogen te verlichten.

Vermijd het lezen van kleine letters
Omdat mydriatica het moeilijk kunnen maken om dichtbij scherp te stellen, kan het lezen van kleine letters of het uitvoeren van taken die nauwkeurig zicht vereisen, zoals schrijven of typen, vermoeiend zijn voor de ogen. Het is beter om deze activiteiten te vermijden totdat de werking van de druppels is uitgewerkt, meestal na enkele uren.

Houd rekening met langdurige effecten bij kinderen
Bij kinderen kunnen de effecten van mydriatica langer aanhouden dan bij volwassenen. In sommige gevallen kunnen de pupillen tot 48 uur verwijd blijven. Ouders moeten extra alert zijn op symptomen van lichtgevoeligheid en kunnen zonnebrillen of hoeden gebruiken om het comfort van het kind te verbeteren.

Wacht met sporten of zware inspanningen
De tijdelijke wazigheid en gevoeligheid voor licht kunnen ook de coördinatie en het reactievermogen beïnvloeden. Het is daarom aan te raden om intensieve sporten of andere activiteiten die veel concentratie en snel reageren vereisen, zoals fietsen of sporten, te vermijden totdat het zicht weer volledig is hersteld.

Deze tips helpen om de tijdelijke ongemakken door mydriatica te verlichten en zorgen ervoor dat patiënten veilig en comfortabel door de dag kunnen gaan totdat de normale functies van het oog zijn hersteld.

Langdurige effecten van mydriatica

Het gebruik van mydriatica, oftewel pupilverwijdende druppels, is een veelvoorkomende praktijk in de oogheelkunde. Hoewel deze middelen tijdelijke voordelen bieden, zoals het vergemakkelijken van oogonderzoek en chirurgische ingrepen, kunnen herhaald of langdurig gebruik leiden tot mogelijke langdurige gevolgen. Dit hoofdstuk onderzoekt de verschillende aspecten van deze effecten en de relevante onderzoeken.

Veranderingen in het netvlies
Er zijn aanwijzingen dat langdurig gebruik van mydriatica, vooral bij kinderen, kan leiden tot veranderingen in het netvlies. Het gebruik van sterke mydriatica zoals atropine kan het risico op retinaler degeneratie verhogen, vooral bij patiënten met een voorgeschiedenis van netvliesaandoeningen. Onderzoek suggereert dat de pupilverwijzing invloed kan hebben op de structuur en functie van het netvlies, wat op lange termijn kan resulteren in visuele veranderingen.

Aanpassingen in het visuele systeem
Herhaaldelijk gebruik van pupilverwijdende druppels kan het visuele systeem van de patiënt beïnvloeden. Er zijn gevallen gerapporteerd van visuele aanpassingsproblemen, zoals moeite met focussen en visuele onduidelijkheid na herhaald gebruik. Dit kan vooral problematisch zijn voor kinderen in de ontwikkeling, aangezien hun visuele systeem nog in ontwikkeling is. Dergelijke effecten kunnen de visuele vaardigheden op lange termijn beïnvloeden.

Psychologische en gedragsveranderingen
Langdurig gebruik van mydriatica kan ook leiden tot psychologische en gedragsveranderingen, met name bij kinderen. Sommige studies hebben een verband gelegd tussen het gebruik van mydriatica en verhoogde prikkelbaarheid of angst. Dit kan voortkomen uit de visuele verstoringen en de ongemakken die samenhangen met de bijwerkingen van deze druppels. Het is belangrijk dat zorgverleners dit in overweging nemen bij het voorschrijven van mydriatica aan kinderen.

Langdurige lichtgevoeligheid
Een ander mogelijk effect van langdurig gebruik van mydriatica is aanhoudende lichtgevoeligheid, ook wel fotofobie genoemd. Hoewel tijdelijke lichtgevoeligheid een bekende bijwerking is, kunnen sommige patiënten na herhaald gebruik een verhoogde gevoeligheid voor fel licht ervaren, zelfs als de pupil terugkeert naar zijn normale grootte. Dit kan de dagelijkse activiteiten van een patiënt beïnvloeden en een bron van ongemak zijn.

Risico op bijwerkingen met cumulatieve blootstelling
Herhaald gebruik van mydriatica kan leiden tot een verhoogd risico op bijwerkingen. Dit omvat allergische reacties, irritatie van het oog en systemische bijwerkingen zoals een verhoogde hartslag en bloeddruk. Patiënten die langdurig zijn blootgesteld aan mydriatica kunnen gevoeliger worden voor deze bijwerkingen, wat hun algehele gezondheid en welzijn kan beïnvloeden.

Bijwerkingen en complicaties

Het gebruik van mydriatica, zoals atropine of andere pupilverwijdende middelen, kan leiden tot verschillende bijwerkingen en complicaties. Hoewel veel van deze reacties mild en tijdelijk zijn, kunnen sommige ernstiger zijn, vooral bij langdurig gebruik of in gevallen van overgevoeligheid voor de medicatie.

Ooglidzwellingen en roodheid van het oog
Een van de meest voorkomende lokale bijwerkingen van mydriatica is ooglidzwelling. Deze zwelling wordt vaak veroorzaakt door een lichte allergische reactie of irritatie van de oogleden door de druppels. Dit kan gepaard gaan met roodheid en een gevoel van ongemak. In sommige gevallen kunnen de oogleden tijdelijk zwaar aanvoelen of kan er sprake zijn van een gevoel van druk rond de ogen.

De meest voorkomende symptomen zijn:

• Rode ogen: Conjunctivale roodheid kan optreden, veroorzaakt door ontsteking van het oogweefsel door de pupilverwijdende middelen. Deze roodheid verdwijnt meestal vanzelf binnen een paar uur nadat de druppels hun werking verliezen.
• Brandend gevoel: Na toediening van de druppels kan een brandend gevoel in de ogen optreden, wat doorgaans van korte duur is.
• Ongemak in het oog: Dit kan zich uiten als een gevoel van zand of een vreemd lichaam in het oog.

Systemische bijwerkingen van atropine
Atropine is een van de krachtigere mydriatica en kan, naast de lokale bijwerkingen, ook systemische effecten veroorzaken. De ernst van deze bijwerkingen kan variëren, afhankelijk van de dosis en de gevoeligheid van de patiënt. Enkele van de systemische bijwerkingen van atropine zijn:

• Koorts: Atropine beïnvloedt de regulatie van de lichaamstemperatuur, wat in sommige gevallen kan leiden tot koorts. Dit komt vaker voor bij jonge kinderen en oudere volwassenen.
• Xerostomie (droge mond): Een droge mond is een veelvoorkomende bijwerking van atropine, doordat het de speekselproductie remt. Dit kan leiden tot een droog, plakkerig gevoel in de mond en zelfs problemen veroorzaken met slikken of praten.
• Roodheid van het gezicht: De verwijding van de bloedvaten in de huid kan leiden tot roodheid en een warm gevoel in het gezicht, wat soms gepaard gaat met zweten en ongemak.
• Prikkelbaarheid: Bij kinderen en gevoelige volwassenen kan atropine veranderingen in stemming veroorzaken, zoals verhoogde prikkelbaarheid of agitatie. Dit kan vooral lastig zijn bij langdurig gebruik.
• Snelle hartslag: Atropine kan een snelle hartslag of tachycardie veroorzaken, wat potentieel gevaarlijk kan zijn bij mensen met onderliggende hartproblemen.

Esotropie (binnenwaarts scheelzien)
Een ernstigere complicatie van het langdurig gebruik van mydriatica zoals atropine is het verergeren of uitlokken van esotropie, een aandoening waarbij één of beide ogen naar binnen draaien. Deze vorm van scheelzien kan ontstaan door de langdurige verzwakking van de oogspieren, veroorzaakt door de voortdurende verlamming van de pupilspieren. In sommige gevallen kan esotropie permanent worden, vooral bij jonge kinderen die gevoelig zijn voor deze aandoening.

Zeldzame en ernstige bijwerkingen
In zeldzame gevallen kunnen mydriatica leiden tot ernstige bijwerkingen, waaronder allergische reacties en neurologische complicaties. Enkele van deze bijwerkingen zijn:

• Jeukende huiduitslag: Een allergische reactie op de actieve bestanddelen van de druppels kan zich uiten als een jeukende huiduitslag of zwelling van het gezicht en de lippen. Deze symptomen kunnen snel opkomen en vereisen soms medische behandeling, zoals het gebruik van antihistaminica.
• Verwardheid: Bij kinderen en ouderen kan atropine leiden tot neurologische symptomen, zoals verwarring en agitatie. Dit kan vooral verontrustend zijn en vereist onmiddellijke medische aandacht.
• Hallucinaties: Dit is een zeldzame bijwerking die kan optreden, vooral bij hoge doses of bij gevoelige individuen. Hallucinaties kunnen variëren van visuele tot auditieve ervaringen en kunnen angst of paniek veroorzaken.
• Epileptische aanvallen: Hoewel zeer zeldzaam, kan atropine in sommige gevallen epileptische aanvallen uitlokken bij mensen die reeds vatbaar zijn voor convulsies. Dit is een ernstige bijwerking die snelle interventie en mogelijk stopzetting van de medicatie vereist.

Het is cruciaal dat patiënten die mydriatica gebruiken, zich bewust zijn van deze bijwerkingen en direct contact opnemen met hun zorgverlener als ze ongebruikelijke of ernstige symptomen ervaren. Regelmatige opvolging door de oogarts is belangrijk om de effectiviteit van de behandeling te waarborgen en eventuele complicaties tijdig te identificeren.

Vergelijking van verschillende mydriatica

Er zijn verschillende soorten mydriatica beschikbaar, elk met hun eigen kenmerken, effectiviteit, bijwerkingen en duur van werking. Deze vergelijking helpt zorgverleners bij het kiezen van het meest geschikte type voor hun patiënten en de specifieke situatie.

Effectiviteit
De effectiviteit van mydriatica varieert afhankelijk van de gebruikte werkzame stof.

• Atropine: Atropine is een van de krachtigste mydriatica en veroorzaakt een aanzienlijke pupilverwijding. Het wordt vaak gebruikt voor diagnostische doeleinden en bij bepaalde therapeutische toepassingen. De effectiviteit van atropine is hoog, en het kan zelfs bij patiënten met een hogere weerstand tegen andere middelen een goede pupilverwijding bereiken.
• Tropicamide: Tropicamide is een veelgebruikt mydriaticum dat snel werkt en effectiever is voor kortdurende onderzoeken. Het biedt een goede pupilverwijding binnen 20 tot 30 minuten, wat het ideaal maakt voor oogonderzoeken zoals oftalmoscopie.
• Phenylefrine: Dit sympathicomimeticum is minder effectief dan atropine en tropicamide, maar het wordt vaak gebruikt in combinatie met andere mydriatica om de pupil verder te verwijden. Het werkt sneller en heeft een kortere duur van werking, waardoor het ideaal is voor situaties waarin snelle pupilverwijding vereist is.

Bijwerkingen
De bijwerkingen van mydriatica variëren en zijn afhankelijk van de specifieke soort.

• Atropine: Hoewel atropine effectief is, kunnen de bijwerkingen ernstiger zijn. Deze omvatten droge mond, verhoogde hartslag, gezichtsstoornissen en zelfs hallucinaties bij hoge doses of bij kwetsbare patiënten, zoals ouderen en kinderen. Het kan ook esotropie veroorzaken of verergeren.
• Tropicamide: Dit middel heeft over het algemeen minder bijwerkingen dan atropine. Het kan echter ook leiden tot tijdelijke symptomen zoals een branderigheid van de ogen, fotofobie en vermoeide ogen. Deze bijwerkingen zijn meestal mild en van korte duur.
• Phenylefrine: Phenylefrine heeft doorgaans minder systemische bijwerkingen, maar kan lokale reacties zoals irritatie van het oog en verhoogde bloeddruk veroorzaken. Bij patiënten met een voorgeschiedenis van hart- en vaatziekten moet voorzichtigheid worden betracht.

Duur van werking
De duur van werking van mydriatica verschilt per soort, wat van belang is bij het bepalen van de tijdsduur voor een oogonderzoek of behandeling.

• Atropine: De effecten van atropine kunnen 24 tot 72 uur aanhouden, wat het minder geschikt maakt voor kortdurende onderzoeken. Het is echter zeer geschikt voor langdurige toepassingen, zoals occlusietherapie bij amblyopie.
• Tropicamide: Dit middel heeft een kortere werkingsduur, meestal tussen de 4 en 6 uur. Dit maakt het ideaal voor routinematige oogonderzoeken, omdat patiënten snel weer normaal kunnen functioneren na het onderzoek.
• Phenylefrine: De werking van phenylefrine duurt meestal slechts 3 tot 6 uur, afhankelijk van de dosis en de individuele respons. Dit maakt het een goede keuze voor situaties waarin een snelle pupilverwijding vereist is zonder langdurige effecten.

Gebruik in combinatie met andere medicijnen

Het combineren van mydriatica met andere oogmedicaties of systemische geneesmiddelen kan de werking beïnvloeden en in sommige gevallen tot bijwerkingen leiden. In dergelijke gevallen wordt zorgvuldig gekeken naar mogelijke interacties, vooral wanneer patiënten al oogdrukverlagende medicijnen of andere medicatie voor oogheelkundige aandoeningen gebruiken.

Combinatie met glaucoommedicatie
Bij patiënten met glaucoom kan de combinatie van mydriatica met oogdrukverlagende medicatie problematisch zijn, omdat pupilverwijdende middelen de oogdruk kunnen verhogen. Dit kan het risico op complicaties bij glaucoompatiënten vergroten. Daarom worden mydriatica met voorzichtigheid toegepast bij deze groep patiënten, waarbij de arts de mogelijke risico’s tegen de voordelen afweegt.

Interacties met systemische geneesmiddelen
Sommige systemische geneesmiddelen, zoals antidepressiva of antihistaminica, kunnen de werking van mydriatica beïnvloeden. Dit komt doordat deze geneesmiddelen een anticholinerge werking hebben, die de pupilverwijdende effecten van mydriatica kan versterken. Het is belangrijk dat patiënten hun arts informeren over alle medicijnen die zij gebruiken voordat zij mydriatica toepassen, om ongewenste interacties te voorkomen.

Lees verder

• Oogdruppels en oogdruppelen: Tips en oogdruppelrichtlijnen
• Oogdruppels bij oogproblemen: Soorten, gebruik en adviezen
• Mydriasis: Verwijding van pupillen in oog (pupildilatatie)