Vermoeidheid: Oorzaken van uitputting en vermoeide gevoelens

Bijna iedereen ervaart af en toe vermoeidheid of oververmoeidheid. Deze tijdelijke vermoeidheid heeft meestal een herkenbare oorzaak en verdwijnt vaak door het aanpakken van de oorzaak en voldoende rust. Sommige mensen ervaren echter ernstige, aanhoudende vermoeidheid die veel dieper gaat en niet verdwijnt door rust alleen. Deze constante vermoeidheid ontwikkelt zich geleidelijk en beïnvloedt zowel energie, motivatie als concentratie. Het heeft ook invloed op emotioneel en psychologisch welzijn. Hoewel leefstijlfactoren vaak bijdragen aan deze uitputting, kan in ongeveer tien procent van de gevallen een onderliggende medische aandoening verantwoordelijk zijn. Bij aanhoudende of extreme vermoeidheid is het belangrijk om medisch advies in te winnen.

• Wat is vermoeidheid?
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Soorten vermoeidheid
• Lichamelijke vermoeidheid
• Mentale vermoeidheid
• Aandoeningen en vermoeidheid
• Allergieën en hooikoorts
• Auto-immuunziekten
• Bloedarmoede
• Chronisch vermoeidheidssyndroom
• Chronische infecties
• Chronische pijn
• Coeliakie
• COPD (chronisch obstructief longlijden)
• Depressie, angst, stress en verdriet
• Diabetes mellitus type 2
• Fibromyalgie
• Hartziekten
• Hepatitis
• Kanker
• Maag- en darmproblemen
• Neurologische aandoeningen
• Neuromusculaire ziekten
• Slaapstoornissen
• Te traag werkende schildklier (hypothyroïdie)
• Uitdroging
• Voedselallergieën en voedselintolerantie
• Omgevingsfactoren en uitputting
• Gewicht
• Lichaamsbeweging
• Medicatie
• Ongezonde eetgewoonten
• Slaapproblemen
• Andere omgevingsfactoren
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Geassocieerde symptomen bij uitputting
• Alarmsymptomen bij vermoeidheid
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Wat is vermoeidheid?

Vermoeidheid wordt gekenmerkt door aanhoudende, onverklaarbare uitputting die lijkt op het gevoel bij griep of ernstige slaaptekort. Bij chronische vermoeidheid of systemische intolerantie voor inspanning voelt een patiënt zich vaak ’s morgens alsof hij niet geslapen heeft. Deze vermoeidheid kan de dagelijkse activiteiten belemmeren, zowel thuis als op het werk. Hoewel er vaak een oorzaak voor de vermoeidheid is, kan deze niet altijd eenvoudig worden geïdentificeerd.

Epidemiologie

De epidemiologie van vermoeidheid laat zien dat het een wereldwijd probleem is dat verschillende bevolkingsgroepen kan treffen. Het is belangrijk om te begrijpen hoe de prevalentie van vermoeidheid varieert op basis van factoren zoals leeftijd, geslacht, sociaal-economische status en onderliggende gezondheidstoestanden.

Prevalentie
Vermoeidheid is een veelvoorkomend symptoom, met schattingen die aangeven dat tot 20% van de volwassenen wereldwijd regelmatig last heeft van vermoeidheid. De prevalentie kan variëren afhankelijk van de populatie en de methoden die gebruikt worden om het te meten. Studies suggereren dat vermoeidheid vaker voorkomt bij vrouwen dan bij mannen, vooral bij mensen tussen de 30 en 50 jaar.

Geografische variatie
De prevalentie van vermoeidheid vertoont geografische variatie, afhankelijk van levensomstandigheden, gezondheidssystemen, en sociale factoren. In ontwikkelingslanden kan vermoeidheid vaker worden gerapporteerd door beperkte toegang tot gezondheidszorg en hogere niveaus van stress als gevolg van armoede. In ontwikkelde landen is vermoeidheid vaak gekoppeld aan chronische aandoeningen, levensstijlkeuzes en werkgerelateerde stress.

Verband met chronische ziekten
Vermoeidheid komt vaak voor bij patiënten met chronische ziekten, zoals hart- en vaatziekten, diabetes, chronische nierziekten, en kanker. Studies tonen aan dat mensen met deze aandoeningen vaak langdurige vermoeidheid ervaren, wat hun kwaliteit van leven aanzienlijk beïnvloedt. Het is belangrijk om vermoeidheid als symptoom te herkennen en rekening te houden met de onderliggende aandoening.

Mechanisme

Het mechanisme achter vermoeidheid is multifactorieel en kan worden verklaard door zowel fysiologische als psychologische processen. Vermoeidheid ontstaat wanneer het lichaam of de geest niet in staat is om voldoende energie te produceren of te gebruiken, wat kan worden beïnvloed door verschillende systemen in het lichaam.

Energieverbruik en -productie
Vermoeidheid kan ontstaan wanneer er een disbalans is in het energieverbruik en de energieproductie in het lichaam. Dit kan het gevolg zijn van een verstoring in het metabolisme of een verminderde efficiëntie van het zenuwstelsel, waardoor het moeilijk wordt om energie op te slaan en te gebruiken. Chronische aandoeningen zoals diabetes en hartfalen kunnen de energieproductie verstoren.

Ontstekingsreacties
Een andere belangrijke factor in het mechanisme van vermoeidheid is de rol van ontsteking. Chronische ontstekingsreacties kunnen het energieniveau van een persoon aanzienlijk verminderen. Aandoeningen zoals reumatoïde artritis en andere auto-immuunziekten zijn geassocieerd met verhoogde ontstekingsmarkers die kunnen bijdragen aan de vermoeidheid.

Hormonale invloed
Hormonale veranderingen spelen ook een cruciale rol in het ontstaan van vermoeidheid. Bij aandoeningen zoals hypothyreoïdie of de menopauze kunnen veranderingen in hormoonspiegels leiden tot een verminderde energieproductie. Ook stress kan leiden tot verhoogde cortisolproductie, wat op lange termijn vermoeidheid kan veroorzaken.

Soorten vermoeidheid

Er zijn verschillende vormen van vermoeidheid, waarbij vaak een combinatie van lichamelijke en mentale vermoeidheid optreedt.

Lichamelijke vermoeidheid

Bij lichamelijke vermoeidheid ondervindt de patiënt moeite met het uitvoeren van fysieke activiteiten die normaal gesproken geen probleem vormden, zoals traplopen. Dit gaat vaak gepaard met spierzwakte.

Mentale vermoeidheid

Mentale vermoeidheid manifesteert zich door moeite met concentreren en het behouden van focus op taken. Dit kan leiden tot slaperigheid of problemen om wakker te blijven tijdens werkzaamheden.

Aandoeningen en vermoeidheid

Allergieën en hooikoorts

Allergische rhinitis is een veelvoorkomende oorzaak van chronische vermoeidheid. Allergieën kunnen worden veroorzaakt door pollen, huisstofmijt, huidschilfers van dieren, schimmels, of veranderingen in het weer. Symptomen van hooikoorts zijn vermoeidheid, hoofdpijn, jeuk, een verstopte neus en een loopneus. Het vermijden van allergenen en het gebruik van medicijnen kan de symptomen verminderen. Effectieve medicatie omvat:

• Actuele nasale antihistaminica
• Leukotriene-modificatoren
• Mestcelstabilisatoren
• Niet-sederende, tweede generatie orale antihistaminica
• Topische nasale steroïden (aanbevolen)

Immunotherapie kan nuttig zijn bij ernstige allergieën. Deze behandeling omvat wekelijkse injecties met oplopende concentraties van allergenen over een periode van drie tot vijf jaar.

Auto-immuunziekten

Soms produceert het immuunsysteem antilichamen die de eigen lichaamsweefsels aanvalt. Dit doet het immuunsysteem als reactie op een onbekende uitlokkende factor (trigger). De patiënt krijgt dan een chronische ontstekingsreactie, hetgeen kenmerkend is voor de meeste auto-immuunziekten.

Voorbeelden van auto-immuunziekten zijn:

• de ziekte van Graves (overproductie van schildklierhormonen)
• diabetes mellitus type 1
• een inflammatoire darmaandoening (ontstekingsaandoening van de darm)
• Hashimoto’s thyroïditis (verminderde schildklierfunctie)
• het Guillan-Barré syndroom (zwakte en pijn door zenuwschade)
• multiple sclerose (MS)
• myasthenia gravis (aandoening met spierzwakte aan gezicht = gezichtszwakte, ledematen en ogen)
• psoriasis (chronische huidziekte met droge huid en schilfers)
• reumatoïde artritis
• systemische lupus erythematosus (lupus, SLE)

Reumatoïde artritis
Reumatoïde artritis, een vorm van inflammatoire artritis (gewrichtsontsteking), is een andere oorzaak van overmatige vermoeidheid. Deze aandoening veroorzaakt een ontsteking van de gewrichten. Volgende symptomen komen mogelijk tot uiting: vermoeidheid, ochtendstijfheid, gewrichtspijn, en ontstoken gewrichten. Omdat gewrichtsschade mogelijk resulteert in invaliditeit, is een vroege en agressieve behandeling de beste benadering voor reumatoïde artritis. In een vroege fase van de ziekte zet de arts volgende medicijnen mogelijk in: disease-modifying antirheumatic drugs (DMARD’s) en/of niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's). Andere geneesmiddelen die de arts voorschrijft bij ernstigere vormen van reumatoïde artritis omvatten de anti-cytokine therapieën (antitumor necrose factor alfa-agentia), evenals injecties en andere vormen van behandeling.

Bloedarmoede

Oorzaken
Bloedarmoede (anemie) is een bloedaandoening waarbij een patiënt niet genoeg rode bloedcellen heeft. Dit is het gevolg van bloedverlies of een verminderde productie van rode bloedcellen. Soms is dit ook te wijten aan aambeien of problemen met het spijsverteringsstelsels, zoals maagzweren of kanker. Bloedarmoede treft vooral vrouwen in de vruchtbare jaren. Dit geldt vooral voor vrouwen met zware menstruatiecycli, vleesbomen of baarmoederpoliepen. Niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's) zoals ibuprofen of aspirine leiden soms ook tot maag- en darmproblemen en een bloeding met anemie tot gevolg. Andere oorzaken van anemie zijn een tekort aan ijzer (ferriprieve anemie), een foliumzuurtekort of een tekort aan vitamine B12. Chronische ziekten zoals diabetes mellitus (suikerziekte) of nieraandoeningen zijn soms ook de oorzaak van bloedarmoede.

Symptomen, diagnose en behandeling
De patiënt kampt met vermoeidheid, duizeligheid, koude gevoelens en prikkelbaarheid. Om een diagnose van bloedarmoede te bevestigen, is een bloedonderzoek nodig. Als een ijzertekort de oorzaak is van de vermoeidheid, moet de patiënt voldoende ijzer innemen via een gezonde en gevarieerde voeding waarbij de patiënt voldoende spinazie, broccoli en rood vlees moet consumeren. Ook bestaat de behandeling soms uit ijzersupplementen.

Chronisch vermoeidheidssyndroom

Het chronisch vermoeidheidssyndroom is een aandoening die zich kenmerkt door chronische vermoeidheid, geen duidelijke oorzaak heeft anno oktober 2020 en gepaard gaat met cognitieve problemen. Voorbeelden van cognitieve problemen zijn verbale dyslexie (leerstoornis: moeite met lezen en spellen) en problemen met kortetermijngeheugen.

Chronische infecties

Verschillende chronische infecties veroorzaken vermoeidheid. Voorbeelden zijn endocarditis (een infectie van de hartkleppen), tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen, klierkoorts, hepatitis, een parasitaire ziekte, een hiv-infectie en het cytomegalovirus. Aanvullende laboratoriumtesten zijn soms nodig om deze aandoeningen te detecteren. De arts schrijft meestal medicijnen voor om deze infecties te behandelen.

Klierkoorts
Klierkoorts is een veel voorkomende virale infectie die vermoeidheid veroorzaakt, samen met koorts, keelpijn en gezwollen klieren. De meeste patiënten zijn tieners en jongvolwassenen. De symptomen verdwijnen meestal binnen vier tot zes weken, maar de vermoeidheid blijft soms nog enkele maanden hangen.

Chronische pijn

Patiënten met chronische pijn worden vaak 's nachts vaak wakker. Ze worden meestal moe en slecht uitgerust wakker, en hebben geen slaap van goede kwaliteit. De combinatie van pijn en een slaapgebrek zorgt voor aanhoudende vermoeidheid en uitputtende gevoelens.

Coeliakie

Coeliakie is een levenslange ziekte veroorzaakt door het immuunsysteem. Het immuunsysteem reageert hierbij namelijk op gluten. Gluten is een eiwit dat voorkomt in brood, gebak en ontbijtgranen. Eén op de honderd mensen lijdt aan glutenintolerantie, al weten velen dit niet. Andere symptomen van coeliakie, afgezien van vermoeidheid, zijn diarree, een opgeblazen gevoel, bloedarmoede en gewichtsverlies. Een bloedonderzoek onthult de inflammatoire darmaandoening. De patiënt vermijdt best gluten.

COPD (chronisch obstructief longlijden)

Een chronische obstructieve longziekte (COPD) verwijst naar een groep aandoeningen die blokkades in de luchtdoorstroming. De patiënt kampt dan met kortademigheid, hoesten, een slijmproductie (sputum) en een piepende ademhaling. Vormen van COPD zijn emfyseem (longaandoening met kortademigheid en hoesten), chronische bronchitis (ontsteking van luchtpijpvertakkingen) en in sommige gevallen ook astma (chronische ontsteking van de luchtwegen in de longen). Tabaksrook is de belangrijkste oorzaak van de ontwikkeling en progressie van COPD. Genetische factoren, de blootstelling aan luchtverontreinigende stoffen en luchtweginfecties spelen ook een rol bij de totstandkoming van de longaandoening. Hoewel kortademigheid het meest voorkomende symptoom is van COPD, klagen veel patiënten ook over vermoeidheid.

Depressie, angst, stress en verdriet

Soms is een depressie de oorzaak van chronische vermoeidheid. Een depressie treft tweemaal zo veel vrouwen als mannen en is vaak in families aanwezig. Het begint meestal tussen de leeftijd van vijftien en dertig jaar. Vrouwen krijgen soms een postpartumdepressie na de geboorte van een baby. Sommige patiënten krijgen een seizoensgebonden affectieve stoornis in de winter (winterdepressie), met gevoelens van vermoeidheid en verdriet. Een grote depressie is ook een onderdeel van een bipolaire stoornis (stemmingsstoornis). Patiënten met een depressie zijn het grootste deel van de dag in een depressieve stemming. De patiënt heeft misschien weinig interesse in de dagelijkse activiteiten. Omdat de patiënt zich vermoeid voelt en kampt met deze depressieve gevoelens, eet hij te veel of te weinig, voelt hij zich hopeloos en waardeloos en/of heeft hij andere, ernstige symptomen. Ook stress, angst en verdriet leiden mogelijk tot uitputtende gevoelens.

Angstsymptomen bestaan uit:

• agitatie (rusteloosheid)
• een gevoel van dreigende ondergang
• nervositeit
• overmatig piekeren
• slaapproblemen
• zich meestal ‘alert’ voelen

Als een patiënt zich depressief voelt of als hij regelmatig angstgevoelens heeft, is een fysiek onderzoek bij de arts nodig. Vindt de arts geen fysieke oorzaak voor de depressie of angst, dan zet de arts vaak medicijnen in om deze psychische aandoeningen te behandelen. Ook een doorverwijzing naar een psychiater of psycholoog is vaak nodig. Hoewel de specifieke oorzaken van een depressie en/of angst onduidelijk zijn, zijn dit zeer goed behandelbare medische problemen. Medicatie en/of psychotherapie verlichten de symptomen.

Diabetes mellitus type 2

Bekende symptomen van diabetes mellitus type 2 omvatten extreme vermoeidheid, een verhoogde dorst en honger, meer plassen en ongewoon gewichtsverlies. Volgende tips helpen bij de behandeling van diabetes mellitus type 2:

• de bloeddruk onder controle houden
• diabetesmedicatie (insuline of andere medicijnen) nemen
• een koolhydraatarme voeding met een lage glycemische index consumeren
• het cholesterolgehalte verlagen
• meer fysieke activiteit uitvoeren
• overtollig gewicht verliezen
• stoppen met roken
• strikte bloedglucosecontrole handhaven

Fibromyalgie

Fibromyalgie is één van de meest voorkomende oorzaken van chronische vermoeidheid en musculoskeletale pijn, vooral bij vrouwen. Fibromyalgie en het chronisch vermoeidheidssyndroom zijn afzonderlijke maar gerelateerde aandoeningen. Ze delen een veel voorkomend symptoom met name ernstige vermoeidheid die het leven van patiënten ernstig verstoort. Een patiënt met fibromyalgie voelt zich altijd moe, ook al slaapt hij voldoende. De slaap is soms ook onderbroken door regelmatig wakker te worden. Toch herinnert de patiënt zich de volgende dag geen slaapverstoringen meer. Sommige patiënten met fibromyalgie leven in een constante 'fibro-mist'. Dit is een wazig, mentaal gevoel dat het moeilijk maakt om zich te concentreren (concentratieproblemen). Naast de chronische vermoeidheid, en slaapproblemen, kampt een patiënt ook nog met diepe spierpijn, pijnlijke gevoelige punten en soms ook met angst en een depressie. Constante moeheid overdag resulteert vaak in verminderde lichaamsbeweging waardoor de patiënt zich niet meer fit voelt. Hij krijgt soms ook te maken met stemmingsproblemen. De beste manier om deze effecten te compenseren, is door juist meer te sporten. Lichaamsbeweging heeft een enorm gunstig effect op de slaap, de stemming en vermoeidheid. Zwemmen (of een gematigde vorm van lichaamsbeweging) is een goede sport om vermoeidheid door fibromyalgie te verminderen. De patiënt start steeds geleidelijk met bewegen. De patiënt zoekt best een goede balans tussen rust en lichaamsbeweging.

Hartziekten

Soms is een patiënt uitgeput na een activiteit die vroeger gemakkelijk was, bijvoorbeeld de trap oplopen. Dit wijst mogelijk op een hartaandoening. Als de vermoeidheid gerelateerd is aan het hart, schrijft de arts medicatie voor of zet hij andere procedures in om het probleem op te lossen, de vermoeidheid te verminderen en de energie te herstellen.

Hepatitis

Hepatitis duidt op een ontsteking van de lever met verschillende mogelijke oorzaken, variërend van infecties tot obesitas. De lever heeft vele belangrijke functies in het lichaam, zoals onder andere de afbraak van toxines (gifstoffen), de productie van eiwitten die de bloedstolling regelen en het metaboliseren en opslaan van koolhydraten. Wanneer de lever ontstoken is, zijn deze belangrijke processen verstoord. Naast vermoeidheid zijn veel voorkomende tekenen van een leveraandoening geelzucht (een gelige verkleuring van de huid en het wit van de ogen), buikpijn, misselijkheid, donkergele urine en een lichtgekleurde ontlasting. Een bloedonderzoek onthult leverafwijkingen.

Kanker

Chronische vermoeidheid komt veel voor bij patiënten met kanker en is vaak het meest verontrustende symptoom. De kankervermoeidheid komt voor naast de kankerpijn. Kankergerelateerde vermoeidheid is meestal het gevolg van de ziekte zelf. Soms is vermoeidheid het eerste symptoom van kanker. Patiënten met vergevorderde kanker hebben echter meer kans op vermoeidheid dan patiënten in een vroeg stadium. Kankergerelateerde vermoeidheid is soms ook gerelateerd aan andere factoren zoals bloedarmoede, angst, een depressie en bijwerkingen van de behandeling.

Maag- en darmproblemen

Verschillende maag- en darmklachten gaan gepaard met vermoeidheid. Voorbeelden zijn maagzweren, gastro-enteritis (buikgriep), inflammatoire darmaandoeningen, kanker en het prikkelbare darmsyndroom. Patiënten met maagdarmproblemen hebben echter meestal ook andere klachten, zoals buikpijn, misselijkheid, braken, constipatie of diarree.

Neurologische aandoeningen

Verschillende neurologische aandoeningen gaan gepaard met uitputting. Vermoeide gevoelens zijn vaak een prominent symptoom bij patiënten met een beroerte, multiple sclerose en de ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met bevingen).

Neuromusculaire ziekten

Vermoeidheid is mogelijk aanwezig bij verschillende neuromusculaire aandoeningen zoals:

• amyotrofische Laterale Sclerose (ALS)
• de ziekte van Charcot-Marie-Tooth (aandoening met aantasting van perifere zenuwen)
• facioscapulohumerale dystrofie (spierzwakte in bovenlichaam)
• het Guillain-Barré syndroom
• het post-polio syndroom (PPS)
• immuun neuropathie
• metabolische myopathie
• mitochondriale myopathie (aandoening van energieproducerende cellen met symptomen aan spieren en hersenen)
• myasthenia gravis
• myotone dystrofie (aandoening met spierverlies en spierzwakte)
• spierdystrofie (progressief verlies van spiermassa)

Spierzwakte treedt vaak op bij deze aandoeningen naast de vermoeidheid.

Slaapstoornissen

Rusteloze benen syndroom
Bij het rusteloze benen syndroom heeft een patiënt de overweldigende drang om de benen te bewegen, waardoor de patiënt 's nachts mogelijk wakker blijft. Daarnaast ervaart de patiënt een vervelende tintelende gevoelens, nachtelijke schokken in de benen of een diepe beenpijn. De slaap wordt meestal verstoord en de overige slaap is meestal van slechte kwaliteit, dus een patiënt voelt zich overdag vaak heel moe. De patiënt volgt best een gezonde levensstijl en laat eventuele onderliggende medische problemen diagnosticeren en behandelen. Eventueel zet de arts medicijnen in.

Slaapapneu
Meer dan één derde van de volwassenen snurkt op zijn minst een paar nachten per week. Als snurken geassocieerd is met perioden waarin de ademhaling stopt (slaapapneu), is de patiënt overdag slaperig en voelt hij zich overmatig moe. Obstructieve slaapapneu resulteert in een laag zuurstofgehalte in het bloed. Dat komt omdat de lucht door blokkades niet naar de longen kan gaan. De lage zuurstofniveaus tasten ook de hart- en hersenfunctie aan. Soms is chronische vermoeidheid de enige aanwijzing van slaapapneu. Een slaaponderzoek bevestigt de aandoening. Gewicht verliezen bij overgewicht en stoppen met roken zijn belangrijke adviezen, omdat beiden risicofactoren zijn voor slaapapneu. Slapen op de zij in plaats van op de rug helpt ook bij milde slaapapneu. Soms schrijft de arts CPAP (continue positieve luchtwegdruk) voor. Dit toestel helpt om de luchtwegen open te houden terwijl de patiënt slaapt. In ernstige gevallen van slaapapneu is een operatie nodig. De chirurg verwijdert weefsels die de luchtwegen blokkeren. Indien onbehandeld vergroot slaapapneu het risico op een beroerte of een hartaanval.

Te traag werkende schildklier (hypothyroïdie)

Ongeveer 17% van alle vrouwen ervaart op zestigjarige leeftijd een schildklieraandoening, al weten de meesten niet dat ze hieraan lijden. De meest voorkomende oorzaak is een auto-immuunziekte die bekend staat als de thyroïditis (ontsteking en zwelling van de schildklier) van Hashimoto. Door de ziekte van Hashimoto kan de schildklier niet voldoende schildklierhormonen produceren. Het resultaat is hypothyreoïdie, of een langzaam metabolisme. De patiënt ervaart extreme vermoeidheid, traagheid, een oververmoeid gevoel, en depressie, koude-intolerantie (sneller koud hebben) en een gewichtstoename. Een bloedonderzoek onthult deze schildklieraandoening. Als deze hormonen laag zijn, zet de arts synthetische hormonen (medicatie) in waardoor de patiënt zich weer sneller beter voelt.

Uitdroging

Een gebrek aan vocht in het lichaam leidt mogelijk tot uitputtende gevoelens. Water is de beste optie om het lichaam voldoende gehydrateerd te houden. Het is vrij van suiker, calorieën en cafeïne. De meeste experts adviseren ongeveer acht glazen per dag te drinken, maar een persoon heeft mogelijk meer water nodig in het lichaam als hij sport of in een warme omgeving werkt of woont. Mensen die voldoende gehydrateerd zijn, hebben heldere of lichtgele urine. Donkere urine is vaak één van de symptomen van uitdroging.

Voedselallergieën en voedselintolerantie

Voedsel geeft mensen energie, maar verborgen voedselintoleranties of voedselallergieën hebben het tegenovergestelde effect. Vermoeidheid is zelfs een vroeg waarschuwingssignaal van voedselintolerantie of een voedselallergie. Vermoeidheid, slaperigheid en zich voortdurend uitgeput voelen zijn enkele symptomen die mogelijk optreden bij deze voedselproblemen. Een eliminatiedieet brengt mogelijk voedselintoleranties of voedselallergieën aan het licht. De arts zet soms ook een voedselallergietest in om de uitlokkende voedingsmiddelen te achterhalen, die de patiënt dan best kan vermijden.

Niet-aflatende uitputting is mogelijk eveneens een teken van een andere aandoening zoals:

• acuut leverfalen
• een chronische nierziekte
• een hersenschudding
• een jetlag
• traumatische hersenschade

Omgevingsfactoren en uitputting

Gewicht

Ondergewicht
Een patiënt die lijdt aan ondergewicht, is ook vaak vermoeid. Het abnormaal gewichtsverlies is te wijten aan eetstoornissen, kanker, een chronische ziekte en een overactieve schildklier (hyperthyreoïdie).

Overgewicht
Overgewicht verhoogt het risico op vermoeidheid, om verschillende redenen. Meer gewicht moeten dragen vergroot immers de kans op gewrichtspijn en spierpijn. Ook kampt de patiënt dan vaker met een aandoening waarbij vermoeidheid een veel voorkomend symptoom is, zoals diabetes mellitus of slaapapneu.

Lichaamsbeweging

Gebrek aan lichaamsbeweging of inspanning
Een patiënt die zich vermoeid voelt, wil vaak geen lichaamsbeweging uitvoeren, terwijl een gebrek aan lichaamsbeweging ook verdere vermoeidheid veroorzaakt. Een gebrek aan lichaamsbeweging leidt uiteindelijk tot deconditionering, waardoor het moeilijker en vermoeiender wordt om een fysieke taak uit te voeren.

Langdurige lichaamsbeweging of inspanning
Uitputting komt ook voor na een langdurige, intense mentale of fysieke activiteit. Langdurig wakker blijven zonder pauze, vooral tijdens het autorijden, verhoogt het risico op fouten en ongelukken. Het is belangrijk om niet te rijden bij slaperige gevoelens.

Medicatie

Vermoeidheid is een veel voorkomende bijwerking van veel vrij verkrijgbare of voorgeschreven geneesmiddelen. Veel geneesmiddelen die worden gebruikt voor de behandeling van een hoge bloeddruk zijn gekoppeld aan vermoeidheid. Cholesterolverlagende medicijnen (statines) veroorzaken eveneens uitputting naast spierpijn en spierzwakte. Antihistaminica, vaak gebruikt om allergieën te behandelen, leiden mogelijk tot vermoeidheid. De behandeling met benzodiazepinen (medicatie bij angst en slaapproblemen), antidepressiva en antipsychotica houdt ook verband met vermoeidheid. Hetzelfde geldt voor opoïde medicijnen die vaak worden gebruikt voor pijnverlichting. Chemotherapie voor de behandeling van kanker veroorzaakt tot slot ook uitputtende gevoelens als bijwerking.

Ongezonde eetgewoonten

Lage kilojoule-diëten, koolhydraatarme diëten of voedingsmiddelen met een hoge energie die qua voedingswaarde slecht zijn, bieden het lichaam niet genoeg brandstof of voedingsstoffen om optimaal te kunnen functioneren. Ook chocoladerepen of cafeïnehoudende dranken leiden snel tot vermoeidheid of verergeren dit symptoom. Deze voedingsmiddelen bieden namelijk slechts een tijdelijke energieboost die snel verdwijnt.

Slaapproblemen

Slaapgebrek
Een gebrek aan slaap veroorzaakt vermoeidheid en heeft een negatieve invloed op de algehele gezondheid en het welzijn. De patiënt moet elke nacht zeven tot acht uur slaap krijgen. Hiervoor gaat hij best elke avond op hetzelfde tijdstip naar bed en ontwaakt hij elke ochtend op hetzelfde tijdstip om zichzelf op schema te houden. De matras moet comfortabel zijn, de kamer moet voldoende donker en koel zijn en de patiënt mag niet bezig zijn met zijn mobiele telefoon of kijken naar televisie in de slaapkamer. Als de patiënt nog steeds niet kan slapen na het aanbrengen van wijzigingen in de slaapomgeving, is het belangrijk om een arts te raadplegen om een slaapstoornis uit te sluiten.

Teveel aan slaap
Volwassenen die meer dan elf uur per nacht slapen, krijgen mogelijk te maken met overmatige slaperigheid overdag.

Andere omgevingsfactoren

Diverse andere omgevingsfactoren leiden mogelijk tot vermoeidheid:

• alcoholmisbruik en alcoholontwenning
• drugsmisbruik en drugsontwenning
• ploegendienst op het werk

Risicofactoren

Vermoeidheid wordt beïnvloed door verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van langdurige vermoeidheid kunnen verhogen. Deze risicofactoren kunnen variëren van onderliggende medische aandoeningen tot levensstijlkeuzes en omgevingsfactoren.

Chronische ziekten
Patiënten met chronische ziekten zoals diabetes, hartfalen, kanker, en chronische nierziekten lopen een groter risico op het ontwikkelen van vermoeidheid. Deze aandoeningen kunnen het energieverbruik en de energiewinning verstoren, wat leidt tot aanhoudende vermoeidheid.

Levensstijlkeuzes
Ongezonde levensstijlkeuzes, zoals slechte voeding, onvoldoende lichaamsbeweging en slechte slaapgewoonten, kunnen bijdragen aan vermoeidheid. Mensen die zich niet aan een evenwichtig voedingspatroon houden of niet regelmatig bewegen, hebben meer kans om zich moe te voelen. Daarnaast kunnen werkgerelateerde stress en onregelmatige werkuren vermoeidheid verergeren.

Psychische gezondheid
Psychische aandoeningen zoals depressie, angststoornissen en stress kunnen de slaapkwaliteit en de algemene energieniveaus beïnvloeden, waardoor mensen meer vatbaar zijn voor vermoeidheid. Het is belangrijk om psychische gezondheid te behandelen als onderdeel van het aanpakken van chronische vermoeidheid.

Risicogroepen

Verschillende groepen in de samenleving lopen een hoger risico op het ontwikkelen van vermoeidheid. Deze risicogroepen worden beïnvloed door genetische, sociale en gezondheidsgerelateerde factoren die hun vatbaarheid voor vermoeidheid vergroten.

Ouderen
Ouderen hebben vaker last van vermoeidheid, wat vaak het gevolg is van de combinatie van lichamelijke veroudering, chronische ziekten en veranderingen in slaapgewoonten. Het verouderingsproces kan ook leiden tot een afname van de spiermassa en het uithoudingsvermogen, wat de energieniveaus vermindert.

Vrouwen
Vrouwen, vooral in de vruchtbare leeftijd en tijdens de menopauze, hebben een verhoogd risico op vermoeidheid door hormonale veranderingen. Tijdens de zwangerschap kan vermoeidheid ook intensiever zijn vanwege de verhoogde lichamelijke belasting en hormonale fluctuaties.

Patiënten met psychische aandoeningen
Patiënten met psychische aandoeningen zoals depressie of angststoornissen hebben vaak last van chronische vermoeidheid. Deze aandoeningen verstoren vaak de slaap en kunnen leiden tot een verlaagde energieproductie in het lichaam.

Geassocieerde symptomen bij uitputting

Vermoeidheid veroorzaakt een groot aantal andere lichamelijke, mentale en emotionele symptomen waaronder:

• concentratieproblemen
• duizeligheid
• een verlies van eetlust
• een verminderd vermogen om aandacht te schenken aan een situatie
• een verminderde besluitvorming en oordeel
• een verminderde immuunsysteemfunctie
• een verminderde oog-handcoördinatie
• een wazig gezichtsvermogen
• hallucinaties (waanvoorstellingen en onechte percepties)
• hoofdpijn
• humeurigheid, zoals prikkelbaarheid
• pijnlijke spieren
• problemen met het kortetermijngeheugen
• slaperigheid
• spierzwakte
• vertraagde reflexen en reacties
• weinig motivatie (apathie)

Alarmsymptomen bij vermoeidheid

Wanneer de uitputting optreedt in combinatie met één of meer van volgende symptomen, is het belangrijk om onmiddellijk een arts op te zoeken:

• abnormale bloedingen, waaronder bloedverlies uit het rectum
• een onregelmatige hartslag of een snelle hartslag
• ernstige buik-, bekken- of rugklachten
• ernstige hoofdpijn
• flauwvallen
• kortademigheid
• pijn op de borst

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van vermoeidheid vereist een grondige evaluatie van de medische geschiedenis, symptomen en mogelijke onderliggende oorzaken. Artsen gebruiken verschillende onderzoeken om de oorzaak van de vermoeidheid te achterhalen en een geschikte behandelingsstrategie te bepalen.

Anamnese en lichamelijk onderzoek
Een uitgebreide anamnese is cruciaal voor het stellen van de juiste diagnose. Artsen vragen vaak naar de duur van de vermoeidheid, andere gerelateerde symptomen en de medische geschiedenis van de patiënt. Lichamelijk onderzoek kan helpen om tekenen van onderliggende aandoeningen te identificeren, zoals hart- of longaandoeningen.

Bloedonderzoek
Bloedonderzoek is een belangrijk hulpmiddel voor het uitsluiten van mogelijke oorzaken van vermoeidheid. Het kan worden gebruikt om bloedarmoede, schildklierproblemen, vitamine- of mineraaltekorten en ontstekingsmarkers te controleren.

Beeldvormend onderzoek
In gevallen waar er vermoeden is van een lichamelijke oorzaak zoals een hartziekte, kanker of slaapstoornis, kunnen artsen beeldvormende onderzoeken zoals röntgenfoto's, echografie, of MRI-scan aanbevelen.

Behandeling

De behandeling van vermoeidheid is afhankelijk van de onderliggende oorzaak, en kan variëren van medische interventies tot levensstijlveranderingen. Een holistische benadering die zowel lichamelijke als psychologische aspecten aanpakt, is vaak het meest effectief.

Medische behandelingen
Afhankelijk van de oorzaak kan de behandeling van vermoeidheid variëren. Bij patiënten met chronische ziekten zoals diabetes of hartfalen kan medicatie nodig zijn om de onderliggende aandoening te beheren, wat de vermoeidheid kan verlichten. Voor vermoeidheid veroorzaakt door schildklierproblemen kan hormoonvervangingstherapie noodzakelijk zijn. In sommige gevallen, zoals bij slaapstoornissen, kunnen slaappillen of andere geneesmiddelen helpen om de slaapkwaliteit te verbeteren en de vermoeidheid te verlichten.

Fysiotherapie en oefentherapie
Fysiotherapie kan een cruciale rol spelen in de behandeling van vermoeidheid, vooral wanneer deze wordt veroorzaakt door spierzwakte of een sedentaire levensstijl. Oefeningen kunnen helpen de fysieke fitheid te verbeteren, de energieproductie te verhogen en de algehele vermoeidheid te verminderen. Aerobe oefeningen zoals wandelen, fietsen of zwemmen kunnen bijzonder effectief zijn.

Psychologische therapie
Wanneer vermoeidheid een gevolg is van psychologische factoren zoals stress, depressie of angst, kan psychotherapie nuttig zijn. Cognitive behavioral therapy (CBT) wordt vaak gebruikt om negatieve denkpatronen te identificeren en aan te passen, wat kan bijdragen aan een verbeterde energiebalans. Ook ontspanningstechnieken, mindfulness en meditatie kunnen helpen bij het verlagen van stressniveaus en het verbeteren van het algehele welzijn.

Prognose

De prognose van vermoeidheid hangt sterk af van de onderliggende oorzaak en de effectiviteit van de gekozen behandelingen. In veel gevallen kan de vermoeidheid worden verminderd of beheerd met de juiste aanpak, maar voor sommige patiënten kan het een langdurig probleem blijven.

Korte termijn prognose
Bij patiënten met acute vermoeidheid, bijvoorbeeld als gevolg van een kortdurende ziekte zoals griep of een periode van stress, is de prognose doorgaans goed. Zodra de onderliggende oorzaak is behandeld of opgelost, verbetert de vermoeidheid meestal binnen enkele weken.

Langdurige vermoeidheid
Wanneer vermoeidheid wordt veroorzaakt door een chronische ziekte, kan de prognose meer variëren. Voor mensen met aandoeningen zoals chronisch vermoeidheidssyndroom (CVS) of andere chronische ziekten is de vermoeidheid vaak langdurig en kan deze fluctueren. Sommige patiënten ervaren periodes van verbetering, maar velen hebben voortdurend te maken met vermoeidheid, ondanks behandelingen.

Impact op het dagelijks leven
Vermoeidheid kan een aanzienlijke impact hebben op het dagelijks leven van een persoon. Het kan de werkproductiviteit beïnvloeden, het vermogen om te socializen verminderen en leiden tot verlaagde kwaliteit van leven. De prognose voor deze aspecten hangt af van de ernst van de vermoeidheid en de effectiviteit van behandelingen die zich richten op zowel de symptomen als de onderliggende oorzaken.

Complicaties

Vermoeidheid kan, wanneer het niet effectief wordt behandeld, leiden tot verschillende complicaties die de algehele gezondheid en het welzijn van een patiënt kunnen beïnvloeden. Deze complicaties kunnen zowel fysiek als psychologisch van aard zijn.

Verminderde kwaliteit van leven
Chronische vermoeidheid kan de kwaliteit van leven ernstig verminderen. Patiënten kunnen moeite hebben met het uitvoeren van dagelijkse taken, zoals werken, huishoudelijke klusjes of sociale activiteiten. Dit kan leiden tot gevoelens van isolatie, frustratie en een verminderd gevoel van eigenwaarde.

Slaapstoornissen
Vermoeidheid kan slaapstoornissen verergeren, zoals slapeloosheid of een onregelmatig slaappatroon. Dit kan op zijn beurt de vermoeidheid verder verergeren, waardoor een vicieuze cirkel ontstaat van slechte slaapkwaliteit en verminderde energie. Het aanpakken van slaapstoornissen is essentieel voor het verbeteren van de prognose.

Mentale gezondheidsproblemen
Chronische vermoeidheid wordt vaak geassocieerd met psychische aandoeningen zoals depressie en angst. De fysieke symptomen van vermoeidheid kunnen leiden tot gevoelens van hopeloosheid en het verergeren van psychologische stress. In sommige gevallen kan vermoeidheid een voorloper zijn van meer ernstige psychische problemen, zoals een depressieve stoornis.

Preventie

Preventie van vermoeidheid richt zich op het verminderen van de kans op de ontwikkeling van de aandoening door het aanpakken van risicofactoren en het bevorderen van een gezonde levensstijl. Het doel is om de algehele gezondheid te verbeteren, wat kan helpen de energieniveaus te verhogen.

Gezonde levensstijl
Een gezonde levensstijl speelt een cruciale rol in het voorkomen van vermoeidheid. Dit omvat het handhaven van een evenwichtig voedingspatroon, regelmatige lichaamsbeweging en het verkrijgen van voldoende slaap. Het is belangrijk om een routine te ontwikkelen die gezond eet, regelmatig beweegt en voldoende rust neemt om de energieniveaus te optimaliseren.

Stressmanagement
Het effectief beheren van stress is essentieel om vermoeidheid te voorkomen. Het toepassen van ontspanningstechnieken zoals yoga, meditatie of ademhalingsoefeningen kan helpen om het stressniveau te verlagen en energieverlies te voorkomen. Stressvermindering is ook belangrijk bij mensen met chronische ziekten, waar stress vaak een trigger is voor vermoeidheid.

Regelmatige medische controles
Regelmatige medische controles kunnen helpen bij het identificeren van onderliggende gezondheidsproblemen die vermoeidheid kunnen veroorzaken. Het vroegtijdig opsporen van aandoeningen zoals diabetes, schildklieraandoeningen of hartziekten kan helpen om vermoeidheid te voorkomen door tijdig te behandelen en complicaties te verminderen.

Lees verder

• Asthenie: Verlies van kracht, zwakte en vermoeidheid
• De invloed van een chronisch slaaptekort op de gezondheid
• Chronisch vermoeidheidssyndroom: Aanhoudende vermoeidheid
• Fibromyalgie: Chronische aandoening met pijn en vermoeidheid
• Kankervermoeidheid: Oorzaken, symptomen en behandeling