Chronisch vermoeidheidssyndroom: Aanhoudende vermoeidheid

Het chronisch vermoeidheidssyndroom (CVS), ook bekend als myalgische encefalomyelitis (ME), is een complexe aandoening die wordt gekenmerkt door een intense en aanhoudende vermoeidheid die niet verbetert met rust. CVS is een slopende ziekte die het dagelijks functioneren ernstig kan beperken en een grote impact heeft op de kwaliteit van leven. Anno augustus 2024 is de exacte oorzaak van CVS nog steeds onbekend, maar verschillende risicofactoren en mogelijke triggers zijn geïdentificeerd.

• Synoniemen voor chronisch vermoeidheidssyndroom
• Epidemiologie van CVS
• Oorzaken en risicofactoren van myalgische encefalomyelitis (ME)
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling CVS
• Prognose
• Complicaties ziekte
• Preventie ziekte

Synoniemen voor chronisch vermoeidheidssyndroom

Hoewel de term "chronisch vermoeidheidssyndroom" algemeen wordt gebruikt, zijn er in medische kringen verschillende andere benamingen voor deze aandoening:

• Chronische moeheidssyndroom
• Chronischevermoeidheidssyndroom
• Immuundisfunctie syndroom
• ME-syndroom
• Moeheidssyndroom
• Myalgische encefalomyelitis (ME)
• Myalgische encefalomyopathie
• Postviraalsyndroom
• Systemische inspanningsintolerantieziekte

Epidemiologie van CVS

De prevalentie van CVS wordt geschat op ongeveer 4 per 1.000 personen, met een hogere incidentie onder vrouwen tussen de 30 en 50 jaar. Vrouwen hebben tweemaal zoveel kans om CVS te ontwikkelen als mannen. Kinderen en jongeren kunnen ook worden getroffen, hoewel dit minder vaak voorkomt. Sociaal-economische achtergronden lijken eveneens een rol te spelen, waarbij kinderen uit sociaal achtergestelde gezinnen mogelijk vaker getroffen worden.

Oorzaken en risicofactoren van myalgische encefalomyelitis (ME)

De exacte oorzaak van CVS blijft anno augustus 2024 onbekend, maar er zijn verschillende hypothesen:

• Virale infecties: CVS kan worden getriggerd door een eerdere infectie, zoals het Epstein-Barr virus (veroorzaker van klierkoorts) of humaan herpesvirus-6 (HHV-6, veroorzaker van roseola infantum). Echter, geen enkel virus is definitief geïdentificeerd als de oorzaak van CVS.
• Immuundysfunctie: Een defect immuunsysteem dat leidt tot ontsteking in het zenuwstelsel (encefalomyelitis) kan een rol spelen bij het ontstaan van CVS.
• Hormonale onevenwichtigheden: Een verstoring van de hormoonbalans kan bijdragen aan de ontwikkeling van CVS.
• Psychische factoren: Stress, emotionele trauma’s en psychiatrische aandoeningen zoals stress kunnen CVS verergeren.
• Genetica en omgevingsfactoren: Erfelijkheid en omgevingsfactoren spelen mogelijk een rol, evenals eerdere ziektes.

Symptomen

De symptomen van CVS variëren sterk tussen patiënten en kunnen geleidelijk of plotseling beginnen. Symptomen fluctueren vaak, met periodes van verbetering en verslechtering.

Primaire symptoom: Vermoeidheid

Het belangrijkste symptoom van CVS is een intense, aanhoudende vermoeidheid die verergert na lichamelijke of geestelijke inspanning. Deze vermoeidheid houdt langer dan 24 uur aan na een eenvoudige inspanning en verbetert niet met bedrust. Patiënten ontwaken vaak met ochtendvermoeidheid en voelen zich niet verfrist na een nacht slapen. De vermoeidheid moet ten minste zes maanden aanhouden en ernstig genoeg zijn om dagelijkse activiteiten te beperken.

Lichamelijke symptomen

Naast vermoeidheid ervaren veel patiënten onverklaarbare spierpijn, spierzwakte en gewrichtspijn zonder zwelling of roodheid. Hoofdpijn, lichte koorts, pijnlijke lymfeklieren, en maagproblemen zoals die bij prikkelbaredarmsyndroom (bijvoorbeeld diarree en obstipatie) komen ook vaak voor. Andere symptomen zijn gevoeligheid voor licht (fotofobie), geluid (hyperacusis), en bepaalde voedingsmiddelen, evenals hartkloppingen (palpitaties), duizeligheid, overmatig zweten (hyperhidrose) en evenwichtsstoornissen.

Mentale symptomen

Mentale symptomen zijn onder andere apathie, concentratieproblemen, paniekaanvallen, prikkelbaarheid, vergeetachtigheid en verwardheid.

Alarmsymptomen

Het is cruciaal om alarmsymptomen te herkennen die wijzen op ernstige complicaties of onderliggende aandoeningen. Deze omvatten:

• Aanhoudende koorts boven 38,3°C.
• Snelle gewichtsverlies.
• Ernstige en toenemende pijn, vooral in spieren en gewrichten.
• Neurologische symptomen zoals verlamming of verlies van coördinatie.
• Hartkloppingen of ernstige duizeligheid.

Diagnose en onderzoeken

Uitsluiten van andere aandoeningen

CVS is een aandoening met specifieke symptomen en fysieke tekenen. De diagnose wordt gesteld door andere mogelijke oorzaken van vermoeidheid uit te sluiten. De arts moet eerst andere mogelijke oorzaken van vermoeidheid uitsluiten, zoals:

• anemie (tekort aan rode bloedcellen)
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• drugsverslaving
• endocriene ziekten zoals hypothyreoïdie (een te traag werkende schildklier)
• hartziekten
• immuun- of auto-immuunziekten
• infecties
• leverziekten
• neurologische aandoeningen
• nierziekten
• psychiatrische of psychische aandoeningen zoals een depressie, angst, een bipolaire stoornis (psychische ziekte: stemmingsstoornis met ARTIKEL=189641manische[/ARTIKEL] (hoge) en depressieve (lage) perioden) en schizofrenie (aandoening met o.a. waanideeën en hallucinaties)
• slaapstoornissen zoals het obstructief slaapapneusyndroom (slaapstoornis met tijdelijk gestopte ademhaling), het rusteloze benen syndroom (vervelende gevoelens in onderbenen) of slapeloosheid
• spieraandoeningen
• tumoren

Criteria diagnose

De diagnose CVS wordt bevestigd wanneer andere oorzaken van chronische vermoeidheid zijn uitgesloten, er ten minste vier CVS-specifieke symptomen aanwezig zijn, en sprake is van extreme, langdurige vermoeidheid die niet wordt verlicht door rust en niet kan worden verklaard door een onderliggende medische aandoening.

Bevestigen diagnose

Er zijn anno augustus 2024 geen specifieke tests beschikbaar om de diagnose van het chronisch vermoeidheidssyndroom definitief te bevestigen. Bij sommige patiënten zijn echter afwijkingen gerapporteerd bij een MRI-scan van de hersenen, evenals afwijkingen van de witte bloedcellen bij een bloedonderzoek. Deze bevindingen kunnen ondersteunend zijn bij de diagnose, maar zijn niet doorslaggevend.

Behandeling CVS

Voor CVS is geen universeel effectieve behandeling beschikbaar. De behandeling richt zich op het verminderen van symptomen en het verbeteren van de kwaliteit van leven van de patiënt. Een multidisciplinaire aanpak, bestaande uit medicatie, psychotherapie, fysieke revalidatie en aanpassingen in de levensstijl, wordt vaak toegepast.

Medicijnen

De arts kan verschillende geneesmiddelen voorschrijven om specifieke symptomen te behandelen of te verlichten, zoals pijn, ongemak, koorts, angst, slaapproblemen (slaappillen) en een depressie (antidepressiva). Sommige medicijnen kunnen echter bijwerkingen hebben die de symptomen verergeren, waardoor zorgvuldige monitoring en aanpassing van de behandeling noodzakelijk zijn.

Psychotherapie

Cognitieve gedragstherapie (CGT) wordt vaak gebruikt om patiënten te helpen negatieve gedachten en gedragingen te veranderen die hun vermoeidheid kunnen verergeren. CGT kan ook nuttig zijn bij het leren omgaan met de ziekte en het verbeteren van de dagelijkse functionaliteit.

Fysieke revalidatie en beweging

Hoewel fysieke inspanning bij sommige patiënten vermoeidheid kan verergeren, kan gecontroleerde en geleidelijke fysieke activiteit, bekend als graded exercise therapy (GET), helpen om het energieniveau en de fitheid te verbeteren. De aanpak moet echter zeer voorzichtig en individueel afgestemd zijn, om terugval te voorkomen.

Levensstijl en voeding

Een gezonde voeding en een goed evenwichtig voedingspatroon kunnen helpen bij het ondersteunen van het algehele welzijn. Patiënten worden aangemoedigd om regelmatige, voedzame maaltijden te eten en voldoende hydratatie te behouden. Het vermijden van cafeïne en alcohol kan ook nuttig zijn, vooral als slaapstoornissen een rol spelen.

Slaapmanagement

Het ontwikkelen van goede slaapgewoonten is essentieel voor patiënten met CVS. Dit kan inhouden dat er een vast slaap-waakritme wordt aangehouden, het creëren van een rustgevende slaapomgeving en het vermijden van stimulerende activiteiten voor het slapengaan.

Actief sociaal leven

Patiënten met CVS wordt aangeraden om een actief sociaal leven te onderhouden, binnen de grenzen van hun energieniveau. Milde fysieke inspanning of activiteit met mate kan nuttig zijn, waarbij de patiënt zijn activiteiten zorgvuldig moet plannen om overbelasting te voorkomen. Dit omvat het spreiden van taken over de dag, het nemen van regelmatige rustpauzes en het vermijden van activiteiten die te veel energie vragen.

Ontspanningstechnieken
Ontspanningstechnieken kunnen bij sommige patiënten chronische pijn en vermoeidheid verminderen. Dit kan worden bereikt door middel van acupunctuur, biofeedback, diepe ademhalingsoefeningen, hypnose, massagetherapie, meditatie, spierontspanningstechnieken, tai chi en yoga. Deze technieken kunnen helpen om zowel fysieke als mentale stress te verminderen, wat de algehele symptomen kan verlichten.

Prognose

De lange termijn vooruitzichten voor patiënten met het chronisch vermoeidheidssyndroom variëren aanzienlijk. Sommige patiënten herstellen volledig binnen zes maanden tot een jaar, terwijl anderen langdurig symptomen blijven ervaren. Bij adolescenten is aanhoudende CVS zeldzaam; ongeveer 75% van hen herstelt na twee tot drie jaar. Ongeveer één op de vier patiënten met CVS ervaart een ernstige, invaliderende ziekte, wat hen beperkt in hun dagelijkse activiteiten. Symptomen kunnen cyclisch optreden, met perioden van verbetering en terugval, vaak getriggerd door fysieke of emotionele stress.

Complicaties ziekte

Complicaties van CVS omvatten bijwerkingen van medicijnen, een verhoogd risico op het ontwikkelen van een depressie, en sociaal en beroepsmatig functioneren dat ernstig kan worden aangetast. Deze factoren kunnen leiden tot sociaal isolement en een verminderde kwaliteit van leven. Ook kan CVS leiden tot een verhoogd risico op het ontwikkelen van andere chronische aandoeningen, zoals fibromyalgie.

Preventie ziekte

Hoewel er geen bewezen methoden zijn om CVS volledig te voorkomen, kunnen vroegtijdige interventies, zoals het beheersen van stress en het handhaven van een gezonde levensstijl, het risico op het ontwikkelen van de aandoening verminderen. Regelmatige medische controle, het vermijden van overmatige fysieke of mentale belasting en het opbouwen van een ondersteunend sociaal netwerk kunnen ook bijdragen aan het voorkomen van ernstige episodes of terugval.

Lees verder

• Vermoeidheid: Oorzaken van uitputting en vermoeide gevoelens
• Ochtendvermoeidheid: Oorzaken vermoeid gevoel bij ontwaken