Chronisch vermoeidheidssyndroom: Aanhoudende vermoeidheid

Het chronisch vermoeidheidssyndroom (CVS) is een aandoening die gepaard gaat met ernstige en voortdurende vermoeidheid. De oorzaak van het chronisch vermoeidheidssyndroom is onbekend, maar diverse risicofactoren zijn bekend. Het hoofdsymptoom "vermoeidheid" van de ziekte verbetert niet met rust en is niet direct het gevolg van andere medische problemen. Soms gaan ook nog andere lichamelijke en mentale symptomen gepaard met de vaak invaliderende ziekte. De diagnose van CVS gebeurt door het uitsluiten van andere aandoeningen met vergelijkbare symptomen. Het verlichten van de symptomen gebeurt met medicijnen en ontspanningstechnieken. CVS is een ernstige ziekte die de kwaliteit van leven van de meeste patiënten aantast. De vooruitzichten zijn bij kinderen en jongeren vaak wel beter dan bij volwassenen.

• Synoniemen chronisch vermoeidheidssyndroom
• Epidemiologie chronische aandoening
• Oorzaken CVS onbekend
• Symptomen: Aanhoudende en diepe vermoeidheid
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling CVS
• Prognose
• Complicaties ziekte

Synoniemen chronisch vermoeidheidssyndroom

Het chronisch vermoeidheidssyndroom (CVS, CMS) is een goed ingeburgerde term, maar in medische termen gebruiken artsen ook nog andere benamingen voor de ziekte:

• chronisch moeheidssyndroom
• chronischevermoeidheidssyndroom
• immuundisfunctie syndroom
• ME-syndroom
• moeheidssyndroom
• myalgische encefalomyelitis (ME)
• myalgische encefalomyopathie
• postviraalsyndroom
• systemische inspanningsintolerantieziekte

Epidemiologie chronische aandoening

De prevalentie van CVS bedraagt naar schatting 4 op 1.000 patiënten. Het chronisch vermoeidheidssyndroom komt het meest voor bij vrouwen tussen dertig en vijftig jaar. Vrouwen zijn dubbel zo vaak als mannen aangetast door het chronisch vermoeidheidssyndroom. Kinderen zijn mogelijk ook aangetast; vooral dan van sociaal achtergestelde gezinnen.

Oorzaken CVS onbekend

De exacte oorzaak van chronisch vermoeidheidssyndroom is onbekend. Mogelijk is dit het gevolg van het latent aanwezig blijven van een virus na een doorgemaakte infectie zoals van het Epstein-Barr virus (veroorzaakt klierkoorts) of humaan herpesvirus-6 (HHV-6, veroorzaakt roseola infantum). Een specifiek virus is echter niet geïdentificeerd als de oorzaak. Een andere mogelijkheid van CVS is dat een defect immuunsysteem leidt tot een ontsteking in het zenuwstelsel (encefalomyelitis) hetgeen een uitlokkende factor is voor CVS. Ook een verstoring van de hormonenbalans en psychiatrische problemen zoals stress en emotionele trauma’s dragen bij aan de totstandkoming van CVS. Genetica, omgevingsfactoren en vorige ziekten spelen tot slot een rol in de totstandkoming van het chronisch vermoeidheidssyndroom.

Symptomen: Aanhoudende en diepe vermoeidheid

De symptomen van het chronisch vermoeidheidssyndroom variëren van patiënt tot patiënt en verschijnen geleidelijk of plots. Over het algemeen hebben patiënten met CVS goede en minder goede periodes. Soms verbeteren de symptomen en dan is de patiënt in staat om veel normale dagelijkse activiteiten uit te voeren. Op andere momenten verergeren de symptomen waardoor de patiënt beperkt is in zijn activiteiten.

Vermoeidheid
Het kenmerkend symptoom van CVS is een aanhoudende en diepe vermoeidheid, die vaak verergert na een lichamelijke of geestelijke inspanning. Dit erg vermoeid gevoel houdt meer dan 24 uur aan na een normaal eenvoudige inspanning en verbetert niet met bedrust want de patiënt ontwaakt met ochtendvermoeidheid. De patiënt heeft bijgevolg geen fris gevoel na het ontwaken ondanks voldoende nachtrust. De chronische vermoeidheid is nieuw en dus niet het gevolg van een ziekte. De vermoeidheid is ernstig genoeg om beperkt te zijn bij bepaalde activiteiten en verergert in een rechtopstaande positie. Tot slot houdt de vermoeidheid ten minste zes maanden aan.

Andere lichamelijke symptomen

Onverklaarbare spierpijn (myalgie), spierzwakte (op meerdere locaties en niet verklaard door een bekende aandoening) en gewrichtspijn (zonder zwelling of roodheid) verschijnen soms ook bij patiënten. Daarnaast heeft de patiënt soms hoofdpijn die verschilt van eerdere hoofdpijn uit het verleden. Ook een lichte koorts van 38,3°C of minder en pijnlijke lymfeklieren in de nek of onder de oksels behoren tot de mogelijke kenmerken. Maagpijn en andere soortgelijke problemen van het prikkelbaredarmsyndroom (symptomen van diarree en obstipatie), zoals een opgezwollen gevoel, constipatie, diarreeen misselijkheid zijn bovendien aanwezig bij sommige patiënten. Sommige patiënten met CVS presenteren zich met gevoeligheid of intolerantie voor licht (fotofobie) evenals voor lawaai (hyperacusis), alcohol en bepaalde voedingsmiddelen. Hartkloppingen (palpitaties) gaan voor sommige patiënten gepaard met de ziekte, zonder de aanwezigheid van hart- en vaatziekten. Minder voorkomende symptomen omvatten duizeligheid, overmatig zweten (hyperhidrose), evenwichtsstoornissen, allodynie (pijn bij niet-pijnlijke pijnprikkel) en een gebrek aan controle van de lichaamstemperatuur.

Mentale symptomen

Mentale symptomen komen ook voor, zoals apathie (gebrek aan motivatie in het leven) concentratieproblemen, paniekaanvallen, prikkelbaarheid, vergeetachtigheid en verwardheid.

Diagnose en onderzoeken

Uitsluiten van andere aandoeningen

CVS is een aandoening met specifieke symptomen en fysieke tekenen. De diagnose gebeurt door het uitsluiten van andere mogelijke oorzaken. De arts moet dis eerst andere mogelijke oorzaken van vermoeidheid uitsluiten zoals:

• anemie (tekort aan rode bloedcellen)
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• drugsverslaving
• endocriene ziekten zoals hypothyreoïdie, een te traag werkende schildklier
• hartziekten
• immuun- of auto-immuunziekten
• infecties
• leverziekten
• neurologische aandoeningen
• nierziekten
• psychiatrische of psychische aandoeningen zoals een depressie, angst, een bipolaire stoornis (psychische ziekte: stemmingsstoornis met (hypo)manische (hoge) en depressieve (lage) perioden) en schizofrenie (aandoening met o.a. waanideeën en hallucinaties)
• slaapstoornissen zoals het obstructief slaapapneusyndroom (slaapstoornis met tijdelijk gestopte ademhaling), het rusteloze benen syndroom (vervelende gevoelens in onderbenen) of slapeloosheid
• spieraandoeningen
• tumoren

Criteria diagnose

De bevestiging van de diagnose gebeurt wanneer andere oorzaken van chronische vermoeidheid afwezig zijn, ten minste vier CVS-specifieke symptomen aanwezig zijn en sprake is van extreme, langdurige vermoeidheid.

Bevestigen diagnose

Voor het chronisch vermoeidheidssyndroom zijn geen specifieke testen voorhanden om de diagnose te bevestigen. Bij sommige patiënten zijn echter afwijkingen gemeld bij een MRI-scan van de hersenen en ook komen bij sommige patiënten met CVS afwijkingen van de witte bloedcellen aan het licht bij een bloedonderzoek.

Behandeling CVS

Voor CVS is geen effectief bewezen behandeling voorhanden. Daarom probeert de arts de klachten en symptomen van het chronisch vermoeidheidssyndroom te verminderen. De arts combineert diverse behandelingstechnieken zoals medicijnen, cognitieve gedragstherapie (vorm van psychotherapie), een gezonde voeding, inspanning met mate en slaaptechnieken.

Medicijnen

De arts zet geneesmiddelen in voor de behandeling of verlichting van pijn, ongemak, koorts, angst, slaapproblemen (slaappillen) en een depressie (antidepressiva). Sommige medicijnen veroorzaken reacties of bijwerkingen waardoor de patiënt zich uiteindelijk slechter voelt dan de oorspronkelijke symptomen van de ziekte veroorzaken.

Actief sociaal leven

Patiënten met CVS krijgen het advies om een actief sociaal leven te handhaven. Milde fysieke inspanning of inspanning met mate is nuttig. Het is voor elke patiënt anders hoeveel activiteit hij kan uitvoeren en hoe langzaam hij de activiteit kan verhogen. Tips zijn onder meer het beperken van te veel activiteiten uitvoeren op één dag als de patiënt zich moe voelt, een goede balans zoeken tussen inspanning, rust en slaap, grote taken indelen in kleinere, beter beheersbare activiteiten en het spreiden van meer uitdagende taken.

Ontspanning
Ontspanningstechnieken verminderen bij een aantal patiënten chronische (langdurige) pijn en vermoeidheid. Dit bereikt de patiënt via acupunctuur, biofeedback, diepe ademhalingsoefeningen, hypnose, massagetherapie, meditatie, spierontspanningstechnieken, tai chi en yoga.

Prognose

De lange termijn vooruitzichten voor patiënten met het chronisch vermoeidheidssyndroom zijn variabel. Het is moeilijk te voorspellen wanneer de eerste symptomen beginnen. Sommige patiënten herstellen volledig na zes maanden tot één jaar. Aanhoudende CVS is zeldzaam bij adolescenten, want ongeveer 75% van de adolescenten herstelt na twee tot drie jaar. Ongeveer één op de vier patiënten met CVS heeft een invaliderende ziekte en daardoor zijn ze niet uit staat om uit huis te komen. De symptomen komen en gaan in cycli bij sommige patiënten. Hierdoor krijgen soms patiënten weer een terugval als gevolg van inspanning of een onbekende oorzaak. Sommige patiënten voelen zich nooit meer zoals net voor ze de ziekte kregen.

Complicaties ziekte

Complicaties van CVS omvatten bijwerkingen van medicijnen of behandelingen, een depressie en het onvermogen om te werken of deel te nemen aan sociale activiteiten. Deze laatste complicatie resulteert mogelijk in isolement.

Lees verder

• Vermoeidheid: Oorzaken van uitputting en vermoeide gevoelens
• Ochtendvermoeidheid: Oorzaken vermoeid gevoel bij ontwaken