Cholecystitis: Ontsteking van galblaas met buikpijn & koorts

De galblaas is een zakvormig orgaan dat zich onder de lever bevindt. De galblaas slaat gal op, wat het lichaam gebruikt om vetten te verteren in de dunne darm. Bij cholecystitis ontstaat een ontsteking van de galblaas. Deze kan acuut of chronisch zijn. Acute cholecystitis treedt vaak op als gevolg van een obstructie van de galwegen door galstenen die uit de galblaas voortkomen (cholelithiasis). Symptomen van cholecystitis zijn onder andere buikpijn, uitstralende pijn, koorts, misselijkheid en braken. De behandeling omvat vaak een operatie waarbij de arts de galblaas verwijdert. Ongecompliceerde cholecystitis heeft een uitstekende prognose. Het ontwikkelen van complicaties zoals perforatie of gangreen maakt de prognose minder gunstig.

• Oorzaken: Vaak galstenen
• Risicofactoren ontsteking van de galblaas
• Symptomen: Buikpijn, koorts en misselijkheid
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via vocht, antibiotica en operatie
• Prognose galblaasontsteking
• Complicaties
• Preventie acute en chronische cholecystitis

Oorzaken: Vaak galstenen

Acute cholecystitis

Acute cholecystitis treedt op wanneer gal in de galblaas stilstaat. Dit gebeurt vaak doordat een galsteen (harde afzettingen in de galblaas met galkoliek) het galkanaal blokkeert, de buis waardoor gal in en uit de galblaas stroomt. Wanneer een steen dit kanaal blokkeert, bouwt gal zich op, wat leidt tot irritatie en druk in de galblaas. Dit veroorzaakt zwelling en ontsteking van de galblaas. Andere oorzaken zijn ernstige ziekten zoals hiv-infectie of diabetes mellitus (suikerziekte), en galblaastumoren (zelden). Ook cardiale aandoeningen zoals een myocardinfarct (afsterven van een stuk van de hartspier), sikkelcelziekte (bloedaandoening) en salmonella-infecties (diarree en buikpijn) kunnen cholecystitis veroorzaken.

Chronische cholecystitis

Chronische cholecystitis ontstaat meestal door herhaalde aanvallen van acute (plotselinge) cholecystitis. De meeste van deze aanvallen worden veroorzaakt door galstenen in de galblaas. Door deze aanvallen verdikken de wanden van de galblaas en begint deze te krimpen. Na verloop van tijd is de galblaas minder goed in staat om gal op te slaan en vrij te geven.

Risicofactoren ontsteking van de galblaas

Sommige patiënten hebben een verhoogd risico op galstenen, de oorzaak van cholecystitis. Risicofactoren zijn onder andere:

• diabetes (suikerziekte)
• een oudere leeftijd (vanaf veertig jaar) en een toenemende leeftijd
• een zwangerschap
• het krijgen van hormoontherapie
• hormonale therapie bij vrouwen
• snel gewichtsverlies of een snelle gewichtstoename
• vrouwelijk geslacht
• zwaarlijvigheid

Soms zijn de galwegen slechts tijdelijk geblokkeerd. Wanneer dit herhaaldelijk gebeurt, leidt dit tot chronische cholecystitis. Hierbij is de galblaas steeds gezwollen en geïrriteerd. Uiteindelijk verdikt de galblaas en verhardt deze. De opslag- en vrijgavefunctie van gal is hierdoor verstoord.

Symptomen: Buikpijn, koorts en misselijkheid

De symptomen van cholecystitis treden vaak op na een maaltijd, vooral na een grote of vette maaltijd. Het belangrijkste symptoom is forse, krampachtige en constante pijn in de rechterbovenhoek of het bovenste middengedeelte van de buik (rechts onder de ribben), wat meestal minstens dertig minuten aanhoudt. De galblaaspijn verschilt van galkoliek, waarbij de buikpijn minder dan dertig minuten aanhoudt. De pijn straalt uit (uitstralingspijn) naar de rug of net onder het rechterschouderblad. Een acute buik (plots ernstige buikpijn) kan ook optreden. De patiënt heeft eveneens koorts, is misselijk en moet mogelijk braken. Een geelverkleuring van de huid en het wit van de ogen (geelzucht) kan ook optreden. Tot slot kan de patiënt een kleigekleurde ontlasting hebben.

Diagnose en onderzoeken

De arts voert een lichamelijk onderzoek uit waaruit blijkt dat de patiënt pijn ervaart wanneer de arts de buik aanraakt.

Lichamelijk onderzoek

Ouderen

Oudere patiënten (vooral patiënten met diabetes) presenteren zich mogelijk met vage klachten en zonder een groot aantal belangrijke historische en fysieke bevindingen. Pijn en koorts kunnen ontbreken bij deze patiënten, waardoor buikpijn het enige klinische symptoom van cholecystitis kan zijn. Oudere patiënten krijgen daardoor vaker onverwacht te maken met complicaties.

Kinderen

Ook bij kinderen kan een galblaasontsteking voorkomen. Zij vertonen net als ouderen geen typische klachten. Kinderen die een hoger risico lopen voor het ontwikkelen van cholecystitis zijn onder andere patiënten met sikkelcelziekte, ernstig zieke kinderen, kinderen die langdurig TPN-voeding krijgen (kunstmatige voeding die rechtstreeks in de bloedbaan terechtkomt via een katheter), patiënten met aandoeningen waarbij een afbraak van bloed plaatsvindt, en patiënten met aangeboren afwijkingen en galaandoeningen.

Diagnostisch onderzoek

De arts voert bij cholecystitis een bloedonderzoek uit. Beeldvormende onderzoeken die de aanwezigheid van galstenen of een ontsteking in de galblaas onthullen, zijn onder andere:

• een CT-scan van de buik
• een echografie van de buik
• een MRI-scan van de buik
• een röntgenfoto van de buik
• een galblaasscan (HIDA-scan)
• een orale cholecystografie

Differentiële diagnose

De klachten die gepaard gaan met een ontsteking van de galwegen moeten onmiddellijk worden onderzocht om een hogere incidentie van morbiditeit en mortaliteit te voorkomen. Soms stelt de arts een verkeerde diagnose vanwege de overlap in symptomen met andere aandoeningen. Dit geldt voor de volgende ziekten:

• acute gastritis (maagslijmvliesontsteking)
• acute mesenteriale ischemie
• acute pyelonefritis (ontsteking van nier(en) en nierbekken)
• appendicitis (een ontsteking van het aanhangsel van de blindedarm)
• cholangiocarcinoom (galwegkanker)
• cholangitis (een ontsteking van de galwegen met koorts en buikpijn)
• een buikslagaderaneurysma (gescheurd aneurysma met pijn in de buik)
• een galaandoening
• een maagzweer
• galblaas mucocele
• galblaaskanker
• galblaastumoren
• galkoliek
• galstenen (cholelithiasis)

Behandeling via vocht, antibiotica en operatie

Acute cholecystitis

Bij ernstige buikpijn is het essentieel om medische hulp in te roepen. De patiënt krijgt op de afdeling spoedeisende hulp in het ziekenhuis intraveneus (via een ader) vocht toegediend. Daarnaast krijgt de patiënt antibiotica om infecties te bestrijden. Ook pijnstillers zijn nodig bij deze pijnlijke aandoening van de galblaas. De patiënt wordt geadviseerd om een vetarme voeding te nuttigen (indien mogelijk). Soms herstelt de patiënt spontaan van cholecystitis met deze maatregelen.

Bij de aanwezigheid van galstenen is een operatie nodig waarbij de arts de galblaas verwijdert. Een spoedoperatie is noodzakelijk bij complicaties zoals:

• een ontsteking van de galwegen
• gangreen (afsterven van weefsel met wijzigingen aan de huid)
• pancreatitis (ontsteking van de alvleesklier met buikpijn en spijsverteringsproblemen)
• perforatie (galblaasperforatie: een gat dat zich vormt in de wand van de galblaas)
• persistente galgang blokkade

Bij een ernstig zieke patiënt plaatst de arts een buis door de buik naar de galblaas om de druk te verlichten. Een operatie is pas nodig wanneer de patiënt zich beter voelt.

Chronische cholecystitis

Chirurgie is de meest voorkomende behandeling voor chronische cholecystitis. De operatie waarbij de arts de galblaas verwijdert, wordt “cholecystectomie” genoemd. Meestal gebruikt de arts de laparoscopische techniek, waarbij kleine chirurgische insneden worden gemaakt die resulteren in een sneller herstel. Hierdoor kunnen patiënten vaak dezelfde dag of de dag na de operatie naar huis. Een open cholecystectomie is een alternatieve operatietechniek waarbij de arts een grotere snede maakt in de rechterbovenhoek van de buik. Patiënten die te ziek zijn om de operatie te ondergaan vanwege een andere ziekte krijgen orale (via de mond ingenomen) medicijnen om de galstenen te verwijderen. Deze behandeltechniek kan echter twee jaar of langer duren, en de symptomen kunnen soms terugkeren na de behandeling.

Prognose galblaasontsteking

Ongecompliceerde cholecystitis heeft een goede prognose, met een zeer laag sterftecijfer. De meeste patiënten met acute cholecystitis ervaren volledige remissie binnen één tot vier dagen. Bij 25-30% van de patiënten is een operatie nodig of ontwikkelen ze een complicatie. De meeste patiënten die een operatie hebben ondergaan, herstellen echter volledig. De operatie is gebruikelijk en brengt weinig risico’s met zich mee. Bij complicaties zijn de vooruitzichten minder gunstig; de mortaliteit bedraagt dan 50-60%.

Complicaties

Onbehandeld kan cholecystitis leiden tot de volgende gezondheidsproblemen:

• chronische buikpijn
• verergering van de aandoening empyeem (pus in de galblaas)
• galblaaskanker (zelden)
• gangreen
• geelzucht (icterus)
• pancreatitis (ontsteking van de alvleesklier)
• perforatie
• peritonitis (ontsteking van het slijmvlies van de buik)

Preventie acute en chronische cholecystitis

Galblaas verwijderen

Het verwijderen van de galblaas en galstenen voorkomt verdere aanvallen, maar het voorkomen van galstenen is niet altijd mogelijk.

Voeding en leefstijl

Een gezond dieet, rijk aan vezels en arm aan verzadigde vetten, kan helpen om de vorming van galstenen te verminderen. Regelmatige lichaamsbeweging kan ook bijdragen aan een gezond gewicht en een lager risico op galstenen en cholecystitis.

Vervolgonderzoek

Er is voortdurend onderzoek naar betere diagnostische technieken en behandelingsopties voor cholecystitis. Het gebruik van geavanceerde beeldvormingstechnieken en verbeterde chirurgische technieken kan bijdragen aan een snellere diagnose en betere behandelresultaten.

Vaccinatie en preventieve zorg

Hoewel er momenteel geen vaccinatie beschikbaar is voor de preventie van cholecystitis, blijft preventieve zorg, zoals regelmatige controles bij risicopatiënten, belangrijk om de aandoening vroegtijdig te herkennen en te behandelen.

Lees verder

• Acalculeuze cholecystitis: Galblaasontsteking zonder stenen
• Laparoscopische cholecystectomie: Verwijdering galblaas
• Galaandoeningen: Soorten ziekten aan galblaas en galwegen
• Galblaaskanker: Kanker in galblaas met buikpijn en geelzucht
• Galblaaspijn: Oorzaken van pijn in en rond galblaas