Galaandoeningen: Soorten ziekten aan galblaas en galwegen

Een galziekte verwijst naar een aandoening waarbij problemen ontstaan met de galkanalen, de galblaas en andere structuren die betrokken zijn bij de productie en het transport van gal. Gal is een vloeistof geproduceerd door de lever die de spijsvertering bevordert. Gal loopt uit de lever via de galwegen naar het eerste deel van de dunne darm, of de twaalfvingerige darm, en loopt dan uiteindelijk terug naar de galwegen en de lever. Als een kanaal in dit complexe systeem ziek of geblokkeerd raakt, leidt dit mogelijk tot een aantal ernstige ziekten. Aangezien verschillende galaandoeningen mogelijk een obstructie (verstopping) veroorzaken, hebben de meeste galziekten vergelijkbare symptomen. Medicatie, een medische procedure en een herstellende operatie of een chirurgische verwijdering van de galblaas zijn de meest voorkomende behandelingsopties voor galaandoeningen.

• Geassocieerde symptomen bij aandoening aan galblaas of galwegen
• Adenomyomatosis van de galblaas (overgroei van slijmvlies)
• Cholangitis (ontsteking van wanden van galwegen)
• Primaire biliaire cirrose
• Primaire scleroserende cholangitis
• Behandeling en prognose
• Cholecystitis (galblaasontsteking)
• Acute cholecystitis
• Acalculeuze cholecystitis (galblaasontsteking zonder galstenen)
• Chronische cholecystitis
• Cholesterolose van de galblaas (cholesterol en andere vetten in galblaas)
• Galblaaspoliepen
• Galgangatresie (abnormale ontwikkeling van galwegen)
• Galstenen (choledocholithiasis)
• Galwegstrictuur (vernauwing van galwegen)
• Kanker
• Galblaaskanker
• Galwegkanker (cholangiocarcinoom)
• Diagnose en onderzoeken van ziekte aan galsysteem
• Beeldvormende onderzoeken
• Cholangiografie
• Endoscopische retrograde cholangiopancreatografie (ERCP)
• Fijne naaldaspiratie

Geassocieerde symptomen bij aandoening aan galblaas of galwegen

Wanneer één van de galwegen geblokkeerd (galwegobstructie) raakt, ervaren patiënten vaak:

• algemene tekenen zoals een verlies van eetlust, gewichtsverlies, een algemeen ziek gevoel, koorts, rillingen, zwakte, misselijkheid en braken
• donkere urine / lichtbruine urine
• een acute buik
• een gezwollen galblaas
• een kleigekleurde ontlasting of vettige ontlasting
• galblaaspijn
• galkoliek (buikpijn door galsteen die galweg blokkeert)
• geelzucht (een gele verkleuring van de huid of ogen)
• jeuk
• pijn in de rechterbovenkant van de buik
• uitstralingspijn naar de rug of onder het rechterschouderblad

Adenomyomatosis van de galblaas (overgroei van slijmvlies)

Adenomyomatosis (adenomyomatose) is een galblaasafwijking die zich kenmerkt door een hyperplasie (overgroei) van het slijmvlies, een verdikking van de spierwand en meerdere uitstulpingen in de galblaaswand. De arts detecteert de aandoening meestal als een incidentele bevinding tijdens een onderzoek naar een mogelijke galblaasaandoening. Deze aandoening is wellicht secundair aan een verhoogde galblaasdruk, maar de exacte oorzaak is nog niet gevonden anno oktober 2020. Galstenen zijn mogelijk ook aanwezig bij adenomyomatosis van de galblaas, maar een direct verband tussen beide aandoeningen is niet aanwezig. Het is onwaarschijnlijk dat alleen adenomyomatosis van de galblaas een oorzaak is van galsymptomen.

Cholangitis (ontsteking van wanden van galwegen)

Primaire scleroserende cholangitis en primaire biliaire cirrose creëren een voortdurende ontsteking in de wanden van de galwegen, waardoor de wanden verkleinen en littekenvorming optreedt.

Primaire biliaire cirrose

Bij primaire biliaire cirrose gebeurt een ontsteking en vernietiging van de galwegen die onomkeerbare leverlittekens veroorzaken (cirrose). Dit komt vaker voor bij vrouwen en is geassocieerd met auto-immuunziekten (overactief immuunsysteem dat per ongeluk gezonde cellen aanvalt). Auto-immuunaandoeningen die in verband staan met primaire biliaire cirrose zijn onder andere het Sjögren-syndroom (aandoening met droge ogen, droge mond en droge keel), thyroïditis (ontsteking en zwelling van schildklier), sclerodermie (opbouw van littekenweefsel in huid en organen) of reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen).

Primaire scleroserende cholangitis

Primaire scleroserende cholangitis duidt op een ontsteking in de galbuiswanden (cholangitis) die leidt tot verharding (sclerose) en vernauwing. Deze ontstekingsaandoening is geassocieerd met bacteriële infecties en komt vaak voor bij mannen met inflammatoire darmaandoeningen zoals colitis ulcerosa (chronische darmziekte met diarree) en de ziekte van Crohn (aandoening met diarree en buikpijn).

Behandeling en prognose

Deze galwegziekten diagnosticeert de arts meestal halverwege de volwassen leeftijd. De chronische aandoeningen primaire scleroserende cholangitis en primaire biliaire cirrose hebben een meestal traag progressief verloop en leiden uiteindelijk mogelijk tot levercirrose en leverfalen. Een levertransplantatie verbetert de overlevingskansen wanneer leverfalen optreedt, maar de ziekte keert mogelijk ook terug na een levertransplantatie.

Cholecystitis (galblaasontsteking)

Acute cholecystitis

Wanneer de gal blijft stilstaan in de galblaas (cholestase), leidt dit tot acute cholecystitis. Een galsteen blokkeert hierbij het galkanaal, wat leidt tot een opbouw van gal. De patiënt kampt met druk, irritatie, een ontsteking en een zwelling van de galblaas. Ook enkele aandoeningen veroorzaken mogelijk acute cholecystitis zoals:

• een galblaastumor
• een hartinfarct
• een salmonella-infectie (aandoening met diarree en buikpijn)
• hiv
• sikkelcelziekte (bloedaandoening van rode bloedcellen)
• suikerziekte

De arts zet antibiotica en pijnstilling in. Verder is een operatie om de galblaas te verwijderen nodig wanneer galstenen aanwezig zijn.

Acalculeuze cholecystitis (galblaasontsteking zonder galstenen)

Bij bijna 10% van de galblazen die de arts verwijderd heeft voor het verlichten van galblaassymptomen is er een chronische ontsteking in de wand van de galblaas aanwezig, maar zijn er geen galstenen te vinden. Hierbij is dan sprake van ‘acalculeuze cholecystitis’. In veel gevallen is de galblaasontsteking gering en treden er geen klachten op. Bij een minderheid van de patiënten kenmerkt acalculeuze cholecystitis zich door een ernstige ontsteking die vaak gepaard gaat met een galblaasperforatie (doorboring van de galblaaswand). Deze aandoening komt het vaakst tot uiting bij ouderen en erg zieke patiënten. Een chemische ontsteking van de galblaas treedt op door een terugvloeiing van pancreasenzymen naar de galwegen, meestal via het gemeenschappelijke kanaal bij de ampulla van Vater (plaats waar de afvoerbuis van de galblaas en de afvoerbuis van de alvleesklier uitmonden in de twaalfvingerige darm). Een bacteriële infectie van de galblaas is soms eveneens een oorzaak van een chronische ontsteking waarbij geen galstenen betrokken zijn. De beslissing om een cholecystectomie (chirurgische verwijdering van de galblaas) uit te voeren bij afwezigheid van gedefinieerde galblaasstenen gebeurt op basis van de specifieke kenmerken van de geschiedenis en of ook er aanwijzingen zijn voor een zieke galblaaswand bij een echoscopie.

Chronische cholecystitis

Herhaalde episodes van acute cholecystitis resulteren in de chronische vorm. De galblaaswanden verdikken hierdoor, en de galblaas zelf krimpt. Het opslaan en vrijgeven van gal is na verloop van tijd moeilijker voor de galblaas. De symptomen die aan chronische cholecystitis worden toegeschreven, zijn vaag, zoals indigestie (maagklachten na het eten of drinken), ongemak in de onderbuik of uitzetting. De galblaas toont bij een histologie (weefselondrezoek) een chronische ontsteking. Af en toe bemerkt de arts een kleine, gekrompen galblaas via een röntgenfoto of echografie. De behandeling bestaat meestal uit een chirurgische verwijdering van de galblaas (cholecystectomie).

Cholesterolose van de galblaas (cholesterol en andere vetten in galblaas)

Bij cholesterolose worden cholesterol en andere lipiden (vetten) afgezet in de galblaas. Cholesterolose van de galblaas is soms aanwezig naast galstenen, maar treedt ook onafhankelijk op. Bij maximaal 25% van de autopsies bij een oudere populatie is er een bepaalde mate van cholesterolose aanwezig. Meestal ontstaan hierdoor geen symptomen.

Galblaaspoliepen

Op de slijmvliesbekleding van het slijmvlies ontstaan soms kleine, meestal goedaardige gezwelletjes (poliepen). Familiale polyposis (erfelijke ziekte met darmpoliepen), het Peutz-Jeghers-syndroom (symptomen in dunne darm en aan huid), het Gardner-syndroom (poliepen in darm en gezwellen op huid en bot) en hepatitis B (leverontsteking type B) zijn mogelijke risicofactoren voor galblaaspoliepen. Galblaaspoliepen veroorzaken mogelijk geen tekenen. Andere patiënten ervaren pijn in de bovenbuik aan de rechterzijde, een opgeblazen gevoel, misselijkheid en voedselintoleranties. Vaak diagnosticeert de arts galblaaspoliepen toevallig via een echografie of CT-scan. Bij asymptomatische galblaaspoliepen is een jaarlijkse opvolging via een echografie van de galblaas nodig. Patiënten met symptomen of groter wordende poliepen krijgen een cholecystectomie (chirurgische verwijdering van de galblaas).

Galgangatresie (abnormale ontwikkeling van galwegen)

Galgangatresie is een zeldzame vorm van een galwegblokkade die bij sommige baby's twee weken tot zes weken na de geboorte optreedt. De galwegen zijn hierbij niet normaal ontwikkeld omdat ze binnen of buiten de lever geen normale openingen hebben. Dit leidt tot een belemmerde galstroom. De aandoening resulteert mogelijk in leverschade en een ontsteking en littekenvorming van de lever (cirrose). Verder kampt een baby met vitaminetekorten. De arts voert een chirurgische ingreep uit om de afwijkende kanalen te omzeilen. Hij sluit de lever hierbij aan aan de dunne darm. Voor sommige baby’s is echter een levertransplantatie vereist. Verder zijn vitaminesupplementen nodig.

Galstenen (choledocholithiasis)

Mogelijk vormt zich een galsteen in het galkanaal wat dan soms een verstopping in het kanaal veroorzaakt. Een volledige obstructie van de galwegen leidt mogelijk tot cholangitis (ontsteking van galwegen) en uiteindelijk ook mogelijk in pancreatitis (alvleesklierontsteking). Galstenen behandelt de arts met een endoscopische retrograde cholangiopancreatografie (ERCP) en een sfincterotomie (een endoscopische snede van binnenuit in de spier in het gemeenschappelijke galkanaal). Verder maken artsen soms gebruik van de minimaal invasieve procedures om galstenen te vernietigen, zoals laser lithotripsie of mechanische lithotripsie (gebruik van schokgolven). De vorming van galstenen is te voorkomen door de galblaas operatief te verwijderen, een uitgebalanceerd dieet te eten, een gezond gewicht te behouden en regelmatig te bewegen.

Galwegstrictuur (vernauwing van galwegen)

Littekens (stricturen) vernauwen en blokkeren mogelijk de galwegen. Deze abnormale vernauwingen ontstaan bijvoorbeeld na een infectie, operatie of ontsteking. De behandeling van een vernauwde galweg gebeurt via verschillende chirurgische technieken en ook via endoscopie (inwendig kijkonderzoek van het lichaam). De arts gebruikt een ERCP om een stent in het geblokkeerde of vernauwde gebied in te voegen. ERCP is een geavanceerde procedure die röntgenstralen combineert met het gebruik van een endoscoop. De symptomen veroorzaakt door littekens verbeteren snel nadat de arts blokkade hersteld heeft.

Kanker

Galblaaskanker

Galblaaskanker is een zeldzame vorm van kanker die start in de galblaas. Meestal is sprake van een adenocarcinoom in de galblaas. Een adenocarcinoom is een kanker die begint in kliercellen die zich uitstrekken over vele lichaamsoppervlakken waaronder de binnenkant van het spijsverteringsstelsel. Andere soorten kanker treden soms in de galblaas op, zoals adenosquameuze carcinomen, plaveiselcelcarcinomen en carcinosarcomen, maar deze zijn zeer zeldzaam. Een chronische galblaasontsteking (cholecystitis) is vaak een risicofactor voor kanker in de galblaas. Buikpijn, geelzucht en al dan niet zichtbare knobbels in de buik behoren tot de meest voorkomende symptomen. De behandeling van galblaaskanker bestaat uit een combinatie van chirurgie, radiotherapie, chemotherapie, gerichte therapiegeneesmiddelen, immunotherapie (stoffen voor de behandeling van kanker) en/of palliatieve therapie.

Galwegkanker (cholangiocarcinoom)

Galwegkanker is een aandoening waarbij een kwaadaardige tumor in de galwegen ontstaat. De typische leeftijd bij de presentatie is het zevende decennium, met een lichte mannelijke overheersing. De oorzaak van deze ernstige ziekte is niet bekend anno oktober 2020, hoewel veel oorzakelijke factoren, waaronder infecties, aangeboren aandoeningen en genetische factoren een rol kunnen spelen bij het ontstaan van kanker van de galwegen. Deze aandoeningen veroorzaken namelijk mogelijk een chronische ontsteking die resulteert in structurele veranderingen van de galwegen. De behandeling bestaat uit een chirurgische verwijdering van de tumor, een levertransplantatie, chemotherapie en/of radiotherapie. De prognose is slecht, behalve wanneer de arts galwegkanker vroeg ontdekt en de tumor volledig heeft kunnen verwijderen via een operatie.

Diagnose en onderzoeken van ziekte aan galsysteem

Naast een lichamelijk onderzoek en laboratoriumonderzoek (bloedtest, leverfunctietest), zet de arts één of meerdere onderzoeken in om de diagnose te stellen en om de omvang en ernst van een galwegaandoening in te kunnen schatten.

Beeldvormende onderzoeken

Beeldvormende onderzoeken, zoals een HIDA-scan (radiografisch onderzoek van galwegen en lever), een echografie, een CT-scan of een MRI-scan. Deze testen onthullen de aanwezigheid van een tumor en tonen zeer gedetailleerde beelden van de galwegen en de lever.

Cholangiografie

Een cholangiografie maakt een röntgenfoto van de galwegen. De arts injecteert de kleurstof en maakt röntgenfoto’s waarop te zien is hoe de kleurstof door het galwegsysteem reist. Deze test wordt uitgevoerd samen met een ERCP.

Endoscopische retrograde cholangiopancreatografie (ERCP)

ERCP maakt gebruik van een verlichte buis die wordt ingebracht door de mond en vervolgens wordt geleid door de slokdarm, in de maag en vervolgens in de dunne darm (twaalfvingerige darm) en door de papilla van Vater om de galwegen te zien.

Fijne naaldaspiratie

Als een patiënt mogelijk lijdt aan galwegkanker, is een biopsie van de tumor via een fijne naaldaspiratie nodig. De arts neemt met behulp van een kleine naald monsters. Deze biopsie wordt meestal van binnenuit gedaan met een ERCP. De arts gebruikt soms ook een cholangiografie om te bepalen van welke gebieden biopsiemonsters nodig zijn. De arts stuurt de monsters vervolgens naar een patholoog die analyseert of de patiënt lijdt aan kanker.

Lees verder

• Galstenen: Harde afzettingen in galblaas met galkoliek
• Galstenen: Oorzaken, soorten, symptomen en complicaties
• Cholangiocarcinoom: Galwegkanker (tumor in galwegen)
• Cholangitis: Ontsteking van galwegen met koorts en buikpijn
• Cholecystitis: Ontsteking van galblaas met buikpijn & koorts