Galaandoeningen: Soorten ziekten aan galblaas en galwegen

Een galziekte verwijst naar aandoeningen die problemen veroorzaken met de galkanalen, de galblaas en andere structuren die betrokken zijn bij de productie en het transport van gal. Gal is een vloeistof die door de lever wordt geproduceerd en die een cruciale rol speelt in de spijsvertering. Het stroomt vanuit de lever via de galwegen naar het eerste deel van de dunne darm, de twaalfvingerige darm, en stroomt vervolgens terug naar de galwegen en de lever. Wanneer een kanaal in dit complexe systeem wordt aangetast of geblokkeerd, kunnen er ernstige ziekten ontstaan. Omdat verschillende galziekten mogelijk een obstructie veroorzaken, vertonen veel van deze aandoeningen vergelijkbare symptomen. De behandelingsopties voor galaandoeningen omvatten medicatie, medische procedures, en in sommige gevallen een operatie om de galblaas te verwijderen.

• Geassocieerde symptomen bij aandoening aan galblaas of galwegen
• Adenomyomatosis van de galblaas (overgroei van slijmvlies)
• Cholangitis (ontsteking van de galwegen)
• Primaire biliaire cirrose
• Primaire scleroserende cholangitis
• Behandeling en prognose
• Cholecystitis (galblaasontsteking)
• Acute cholecystitis
• Acalculeuze cholecystitis (galblaasontsteking zonder galstenen)
• Chronische cholecystitis
• Cholesterolose van de galblaas (cholesterol en andere vetten in de galblaas)
• Galblaaspoliepen
• Galgangatresie (abnormale ontwikkeling van galwegen)
• Galkoliek (galsteenpijn)
• Galstenen (cholelithiasis)
• Galwegstrictuur (vernauwing van galwegen)
• Kanker
• Galblaaskanker
• Galwegkanker (cholangiocarcinoom)
• Diagnose en onderzoeken van ziekten aan het galsysteem
• Beeldvormende onderzoeken
• Cholangiografie
• Endoscopische retrograde cholangiopancreatografie (ERCP)
• Fijne naaldaspiratie

Geassocieerde symptomen bij aandoening aan galblaas of galwegen

Wanneer een van de galwegen geblokkeerd is (galwegobstructie), kunnen patiënten de volgende symptomen ervaren:

• Algemene symptomen zoals verlies van eetlust, gewichtsverlies, een algemeen ziek gevoel, koorts, rillingen, zwakte, misselijkheid, en braken
• Donkere urine of lichtbruine urine
• Een acute buik
• Een gezwollen galblaas
• Kleigekleurde ontlasting of vettige ontlasting
• Galblaaspijn
• Galkoliek (buikpijn veroorzaakt door een galsteen die de galweg blokkeert)
• Geelzucht (gele verkleuring van de huid of ogen)
• Jeuk
• Pijn in de rechterbovenbuik
• Uitstralende pijn naar de rug of onder het rechterschouderblad

Adenomyomatosis van de galblaas (overgroei van slijmvlies)

Adenomyomatosis (adenomyomatose) is een galblaasafwijking die wordt gekarakteriseerd door een hyperplasie (overgroei) van het slijmvlies, verdikking van de spierwand en meerdere uitstulpingen in de galblaaswand. De aandoening wordt vaak toevallig ontdekt tijdens een onderzoek naar een mogelijke galblaasaandoening. Adenomyomatosis kan secundair zijn aan verhoogde galblaasdruk, maar de exacte oorzaak is nog niet volledig begrepen. Galstenen kunnen ook aanwezig zijn bij adenomyomatosis van de galblaas, maar er is geen direct verband tussen beide aandoeningen aangetoond. Het is onwaarschijnlijk dat alleen adenomyomatosis van de galblaas leidt tot galsymptomen.

Cholangitis (ontsteking van de galwegen)

Primaire scleroserende cholangitis en primaire biliaire cirrose veroorzaken een voortdurende ontsteking van de wanden van de galwegen, wat leidt tot verkleining en littekenvorming.

Primaire biliaire cirrose

Bij primaire biliaire cirrose vindt een ontsteking en vernietiging van de galwegen plaats, wat leidt tot onomkeerbare leverlittekens (cirrose). Deze aandoening komt vaker voor bij vrouwen en wordt vaak geassocieerd met auto-immuunziekten, waarbij het immuunsysteem gezonde cellen aanvalt. Auto-immuunaandoeningen die geassocieerd worden met primaire biliaire cirrose zijn onder andere het Sjögren-syndroom (aandoening met droge ogen, droge mond, en droge keel), thyroïditis (ontsteking en zwelling van de schildklier), sclerodermie (opbouw van littekenweefsel in huid en organen), en reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen).

Primaire scleroserende cholangitis

Primaire scleroserende cholangitis is een aandoening waarbij ontsteking van de galbuiswanden (cholangitis) leidt tot verharding (sclerose) en vernauwing van de galwegen. Deze aandoening wordt vaak geassocieerd met bacteriële infecties en komt veel voor bij mannen met inflammatoire darmaandoeningen zoals colitis ulcerosa (chronische darmziekte met diarree) en de ziekte van Crohn (aandoening met diarree en buikpijn).

Behandeling en prognose

Deze galwegziekten worden meestal gediagnosticeerd tijdens de volwassen leeftijd. De chronische aandoeningen, zoals primaire scleroserende cholangitis en primaire biliaire cirrose, hebben vaak een traag progressief verloop en kunnen uiteindelijk leiden tot levercirrose en leverfalen. Een levertransplantatie kan de overlevingskansen verbeteren bij leverfalen, maar de ziekte kan ook na de transplantatie terugkeren.

Cholecystitis (galblaasontsteking)

Acute cholecystitis

Acute cholecystitis ontstaat wanneer gal zich ophoopt in de galblaas door een blokkade van het galkanaal door een galsteen (cholestase). Dit leidt tot druk, irritatie, ontsteking en zwelling van de galblaas. Acute cholecystitis kan ook worden veroorzaakt door andere aandoeningen zoals:

• Een galblaastumor
• Hartinfarct
• Salmonella-infectie (aandoening met diarree en buikpijn)
• Hiv
• Sikkelcelziekte (bloedaandoening van rode bloedcellen)
• Suikerziekte

De behandeling bestaat vaak uit het toedienen van antibiotica en pijnstilling. Indien galstenen aanwezig zijn, kan een operatie om de galblaas te verwijderen noodzakelijk zijn.

Acalculeuze cholecystitis (galblaasontsteking zonder galstenen)

Bij ongeveer 10% van de galblazen die worden verwijderd voor galblaassymptomen, blijkt er een chronische ontsteking van de galblaaswand aanwezig te zijn zonder de aanwezigheid van galstenen. Dit staat bekend als ‘acalculeuze cholecystitis’. Vaak zijn de ontstekingen gering en veroorzaken ze geen symptomen. Bij een minderheid van de patiënten kan acalculeuze cholecystitis echter ernstige ontstekingen veroorzaken, vaak gepaard met een galblaasperforatie (doorboring van de galblaaswand). Deze aandoening komt vaker voor bij oudere patiënten en kan veroorzaakt worden door sepsis of ernstige trauma.

Chronische cholecystitis

Chronische cholecystitis ontstaat doorgaans uit herhaalde episodes van acute cholecystitis. Bij deze aandoening verdikken de wanden van de galblaas en krimpt de galblaas zelf. Hierdoor wordt het opslaan en afgeven van gal steeds moeilijker. De symptomen van chronische cholecystitis zijn vaak vaag en kunnen onder andere bestaan uit indigestie (maagklachten na het eten of drinken), ongemak in de onderbuik of een opgeblazen gevoel. Bij histologisch onderzoek van de galblaas (weefselonderzoek) wordt een chronische ontsteking vastgesteld. Soms ontdekt de arts een verkrompen galblaas via een röntgenfoto of echografie. De gebruikelijke behandeling bestaat uit een chirurgische verwijdering van de galblaas (cholecystectomie).

Cholesterolose van de galblaas (cholesterol en andere vetten in de galblaas)

Bij cholesterolose worden cholesterol en andere lipiden (vetten) afgezet in de galblaas. Cholesterolose van de galblaas kan soms samen voorkomen met galstenen, maar kan ook onafhankelijk van galstenen optreden. Bij tot 25% van de autopsies in een oudere populatie wordt een bepaalde mate van cholesterolose aangetroffen. Meestal veroorzaakt cholesterolose geen symptomen.

Galblaaspoliepen

Galblaaspoliepen zijn kleine, meestal goedaardige gezwelletjes die zich vormen op de slijmvliesbekleding van de galblaas (poliepen). Risicofactoren voor galblaaspoliepen kunnen onder andere familiale polyposis (erfelijke aandoening met darmpoliepen), het Peutz-Jeghers-syndroom (symptomen in de dunne darm en aan de huid), het Gardner-syndroom (poliepen in de darm en gezwellen op huid en bot), en hepatitis B (leverontsteking type B) zijn. Vaak veroorzaken galblaaspoliepen geen symptomen. Sommige patiënten ervaren echter pijn in de bovenbuik aan de rechterzijde, een opgeblazen gevoel, misselijkheid en voedselintoleranties. Galblaaspoliepen worden vaak toevallig ontdekt via een echografie of CT-scan. Bij asymptomatische galblaaspoliepen is jaarlijkse opvolging via echografie aanbevolen. Voor patiënten met symptomen of groeiende poliepen kan een cholecystectomie (chirurgische verwijdering van de galblaas) nodig zijn.

Galgangatresie (abnormale ontwikkeling van galwegen)

Galgangatresie is een zeldzame aandoening waarbij de galwegen bij sommige baby’s niet normaal ontwikkeld zijn, meestal binnen twee tot zes weken na de geboorte. De galwegen missen normale openingen binnen of buiten de lever, wat leidt tot een verstoorde galstroom. Deze aandoening kan resulteren in leverschade, ontsteking en littekenvorming van de lever (cirrose). Baby's met galgangatresie hebben vaak vitaminetekorten. De behandeling bestaat uit een chirurgische ingreep waarbij de afwijkende galwegen worden omzeild door de lever aan te sluiten op de dunne darm. In sommige gevallen is een levertransplantatie noodzakelijk, en zijn vitamine- en voedingssupplementen vereist.

Galkoliek (galsteenpijn)

Galkoliek verwijst naar pijn die optreedt wanneer een galsteen de galwegen blokkeert. Dit veroorzaakt een hevige, krampachtige pijn die meestal in de rechterbovenbuik of in de rug en onder het rechterschouderblad voelt. De pijn kan episodisch zijn, vaak verergerd door vetrijk voedsel. De behandeling kan medicatie omvatten om de pijn te verlichten en galstenen te verwijderen of de galblaas te verwijderen als de symptomen ernstig of frequent zijn.

Galstenen (cholelithiasis)

Galstenen, ook wel cholelithiasis genoemd, kunnen zich in de galwegen vormen en soms leiden tot een verstopping. Een volledige obstructie van de galwegen kan resulteren in cholangitis (ontsteking van de galwegen) en mogelijk pancreatitis (alvleesklierontsteking). De behandeling van galstenen omvat vaak een endoscopische retrograde cholangiopancreatografie (ERCP) en een sfincterotomie (een endoscopische snede in de spier van het gemeenschappelijke galkanaal). Daarnaast kunnen artsen minimaal invasieve technieken gebruiken om galstenen te vernietigen, zoals laser lithotripsie of mechanische lithotripsie (het gebruik van schokgolven). Preventieve maatregelen tegen de vorming van galstenen omvatten een evenwichtig voedingspatroon, het behouden van een gezond gewicht en regelmatige lichaamsbeweging. In sommige gevallen kan operatieve verwijdering van de galblaas noodzakelijk zijn.

Galwegstrictuur (vernauwing van galwegen)

Littekens, ook wel stricturen genoemd, kunnen de galwegen vernauwen en blokkeren. Deze abnormale vernauwingen ontstaan vaak na een infectie, operatie of ontsteking. De behandeling van een vernauwde galweg kan via verschillende chirurgische technieken en endoscopie (inwendig kijkonderzoek) plaatsvinden. Met een ERCP kan de arts een stent in het vernauwde gebied plaatsen. ERCP is een geavanceerde techniek die röntgenstralen combineert met een endoscoop. Symptomen veroorzaakt door littekens verbeteren vaak snel nadat de blokkade door de arts is verholpen.

Kanker

Galblaaskanker

Galblaaskanker is een zeldzame vorm van kanker die begint in de galblaas, meestal in de vorm van een adenocarcinoom. Een adenocarcinoom is een type kanker dat ontstaat in de kliercellen die aanwezig zijn op veel lichaamsoppervlakken, waaronder de binnenkant van het spijsverteringsstelsel. Andere vormen van galblaaskanker, zoals adenosquameuze carcinomen, plaveiselcelcarcinomen en carcinosarcomen, komen zelden voor. Een chronische galblaasontsteking (cholecystitis) wordt vaak gezien als een risicofactor voor galblaaskanker. Veelvoorkomende symptomen zijn buikpijn, geelzucht, en al dan niet zichtbare knobbels in de buik. De behandeling van galblaaskanker kan een combinatie van chirurgie, radiotherapie, chemotherapie, gerichte therapieën, immunotherapie en/of palliatieve zorg omvatten.

Galwegkanker (cholangiocarcinoom)

Galwegkanker, of cholangiocarcinoom, is een kwaadaardige tumor die ontstaat in de galwegen. Deze aandoening komt meestal voor bij personen in hun zevende decennium van het leven en komt iets vaker voor bij mannen. De exacte oorzaak van galwegkanker is niet volledig bekend, maar infecties, aangeboren aandoeningen, en genetische factoren kunnen bijdragen aan het ontstaan van deze kanker. Deze aandoeningen kunnen leiden tot chronische ontsteking en structurele veranderingen in de galwegen. De behandeling kan bestaan uit chirurgische verwijdering van de tumor, levertransplantatie, chemotherapie en/of radiotherapie. De prognose is over het algemeen slecht, tenzij de kanker vroegtijdig wordt ontdekt en succesvol wordt verwijderd.

Diagnose en onderzoeken van ziekten aan het galsysteem

Naast lichamelijk onderzoek en laboratoriumonderzoek (bloedtesten, leverfunctietests), kan de arts verschillende aanvullende onderzoeken inzetten om de diagnose te bevestigen en de omvang en ernst van een galwegaandoening te beoordelen.

Beeldvormende onderzoeken

Beeldvormende onderzoeken zoals een HIDA-scan (radiografisch onderzoek van galwegen en lever), echografie, CT-scan of MRI-scan worden vaak gebruikt om de aanwezigheid van tumoren te onthullen en gedetailleerde beelden van de galwegen en de lever te verkrijgen.

Cholangiografie

Cholangiografie is een röntgenonderzoek waarbij een kleurstof wordt ingespoten om de galwegen zichtbaar te maken op röntgenfoto’s. Deze test wordt vaak gecombineerd met een ERCP om een gedetailleerd beeld van de galwegen te verkrijgen.

Endoscopische retrograde cholangiopancreatografie (ERCP)

ERCP is een procedure waarbij een verlichte buis via de mond wordt ingebracht, door de slokdarm, maag en dunne darm (twaalfvingerige darm) wordt geleid om de galwegen te visualiseren.

Fijne naaldaspiratie

Als er vermoed wordt dat een patiënt lijdt aan galwegkanker, kan een biopsie via fijne naaldaspiratie nodig zijn. De arts neemt met een kleine naald monsters van de tumor, vaak met behulp van een ERCP. Cholangiografie kan ook worden gebruikt om de exacte gebieden te bepalen waar de biopsiemonsters moeten worden genomen. De monsters worden vervolgens naar een patholoog gestuurd voor verdere analyse om te bevestigen of de patiënt aan kanker lijdt.

Lees verder

• Galstenen: Harde afzettingen in galblaas met galkoliek
• Galstenen: Oorzaken, soorten, symptomen en complicaties
• Cholangiocarcinoom: Galwegkanker (tumor in galwegen)
• Cholangitis: Ontsteking van galwegen met koorts en buikpijn
• Cholecystitis: Ontsteking van galblaas met buikpijn & koorts