Cholangitis: Ontsteking van galwegen met koorts en buikpijn

Bij cholangitis ontstaat een ontsteking van de galwegen, de buizen die gal van de lever naar de galblaas en de darmen transporteren. Gal is een vloeistof die door de lever wordt geproduceerd en helpt bij de vertering van voedsel. Deze ontsteking ontstaat meestal door een obstructie (verstopping) van de galwegen, vaak veroorzaakt door een galsteen, wat leidt tot bacteriegroei in de gal. De meest voorkomende symptomen zijn ernstige buikpijn (galkoliek), koorts en geelzucht. Deze aandoening vereist onmiddellijke medische behandeling met antibiotica en pogingen van de arts om de obstructie op te heffen.

• Epidemiologie: Zeldzame aandoening
• Mechanisme
• Oorzaken: Verstopping (obstructie) in de galwegen
• Oorzaken: Verstopping (obstructie) in de galwegen
• Galstenen (choledocholithiasis)
• Tumoren in de galwegen en omliggende organen
• Aangeboren afwijkingen van de galwegen
• Infecties die galwegobstructie veroorzaken
• Auto-immuunziekten en andere aandoeningen
• Chirurgische ingrepen en verwondingen
• Risicofactoren voor cholangitis
• Risicogroepen
• Symptomen: Koorts, buikpijn en geelzucht
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken bij galwegontsteking
• Behandeling: Antibiotica en opheffen van de obstructie
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van obstructie in de galwegen

Epidemiologie: Zeldzame aandoening

Cholangitis is relatief zeldzaam. De aandoening wordt vaak geassocieerd met andere ziekten die een obstructie van en bacteriën in de galwegen veroorzaken. Ongeveer 1-3% van de patiënten ontwikkelt cholangitis na een endoscopische retrograde cholangiopancreatografie (ERCP). Het risico op cholangitis is hoger wanneer de arts de kleurstof retrograde injecteert. De prevalentie van galstenen, die meestal de oorzaak zijn van cholangitis, is het hoogst bij blanke mensen van Noord-Europese afkomst, en bij mensen in Latijns-Amerika. Ook bepaalde Aziatische bevolkingsgroepen en inwoners van gebieden waar darmparasieten voorkomen, hebben een verhoogd risico op cholangitis. Mannen en vrouwen worden in gelijke mate getroffen door galwegontsteking.

Mechanisme

Het mechanisme van cholangitis is doorgaans het gevolg van een infectie in de galwegen die wordt veroorzaakt door een blokkade. Deze blokkade kan op verschillende manieren optreden, zoals door galstenen, tumoren of andere obstructieve factoren.

Obstructie van de galwegen
De meest voorkomende oorzaak van cholangitis is een obstructie van de galwegen, vaak door galstenen, tumoren of strikturen. Deze blokkades kunnen de galstroom belemmeren, wat leidt tot de ophoping van gal in de galwegen, wat een ideale voedingsbodem biedt voor bacteriën en ontstekingen.

Infectie van de galwegen
Wanneer de galwegen geblokkeerd zijn, kunnen bacteriën die normaal in het darmstelsel aanwezig zijn, de galwegen binnendringen. Dit leidt tot een infectie, vaak veroorzaakt door bacteriën zoals Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, en Enterococcus.

Ontsteking en systeemreactie
De infectie leidt tot ontsteking in de galwegen, wat kan resulteren in een verzwakte immuunrespons en systemische effecten, zoals koorts en sepsis. Het ontstekingsproces kan leiden tot een verminderde galproductie en -stroom, wat de normale spijsvertering verstoort en andere complicaties kan veroorzaken.

Oorzaken: Verstopping (obstructie) in de galwegen

Oorzaken: Verstopping (obstructie) in de galwegen

Acute cholangitis ontstaat door een snel optredende bacteriële infectie in de galwegen, vaak als gevolg van een (gedeeltelijke) blokkade die de galstroom belemmert. Deze blokkade kan het gevolg zijn van verschillende oorzaken, waarbij galstenen de meest voorkomende factor zijn. Echter, er zijn tal van andere oorzaken die ook kunnen leiden tot verstoppingen van de galwegen en dus tot cholangitis. Het begrijpen van deze oorzaken is cruciaal voor het ontwikkelen van effectieve behandelingsstrategieën en het voorkomen van verdere complicaties.

De verstoppingen die cholangitis veroorzaken kunnen variëren van structurele afwijkingen in de galwegen tot externe factoren zoals tumoren en infecties. De blokkade van de galwegen creëert een omgeving waarin bacteriën zich kunnen vermenigvuldigen, wat uiteindelijk leidt tot een infectie. De onderliggende oorzaken kunnen verder geclassificeerd worden in verschillende categorieën:

Galstenen (choledocholithiasis)

Galstenen in de galwegen, ofwel choledocholithiasis, zijn de meest voorkomende oorzaak van acute cholangitis. Galstenen ontstaan meestal in de galblaas en kunnen via de galwegen naar de gemeenschappelijke galbuis (ductus choledochus) bewegen. Wanneer een galsteen vast komt te zitten in deze galwegen, kan de galstroom worden belemmerd, wat leidt tot stagnatie van gal. Deze stagnatie bevordert de groei van bacteriën en verhoogt het risico op een infectie, wat kan resulteren in cholangitis. Bij patiënten met galstenen kan de ontsteking van de galwegen gepaard gaan met symptomen zoals koorts, geelzucht (gele verkleuring van de huid en ogen) en pijn in de rechterbovenbuik.

Tumoren in de galwegen en omliggende organen

Tumoren die de galwegen samendrukken of blokkeren kunnen eveneens cholangitis veroorzaken. De tumoren die het vaakst geassocieerd worden met galwegobstructie zijn:

• Alvleesklierkanker: Tumoren in de alvleesklier kunnen de gemeenschappelijke galbuis comprimeren, wat de galstroom belemmert en cholangitis veroorzaakt.
• Ampullaire kanker: Kanker die ontstaat in de ampulla van Vater, waar de gal- en pancreaskanalen samenkomen, kan de galwegen verstoren en leiden tot obstructie.
• Cholangiocarcinoom: Dit is een vorm van kanker die specifiek in de galwegen ontstaat en leidt tot hun verstopping.
• Porta hepatis tumoren: Tumoren in de porta hepatis (de poort van de lever) kunnen de galwegen verdrukken en obstructie veroorzaken.
• Metastasen van kanker: Kanker die van andere delen van het lichaam uitzaait naar de galwegen kan de galwegen blokkeren en een ontsteking veroorzaken.

Aangeboren afwijkingen van de galwegen

Sommige mensen hebben aangeboren afwijkingen die hun galwegen kwetsbaarder maken voor obstructies en cholangitis. Deze afwijkingen kunnen de galstroom belemmeren, wat het risico op galwegobstructie en ontsteking vergroot. Enkele van de meest voorkomende aangeboren afwijkingen zijn:

• Aangeboren nauwe galwegen: Bij sommige patiënten zijn de galwegen van nature smaller, wat het risico op verstoppingen verhoogt.
• Choledochocoele: Dit is een aangeboren aandoening waarbij zich een cyste vormt in de galwegen, wat de galstroom kan blokkeren en ontstekingen kan veroorzaken.
• Erfelijke galwegaandoeningen: Aandoeningen zoals het Alagille-syndroom, waarbij de galwegen niet goed ontwikkeld zijn, kunnen het risico op cholangitis verhogen door een verminderde galstroom en verhoogde vatbaarheid voor infecties.

Infecties die galwegobstructie veroorzaken

Naast de fysieke obstructies door galstenen en tumoren kunnen infecties ook de galwegen beïnvloeden. Sommige infecties kunnen de galwegen direct aantasten en ontstekingen veroorzaken. Bij sommige patiënten kunnen parasitaire of virale infecties de galwegen verstoppen, wat cholangitis als gevolg heeft. Veelvoorkomende infecties die galwegobstructie veroorzaken zijn:

• Spoelworminfecties: Parasitaire infecties zoals die van de lever spoelworm (Ascaris lumbricoides) kunnen de galwegen blokkeren en een ontsteking veroorzaken, vooral in tropische gebieden waar deze parasieten veel voorkomen.
• AIDS cholangiopathie: Patiënten met HIV/AIDS hebben een verhoogd risico op cholangitis door virale en bacteriële infecties van de galwegen. Deze infecties kunnen leiden tot ontsteking en obstructie van de galwegen, wat de galstroom belemmert.

Auto-immuunziekten en andere aandoeningen

Auto-immuunziekten kunnen ook de galwegen aantasten, waardoor het risico op obstructie en cholangitis toeneemt. Een van de bekendste auto-immuunziekten die de galwegen aantast is:

• Scleroserende cholangitis: Deze aandoening wordt gekarakteriseerd door ontsteking en verharding (fibrose) van de galwegen, wat kan leiden tot vernauwing en obstructie. Het komt vaak voor bij patiënten met colitis ulcerosa en kan leiden tot chronische galwegobstructie en cholangitis.

Naast auto-immuunziekten kunnen andere aandoeningen ook bijdragen aan galwegobstructie. Bijvoorbeeld, levercysten, die vaak goedaardig zijn, kunnen de galwegen verdringen, vooral als ze groot zijn. Ook levertumoren, zowel goedaardig als kwaadaardig, kunnen de galwegen verdrukken en verstoppingen veroorzaken. Verder kunnen chirurgische ingrepen die de galwegen beïnvloeden of beschadigen, zoals galblaasoperaties, ook leiden tot obstructie van de galwegen.

Chirurgische ingrepen en verwondingen

Bepaalde chirurgische ingrepen kunnen leiden tot vernauwingen en verstoppingen in de galwegen, wat het risico op cholangitis vergroot. Vernauwingen in de galwegen kunnen ontstaan door eerder uitgevoerde operaties aan de galwegen of als gevolg van verwondingen. Zelfs relatief kleine ingrepen, zoals endoscopische procedures, kunnen in sommige gevallen de galwegen beschadigen en obstructie veroorzaken.

Samenvattend zijn er vele oorzaken die kunnen leiden tot galwegobstructie en daarmee acute cholangitis. Van galstenen en tumoren tot infecties en auto-immuunziekten, deze factoren kunnen de galstroom belemmeren, wat leidt tot ontsteking en de ontwikkeling van cholangitis. Het is essentieel om de specifieke oorzaak van de verstopping te identificeren om een gerichte en effectieve behandeling mogelijk te maken, waarmee de infectie kan worden bestreden en verdere complicaties kunnen worden voorkomen.

Risicofactoren voor cholangitis

Risicofactoren voor het ontwikkelen van cholangitis omvatten:

• Een voorgeschiedenis van galstenen
• Scleroserende cholangitis
• HIV
• Vernauwingen van de galwegen
• Zelden, reizen naar landen met een verhoogd risico op worm- of parasitaire infecties

Risicogroepen

Bepaalde groepen patiënten lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van cholangitis, voornamelijk als gevolg van onderliggende aandoeningen die de galwegen beïnvloeden.

Ouderen
Ouderen hebben een hoger risico op cholangitis vanwege de verhoogde kans op galstenen en andere galwegaandoeningen. Bij ouderen kunnen de symptomen subtieler zijn, wat de diagnose bemoeilijkt.

Patiënten met galstenen
Patiënten die galstenen hebben, vooral die met grote of talrijke stenen, lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van cholangitis, vooral wanneer de stenen de galwegen blokkeren.

Patiënten met eerder pancreatitis of galweginfecties
Patiënten met een voorgeschiedenis van pancreatitis, galweginfecties of andere galwegaandoeningen lopen een verhoogd risico op cholangitis, vooral als ze herhaalde episodes van galwegobstructie ervaren.

Symptomen: Koorts, buikpijn en geelzucht

De patiënt ervaart vaak acute buikpijn (plotselinge ernstige pijn) in het rechterbovenkwadrant of het bovenste middelste deel van de buik. De pijn kan uitstralen naar de rug of onder het rechterschouderblad. Deze pijn, vaak aangeduid als “galkolieken”, komt en gaat en kan scherp, krampachtig of dof aanvoelen. Andere symptomen zijn onder andere donkergekleurde urine en kleigekleurde ontlasting. Geelzucht (icterus), met een gele verkleuring van de huid, is ook kenmerkend. Daarnaast kunnen algemene symptomen optreden zoals koorts, rillingen, misselijkheid en braken.

Alarmsymptomen

Cholangitis is een medische noodsituatie en vereist onmiddellijke aandacht. Het herkennen van de alarmsymptomen kan het verschil maken tussen een succesvolle behandeling en ernstige complicaties.

Koorts en rillingen
Een plotselinge toename van de lichaamstemperatuur, vaak gepaard met rillingen, is een van de meest kenmerkende symptomen van cholangitis. Koorts is het gevolg van de infectie in de galwegen en kan wijzen op de ernst van de aandoening.

Geelzucht
Geelzucht (icterus) is een veelvoorkomend symptoom van cholangitis, veroorzaakt door de ophoping van bilirubine in het bloed als gevolg van de obstructie van de galwegen. Dit leidt tot een geelachtige verkleuring van de huid en het oogwit.

Pijn in de bovenbuik
Patiënten met cholangitis ervaren vaak pijn in de bovenbuik, vooral in de rechterbovenbuik, waar de galblaas zich bevindt. De pijn kan variëren van mild tot ernstig en wordt vaak erger na het eten.

Verwarring en hypotensie
In ernstige gevallen kan cholangitis leiden tot verwarring, lage bloeddruk (hypotensie) en sepsis, wat kan wijzen op een verslechterende infectie die zich door het hele lichaam verspreidt.

Diagnose en onderzoeken bij galwegontsteking

Diagnostisch onderzoek
De diagnose cholangitis wordt meestal gesteld door middel van:

• Abdominale echografie (echografie van de buik)
• Endoscopische retrograde cholangiopancreatografie (ERCP)
• Magnetische resonantie cholangiopancreatografie (MRCP)
• Percutane transhepatische cholangiografie (PTCA)
• Bovendien voert de arts een bloedonderzoek uit om ontstekingswaarden te meten die kunnen wijzen op cholangitis.

Differentiële diagnose
De arts zal ook andere aandoeningen uitsluiten die vergelijkbare symptomen vertonen:

• Cholecystitis (ontsteking van de galblaas met buikpijn, koorts en misselijkheid)
• Galkoliek (buikpijn door galsteen die de galweg blokkeert)
• Diverticulitis
• Septische shock (complicatie van sepsis met lage bloeddruk)
• Mesenteriale ischemie
• Pancreatitis (ontsteking van de alvleesklier met buikpijn en spijsverteringsproblemen)
• Virale hepatitis (leverontsteking)

Behandeling: Antibiotica en opheffen van de obstructie

Een snelle diagnose en behandeling zijn cruciaal bij cholangitis. De patiënt krijgt meestal eerst antibiotica om de infectie te bestrijden. Na stabilisatie van de patiënt wordt een ERCP of andere chirurgische interventie uitgevoerd om de obstructie op te heffen. Bij patiënten die ernstig ziek zijn of wiens symptomen snel verergeren, kan directe chirurgische ingreep noodzakelijk zijn. Vochttoediening via een infuus kan ook worden toegepast om uitdroging te voorkomen (dehydratie).

Prognose

De prognose van cholangitis hangt af van verschillende factoren:

• De effectiviteit van de behandeling
• De onderliggende medische aandoening(en)
• De vroege herkenning en behandeling van cholangitis

De vooruitzichten zijn meestal goed wanneer cholangitis tijdig wordt behandeld. Indien de behandeling uitblijft of vertraagd is, zijn de vooruitzichten minder gunstig. Het sterftecijfer varieert van 5-10%, met een hoger sterftecijfer bij patiënten die een operatie ondergaan.

Patiënten met de volgende aandoeningen hebben een verhoogd risico op morbiditeit en mortaliteit:

• Acuut nierfalen
• Cirrose
• Een inflammatoire darmaandoening (ontstekingsaandoening van de darm)
• Een leverabces
• Hypotensie (lage bloeddruk)
• Weinig respons op antibiotica en conservatieve therapie
• Ouderdom boven de vijftig jaar
• Vrouwelijk geslacht
• Zeer kwaadaardige vernauwingen

Complicaties

Mogelijke complicaties van cholangitis zijn:

• Sepsis (bloedvergiftiging)
• Leverabces, een microabces, en leverfalen
• Acuut nierfalen
• In zeldzame gevallen kan ook een oogkasontsteking optreden

Preventie van obstructie in de galwegen

Hoewel cholangitis vaak voortkomt uit galwegobstructies die moeilijk volledig te voorkomen zijn, kunnen bepaalde maatregelen helpen om het risico te verlagen.

Behandeling van galstenen
Het vroegtijdig behandelen van galstenen, bijvoorbeeld door middel van galblaasverwijdering of medicamenteuze behandeling, kan helpen om galwegobstructie en de daaruit voortvloeiende cholangitis te voorkomen.

Chirurgische interventie bij galwegaandoeningen
Patiënten met bekende galwegaandoeningen moeten regelmatig gecontroleerd worden, vooral wanneer ze risico lopen op galwegobstructie. Preventieve chirurgische ingrepen kunnen nodig zijn om blokkades te voorkomen en de kans op cholangitis te verlagen.

Gezondheidsbewustzijn en vroege diagnose
Het bevorderen van gezondheidsbewustzijn en vroege diagnose kan bijdragen aan het vroegtijdig identificeren van risicofactoren voor cholangitis, zoals galstenen en galwegobstructie.

Lees verder

• Koorts en verhoogde lichaamstemperatuur met zwakte
• Galaandoeningen: Soorten ziekten aan galblaas en galwegen
• Buikpijn: Veelvoorkomende oorzaken van pijn in buikstreek
• Cholecystitis: Ontsteking van galblaas met buikpijn & koorts
• Galwegobstructie: Verstopping van galwegen, door galstenen