Cholangiocarcinoom: Galwegkanker (tumor in galwegen)

Cholangiocarcinoom is een zeldzame vorm van kanker die ontstaat in de galwegen, de buizen die gal van de lever naar de dunne darm transporteren. Er zijn twee galwegen die uit de lever komen en één die afkomstig is van de galblaas. Deze galwegen komen samen en vormen de galbuis, die op zijn beurt de dunne darm bereikt. De galbuis sluit ook aan op de afvoergang van de alvleesklier (ductus pancreaticus). Gal speelt een cruciale rol bij de vertering van vetten. Bij cholangiocarcinoom ontwikkelt zich een kwaadaardige tumor in een van deze galwegen, wat kan leiden tot een verstoring van de galafvoer en symptomen zoals jeuk, geelzucht en kleigekleurde ontlasting. De diagnose wordt vaak pas in een laat stadium gesteld, omdat de symptomen in de vroege stadia soms vaag zijn. Behandelingen kunnen chirurgie, radiotherapie en chemotherapie omvatten, waarbij de overlevingskansen sterk afhangen van de locatie en uitgebreidheid van de tumor op het moment van diagnose.

• Epidemiologie cholangiocarcinoom
• Oorzaken van galwegkanker
• Risicofactoren voor galwegkanker
• Andere risicofactoren
• Symptomen: Jeuk, koorts en geelzucht
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose bij volledig verwijderde tumor
• Complicaties van de tumor

Epidemiologie cholangiocarcinoom

Cholangiocarcinoom is relatief zeldzaam, met een wereldwijde incidentie van ongeveer 2 op 100.000 mensen. In Nederland worden jaarlijks enkele honderden nieuwe gevallen van galwegkanker gediagnosticeerd. Zowel mannen als vrouwen kunnen getroffen worden, en de meerderheid van de patiënten is ouder dan 65 jaar. De prevalentie is het hoogste in Zuidoost-Azië, waar bepaalde infecties, zoals leverbotinfecties, vaker leiden tot de ontwikkeling van galwegkanker.

Oorzaken van galwegkanker

De exacte oorzaak van cholangiocarcinoom is vaak onbekend. Er zijn echter verschillende risicofactoren die het ontstaan van deze kanker kunnen bevorderen.

Risicofactoren voor galwegkanker

Bepaalde aandoeningen en omstandigheden kunnen het risico op het ontwikkelen van cholangiocarcinoom verhogen. Belangrijke risicofactoren zijn onder andere:

Levercirrose

Levercirrose is een aandoening waarbij littekenweefsel zich vormt in de lever, vaak als gevolg van overmatig alcoholgebruik of chronische hepatitis. Dit littekenweefsel kan het risico op galwegkanker verhogen.

Galwegcysten

Galwegcysten, ook wel choledochale cysten genoemd, zijn met gal gevulde zakvormige holten die zich aan de galwegen bevinden. Abnormale veranderingen in de epitheelcellen van deze cysten kunnen het risico op galwegkanker verhogen.

Galwegstenen

Galwegstenen zijn harde afzettingen die zich in de galwegen vormen en vergelijkbaar zijn met, maar kleiner dan, galstenen. Deze stenen kunnen het risico op galwegkanker verhogen.

Infecties met hepatitis B of C

Infecties met hepatitis B of hepatitis C verhogen het risico op intrahepatische galwegkanker. Langdurige infecties met deze virussen kunnen leiden tot levercirrose, wat een risicofactor is voor cholangiocarcinoom.

Leverbotinfecties

Leverbotinfecties komen voor in sommige Aziatische landen door het eten van rauwe of onvoldoende gekookte vis besmet met parasieten. Deze parasieten kunnen de galwegen infecteren en soms galwegkanker veroorzaken.

Primaire scleroserende cholangitis

Primaire scleroserende cholangitis is een aandoening waarbij de galwegen ontstoken raken en littekenweefsel (sclerose) vormen. Deze aandoening gaat vaak gepaard met colitis ulcerosa, een chronische ontstekingsziekte van de darmen.

Andere aandoeningen

Andere zeldzame lever- en galwegziekten die het risico op galwegkanker verhogen, omvatten diabetes mellitus (suikerziekte), polycystische leverziekte, pancreatitis (ontsteking van de alvleesklier), het Caroli-syndroom (een aangeboren verwijding van de intrahepatische galwegen), hiv-infectie en blootstelling aan asbest, radon of andere radioactieve stoffen, dioxines, nitrosaminen of polychloorbifenylen.

Andere risicofactoren

Roken, overmatig alcoholgebruik en obesitas (zwaarlijvigheid) verhogen ook het risico op galwegkanker. Obesitas kan leiden tot een verhoogd risico op galstenen en galwegstenen, wat mogelijk bijdraagt aan het ontstaan van galwegkanker.

Symptomen: Jeuk, koorts en geelzucht

De symptomen van cholangiocarcinoom kunnen variëren afhankelijk van de locatie en de omvang van de tumor. Veelvoorkomende symptomen zijn:

• Aanhoudende vermoeidheid / kankervermoeidheid
• Buikpijn
• Doffe pijn en zwelling in het rechterbovenkwadrant van de buik, soms uitstralend naar de rug
• Donkere urine
• Een jeukende huid (pruritus)
• Kleigekleurde ontlasting (door ophoping van gal in het bloed en de weefsels als gevolg van een obstructie in de galwegen)
• Een opgezwollen galblaas
• Verlies van eetlust
• Geelverkleuring van de huid (icterus), vaak het eerste teken van galwegkanker
• Gewichtsverlies
• Koorts boven 38°C
• Maagklachten
• Progressieve zwakte
• Rillingen

Diagnose en onderzoeken

Cholangiocarcinoom groeit vaak langzaam en kan zich aanvankelijk niet snel verspreiden. Veel van deze tumoren worden pas in een gevorderd stadium ontdekt. De diagnose omvat verschillende onderzoeken om te bepalen of er een tumor of obstructie in de galwegen aanwezig is. Mogelijke diagnostische onderzoeken zijn:

• Een abdominale CT-scan
• Een abdominale echografie (echografie van de buik)
• Een bloedonderzoek
• Een CT-scan gerichte biopsie (waarbij een weefselmonster van de galwegen wordt genomen en microscopisch wordt onderzocht)
• Cytologie van weefselmonsters van de galwegen
• Een endoscopische retrograde cholangiopancreaticografie (ERCP): inwendig onderzoek van de galwegen en alvleesklier
• Een magnetische resonantie cholangiopancreatografie (MRCP)
• Een percutane transhepatische cholangiografie (PTCA)
• Een PET-scan: onderzoek van de stofwisseling in het lichaam

Behandeling

De behandeling van cholangiocarcinoom hangt af van de grootte, locatie en het stadium van de tumor. Indien mogelijk wordt de tumor chirurgisch verwijderd. Als de tumor groot is, kan een levertransplantatie nodig zijn. Wanneer de tumor al lokaal of naar andere delen van het lichaam is uitgezaaid, kan chirurgie niet altijd een oplossing bieden. In dergelijke gevallen worden chemotherapie en radiotherapie vaak ingezet om de kans op terugkeer van de kanker te verkleinen. Een andere behandelingsoptie is het plaatsen van een stent via een endoscopische procedure, om tijdelijke verlichting te bieden bij galwegobstructies en geelzucht. Lasertherapie, eventueel gecombineerd met licht-geactiveerde chemotherapie, kan ook nuttig zijn voor patiënten met obstructies in de galwegen.

Prognose bij volledig verwijderde tumor

Als de tumor volledig kan worden verwijderd, kunnen sommige patiënten volledig herstellen. Ongeveer 20% van de patiënten overleeft minstens vijf jaar na de operatie. Als een volledige verwijdering niet mogelijk is, is genezing vaak niet haalbaar. Ongeveer de helft van de patiënten overlijdt binnen een jaar na de diagnose. De overige patiënten overleven zelden langer dan vijf jaar.

Complicaties van de tumor

Mogelijke complicaties van cholangiocarcinoom kunnen omvatten:

• Colitis ulcerosa
• Chronische gal- en leverontstekingen
• Infecties
• Galwegcysten (choledochale cysten)
• Leverfalen
• Primaire scleroserende cholangitis
• Uitzaaiingen (metastasen) naar andere organen

Lees verder

• Kankerpijn: Oorzaken & types pijn en soorten pijnmedicatie
• Galwegobstructie: Verstopping van galwegen, door galstenen
• Cholangitis: Ontsteking van galwegen met koorts en buikpijn
• Cholestase: Galstuwing door vernauwing van galwegen
• Herhaling kanker (recidief): Soorten, risicofactoren en tips