Cholestase: Galstuwing door vernauwing van galwegen

Cholestase is de medische term voor galstuwing, een aandoening die ontstaat door vernauwing of afsluiting van de galwegen die de gal van de lever naar de darm transporteren. Hierdoor wordt de galstroom vertraagd of geblokkeerd. Dit kan worden veroorzaakt door aandoeningen van de galwegen, de alvleesklier (pancreas) of de lever, maar ook door andere factoren. Jeuk, afwijkingen in urine en ontlasting, geelzucht en buikpijn zijn enkele kenmerken van deze aandoening. Om de diagnose te stellen, zijn diverse beeldvormende onderzoeken en bloedonderzoeken nodig. De behandeling bestaat meestal uit medicijnen en/of chirurgie.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken: Vernauwing of afsluiting van galwegen in of buiten de lever
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen: Jeuk, geelzucht, witte ontlasting en donkere urine
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Diagnostische tabel voor cholestase
• Behandeling galstuwing
• Prognose cholestase
• Complicaties
• Preventie en extra tips
• Praktische tips voor het omgaan met cholestase
• Raadpleeg een arts voor een juiste diagnose
• Volg het voorgeschreven behandelplan strikt op
• Beheer je dieet om de lever te ondersteunen
• Verminder je jeuk met medicijnen en huideverzorging
• Neem maatregelen om geelzucht te verlichten
• Controleer regelmatig je leverfunctie
• Zorg voor voldoende rust en slaap
• Overleg met je arts over het gebruik van medicijnen
• Monitor je symptomen en zoek tijdig hulp
• Leer meer over je aandoening en stel vragen aan je arts
• Zoek steun van anderen met cholestase
• Misvattingen rond cholestase
• Cholestase is altijd het gevolg van galstenen
• Jeuk is het enige symptoom van cholestase
• Cholestase treft alleen de lever
• Een bloedonderzoek kan altijd direct cholestase bevestigen
• Cholestase verdwijnt vanzelf zonder behandeling
• Een gezond voedingspatroon kan cholestase genezen

Epidemiologie

Cholestase is een aandoening waarbij de galafvoer belemmerd wordt, wat leidt tot de ophoping van galzuren in de lever en het bloed. De prevalentie van cholestase varieert wereldwijd afhankelijk van de onderliggende oorzaak. De aandoening kan zowel acuut als chronisch voorkomen en is geassocieerd met verschillende ziekten, van leverziekten tot hormonale veranderingen.

Frequentie en verdeling
Cholestase komt wereldwijd voor, maar de prevalentie varieert sterk afhankelijk van het type cholestase. In ontwikkelde landen is het vaak gerelateerd aan leverziekten zoals hepatitis, cirrose, of galstenen. In andere delen van de wereld kunnen infecties, zoals malaria, bijdragen aan een hogere incidentie. Bij vrouwen, vooral tijdens de zwangerschap, kan cholestase van de zwangerschap optreden, wat leidt tot een hogere prevalentie bij deze groep.

Ziekteverloop en prognose
De prognose van cholestase hangt af van de oorzaak. Cholestase die veroorzaakt wordt door tijdelijk factoren zoals galstenen, heeft over het algemeen een goede prognose na behandeling. Chronische cholestase, veroorzaakt door leverziekten of genetische aandoeningen zoals primair scleroserende cholangitis, kan echter leiden tot langdurige leverbeschadiging en zelfs leverfalen als het niet goed wordt behandeld.

Mechanisme

Cholestase ontstaat wanneer de afvoer van gal van de lever naar de galblaas of darmen belemmerd is, wat leidt tot de ophoping van galzuren in de lever en het bloed. Dit kan ontstaan door een obstructie in de galwegen of door een defect in de levercellen zelf.

Obstructieve cholestase
Obstructieve cholestase wordt vaak veroorzaakt door fysieke blokkades in de galwegen, zoals galstenen, tumoren of stralingsbeschadiging. Deze blokkades voorkomen de normale galafvoer, waardoor galzuren zich ophopen in de lever, wat kan leiden tot leverbeschadiging en geelzucht.

Intrahepatische cholestase
Intrahepatische cholestase vindt plaats wanneer de galafvoer wordt belemmerd binnen de lever zelf. Dit kan worden veroorzaakt door leverziekten zoals hepatitis of cirrose, waarbij de galwegen in de lever beschadigd raken. Dit kan ook het gevolg zijn van genetische aandoeningen die de functie van galtransporteurs verstoren.

Oorzaken: Vernauwing of afsluiting van galwegen in of buiten de lever

De galstroom is tussen de levercellen en de twaalfvingerige darm vertraagd of geblokkeerd, waardoor bilirubine vrijkomt. Dit afvalproduct vormt zich bij de afbraak van oude of beschadigde rode bloedcellen. Bilirubine komt vrij in de bloedbaan en hoopt zich op. Normaal gesproken bindt bilirubine zich met gal in de lever, waarna het naar de galwegen in het spijsverteringskanaal gaat en vervolgens het lichaam verlaat. De meeste bilirubine wordt uitgescheiden via de ontlasting, maar een kleine hoeveelheid wordt uitgescheiden via de urine.

Cholestase, ook bekend als "cholestasis", kent tal van oorzaken die zowel binnen als buiten de lever kunnen liggen. Daarnaast kan medicatiegebruik soms tot cholestase leiden.

In de lever
Intrahepatische cholestase vindt plaats in de lever en kan worden veroorzaakt door:

• Aangeboren fouten in galzuursynthese
• Acute hepatitis (leverontsteking)
• Alpha-1-antitrypsine-deficiëntie
• Amyloïdose (afzettingen van amyloïde in weefsels en organen met symptomen aan hart, huid, maag en darmen, lever, nieren en hersenen)
• Een alcoholische leverziekte (vetlever, hepatitis en cirrose)
• Een bacterieel abces in de lever
• Een lymfoom
• Zwangerschap
• Ernstige infecties die zich hebben verspreid via de bloedbaan (sepsis: bloedvergiftiging)
• Het Alagille-syndroom (afwijkingen aan gezicht, hart en lever)
• Mucoviscidose (taaislijmziekte met verstopping van organen)
• Primaire biliaire levercirrose (ontsteking en littekenvorming in de lever)
• Primaire of uitgezaaide leverkanker
• Primaire scleroserende cholangitis (ontsteking van galwegen met koorts, buikpijn en geelzucht)
• Sarcoïdose (aandoening aan huid, longen, ogen en zenuwstelsel)
• Totale parenterale voeding (uitsluitend via een ader (intraveneus) voeding krijgen)
• Tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen)
• Virale hepatitis

Buiten de lever
Extrahepatische cholestase gebeurt buiten de lever, waarbij het probleem optreedt in de grote galwegen. Dit kan worden veroorzaakt door:

• Cysten (abnormaal gevormde blaasvormige holten in het lichaam)
• Druk op de galwegen door een nabijgelegen massa of tumor
• Een pancreastumor (tumor in de alvleesklier) of pseudocyste
• Een vernauwing van de galwegen (strictuur)
• Galgangatresie (verstopping in de galwegen en leverschade)
• Galwegstenen (cholelithiasis)
• Galwegtumoren
• Gezwellen
• Littekens
• Pancreatitis (ontsteking van de alvleesklier met buikpijn en spijsverteringsproblemen)
• Primaire scleroserende cholangitis
• Wormen

Medicijnen
Bepaalde geneesmiddelen kunnen eveneens leiden tot cholestase, zoals:

• Anabole steroïden
• Antibiotica zoals ampicilline en andere penicillines
• De anticonceptiepil (orale contraceptiva)
• Chlorpromazine
• Cimetidine
• Estradiol
• Imipramine
• Prochlorperazine
• Terbinafine
• Tolbutamide

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op cholestase verhogen. Deze factoren kunnen variëren afhankelijk van de onderliggende oorzaak van de aandoening, evenals de leeftijd en gezondheidstoestand van de patiënt.

Hormonale invloeden
Vrouwen in de zwangerschap hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van cholestase van de zwangerschap, een aandoening die gepaard gaat met symptomen zoals jeuk, geelzucht en verhoogde galzuren. Dit komt vaker voor in het derde trimester en kan ernstige gevolgen hebben voor zowel moeder als kind als het niet tijdig wordt behandeld.

Leverziekten en genetische aandoeningen
Chronische leverziekten zoals hepatitis, cirrose en primaire biliary cirrose zijn risicofactoren voor het ontwikkelen van cholestase. Genetische aandoeningen zoals primair scleroserende cholangitis en cystische fibrose verhogen ook het risico op intrahepatische cholestase.

Risicogroepen

Bepaalde groepen mensen lopen een groter risico om cholestase te ontwikkelen. Deze risicogroepen zijn vaak afhankelijk van de specifieke oorzaken van cholestase en kunnen ook verschillen op basis van leeftijd, geslacht en genetische aanleg.

Zwangere vrouwen
Cholestase van de zwangerschap komt voornamelijk voor in het derde trimester en komt vaker voor bij vrouwen die eerder zwangerschapscholestase hebben gehad. De aandoening kan ernstige gevolgen hebben voor de zwangerschap, waaronder vroeggeboorte en een verhoogd risico voor foetale schade, vooral als het niet op tijd wordt behandeld.

Patiënten met leverziekten
Mensen met leveraandoeningen zoals cirrose of hepatitis hebben een verhoogd risico op cholestase. In deze gevallen kan de galafvoer in de lever verstoord raken, wat leidt tot de ophoping van galzuren in de lever en het bloed.

Symptomen: Jeuk, geelzucht, witte ontlasting en donkere urine

De urine van een patiënt met cholestase is donker gekleurd (donker gekleurde urine) doordat de nieren het overtollige bilirubine uitscheiden. De ontlasting heeft een witte kleur (kleigekleurde ontlasting) omdat de bilirubine niet via de darm kan worden uitgescheiden. Vetdiarree is een ander mogelijk ontlastingspatroon. Jeuk (pruritus) is een veelvoorkomend probleem en treedt op door de ophoping van galproducten in de huid. Icterus (geelzucht) komt ook voor doordat de overtollige bilirubine zich afzet in de huid, waardoor de patiënt een gele huid of gele ogen krijgt. De patiënt kan bepaalde voedingsmiddelen niet verteren, wat leidt tot buikpijn, vooral in de rechterbovenhoek van de buik. Andere symptomen kunnen zijn: een verlies van eetlust, misselijkheid, braken, een lage bloeddruk (hypotensie), een versnelde hartslag (tachycardie), vermoeidheid, zwakte en/of koorts. Deze symptomen zijn vaak afhankelijk van de onderliggende oorzaak van cholestase.

Alarmsymptomen

Cholestase kan zich presenteren met verschillende symptomen die kunnen wijzen op de noodzaak voor medische evaluatie en behandeling. Alarmsymptomen van cholestase kunnen variëren afhankelijk van de onderliggende oorzaak van de aandoening.

Geelzucht (icterus)
Geelzucht is een van de meest voorkomende alarmsymptomen van cholestase. Het ontstaat wanneer bilirubine zich ophoopt in het bloed en zich in de huid en ogen afzet, wat leidt tot een gele verkleuring van de huid en het oogwit. Geelzucht kan wijzen op obstructie in de galwegen of op een ernstige leveraandoening.

Jeuk (pruritus)
Jeuk is een veelvoorkomend symptoom van cholestase, vooral bij cholestase van de zwangerschap. Het ontstaat als gevolg van de ophoping van galzuren in de huid. Bij sommige patiënten kan de jeuk intens zijn en het dagelijkse functioneren ernstig verstoren.

Donkere urine en lichte ontlasting
Patiënten met cholestase kunnen donkere urine opmerken als gevolg van verhoogde bilirubine-niveaus in het bloed. Tegelijkertijd kan de ontlasting lichter van kleur zijn, omdat galzuren niet effectief in de darmen worden afgegeven om de normale kleuring van ontlasting te produceren.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
De aanwezigheid van geelzucht wijst vaak in de richting van cholestase. De arts probeert de oorzaak te achterhalen door het beluisteren van de symptomen die de patiënt meldt en het zelf identificeren van zichtbare symptomen. Een chronische leverziekte kenmerkt zich door spider angiomen (kleine spinnenwebjes bestaande uit bloedvaten die zichtbaar zijn in de huid), een vergrote lever (hepatomegalie), een vergrote milt (splenomegalie) en een ophoping van vocht in de buik (ascites). Het recente gebruik van medicatie kan ook wijzen op een leverprobleem. Soms is de oorzaak moeilijk te achterhalen, bijvoorbeeld bij algemenere symptomen of bij alcoholgebruik. Bijgevolg zijn bijkomende onderzoeken vereist om de oorzaak van galstuwing te achterhalen.

Diagnostisch onderzoek
De arts voert een bloedonderzoek uit. Uit de resultaten blijkt dat de patiënt een verhoogd bilirubinegehalte en verhoogde alkalische fosfatase in het bloed heeft. Verdere beeldvormende onderzoeken om cholestase te diagnosticeren zijn een echografie van de buik (echografie van het abdomen), een CT-scan en een MRI-scan van de buik. Af en toe is een leverbiopsie vereist. Daarnaast kan een endoscopische retrograde cholangiopancreaticografie (ERCP) nodig zijn. Hierbij gebruikt de arts een endoscoop (soort flexibele kijkbuis) die hij in de mond van de patiënt plaatst. De arts injecteert vervolgens een radioactief contrastmiddel door de buis in de gal- en pancreasleidingen, waarna röntgenfoto’s worden gemaakt.

Diagnostische tabel voor cholestase

Deze tabel biedt een overzicht van de mogelijke oorzaken van cholestase, evenals de diagnostische benaderingen die gebruikt kunnen worden om de oorzaak vast te stellen. Bij twijfel is het belangrijk altijd een arts te raadplegen voor verdere evaluatie en behandeling.

Behandeling galstuwing

De behandeling van cholestase richt zich op de onderliggende oorzaak van de galstuwing. De arts kan galwegstenen verwijderen, wat tot volledig herstel leidt. Bij patiënten met kanker kan een chirurgische ingreep nodig zijn waarbij de arts een stent plaatst rond vernauwde of verstopte delen van de galbuis om de afvoergang weer te openen. Dit geneest echter niet de onderliggende kanker. Als een geneesmiddel cholestase veroorzaakt, kan de arts een ander medicijn of een andere dosering voorschrijven, wat vaak leidt tot het verdwijnen van de symptomen. Bij aanhoudende cholestase kunnen supplementen (calcium en vitamine D) nodig zijn.

Prognose cholestase

De vooruitzichten van galwegstuwing zijn zeer variabel en moeilijk individueel in te schatten, omdat deze afhankelijk zijn van de onderliggende oorzaak en de tijdige behandeling van de aandoening.

Complicaties

Mogelijke complicaties van galstuwing zijn:

• Bloedingen: De darmen absorberen vitamine K slecht, wat noodzakelijk is voor de bloedstolling, waardoor een patiënt met cholestase makkelijk bloedingen krijgt.
• Diarree
• Slechte absorptie van vet en vetoplosbare vitaminen, zoals een tekort aan vitamine A
• Ernstige jeuk
• Orgaanfalen bij de ontwikkeling van sepsis
• Zwakke botten (osteomalacie) door chronische aanwezigheid van cholestase: Doordat gal niet in de darm terechtkomt, is er een slechte absorptie van calcium en vitamine D, wat leidt tot een tekort aan deze voedingsstoffen (tekort aan calcium en tekort aan vitamine D), wat verlies van botweefsel veroorzaakt.

Preventie en extra tips

Er zijn verschillende stappen die je kunt nemen om de kans op cholestase te verkleinen:

• Vermijd overmatig alcoholgebruik om leverschade te voorkomen.
• Zorg voor een gezonde voeding rijk aan groenten, fruit en vezels om de lever gezond te houden.
• Beperk het gebruik van medicijnen die bekend staan om leverproblemen te veroorzaken, en overleg met een arts over alternatieven indien nodig.
• Voorkom blootstelling aan giftige stoffen die de lever kunnen beschadigen.
• Onderga regelmatig medische controles om vroegtijdige tekenen van leverproblemen op te sporen.

Praktische tips voor het omgaan met cholestase

Cholestase is een aandoening waarbij de galafvoer vanuit de lever naar de dunne darm wordt belemmerd. Dit kan leiden tot een ophoping van galzuren in het bloed, wat symptomen zoals jeuk, geelzucht en vermoeidheid kan veroorzaken. Cholestase kan zowel tijdelijk als chronisch zijn en vereist zorgvuldige behandeling om verdere complicaties te voorkomen. Hier volgen praktische tips voor het omgaan met cholestase.

Raadpleeg een arts voor een juiste diagnose

Als je symptomen ervaart zoals jeuk, geelzucht (geel worden van de huid of ogen) of pijn in de bovenbuik, is het belangrijk om een arts te raadplegen voor een juiste diagnose. Cholestase kan veroorzaakt worden door verschillende factoren, zoals galblaasproblemen, leverziekten of medicijnen. Je arts kan bloedonderzoek en beeldvorming doen om de onderliggende oorzaak vast te stellen.

Volg het voorgeschreven behandelplan strikt op

Cholestase wordt vaak behandeld met medicijnen die de galafvoer verbeteren of de ophoping van galzuren in het bloed verminderen. Het is belangrijk om het voorgeschreven behandelplan strikt op te volgen. Dit kan medicijnen zoals ursodeoxycholzuur of cholestyramine omvatten.

Beheer je dieet om de lever te ondersteunen

Een gezond dieet kan helpen om de leverfunctie te ondersteunen bij cholestase. Vermijd vette, zware maaltijden die de lever extra belasten. Kies voor een dieet dat rijk is aan groenten, fruit, volle granen en magere eiwitten. Beperk de inname van alcohol, aangezien dit de lever kan beschadigen.

Verminder je jeuk met medicijnen en huideverzorging

Jeuk is een veelvoorkomend symptoom bij cholestase. Medicijnen zoals antihistaminica of cholestyramine kunnen de jeuk helpen verminderen. Daarnaast kan het regelmatig gebruiken van een verzachtende huidlotion of crème helpen om de huid te kalmeren en de jeuk te verlichten.

Neem maatregelen om geelzucht te verlichten

Als je geelzucht hebt, kan het helpen om je huid en ogen te beschermen tegen direct zonlicht. Het dragen van een hoed, zonnebril en het gebruik van zonnebrandcrème kan de effecten van geelzucht verminderen. Blijf goed gehydrateerd en overleg met je arts over mogelijke behandelingen om de galafvoer te verbeteren.

Controleer regelmatig je leverfunctie

Bij cholestase is het belangrijk om je leverfunctie regelmatig te laten controleren via bloedonderzoek. Dit kan helpen om te zien of de aandoening goed onder controle is en of er geen verdere complicaties optreden, zoals leverbeschadiging of cirrose.

Zorg voor voldoende rust en slaap

Vermoeidheid komt vaak voor bij cholestase. Het is belangrijk om voldoende rust te nemen en je slaapgewoonten te optimaliseren. Probeer elke nacht minimaal 7-8 uur slaap te krijgen en neem indien nodig een powernap om je energie op peil te houden.

Overleg met je arts over het gebruik van medicijnen

Sommige medicijnen kunnen cholestase veroorzaken of verergeren. Als je cholestase hebt, overleg dan met je arts voordat je nieuwe medicijnen gaat gebruiken, inclusief vrij verkrijgbare medicijnen en supplementen.

Monitor je symptomen en zoek tijdig hulp

Als je merkt dat je symptomen van cholestase, zoals jeuk, vermoeidheid of geelzucht, verergeren, neem dan onmiddellijk contact op met je arts. Vroege interventie kan helpen om verdere schade aan de lever of galwegen te voorkomen.

Leer meer over je aandoening en stel vragen aan je arts

Het is belangrijk om goed geïnformeerd te zijn over cholestase en je behandelingsopties. Stel je arts vragen over de oorzaak van de aandoening, mogelijke complicaties en de beste manier om ermee om te gaan. Dit kan je helpen om betere keuzes te maken en een actief rol te spelen in je behandeling.

Zoek steun van anderen met cholestase

Cholestase kan zowel lichamelijk als emotioneel belastend zijn. Het kan nuttig zijn om steun te zoeken bij anderen die dezelfde aandoening hebben. Dit kan via steungroepen, online forums of door contact te leggen met een therapeut die ervaring heeft met chronische ziekten.

Misvattingen rond cholestase

Cholestase is een aandoening waarbij de galafvoer vanuit de lever wordt belemmerd, wat leidt tot een ophoping van galzuren in het lichaam. Dit kan verschillende oorzaken hebben, waaronder leverziekten, galwegobstructies en bepaalde medicatie. Ondanks de impact op de gezondheid bestaan er veel misvattingen over de symptomen, oorzaken en behandelingen van cholestase.

Cholestase is altijd het gevolg van galstenen

Hoewel galstenen een veelvoorkomende oorzaak van cholestase kunnen zijn, is dit zeker niet de enige reden. De aandoening kan ook ontstaan door leverziekten zoals hepatitis of cirrose, genetische aandoeningen, bepaalde medicatie of een verstopping van de galwegen door een tumor. Ook tijdens de zwangerschap kan cholestase optreden, bekend als intrahepatische cholestase van de zwangerschap.

Jeuk is het enige symptoom van cholestase

Jeuk is inderdaad een veelvoorkomend symptoom van cholestase, maar het is zeker niet het enige. Patiënten kunnen ook last hebben van geelzucht, donkere urine, lichtgekleurde ontlasting, vermoeidheid en een opgezwollen buik door vochtophoping. In ernstige gevallen kan cholestase leiden tot tekorten aan vitaminen die vetoplosbaar zijn, zoals vitamine A, D, E en K, wat verdere gezondheidsproblemen kan veroorzaken.

Cholestase treft alleen de lever

Hoewel cholestase direct verband houdt met de lever en de galwegen, kan het effect hebben op het hele lichaam. De ophoping van galzuren in het bloed kan leiden tot systemische symptomen zoals ernstige vermoeidheid, tekorten aan essentiële voedingsstoffen en een verhoogd risico op botontkalking. Daarnaast kan langdurige cholestase leverschade veroorzaken en zelfs tot leverfalen leiden als het niet op tijd wordt behandeld.

Een bloedonderzoek kan altijd direct cholestase bevestigen

Hoewel een bloedonderzoek belangrijke aanwijzingen kan geven, zoals verhoogde leverenzymen en bilirubinewaarden, is aanvullend onderzoek vaak nodig om de oorzaak van cholestase vast te stellen. Beeldvormende onderzoeken zoals een echografie, MRI of een ERCP (endoscopische retrograde cholangiopancreatografie) kunnen helpen om eventuele galwegobstructies of leverafwijkingen te detecteren. In sommige gevallen kan een leverbiopsie noodzakelijk zijn.

Cholestase verdwijnt vanzelf zonder behandeling

Afhankelijk van de oorzaak kan cholestase tijdelijk of chronisch zijn, maar in veel gevallen is behandeling noodzakelijk om complicaties te voorkomen. Als de cholestase wordt veroorzaakt door een afsluiting, zoals een galsteen of tumor, moet deze obstructie worden verwijderd. Bij leverziekten kan medicatie nodig zijn om de galafvoer te verbeteren en verdere schade te voorkomen. Zonder behandeling kan cholestase leiden tot ernstige complicaties zoals levercirrose en malabsorptie van essentiële voedingsstoffen.

Een gezond voedingspatroon kan cholestase genezen

Een evenwichtig voedingspatroon kan bijdragen aan een betere levergezondheid en het verminderen van klachten, maar het geneest cholestase niet. Afhankelijk van de oorzaak kan medische of chirurgische interventie noodzakelijk zijn. Wel kan een aangepast dieet met voldoende vetoplosbare vitamines en gezonde vetten helpen om tekorten te compenseren en symptomen zoals vermoeidheid en verzwakte botten te verminderen.