Cholestase: Galstuwing door vernauwing van galwegen

Cholestase is de medische term voor galstuwing. Dit ontstaat als gevolg van vernauwing of afsluiting van de galgangen die de gal van de lever naar de darm voeren. De galstroom is hierdoor vertraagd of geblokkeerd. Dit is vaak het gevolg van aandoeningen van de galwegen, de alvleesklier (het pancreas) of de lever. Maar ook andere factoren veroorzaken deze aandoening. Jeuk, urine- en ontlastingsafwijkingen, geelzucht en buikpijn zijn enkele kenmerken van deze ziekte. Diverse beeldvormende onderzoeken en een bloedonderzoek zijn nodig om de diagnose van galstuwing te stellen. De behandeling van galstuwing bestaat veelal uit medicijnen en/of chirurgie.

• Oorzaken: Vernauwing of afsluiting van galwegen in of buiten lever
• Symptomen: Jeuk, geelzucht, witte ontlasting en donkere urine
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling galstuwing
• Prognose cholestase
• Complicaties

Oorzaken: Vernauwing of afsluiting van galwegen in of buiten lever

De galstroom is tussen de levercellen en de twaalfvingerige darm vertraagd of geblokkeerd, waardoor bilirubine vrijkomt. Dit afvalproduct vormt zich bij de afbraak van oude of beschadigde rode bloedcellen. Bilirubine komt vrij in de bloedbaan en hoopt zich op. Normaal gesproken bindt bilirubine zich met gal in de lever, waarna het naar de galwegen in het spijsverteringskanaal gaat en vervolgens het lichaam verlaat. De meeste bilirubine komt vrij in de ontlasting, maar een kleine hoeveelheid scheidt de patiënt uit via de urine.

Cholestase, ook gekend als “cholestasis”, kent tal van oorzaken die zowel de oorsprong in als buiten de lever vinden. Daarnaast leidt medicatiegebruik soms tot cholestase.

In de lever
Intrepatische cholestase vindt plaats in de lever. Dit is het gevolg van:

• aangeboren fouten van galzuursynthese
• acute hepatitis (leverontsteking)
• alf1-antitrypsine-deficiëntie
• amyloïdose (afzettingen van amyloïde in weefsels en organen met symptomen aan hart, huid, maag en darmen, lever, nieren en hersenen)
• een alcoholische leverziekte (vetlever, hepatitis en cirrose)
• een bacterieel abces in de lever
• een lymfoom
• een zwangerschap
• ernstige infecties die zich hebben verspreid via de bloedbaan (sepsis: bloedvergiftiging)
• het Alagille-syndroom (afwijkingen aan gezicht, hart en lever)
• mucoviscidose (taaislijmziekte met verstopping van organen)
• primaire biliaire levercirrose (ontsteking en littekenvorming in de lever)
• primaire of uitgezaaide leverkanker
• primaire scleroserende cholangitis (ontsteking van galwegen met koorts, buikpijn en geelzucht)
• sarcoïdose (aandoening aan huid, longen, ogen en zenuwstelsel)
• totale parenterale voeding (uitsluitend via een ader (intraveneus) voeding krijgen)
• tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen)
• virale hepatitis

Buiten de lever

Extrahepatische cholestase gebeurt buiten de lever, waarbij het probleem optreedt in de grote galwegen. Dit kent volgende oorzaken:

• cysten (abnormaal gevormde blaasvormige holten in lichaam)
• druk op de galwegen door een nabijgelegen massa of tumor
• een pancreastumor (tumor in de alvleesklier) of pseudocyste
• een vernauwing van de galwegen (strictuur)
• galgangatresie (verstopping in de galwegen en leverschade)
• galwegstenen (cholelithiasis)
• galwegtumoren
• gezwellen
• littekens
• pancreatitis (ontsteking van de alvleesklier met buikpijn en spijsverteringsproblemen)
• primaire scleroserende cholangitis
• wormen

Medicijnen

Bepaalde geneesmiddelen resulteren mogelijk eveneens in cholestase, zoals:

• Anabole steroïden
• Antibiotica zoals ampicilline en andere penicillines
• De anticonceptiepil (orale contraceptiva)
• Chlorpromazine
• Cimetidine
• Estradiol
• Imipramine
• Prochlorperazine
• Terbinafine
• Tolbutamide

Symptomen: Jeuk, geelzucht, witte ontlasting en donkere urine

De urine van de patiënt met cholestase is donker gekleurd (donker gekleurde urine) doordat de nieren het overtollige bilirubine uitscheiden. De ontlasting heeft een witte kleur (kleigekleurde ontlasting) omdat de bilirubine niet door de darm kan waardoor dit niet uit het lichaam kan verdwijnen. Vetdiarree is een ander mogelijk ontlastingspatroon. Jeuk (pruritus) is een veel voorkomend probleem. Dit treedt op door de ophoping van galproducten in de huid). Icterus (geelzucht) komt tevens voor doordat de overtollige bilirubine zich afzet in de huid. Hierbij heeft de patiënt een gele huid of ogen. De patiënt is bij deze aandoening niet in staat om bepaalde voedingsmiddelen te verteren. Buikpijn is bijgevolg een ander veel voorkomend symptoom, wat vooral optreedt in de rechterbovenhoek van de buik. Een verlies van eetlust, misselijkheid, braken, een lage bloeddruk (hypotensie) een versnelde hartslag (tachycardie), vermoeidheid, zwakte en/of koorts zijn voorts enkele andere tekenen van cholestase die niet altijd allemaal optreden maar vaak afhankelijk zijn van de oorzaak van cholestase.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De aanwezigheid van geelzucht wijst vaak in de richting van cholestase. Hij probeert de oorzaak te achterhalen door het beluisteren van de symptomen die de patiënt meldt, en het zelf identificeren van de zichtbare symptomen. Een chronische leverziekte kenmerkt zich door spider angiomen (kleine spinnenwebjes bestaande uit bloedvaten, die zichtbaar zijn in de huid), een vergrote lever (hepatomegalie), een vergrote milt (splenomegalie) en een ophoping van vocht in de buik (ascites). Het recent gebruik van medicatie suggereert eveneens een probleem dat in de lever aanwezig is. Soms is de oorzaak moeilijk te achterhalen, bijvoorbeeld bij algemenere symptomen of bij het gebruik van alcohol. Bijgevolg zijn bijkomende onderzoeken vereist om de oorzaak van galstuwing te achterhalen.

Diagnostisch onderzoek

De arts voert een bloedonderzoek uit. Uit de resultaten blijkt dat de patiënt een verhoogd bilirubinegehalte en alkalische fosfatase heeft in het bloed. Verdere beeldvormende onderzoeken om cholestase uit te voeren zijn een echografie van de buik (echografie van het abdomen), een CT-scan en een MRI-scan van de buik. Af en toe is een leverbiopsie vereist. Daarnaast is een endoscopische retrograde cholangiopancreaticografie (ERCP) nodig. Hierbij gebruikt de arts een endoscoop (soort flexibele kijkbuis) die hij in de mond van de patiënt plaatst. De arts injecteert vervolgens een radioactief contrastmiddel door de buis in de gal- en pancreasleidingen. Vervolgens maakt hij röntgenfoto’s.

Behandeling galstuwing

De arts behandelt de onderliggende oorzaak van de galstuwing. De arts is vaak in staat om galwegstenen te verwijderen, waardoor de patiënt volledig herstelt. Een patiënt met kanker krijgt mogelijk een chirurgische ingreep waarbij de arts een stent plaatst rond delen van de galbuis die vernauwd of verstopt zijn waardoor de afvoergang weer geopend is. Dit geneest echter niet de onderliggende kanker. Wanneer een geneesmiddel dat cholestase veroorzaakt, schrijft de arts mogelijk een ander medicijn of een andere dosis voor. De symptomen verdwijnen hierdoor vaak. Daarnaast zijn supplementen (calcium en vitamine D) nodig bij aanhoudende cholestase.

Prognose cholestase

De vooruitzichten van galwegstuwing zijn zeer variabel en moeilijk individueel in te schatten.

Complicaties

Mogelijke complicaties van galstuwing omvatten:

• bloedingen: De darmen absorberen vitamine K slecht. Vitamine K is noodzakelijk voor de bloedstolling, waardoor een patiënt met cholestase makkelijk gaat bloeden.
• diarree
• een slechte absorptie van vet en vetoplosbare vitaminen, met bijvoorbeeld een tekort aan vitamine A als gevolg
• ernstige jeuk
• orgaanfalen bij de ontwikkeling van sepsis
• zwakke botten (osteomalacie) door een chronische aanwezigheid van cholestase: Doordat gal niet in de darm terecht komt, gebeurt een slechte absorptie van calcium en vitamine D. Hierdoor ontstaat een tekort van deze voedingsstoffen (tekort aan calcium en tekort aan vitamine D) wat een verlies van botweefsel veroorzaakt.