Cholestase: Galstuwing door vernauwing van galwegen

Cholestase is de medische term voor galstuwing, een aandoening die ontstaat door vernauwing of afsluiting van de galwegen die de gal van de lever naar de darm transporteren. Hierdoor wordt de galstroom vertraagd of geblokkeerd. Dit kan worden veroorzaakt door aandoeningen van de galwegen, de alvleesklier (pancreas) of de lever, maar ook door andere factoren. Jeuk, afwijkingen in urine en ontlasting, geelzucht en buikpijn zijn enkele kenmerken van deze aandoening. Om de diagnose te stellen, zijn diverse beeldvormende onderzoeken en bloedonderzoeken nodig. De behandeling bestaat meestal uit medicijnen en/of chirurgie.

• Oorzaken: Vernauwing of afsluiting van galwegen in of buiten de lever
• Symptomen: Jeuk, geelzucht, witte ontlasting en donkere urine
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling galstuwing
• Prognose cholestase
• Complicaties
• Preventie en extra tips

Oorzaken: Vernauwing of afsluiting van galwegen in of buiten de lever

De galstroom is tussen de levercellen en de twaalfvingerige darm vertraagd of geblokkeerd, waardoor bilirubine vrijkomt. Dit afvalproduct vormt zich bij de afbraak van oude of beschadigde rode bloedcellen. Bilirubine komt vrij in de bloedbaan en hoopt zich op. Normaal gesproken bindt bilirubine zich met gal in de lever, waarna het naar de galwegen in het spijsverteringskanaal gaat en vervolgens het lichaam verlaat. De meeste bilirubine wordt uitgescheiden via de ontlasting, maar een kleine hoeveelheid wordt uitgescheiden via de urine.

Cholestase, ook bekend als "cholestasis", kent tal van oorzaken die zowel binnen als buiten de lever kunnen liggen. Daarnaast kan medicatiegebruik soms tot cholestase leiden.

In de lever
Intrahepatische cholestase vindt plaats in de lever en kan worden veroorzaakt door:

• Aangeboren fouten in galzuursynthese
• Acute hepatitis (leverontsteking)
• Alpha-1-antitrypsine-deficiëntie
• Amyloïdose (afzettingen van amyloïde in weefsels en organen met symptomen aan hart, huid, maag en darmen, lever, nieren en hersenen)
• Een alcoholische leverziekte (vetlever, hepatitis en cirrose)
• Een bacterieel abces in de lever
• Een lymfoom
• Zwangerschap
• Ernstige infecties die zich hebben verspreid via de bloedbaan (sepsis: bloedvergiftiging)
• Het Alagille-syndroom (afwijkingen aan gezicht, hart en lever)
• Mucoviscidose (taaislijmziekte met verstopping van organen)
• Primaire biliaire levercirrose (ontsteking en littekenvorming in de lever)
• Primaire of uitgezaaide leverkanker
• Primaire scleroserende cholangitis (ontsteking van galwegen met koorts, buikpijn en geelzucht)
• Sarcoïdose (aandoening aan huid, longen, ogen en zenuwstelsel)
• Totale parenterale voeding (uitsluitend via een ader (intraveneus) voeding krijgen)
• Tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen)
• Virale hepatitis

Buiten de lever

Extrahepatische cholestase gebeurt buiten de lever, waarbij het probleem optreedt in de grote galwegen. Dit kan worden veroorzaakt door:

• Cysten (abnormaal gevormde blaasvormige holten in het lichaam)
• Druk op de galwegen door een nabijgelegen massa of tumor
• Een pancreastumor (tumor in de alvleesklier) of pseudocyste
• Een vernauwing van de galwegen (strictuur)
• Galgangatresie (verstopping in de galwegen en leverschade)
• Galwegstenen (cholelithiasis)
• Galwegtumoren
• Gezwellen
• Littekens
• Pancreatitis (ontsteking van de alvleesklier met buikpijn en spijsverteringsproblemen)
• Primaire scleroserende cholangitis
• Wormen

Medicijnen

Bepaalde geneesmiddelen kunnen eveneens leiden tot cholestase, zoals:

• Anabole steroïden
• Antibiotica zoals ampicilline en andere penicillines
• De anticonceptiepil (orale contraceptiva)
• Chlorpromazine
• Cimetidine
• Estradiol
• Imipramine
• Prochlorperazine
• Terbinafine
• Tolbutamide

Symptomen: Jeuk, geelzucht, witte ontlasting en donkere urine

De urine van een patiënt met cholestase is donker gekleurd (donker gekleurde urine) doordat de nieren het overtollige bilirubine uitscheiden. De ontlasting heeft een witte kleur (kleigekleurde ontlasting) omdat de bilirubine niet via de darm kan worden uitgescheiden. Vetdiarree is een ander mogelijk ontlastingspatroon. Jeuk (pruritus) is een veelvoorkomend probleem en treedt op door de ophoping van galproducten in de huid. Icterus (geelzucht) komt ook voor doordat de overtollige bilirubine zich afzet in de huid, waardoor de patiënt een gele huid of gele ogen krijgt. De patiënt kan bepaalde voedingsmiddelen niet verteren, wat leidt tot buikpijn, vooral in de rechterbovenhoek van de buik. Andere symptomen kunnen zijn: een verlies van eetlust, misselijkheid, braken, een lage bloeddruk (hypotensie), een versnelde hartslag (tachycardie), vermoeidheid, zwakte en/of koorts. Deze symptomen zijn vaak afhankelijk van de onderliggende oorzaak van cholestase.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De aanwezigheid van geelzucht wijst vaak in de richting van cholestase. De arts probeert de oorzaak te achterhalen door het beluisteren van de symptomen die de patiënt meldt en het zelf identificeren van zichtbare symptomen. Een chronische leverziekte kenmerkt zich door spider angiomen (kleine spinnenwebjes bestaande uit bloedvaten die zichtbaar zijn in de huid), een vergrote lever (hepatomegalie), een vergrote milt (splenomegalie) en een ophoping van vocht in de buik (ascites). Het recente gebruik van medicatie kan ook wijzen op een leverprobleem. Soms is de oorzaak moeilijk te achterhalen, bijvoorbeeld bij algemenere symptomen of bij alcoholgebruik. Bijgevolg zijn bijkomende onderzoeken vereist om de oorzaak van galstuwing te achterhalen.

Diagnostisch onderzoek

De arts voert een bloedonderzoek uit. Uit de resultaten blijkt dat de patiënt een verhoogd bilirubinegehalte en verhoogde alkalische fosfatase in het bloed heeft. Verdere beeldvormende onderzoeken om cholestase te diagnosticeren zijn een echografie van de buik (echografie van het abdomen), een CT-scan en een MRI-scan van de buik. Af en toe is een leverbiopsie vereist. Daarnaast kan een endoscopische retrograde cholangiopancreaticografie (ERCP) nodig zijn. Hierbij gebruikt de arts een endoscoop (soort flexibele kijkbuis) die hij in de mond van de patiënt plaatst. De arts injecteert vervolgens een radioactief contrastmiddel door de buis in de gal- en pancreasleidingen, waarna röntgenfoto’s worden gemaakt.

Behandeling galstuwing

De behandeling van cholestase richt zich op de onderliggende oorzaak van de galstuwing. De arts kan galwegstenen verwijderen, wat tot volledig herstel leidt. Bij patiënten met kanker kan een chirurgische ingreep nodig zijn waarbij de arts een stent plaatst rond vernauwde of verstopte delen van de galbuis om de afvoergang weer te openen. Dit geneest echter niet de onderliggende kanker. Als een geneesmiddel cholestase veroorzaakt, kan de arts een ander medicijn of een andere dosering voorschrijven, wat vaak leidt tot het verdwijnen van de symptomen. Bij aanhoudende cholestase kunnen supplementen (calcium en vitamine D) nodig zijn.

Prognose cholestase

De vooruitzichten van galwegstuwing zijn zeer variabel en moeilijk individueel in te schatten, omdat deze afhankelijk zijn van de onderliggende oorzaak en de tijdige behandeling van de aandoening.

Complicaties

Mogelijke complicaties van galstuwing zijn:

• Bloedingen: De darmen absorberen vitamine K slecht, wat noodzakelijk is voor de bloedstolling, waardoor een patiënt met cholestase makkelijk bloedingen krijgt.
• Diarree
• Slechte absorptie van vet en vetoplosbare vitaminen, zoals een tekort aan vitamine A
• Ernstige jeuk
• Orgaanfalen bij de ontwikkeling van sepsis
• Zwakke botten (osteomalacie) door chronische aanwezigheid van cholestase: Doordat gal niet in de darm terechtkomt, is er een slechte absorptie van calcium en vitamine D, wat leidt tot een tekort aan deze voedingsstoffen (tekort aan calcium en tekort aan vitamine D), wat verlies van botweefsel veroorzaakt.

Preventie en extra tips

Er zijn verschillende stappen die je kunt nemen om de kans op cholestase te verkleinen:

• Vermijd overmatig alcoholgebruik om leverschade te voorkomen.
• Zorg voor een gezonde voeding rijk aan groenten, fruit en vezels om de lever gezond te houden.
• Beperk het gebruik van medicijnen die bekend staan om leverproblemen te veroorzaken, en overleg met een arts over alternatieven indien nodig.
• Voorkom blootstelling aan giftige stoffen die de lever kunnen beschadigen.
• Onderga regelmatig medische controles om vroegtijdige tekenen van leverproblemen op te sporen.