Galstenen: Harde afzettingen in galblaas met galkoliek

Galstenen: Harde afzettingen in galblaas met galkoliek Galstenen zijn harde afzettingen die zich in de galblaas bevinden, een klein orgaan onder de lever. De galstenen, die in twee vormen bestaan, ontstaan als gevolg van vele aandoeningen en omgevingsfactoren waaronder diabetes, obesitas en het gebruik van bepaalde medicijnen. De meeste patiënten met galstenen ervaren geen symptomen. Wanneer echter een galsteen één van de galwegen blokkeert, leidt dit tot een plotselinge, hevige buikpijn, bekend als galkoliek. Hierbij gaan ook andere tekenen gepaard. Diverse behandelingstechnieken zijn beschikbaar om de galstenen te verwijderen, zoals een behandeling met schokgolven, een operatie en medicijnen.

Synoniemen galstenen

Galstenen zijn eveneens gekend onder deze synoniemen:
  • cholelithiasis
  • gal calculus: chenodeoxycholine zuren (CDCA)
  • ursodeoxycholzuur (UDCA, Ursodiol)

Soorten: Cholesterolstenen en pigmentstenen

Er zijn twee hoofdtypen van galstenen:

Stenen van cholesterol

Galstenen van cholesterol, die geelgroen zijn van kleur, komen in 80% van de patiënten met galstenen voor. Deze harde stenen zijn niet gerelateerd aan het cholesterolgehalte in het bloed. Ze ontstaan wanneer de lever meer cholesterol aanmaakt dan de gal oplost of afbreekt.

Stenen van bilirubine

Bilirubine is een soort afvalproduct van rode bloedcellen. Bilirubinestenen zijn zogenaamde pigmentstenen die bestaan uit bilirubine en calciumzouten. Ze ontstaan wanneer de lever rode bloedcellen vernietigt en wanneer zich teveel bilirubine in de gal bevindt. De stenen zijn doorgaans kleiner en donkerder van kleur dan cholesterolstenen. Pigmentstenen komen vaker voor bij patiënten met bepaalde medische aandoeningen, zoals cirrose (een leverziekte) of bloedziekten zoals sikkelcelanemie.

Risicofactoren: Omgevingsfactoren en aandoeningen

Zowel omgevingsfactoren als aandoeningen zorgen voor een verhoogd risico op het ontwikkelen van galstenen.

Omgevingsfactoren

Afkomst
Galstenen hebben een voorliefde voor patiënten van Noord-Europese, Indiaanse of Mexicaanse-Amerikaanse afkomst. De prevalentie van galstenen is lager bij Aziaten en Afro-Amerikanen.

Geslacht
Vrouwen zijn vaker dan mannen getroffen, vooral wanneer ze reeds kinderen gebaard hebben.

Obesitas vormt één van de belangrijkste risicofactoren voor galstenen / Bron: Tobyotter, Flickr (CC BY-2.0)Obesitas vormt één van de belangrijkste risicofactoren voor galstenen / Bron: Tobyotter, Flickr (CC BY-2.0)
Gewicht
Obesitas (zwaarlijvigheid) verhoogt het cholesterolgehalte en maakt het tevens moeilijker voor de galblaas om zich volledig te legen. Door een snel gewichtsverlies door het eten van een erg caloriearme voeding of na een operatie om gewicht te verliezen ontwikkelen patiënten eveneens sneller de ziekte.

Leeftijd
Meestal stelt de arts de diagnose van galstenen bij patiënten die ouder zijn dan veertig jaar. Het risico neemt toe naarmate mensen verouderen.

Medicijnen
Cholesterolverlagende medicijnen verhogen de hoeveelheid cholesterol in de gal, wat een risicofactor is voor cholesterolstenen. Het nemen van de anticonceptiepil, hormoonvervangende therapie voor symptomen van de menopauze en andere medicijnen die oestrogeen bevatten draagt bij aan de ontwikkeling van galstenen. Tot slot vormt het antibioticum “Ceftriaxon” een risicofactor.

Voeding
Het eten van een vetrijke voeding, een voeding met een hoog cholesterolgehalte en een vezelarme voeding verhoogt het risico op het ontwikkelen van galstenen. Tot slot leidt een intraveneuze voeding (= voeding via een ader) gedurende een lange periode tot de aandoening.

Zwangerschap
Tijdens een zwangerschap is de galblaas niet altijd in staat om de gal correct te legen, wat een risicofactor is voor galstenen.

Aandoeningen

Enkele aandoeningen of medische behandelingen veroorzaken tevens sneller galstenen waaronder:
  • beenmerg- of orgaantransplantatie
  • de ziekte van Crohn (aandoening met buikpijn, diarree en gewichtsverlies)
  • diabetes mellitus (suikerziekte): Hierbij bevinden zich meestal meer triglyceriden (een type bloedvet) in het bloed; een risicofactor voor galstenen.
  • erfelijkheid (familiegeschiedenis van galstenen)
  • het prikkelbaredarmsyndroom (symptomen van diarree en obstipatie)
  • levercirrose en galweginfecties (gepigmenteerde stenen)
  • primaire scleroserende cholangitis (ontsteking van galwegen met koorts, buikpijn en geelzucht)
  • medische aandoeningen die leiden tot een verhoogde afbraak van rode bloedcellen
  • verloskundige cholestase (galstuwing door vernauwing van de galwegen)

Symptomen: Galkoliek bij het blokkeren van galweg

Veel patiënten met galstenen hebben geen symptomen. De arts vindt de galstenen toevallig tijdens een röntgenfoto, een buikoperatie of een andere medische procedure voor een ander gezondheidsprobleem. Galstenen variëren in grootte tussen een zandkorrel en een golfbal.

Galkoliek

Soms blokkeren grote stenen echter wel een afvoerbuis (galweg), wat resulteert in krampen en pijn in het midden van het rechtergedeelte van de bovenbuik (bovenbuikpijn) wat enkele minuten tot uren aanhoudt. Deze plotse en intensieve pijn verspreidt zich mogelijk naar de rechterschouder en aan de rug (uitstralingspijn naar de rug) tussen de schouderbladen. Deze scherpe, doffe of constante pijn staat bekend als “galkoliek”. Koorts en geelzucht (icterus) treden hierbij ook op. De pijn verdwijnt wanneer de steen zich verplaatst naar het eerste deel van de dunne darm.

Andere symptomen

Andere symptomen zijn

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek

De arts voert meerdere onderzoeken uit om galstenen of een galblaasontsteking te detecteren zoals:
  • een cholescintigrafie (HIDA-scan): Deze test controleert de samentrekkingen van de galblaas. De arts injecteert onschadelijke radioactieve stoffen die naar de organen gaan. Vervolgens bekijkt de arts de beweging van deze stoffen.
  • een CT-scan van de buik
  • een echografie van de buik
  • een endoscopische echografie
  • een endoscopische retrograde cholangiopancreaticografie (ERCP): De arts brengt een endoscoop via de mond naar de dunne darm en injecteert een kleurstof om de galwegen te inspecteren. Via dit onderzoek is hij eveneens in staat om galstenen te verwijderen die in kanalen zijn terechtgkeomen.
  • een galblaas radionuclide scan
  • een magnetische resonantie cholangiopancreatografie (MRCP): Deze test maakt gebruik van een magnetisch veld en pulsen van radio-golfenergie om foto's van de lever en de galblaas te maken.
  • een percutane transhepatische cholangiografie (PTCA)
  • een volledig bloedonderzoek

Differentiële diagnose

Bij enkele aandoeningen ontstaat een gelijkaardig klinisch beeld als galstenen. De arts moet daarom diverse onderzoeken uitvoeren om zeker te zijn van de diagnose van galstenen. Volgende ziekten zijn gekend als de differentiële diagnose van galstenen:

Behandeling: Chirurgie, geneesmiddelen en lithotripsie

Chirurgie

Meestal is een operatie bij galstenen niet nodig, tenzij de patiënt kampt met acute symptomen. Wel onderzoekt de arts steeds zorgvuldig patiënten die onder het mes willen voor gewichtsverlies. Indien zij lijden aan galstenen, krijgen ze eerst een operatie om de stenen te verwijderen, alvorens de gewichtsverliesprocedure doorgaat. De operatie bij patiënten met symptomen van galstenen, gebeurt meestal snel nadat de diagnose is gesteld. De operatietechniek die de arts het vaakst inzet is een laparoscopische cholecystectomie. Deze procedure maakt gebruik van kleine chirurgische openingen, die zorgen voor een sneller herstel. De patiënt mag na het verwijderen van de galstenen meestal al na één dag na de operatie naar huis. In sommige gevallen gebeurt een volledige verwijdering van de galblaas (cholecystectomie). Verder zijn een endoscopische retrograde cholangiopancreaticografie (ERCP) en een sfincterotomie soms nuttig om galstenen in de galwegen op te sporen en meteen te behandelen.

Geneesmiddelen

De arts zet mogelijk medicatie in in de vorm van pillen om cholesterolgalstenen te ontbinden. Het duurt echter doorgaans twee jaar of langer voordat deze medicatie werkt. De stenen keren bovendien soms terug nadat de behandeling is stopgezet. In zeldzame gevallen plaatst de arts chemicaliën in de galblaas via een katheter. Hierdoor verdwijnen de cholesterolstenen. Deze behandeling is moeilijk uit te voeren waardoor artsen deze niet vaak gebruiken. De chemicaliën zijn bovendien mogelijk giftig en de galstenen keren ook terug.

Lithotripsie

Schokgolflithotripsie (ESWL) van de galblaas is een andere techniek om galstenen te verwijderen. Deze behandeling is echter niet steeds succesvol omdat ook hierbij de galstenen regelmatig terugkeren.

Prognose van harde afzettingen in de galblaas

Na de behandeling is vaak een tijdlang een vloeibare voeding nodig om de galblaas rust te geven. De kans op bijwerkingen of complicaties van galstenen is laag. De symptomen keren niet snel terug bij een galblaasoperatie.

Complicaties

Soms veroorzaken geblokkeerde galstenen een galblaasontsteking (cholecystitis), een ontsteking van de galwegen (cholangitis), galblaaskanker een alvleesklierontsteking (pancreatitis).

Lees verder

© 2016 - 2024 Miske, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Galsteenaanval: hoe ontstaat het en wat te doen?Galsteenaanval: hoe ontstaat het en wat te doen?Tijdens de spijsvertering komt er vanuit de galblaas galvloeistof vrij in de darm zodat het vet in het voedsel verteerd…
Galstenen, galaanval en galblaasoperatieGalstenen, galaanval en galblaasoperatieGalstenen kunnen een galaanval veroorzaken en de bron zijn van ontstekingen aan de galwegen. Een remedie is de verwijder…
Galstenen in de galblaas - cholesterol en pigmentGalstenen in de galblaas - cholesterol en pigmentBijna iedereen heeft wel galstenen in de galblaas, maar lang niet iedereen heeft er last van. Ze zitten er, je weet er d…
Last van galstenenLast van galstenenWist u dat veel mensen galstenen hebben? Galstenen hoeven geen klachten te geven, maar als ze klachten geven kunt u er b…

Groene ontlasting: oorzaken van groene poep en diarreeGroene ontlasting: oorzaken van groene poep en diarreeGroene ontlasting kan optreden als gevolg van veranderingen in dieet, zoals het overschakelen op groene bladgroenten. Va…
Verhoogde leukocyten (witte bloedcellen) in urine: OorzakenVerhoogde leukocyten (witte bloedcellen) in urine: OorzakenLeukocyten zijn witte bloedcellen die deel uitmaken van het immuunsysteem en nodig zijn om vreemde indringers en infecti…
Bronnen en referenties
  • Causes of gallstones, http://www.nhs.uk/Conditions/Gallstones/Pages/Causes.aspx, geraadpleegd op 9 november 2016
  • Complications, http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/gallstones/basics/complications/con-20020461, geraadpleegd op 9 november 2016
  • Differential Diagnoses, http://emedicine.medscape.com/article/175667-differential-diagnoses#showall, geraadpleegd op 9 november 2016
  • Gallstones, http://www.healthline.com/health/gallstones, geraadpleegd op 9 november 2016
  • Gallstones, https://medlineplus.gov/ency/article/000273.htm, geraadpleegd op 9 november 2016
  • Gallstones: What You Should Know, http://www.webmd.com/digestive-disorders/gallstones, geraadpleegd op 9 november 2016
  • Overview, http://emedicine.medscape.com/article/175667-overview#showall, geraadpleegd op 9 november 2016
  • Risk factors, http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/gallstones/basics/risk-factors/con-20020461, geraadpleegd op 9 november 2016
  • Symptoms of gallstones, http://www.nhs.uk/Conditions/Gallstones/Pages/Symptoms.aspx, geraadpleegd op 9 november 2016
  • Symptoms, http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/gallstones/basics/symptoms/con-20020461, geraadpleegd op 9 november 2016
  • Afbeelding bron 1: Tobyotter, Flickr (CC BY-2.0)
Miske (4.039 artikelen)
Laatste update: 07-09-2020
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 11
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.