Stenen in lichaam: Soorten, symptomen en behandeling

Wanneer mensen denken aan steenvorming in het lichaam, denken ze meteen aan nierstenen. Naast de vorming van een steen in de nieren, ontstaat soms ook een steen in andere lichaamsdelen, zoals bijvoorbeeld de alvleesklier, de galblaas en de keel. Wanneer de stenen klein zijn, leiden ze niet altijd tot problemen, maar afhankelijk van de locatie en grootte van de steen komen soms wel symptomen tot stand, zoals bijvoorbeeld pijn, plasproblemen en een ander huidskleur. De behandeling is heel verschillend, en vaak niet nodig wanneer een patiënt geen tekenen ervaart.

• Aderstenen (flebolieten)
• Alvleesklierstenen
• Amandelstenen (tonsillolieten)
• Blaasstenen
• Buik: Steenvorming in de buik
• Galstenen
• Mondstenen
• Neusstenen
• Nierstenen
• Prostaatstenen
• Speekselklierstenen

Aderstenen (flebolieten)

Flebolieten, de medische term voor aderstenen, verschijnen wanneer zwakke plekken, bultjes en andere problemen in de aderen ontstaan waardoor deze niet zo goed kan werken. Deze aandoening treedt op doordat bloed langzamer naar bepaalde lichaamsgebieden beweegt. Uiteindelijk gaat het bloed stollen en ontstaat hierdoor een verharde steen. Bekende symptomen van stenen in de aderen zijn pijn en een huidverkleuring en dan met name rond de mond, de lippen, de wang, het hoofd en de nek. Wanneer conservatieve maatregelen zoals het nemen van niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's), rust en het gebied verhogen niet of onvoldoende effectief zijn, is een professionele medische behandeling noodzakelijk. De arts spoort het aderprobleem op en behandelt de aanwezige symptomen via chirurgie, sclerotherapie of lasertherapie.

Alvleesklierstenen

Het pancreas (alvleesklier) bevindt zich in het midden van de buik. De alvleesklier produceert hormonen die nodig zijn voor de voedselvertering en de stabilisatie van de bloedsuikerspiegel. Mogelijk bewegen stenen zich van de galblaas via de galwegen naar de alvleesklier. Bekende symptomen van stenen in het pancreas zijn koorts, een snelle pols, misselijkheid en buikpijn die verergert na het eten en uitstraalt naar de rug. Een arts verwijdert de steen, en soms ook de galblaas (omdat deze de steen veroorzaakt), al is het ook mogelijk dat de steen vanzelf verdwijnt.

Amandelstenen (tonsillolieten)

De twee amandelen (tonsillen) bevinden zich aan de achterkant van de keel. Ze helpen bij het filteren van bacteriën. De amandelen vangen soms voedsel, dode huidcellen, bacteriën of ander puin op, wat zich ophoopt in de hoekjes en openingen van de amandelen. Uiteindelijk vormt zich dan een amandelsteen (tonsilloliet). Dit gaat vergezeld met keelpijn, een stinkende adem, pijn bij het eten of slikken (slikpijn) en gezwollen amandelen met witte vlekken. Hoesten, de tanden regelmatig poetsen, gorgelen met zout water of de stenen wegvegen met een tandenborstel of wattenstaafje zijn mogelijke tips om keelamandelstenen te laten verdwijnen. Indien de amandelsteen dan niet verdwijnt, kan de arts deze chirurgisch verwijderen. Bij terugkerende tonsilstenen verwijdert de arts de tonsillen (keelamandelen). Deze operatie is in medische termen gekend als een 'tonsillectomie'.

Blaasstenen

Blaasstenen ontstaan mogelijk spontaan. Ook patiënten met littekenweefsel in de blaas en patiënten met andere blaasafwijkingen krijgen soms ook te maken met steenvorming in de blaas. Verder komen blaasstenen soms tot stand door een kleine niersteen die naar de blaas is gereisd en daar is gaan groeien. De aandoening gaat gepaard met diverse plasproblemen, zoals:

• heel vaak plassen, ook tijdens de nacht
• pijn (in de onderbuik) en een brandend gevoel bij het plassen
• troebele urine of bloed in de urine

De arts heeft verschillende mogelijkheden om blaasstenen te verwijderen met name chirurgie, medicijnen en breken met geluidsgolven en lasers. Onbehandeld ontstaan infecties en andere problemen.

Buik: Steenvorming in de buik

Zelden ontstaan stenen in het maagdarmkanaal, maar patiënten met diverticulitis of een inflammatoire darmaandoening (zoals colitis ulcerosa of de ziekte van Crohn) lijden sneller aan stenen in de buik. Verder zijn ook eerdere chirurgische ingrepen, genetische factoren en andere maag- en darmziekten gekoppeld aan steenvorming in de buik. Een operatie is nodig om de steen te verwijderen. Verder probeert de arts de oorzaak van het probleem te achterhalen en ook deze te behandelen.

Galstenen

De galblaas bevindt zich in de rechterbovenbuik. Dit orgaan zorgt er voor dat het spijsverteringssap gal wordt opgeslagen. Cholesterol en bilirubine in het gal leiden mogelijk tot de vorming van galstenen. De steentjes zijn meestal dermate klein dat galblaaspijn niet tot uiting komt en daarom behoeven ze ook in de meeste gevallen geen behandeling. Wanneer de galstenen echter pijn veroorzaken, verwijdert de arts de galblaas via een operatie (cholecystectomie). Andere symptomen zijn:

• geelzucht (geel worden van huid en / of ogen)
• lichte koorts
• misselijkheid en overgeven
• pijn in de rechterschouder
• pijn in het bovenste kwadrant van de buik
• pijn tussen de schouderbladen
• rillingen

Mondstenen

Zeer sporadisch verschijnen stenen in de mondholte. De oorzaak hiervan is onbekend anno oktober 2020. Mondstenen zijn pijnlijk en doen de mond opzwellen. Verder kan het speeksel niet afgevoerd worden tijdens het eten omdat de stenen de afvoerkanalen blokkeren. Ook hebben patiënten soms een witachtige steen onder de tong. Door meer water drinken, de steen los te masseren of door op iets zuur te zuigen, is het mogelijk om de steen te laten verdwijnen. Indien dit niet helpt en de symptomen houden aan, is het verstandig om een arts te raadplegen.

Neusstenen

Een neussteen ontstaat wanneer een vreemd voorwerp in de neus terechtkomt, zoals een knop, een houtsplinter, een nootje, … Na vele jaren trekt dit materiaal mineralen aan zoals calcium, magnesium en ijzer, en vormt zich een steen. De patiënt merkt pijn of stinkend slijm dat uit slechts één neusgat wegvloeit. Een neusendoscopie (inwendig kijkonderzoek van de neus en sinusholtes) detecteert het vreemd voorwerp. De arts moet een neussteen meestal met een operatie verwijderen.

Nierstenen

De nieren filteren afvalstoffen uit het bloed en deze verlaten dan het lichaam via de urine. Nierstenen zijn de bekendste soort stenen in het lichaam. Hierbij ontstaat een ophoping van harde afzettingen van mineralen (meestal calcium) in de urinewegen. Bekende symptomen van nierstenen zijn:

• bloed in de urine
• een stukje steen in de urine
• misselijkheid
• pijn in de rug bij de heupen en ribben
• pijnlijke krampen
• stinkende urine
• weinig plassen of niet meer kunnen plassen

Kleine stenen verdwijnen vaak spontaan via de urine, maar grote stenen moet de arts via speciale procedures of een operatie verwijderen.

Prostaatstenen

De prostaatklier, die zich vlakbij de blaas bevindt, produceert vloeistof om sperma te beschermen. Wanneer stenen zich hier vormen, zijn deze ongeveer zo groot als een maanzaadje. Prostaatstenen zijn het vaakst aanwezig bij mannen van middelbare leeftijd of ouderen. Symptomen komen niet vaak tot stand waardoor een behandeling niet nodig is, maar af en toe ontstaat een infectie door de stenen, wat leidt tot een prostaatontsteking met bijhorende symptomen. Een man met prostatitis krijgt een antibioticabehandeling van de arts voorgeschreven.

Speekselklierstenen

Drie verschillende klieren produceren speeksel. Dit wordt van de klieren naar de mond getransporteerd via drie kleine buisjes. Bij een verstopping van deze buisjes ontstaan mogelijk speekselklierstenen, die meestal bestaan uit calcium. Een patiënt met speekselklierstenen presenteert zich met pijn en een zwelling in het oor en de onderkaak. Deze symptomen ontstaan mogelijk plots nadat een patiënt een maaltijd heeft gegeten. Op iets zuur zuigen is meestal voldoende om kleine speekselklierstenen te laten verdwijnen. Verder zijn nog medische en chirurgische procedures beschikbaar om grotere speekselklierstenen te verwijderen.

Lees verder

• Nierstenen: Vorming van kristallen met pijn in buik en rug
• Speekselklierstenen: Pijn en zwelling in mond en gezicht
• Galstenen: Harde afzettingen in galblaas met galkoliek
• Amandelstenen: Steenvorming op amandelen met slechte adem
• Flebolieten (aderstenen): Verkalkte bloedstolsels in aderen