Niersteenaanval: symptomen, diagnose, behandeling, prognose

Normaal worden afvalstoffen door het lichaam afgevoerd via de urine. Dat is niet altijd het geval waardoor een niersteen kan ontstaan. Een niersteen kan zich vormen als de urine meer dan genoeg afvalstoffen heeft opgenomen. De afvalstoffen kunnen zich dan omvormen tot zogenaamde steentjes. Dit proces wordt kristallisatie genoemd. Een niersteen kan er jaren overdoen om zich helemaal te ontwikkelen. Op het moment dat een niersteen klem zit in de urineleider treedt hevige pijn op. Dan spreekt men van een niersteenaanval.

Symptomen

Kleine nierstenen worden vaak niet opgemerkt door de patiënt, omdat die makkelijk uit de urineleider stromen. De klachten van een niersteenaanval treden in de meeste gevallen acuut op en kunnen voor heftige pijnklachten zorgen. De bekendste symptomen van een niersteenaanval zijn:

• Heftige pijn in rug
• Pijn straalt uit naar buik, lies en geslachtsdelen
• Misselijkheid
• Braken
• Bloed plassen

Als een vastzittende niersteen de urineleider toch weet te passeren, verdwijnen de pijnklachten net zo snel als ze gekomen waren. Vaak blijft de niersteen vastzitten. De urine kan dan niet meer weg. Daardoor hoopt de urine zich op in de nier(en) en kan er hydronefrose optreden.

Diagnose

Als meerdere klachten wijzen op een niersteenaanval volgt onderzoek van de urine. Daarbij wordt onderzocht of de urine bloed en steentjes bevat. Eventueel kan er urine worden onderzocht in het laboratorium om een ontsteking uit te sluiten. Wanneer de pijn aan blijft houden wordt er vaak meer onderzoek uitgevoerd. Röntgenfoto’s en echo’s worden gemaakt om inzichtelijk te maken waar de nierstenen zich kunnen ophouden. Een CT-scan geeft de exacte locatie van de nierstenen aan.

Behandeling

Bij patiënten met kleine nierstenen wordt aangeraden rust te nemen en pijnstillers te nemen. Door veel te drinken worden de niersteentjes gestimuleerd om met de urine weg te spoelen.

Cystoscopie

Nierstenen kunnen in sommige gevallen worden weggehaald via een cystoscopie. Een dokter brengt dan een kijkinstrument de urinebuis en de blaas binnen via de urineleider. Met een pincet worden vervolgens de steentjes vernietigd of buiten de blaas geplaatst.

Ziekenhuisopname

Op het moment dat een niersteen vastzit volgt vaak een ziekenhuisopname. Via een infuus wordt vocht toegediend om de patiënt te stimuleren veel te plassen in de hoop dat de niersteen loskomt.

Niersteenvergruizing

Als dat niet lukt volgt een behandeling waarbij de stenen worden vergruisd. Dat gebeurt door ultrageluidsgolven te richten op de plek van de stenen in de nieren, urineleiders of in de blaas. Het gruis wat van de stenen overblijft kan dan makkelijker worden uitgeplast. Dankzij de vergruizing met de niersteenvergruizer is een operatie niet nodig. De behandeling kan wel pijnlijk zijn. Daarom krijgt de patiënt pijnstillers. Kinderen die last hebben van nierstenen worden vaak onder narcose behandeld.

Operatie

In zeldzame gevallen is een operatie noodzakelijk. Dat gebeurt wanneer een niersteen uitzonderlijk groot is. Als de steen extreem groot, volgt verwijdering van de gehele nier. Om te voorkomen dat nierstenen na behandeling opnieuw ontstaan, volgen nog onderzoeken om de oorzaak te achterhalen.

Prognose

Patiënten die nierstenen hebben gehad, hebben grote kans op de vorming van nieuwe nierstenen. Dat gebeurt bij ongeveer de helft van de patiënten. Nierstenen zijn in de meeste gevallen onschuldig. Een nier wordt meestal niet blijvend aangetast door een niersteen.

Oorzaken

Een niersteen ontstaat als de urine zich heeft verzadigd met bepaalde zouten. Deze zouten gaan dan kristalliseren waardoor zich een steen vormt. Deze oververzadiging kan optreden door onder meer te weinig drinken, overmatig zweten, het niet goed functioneren van de nieren waardoor teveel zouten worden gesplitst, een verstoring van de zuurheidsgraad (de pH-waarde) of een niet goede structuur van de urine.

Opbouw van de niersteen

In de meeste gevallen bevat een niersteen vooral calciumzouten (calciumfosfaat of calciumoxalaat) met af en toe een kern van urinezuur. Bij vrouwen bestaan nierstenen ook wel uit struviet (magnesium-ammoniumfosfaat). Een steen kan ook geheel uit urinezuur bestaan. In zeldzame gevallen is een steen opgebouwd uit cystine, een aminozuur , de bouwsteen van eiwit. Deze stenen komen alleen voor bij mensen die een genetische afwijking hebben die bekend staat als cystinurie.