Prostatitis: Ontsteking prostaat met pijn en plasproblemen

Prostatitis is een aandoening waarbij de prostaatklier ontstoken is. Meestal is dit het gevolg van een bacteriële infectie, maar ook andere oorzaken zijn bekend voor deze vervelende aandoening. Plasproblemen, pijn in de lies, het bekkengebied en de genitaliën, en algemene ziektesymptomen verschijnen bij de ontsteking van de prostaat. De arts behandelt de prostaatontsteking meestal met antibiotica en daarnaast zijn enkele leefstijladviezen nuttig om de symptomen te verlichten. De prognose is variabel, omdat de symptomen bij de acute vorm meestal verdwijnen, maar bij de chronische vorm houden de symptomen langer aan, en soms komen de klachten ook terug.

• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen: Plasproblemen en pijn
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie

Prostatitis komt wereldwijd voor en kan op elke leeftijd optreden, hoewel de meeste gevallen zich voordoen bij mannen tussen de 30 en 50 jaar. Het komt vaker voor bij mannen die een infectie van de urinewegen hebben gehad of die lijden aan een vergrote prostaat. De prevalentie van prostatitis varieert afhankelijk van de gebruikte definitie en diagnostische criteria, maar studies suggereren dat tot 10% van de mannen op enig moment in hun leven prostatitis zal ervaren.

Oorzaken

Veelal resulteert prostatitis uit een bacteriële infectie, al zijn ook andere oorzaken bekend. Soms is de arts echter niet in staat om de precieze oorzaak van prostatitis te achterhalen.

Bacteriën

Bacteriën zijn meestal de oorzaak van prostatitis. In principe geldt dat alle bacteriën die leiden tot een urineweginfectie, ook in staat zijn om bacteriële prostatitis te veroorzaken. Enkele seksueel overdraagbare aandoeningen zoals chlamydia en gonorroe veroorzaken mogelijk ook prostatitis. Deze komen vaker voor bij het niet dragen van een condoom bij anale seks of bij het hebben van meerdere sekspartners. Bij mannen ouder dan 35 jaar veroorzaken Escherichia coli en andere veel voorkomende bacteriën meestal prostatitis. Dit type prostatitis begint in de bijbal of de urethra (urinebuis).

Mogelijk is acute prostatitis ook het gevolg van problemen in de urethra en prostaat, zoals:

• de voorhuid van de penis kan niet worden teruggetrokken (fimose)
• een blaaskatheter, cystoscopie (inwendig kijkonderzoek van de blaas) of prostaatbiopsie (verwijderen van een stukje weefsel om prostaatkanker op te sporen)
• een letsel aan het gebied tussen het scrotum en de anus (perineum)
• een verstopping waardoor de urinestroom beperkt is

Vijftigplussers met een vergrote prostaat (prostaathypertrofie) of prostaatcysten hebben een hoger risico op prostatitis. Wanneer de prostaat namelijk verstopt raakt, krijgen bacteriën de kans om te groeien.

Andere oorzaken

Niet enkel bacteriën veroorzaken een ontsteking van de prostaat. Andere oorzaken van een prostaatontsteking zijn:

• een probleem met de bekkenbodemspieren
• een zenuwprobleem van de lagere urinewegen
• fietsen
• irritatie door chemicaliën
• parasieten
• seksueel misbruik
• virussen

Risicofactoren

Bij prostatitis spelen verschillende risicofactoren een rol:

• leeftijd: prostatitis komt vaker voor bij mannen tussen de 30 en 50 jaar
• een voorgeschiedenis van urineweginfecties
• een vergrote prostaat (prostaathypertrofie)
• onvoldoende hygiëne
• seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA's)
• frequent fietsen of langdurig zitten
• stress en psychologische factoren

Symptomen: Plasproblemen en pijn

De symptomen van prostatitis verschijnen vaak snel en zijn dan acuut, maar soms ontstaat ook een chronische vorm die drie maanden of langer aanhoudt en waarvan de symptomen veelal geleidelijk optreden en ook minder ernstig zijn dan de acute vorm. Sommige patiënten ervaren opflakkeringen van prostatitis en hebben ook perioden zonder klachten.

Prostaat

Volgende meestal milde symptomen gaan gepaard met prostatitis:

• bloed in het sperma
• een afscheiding uit de urethra
• een gezwollen scrotum (balzak)
• een rode huid
• een zwakke urinestraal
• penispijn
• pijn bij de ejaculatie
• pijn bij het maken van ontlasting
• pijn in de buik boven het schaambeen, in de onderrug (lage rugpijn) (uitstralingspijn naar de rug), in het gebied tussen de genitaliën en de anus of in de testikels (de pijn is zeurend)
• plasproblemen: pyurie (pus in de urine), nachtelijk plassen (nycturie), problemen bij het begin van het plassen, vaker moeten plassen (pollakisurie), de plas niet op kunnen houden, een branderig gevoel of pijn bij het plassen (dysurie) of problemen met het volledig legen van de blaas (urineretentie)
• testikelpijn
• urineafwijkingen: stinkende urine, troebele urine, oranje urine en bloed de urine (hematurie)
• vergrote of gevoelige lymfeklieren in de lies

Algemene symptomen

Ook algemene symptomen treden op, en dan vooral bij een acute bacteriële infectie. Voorbeelden van deze symptomen zijn misselijkheid, braken, koorts en rillingen, een algemeen ziek gevoel, spierpijn en/of gewrichtspijn.

Andere symptomen

Soms verschijnt prostatitis in combinatie met een bijbalontsteking (epididymitis) of een teelbalontsteking (orchitis), en dan heeft de patiënt ook symptomen van deze aandoening.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen die kunnen wijzen op een ernstige vorm van prostatitis of complicaties zijn:

• intense pijn die niet verlicht wordt door zelfzorgmaatregelen
• zeer hoge koorts
• moeilijk ademhalen of symptomen van ademhalingsproblemen
• snelle verergering van symptomen
• sterke tekenen van sepsis, zoals verwardheid of ernstige zwakte
• bloeding uit de urinewegen of ernstige bloedingen bij de ontlasting

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

De arts bemerkt de zichtbare symptomen en voert een digitaal rectaal onderzoek uit om de prostaat te onderzoeken. Dit onderzoek voert de arts voorzichtig uit om het risico op verspreiding van bacteriën in de bloedstroom te verminderen. De prostaat is vergroot en voelt zacht aan (bij een chronische prostaatontsteking), of ook warm aan bij een acute prostaatontsteking. De arts kan ook symptomen van prostatitis ontdekken door de urine te onderzoeken en bloedtesten aan te vragen. De arts vraagt ook naar de medische geschiedenis en mogelijke blootstellingen aan risicofactoren.

Urineonderzoek

Urineonderzoek speelt een belangrijke rol in de diagnose van prostatitis, met tests zoals:

• urineonderzoek (urinekweek, urinetests op bacteriën en witte bloedcellen)
• prostaatsecretieanalyse (het analyseren van prostaatvloeistof verkregen via een prostaatmassage)
• echografie van de prostaat of transrectale echografie
• bloedtesten om ontstekingsmarkers te identificeren, zoals C-reactief eiwit (CRP) en het aantal witte bloedcellen (leukocyten)
• soms een cystoscopie (inwendig kijkonderzoek van de blaas) of een prostaatbiopsie

Behandeling

De behandeling van prostatitis is afhankelijk van de oorzaak en de ernst van de aandoening. Er zijn verschillende behandelingsopties beschikbaar, waaronder:

• antibiotica voor bacteriële prostatitis
• pijnstillers en ontstekingsremmers voor pijn en ontsteking
• alfa-blokkers voor het verlichten van urinewegklachten
• fysiotherapie voor het versterken van de bekkenbodemspieren
• leefstijlaanpassingen, zoals het vermijden van irriterende stoffen en het verminderen van stress
• bij chronische prostatitis kan langdurige behandeling nodig zijn, en soms kan een combinatie van medicatie en andere therapieën noodzakelijk zijn

Prognose

De prognose van prostatitis varieert afhankelijk van de oorzaak en de ernst van de aandoening:

• acute prostatitis: met de juiste behandeling verdwijnen de symptomen meestal binnen enkele weken
• chronische prostatitis: symptomen kunnen langer aanhouden en soms terugkeren; een langdurige behandeling kan noodzakelijk zijn
• veel patiënten ervaren verbetering van hun symptomen met een passende behandeling en leefstijladvies, hoewel sommige patiënten mogelijk blijvende symptomen hebben

Complicaties

Mogelijke complicaties van prostatitis zijn onder andere:

• abcesvorming in de prostaat
• chronische pijn in het bekkengebied
• verhoogd risico op urineweginfecties
• veranderingen in het seksuele functioneren
• complicaties zoals sepsis bij ernstige infecties

Preventie

Preventie van prostatitis kan door het volgende:

• het handhaven van goede persoonlijke hygiëne
• het vermijden van risicofactoren zoals ongeveilige seks en langdurig zitten
• het drinken van voldoende water om urineweginfecties te voorkomen
• het vermijden van irriterende stoffen en het verminderen van stress
• regelmatige medische controles en opvolging bij symptomen van prostaatproblemen

Lees verder

• Prostaatechografie: Onderzoek prostaat met geluidsgolven
• Prostaatkanker: Vaak geen symptomen, soms plasproblemen
• Prostaatknobbeltjes: Oorzaken van knobbeltjes in prostaat
• Testikelpijn: Pijn in één of beide zaadballen (teelballen)
• Goedaardige prostaatvergroting bij mannen: Plasproblemen