Prostatitis: Ontsteking prostaat met pijn en plasproblemen

Prostatitis is een aandoening waarbij de prostaatklier ontstoken is. Meestal is dit het gevolg van een bacteriële infectie, maar ook andere oorzaken zijn bekend voor deze vervelende aandoening. Plasproblemen, pijn in de lies, het bekkengebied en de genitaliën en algemene ziektesymptomen verschijnen bij de ontsteking van de prostaat. De arts behandelt de prostaatontsteking meestal met antibiotica en daarnaast zijn enkele leefstijladviezen nuttig om de symptomen te verlichten. De prognose is variabel, omdat de symptomen bij de acute vorm meestal verdwijnen, maar bij de chronische vorm houden de symptomen langer aan, en soms komen de klachten ook terug.

• Oorzaken prostatitis: Meestal bacteriën
• Symptomen: Plasproblemen en pijn
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling prostaatontsteking
• Prognose
• Complicaties
• Preventie ontsteking van prostaat

Oorzaken prostatitis: Meestal bacteriën

Veelal resulteert prostatitis uit een bacteriële infectie, al zijn ook andere oorzaken bekend. Soms is de arts echter niet in staat om de precieze oorzaak van prostatitis te achterhalen.

Bacteriën

Bacteriën zijn meestal de oorzaak van prostatitis. In principe geldt dat alle bacteriën die leiden tot een urineweginfectie, ook in staat zijn om bacteriële prostatitis te veroorzaken. Enkele seksueel overdraagbare aandoeningen zoals chlamydia en gonorroe veroorzaken mogelijk ook prostatitis. Deze komen vaker voor bij het niet dragen van een condoom bij anale seks of bij het hebben van meerdere sekspartners. Bij mannen ouder dan 35 jaar veroorzaken Escherichia coli en andere veel voorkomende bacteriën meestal prostatitis. Dit type prostatitis begint in de bijbal of de urethra (urinebuis).

Mogelijk is acute prostatitis ook het gevolg van problemen de urethra en prostaat, zoals:

• de voorhuid van de penis kan niet worden teruggetrokken (fimose)
• een blaaskatheter, cystoscopie (inwendig kijkonderzoek van de blaas) of prostaatbiopsie (verwijderen van een stukje weefsel om prostaatkanker op te sporen)
• een letsel aan het gebied tussen het scrotum en de anus (perineum)
• een verstopping waardoor de urinestroom beperkt is

Vijftigplussers met een vergrote prostaat (prostaathypertrofie) of prostaatcysten hebben een hoger risico op prostatitis. Wanneer de prostaat namelijk verstopt geraakt, krijgen bacteriën de kans om te groeien.

Andere oorzaken

Niet enkel bacteriën veroorzaken een ontsteking van de prostaat. Andere oorzaken van een prostaatontsteking zijn:

• een probleem met de bekkenbodemspieren
• een zenuwprobleem van de lagere urinewegen
• fietsen
• irritatie door chemicaliën
• parasieten
• seksueel misbruik
• virussen

Symptomen: Plasproblemen en pijn

De symptomen van prostatitis verschijnen vaak snel en zijn dan acuut, maar soms ontstaat ook een chronische vorm die drie maanden of langer aanhoudt en waarvan de symptomen veelal geleidelijk optreden en ook minder ernstig zijn dan de acute vorm. Sommige patiënten ervaren opflakkeringen van prostatitis en hebben ook perioden zonder klachten.

Prostaat

Volgende meestal milde symptomen gaan gepaard met prostatitis:

• bloed in het sperma
• een afscheiding uit de urethra
• een gezwollen scrotum (balzak)
• een rode huid
• een zwakke urinestraal
• penispijn
• pijn bij de ejaculatie
• pijn bij het maken van ontlasting
• pijn in de buik boven het schaambeen, in de onderrug (lage rugpijn) (uitstralingspijn naar de rug), in het gebied tussen de genitaliën en de anus of in de testikels (de pijn is zeurend)
• plasproblemen: pyurie (pus in de urine), nachtelijk plassen (nycturie), problemen bij het begin van het plassen, vaker moeten plassen (pollakisurie), de plas niet op kunnen houden, een branderig gevoel of pijn bij het plassen (dysurie) of problemen met het volledig legen van de blaas (urineretentie)
• testikelpijn
• urineafwijkingen: stinkende urine, troebele urine, oranje urine en bloed de urine (hematurie)
• vergrote of gevoelige lymfeklieren in de lies

Algemene symptomen

Ook algemene symptomen treden op, en dan vooral bij een acute bacteriële infectie. Voorbeelden van deze symptomen zijn misselijkheid, braken, koorts en rillingen, een algemeen ziek gevoel, spierpijn en/of gewrichtspijn.

Andere symptomen

Soms verschijnt prostatitis in combinatie met een bijbalontsteking (epididymitis) of een teelbalontsteking (orchitis), en dan heeft de patiënt ook symptomen van deze aandoening.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

De arts bemerkt de zichtbare symptomen en voert en digitaal rectaal onderzoek uit om de prostaat te onderzoeken. Dit onderzoek voert de arts voorzichtig uit om het risico op verspreiding van bacteriën in de bloedstroom te verminderen. De prostaat is vergroot en voelt zacht aan (bij een chronische prostaatontsteking), of ook warm aan bij een acute prostaatontsteking. De arts laat eveneens een urineonderzoek uitvoeren. De patiënt krijgt tevens mogelijk een bloedonderzoek (PSA-bloedonderzoek), omdat de arts hiermee ook prostaatkanker kan opsporen.

Differentiële diagnose

Een aantal aandoeningen brengen symptomen met zich mee die lijken op de symptomenreeks van prostatitis zoals:

• anale fistels (vorming van abnormale tunnels tussen rectum en huid en rond anus) en anale kloven
• een inflammatoire darmaandoening (ontstekingsaandoening van de darm)
• hemorragische cystitis, infectieus
• uretritis bij de man
• mechanische rugpijn
• urine-incontinentie
• urineweginfectie bij mannen
• urinewegobstructie
• vreemde voorwerpen in het rectum

Behandeling prostaatontsteking

Zelfzorg

Volgende zelfzorgtips zijn voorhanden bij een ontsteking van de prostaat:

• bij plasaandrang meteen gaan plassen
• irriterende stoffen vermijden die de blaas irriteren zoals alcohol, cafeïnehoudende voedingsmiddelen en dranken, sap van citrusvruchten en pikant of kruidig voedsel
• meer vocht drinken (twee tot vier liter per dag) wat helpt om bacteriën uit de blaas te spoelen doordat de patiënt hierdoor vaker moet plassen
• prostaatmassage, accupunctuur en ontspanningsoefeningen (werkt niet bij iedereen)
• vezels of supplementen nemen om de ontlasting zachter te maken
• volledig leegplassen
• warme baden verlichten de pijn

Professionele medische zorg

De patiënt krijgt bij een bacteriële prostaatontsteking antibiotica voorgeschreven gedurende meerdere weken. Het is belangrijk om de volledige antibioticakuur te volgen omdat prostatitis anders mogelijk terugkeert. Is het voor de patiënt moeilijk om de blaas te legen, dan krijgt hij een suprapubische katheter of een verblijfskatheter (in het lichaam). Bij niet-bacteriële prostatitis krijgt de patiënt mogelijk alfablokkers om de spieren rond de prostaat te doen ontspannen. Spierverslappers verminderen de spasmen in de bekkenbodemspieren. Daarnaast zet de arts gewone pijnstillers (niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen) in. Zeer zelden is chirurgie nodig maar deze ingreep leidt mogelijk tot steriliteit, impotentie en urine-incontinentie, en is daarom niet inzetbaar bij jonge mannen.

Prognose

De prognose is goed bij patiënten die voor het eerst een acute bacteriële prostatitis hebben gehad. Hiervoor is wel een agressieve antibiotische therapie en goede therapietrouw nodig, want anders keert de infectie gemakkelijk terug of komt de patiënt terecht in de chronische vorm. Bij patiënten met terugkerende chronische prostatitis, keren opflakkeringen op, en dit soms door onderliggende factoren zoals stress.

Complicaties

Prostatitis leidt mogelijk tot urosepsis (ernstige complicatie van een urineweginfectie) waardoor een aanzienlijk aantal patiënten komt te overlijden. Deze complicatie komt wel voornamelijk voor bij patiënten met diabetes mellitus (suikerziekte), patiënten die dialyse krijgen voor de behandeling van een chronische nierziekte, patiënten met een verzwakt immuunsysteem, en postoperatieve patiënten waarbij instrumenten zijn ingebracht in de urinebuis.

Prostatitis brengt soms nog andere complicaties met zich mee zoals:

• een abces
• een verspreiding van bacteriën uit de prostaat die in de bloedbaan terechtkomen (sepsis)
• onvruchtbaarheid (mannelijke onvruchtbaarheid) als gevolg van littekenvorming van de plasbuis of zaadleiders
• nierschade
• pyelonefritis (ontsteking van de nier(en) en het nierbekken)
• urineretentie (blaas niet (volledig) kunnen ledigen)

Preventie ontsteking van prostaat

Prostatitis valt niet altijd te voorkomen, maar veilige geslachtsgemeenschap is aanbevolen.

Lees verder

• Prostaatechografie: Onderzoek prostaat met geluidsgolven
• Prostaatkanker: Vaak geen symptomen, soms plasproblemen
• Prostaatknobbeltjes: Oorzaken van knobbeltjes in prostaat
• Testikelpijn: Pijn in één of beide zaadballen (teelballen)
• Goedaardige prostaatvergroting bij mannen: Plasproblemen