Goedaardige prostaatvergroting bij mannen: Plasproblemen

Bij goedaardige prostaatvergroting is de prostaatklier vergroot. De prostaat omringt de urethra, de urinebuis. Deze aandoening ontstaat vaak als gevolg van het normale verouderingsproces. Wanneer de prostaat vergroot, kan deze gedeeltelijk of volledig de urineleider blokkeren, wat leidt tot plasproblemen. Hoewel goedaardige prostaatvergroting niet altijd behandeling vereist, zijn er veel opties beschikbaar, waaronder medicijnen, minimaal invasieve behandelingen en chirurgische technieken, om de vergrote prostaat te verkleinen en de plasproblemen te verhelpen. De vooruitzichten voor goedaardige prostaatvergroting zijn over het algemeen uitstekend. Onbehandeld kan een vergrote prostaat leiden tot ernstige problemen met de urinewegen of nieren.

• Synoniemen goedaardige prostaatvergroting
• Epidemiologie benigne prostaathyperplasie
• Oorzaken aandoening: Veroudering
• Risicofactoren vergroting van prostaat
• Symptomen: Plasproblemen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose van vergrote prostaat bij mannen
• Complicaties door blokkeren van urineleider
• Preventie van goedaardige prostaatvergroting

Synoniemen goedaardige prostaatvergroting

Goedaardige prostaatvergroting is tevens bekend onder de volgende termen:

• benigne / goedaardige prostaathyperplasie
• benigne / goedaardige prostaathypertrofie
• vergrote prostaat

Epidemiologie benigne prostaathyperplasie

Goedaardige prostaatvergroting komt het meest voor bij mannen ouder dan zestig jaar. Ongeveer de helft van de mannen boven de 75 jaar heeft te maken met een vergrote prostaat. Deze aandoening komt minder vaak voor bij mensen van Aziatische afkomst. Mannen met een zwarte huidskleur krijgen vaak eerder te maken met symptomen van prostaatvergroting dan mannen met een blanke huidskleur.

Oorzaken aandoening: Veroudering

De oorzaak van goedaardige prostaatvergroting is onbekend. Goedaardige prostaathyperplasie is een normaal onderdeel van het verouderingsproces bij mannen, veroorzaakt door veranderingen in hormoonbalans en celgroei. Door de vergroting van de prostaat kunnen er veranderingen optreden in het klierweefsel en het bindweefsel van de prostaat. Dit kan leiden tot problemen met de urinebuis, waardoor de urinestroom wordt belemmerd.

Risicofactoren vergroting van prostaat

Enkele risicofactoren zijn bekend voor een vergrote prostaat:

• etnische achtergrond: Mannen met een zwarte of blanke huidskleur zijn vaker getroffen dan mannen van Aziatische afkomst
• familiegeschiedenis: Bloedverwanten met prostaatproblemen verhogen het risico op goedaardige prostaatvergroting
• levensstijl: Obesitas, alcohol en cafeïne zijn risicofactoren
• medicijnen: Het gebruik van bètablokkers (medicijnen voor het verlagen van de bloeddruk), bepaalde antihistaminica en decongestiva verhoogt de kans op de ontwikkeling van een vergrote prostaat
• veroudering: Oudere mannen krijgen vaak te maken met prostaatvergroting
• ziekten: Diabetes mellitus (suikerziekte) en hart- en vaatziekten verhogen de kans op benigne prostaathyperplasie

Symptomen: Plasproblemen

Diverse plasproblemen kunnen optreden bij de patiënt. De patiënt moet vaker urineren, vooral 's nachts (nycturie). Andere symptomen zijn moeilijkheden of vertraging bij het opstarten van de urinestroom, een variabele en verminderde urinestraal, en nadruppelen. Veel mannen ervaren acute urineretentie (het niet volledig kunnen ledigen van de blaas) of retentie met overloopincontinentie (plotseling urineren zonder aandrang). Mannen hebben vaak het gevoel dat ze de blaas niet volledig kunnen legen, waardoor ze soms harder moeten persen tijdens het urineren. Grote hoeveelheden plassen (polyurie) of frequent urineren (pollakisurie) zijn andere mogelijke plasproblemen. Soms komt er ernstige hematurie (bloed in de urine) voor, wat kan voortkomen uit een breuk van de prostaataderen, bacteriurie (bacteriën in de urine) of een steenziekte. In sommige gevallen kan er ernstig nierfalen optreden. Tot slot kan er uitstralingspijn naar de rug aanwezig zijn.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek

Een onderzoek van de buik is essentieel voor het opsporen van een blaasvergroting. Daarnaast is een digitaal rectaal onderzoek nodig om de endeldarm (rectum) te inspecteren. Een goedaardige prostaat voelt glad aan. Een goed beeld van de prostaatgrootte kan echter niet altijd verkregen worden via een digitaal rectaal onderzoek. De arts voert daarom een transrectale echografie (echografie langs het rectum) en soms een intraveneuze pyelografie (onderzoekt afwijkingen in de urinewegen) uit. Bovendien is een urodynamische flowmeting nuttig, aangezien dit onderzoek de urinelozing in de tijd registreert, wat de arts helpt bij het beoordelen van mogelijke verstopping door de vergrote prostaat. De arts maakt ook een echografische scan om te bepalen hoeveel urine nog in de blaas aanwezig is (residubepaling).

Differentiële diagnose

Vaak wordt ook een bloedonderzoek uitgevoerd om het PSA (prostaat specifiek antigeen) in het bloed te bepalen en prostaatkanker uit te sluiten. Prostaatkanker en goedaardige prostaatvergroting zijn niet gerelateerd, maar de symptomen kunnen wel vergelijkbaar zijn. Bovendien is een urineonderzoek nodig om te beoordelen op de aanwezigheid van bloed, leukocyten (witte bloedcellen), bacteriën, eiwitten of glucose, en om infectieuze oorzaken uit te sluiten.

Andere differentiële diagnoses omvatten:

• blaaskanker
• blaasontsteking veroorzaakt door straling
• blaasstenen
• een blaastrauma
• neurogene blaas (zenuwschade door ziekte of letsel met plasproblemen)
• interstitiële cystitis (ontsteking van de blaaswand met pijn)
• prostatitis (ontsteking van de prostaat met pijn en plasproblemen)
• urethrastricturen bij mannen
• urineweginfectie bij mannen

Behandeling

Zelfzorg

Bij patiënten met lichte tot matige symptomen volgt de arts vaak een waakzaam beleid, omdat de symptomen na de behandeling soms ernstiger kunnen worden. Mogelijke zelfzorgmaatregelen voor het verminderen van de prostaatgrootte zijn het vermijden van alcohol en cafeïne, en het zorgen voor voldoende lichaamsbeweging. Bepaalde vrij verkrijgbare antihistaminica (medicatie tegen allergieën), decongestiva (waaronder neussprays), allergiepillen en bètablokkers dienen vermeden te worden, al kan hierover met de arts overlegd worden. Ook het dubbel plassen kan nuttig zijn. Dit houdt in dat de patiënt even plast, stopt, en vervolgens weer verder plast. Verder is het aan te raden om koude temperaturen zoveel mogelijk te vermijden, omdat kou de urgentie om te urineren kan verhogen. Het is tot slot verstandig om de badkamer te bezoeken zodra er plasaandrang is en dit niet uit te stellen.

Professionele medische zorg
Medicatie
Patiënten met matige prostaatsymptomen, blaasontsteking of blaasstenen kunnen medisch behandeld worden. Enkele geneesmiddelen die ingezet kunnen worden zijn alfablokkers. Deze medicijnen remmen de alfareceptoren van de blaashals, waardoor de weerstand van de blaashals verlaagt en de urinestroom verbetert. Daarnaast kan een 5-alfareductase-inhibitor worden voorgeschreven. Dit medicijn remt de omzetting van testosteron naar het krachtigere dihydrotestosteron onder invloed van het 5-alfareductase-enzym in de prostaat, wat leidt tot een verminderd prostaatvolume.

Minimaal invasieve behandeling
Enkele minimaal invasieve behandelingstechnieken zijn inzetbaar voor het verkleinen van de prostaat en het verminderen van het urinevolume:

• hoge-intensiteit echografische energietherapie
• implantaten die de prostaatobstructie verminderen (bijvoorbeeld urolift)
• laparoscopische prostatectomie (verwijderen van de prostaat via de buikholte)
• laserbehandeling: gebruikt om prostaatweefsel weg te snijden of te vernietigen; verschillende lasers zijn beschikbaar, waaronder groen licht, holmium en thulium, elk met hun voor- en nadelen
• prostaatslagaderembolisatie: De arts blokkeert de bloedtoevoer naar de prostaat.
• prostaatstents: flexibele apparaten die de urinestroom langs de prostaat verbeteren
• transurethrale incisie van de prostaat (TUIP): De arts plaatst een verlichte scoop in de urinebuis en maakt twee kleine insnijdingen in de prostaatklier, waardoor de urine gemakkelijker via de urinebuis kan passeren.
• transurethrale microgolftherapie (TUMT): genereert warmte die celdood in de prostaat veroorzaakt, wat leidt tot een verkleining van de prostaat en een vermindering van het urinevolume
• transurethrale naaldablatie van de prostaat (TUNA)

Katheter en chirurgie
Wanneer de nierfunctie verslechtert en de uitbreiding zich doorzet in de bovenste urinewegen, is een operatieve ingreep vereist. Bij acute retentie of overloopretentie is het belangrijk om de pijn te verlichten en een urinebuiskatheter (urethrakatheter) te plaatsen. Als katheterisatie niet mogelijk is, kan een suprapubische katheterdrainage (via een katheter afvoeren van urine via de streek boven het schaambeen) nodig zijn. Daarna zijn verschillende behandelingsopties beschikbaar. De patiënt kan kiezen voor:

• een onmiddellijke transurethrale resectie van de prostaat (TURP) of
• een periode van katheterdrainage, gevolgd door een TURP of
• het aanvaarden van een permanente suprapubische katheter of urinebuiskatheter

Een open prostatectomie (chirurgische verwijdering van de prostaat) is gereserveerd voor patiënten met een zeer grote prostaat (> 75 g), patiënten met bijkomende blaasstenen of blaasdivertikels, en patiënten voor wie andere redenen de TURP ongeschikt maken.

Prognose van vergrote prostaat bij mannen

Een vergrote prostaat is vaak vervelend, maar veroorzaakt doorgaans geen ernstige gezondheidsproblemen en is geen vorm van prostaatkanker.

Complicaties door blokkeren van urineleider

Een chronische obstructie van de blaas door een goedaardige prostaatvergroting kan leiden tot urineretentie, nierinsufficiëntie en nierfalen, uremie (verhoogd ureumgehalte in het bloed), recidiverende urineweginfecties, hematurie en blaasstenen.

Preventie van goedaardige prostaatvergroting

Preventie van goedaardige prostaatvergroting richt zich op het verminderen van risicofactoren en het bevorderen van een gezonde levensstijl:

• Gezonde levensstijl: Regelmatige lichaamsbeweging en een evenwichtig voedingspatroon kunnen helpen het risico te verminderen. Voorkom overgewicht, wat geassocieerd wordt met een verhoogd risico op prostaatproblemen.
• Beperk alcohol en cafeïne: Vermijd overmatige consumptie van alcohol en cafeïne, omdat deze stoffen de symptomen van een vergrote prostaat kunnen verergeren.
• Medicatiecontrole: Bespreek met uw arts het gebruik van medicijnen zoals bètablokkers en antihistaminica die het risico op prostaatvergroting kunnen verhogen. Probeer alternatieven te vinden indien nodig.
• Regelmatige controles: Voor mannen met een familiegeschiedenis van prostaatproblemen of andere risicofactoren, kan het nuttig zijn om regelmatig medische controles te ondergaan om vroegtijdig eventuele veranderingen te detecteren.

Lees verder

• Suprapubische katheter: Voordelen, gebruik en risico's
• Prostaatechografie: Onderzoek prostaat met geluidsgolven
• Prostaatkanker: Vaak geen symptomen, soms plasproblemen
• Prostaatknobbeltjes: Oorzaken van knobbeltjes in prostaat
• Prostatitis: Ontsteking prostaat met pijn en plasproblemen