McCune-Albright syndroom: Symptomen aan bot, hormonen & huid

Het McCune-Albright syndroom is een zeldzame ziekte waarbij reeds bij de geboorte symptomen ontstaan aan de botten, zoals botbreuken. Ook verschijnen huidafwijkingen, wat zich uit in de aanwezigheid van café-au-lait-vlekken. Hormonale stoornissen treden tevens op waardoor de patiënt bijvoorbeeld een vervroegde puberteit heeft. Deze aandoening komt tot stand door een niet-erfelijke genetische verandering wat zorgt voor een overmatig actief eiwit. Tal van onderzoeken zijn mogelijk bij dit syndroom, maar een genetisch onderzoek bevestigt de diagnose van het McCune-Albright syndroom. De behandeling verloopt vooral ondersteunend met behulp van medicatie en chirurgie. Voor de meeste patiënten is de prognose van de aandoening gunstig. De ziekte werd vernoemd naar de Amerikaanse internist Fuller Albright (1900–1969) en de Amerikaanse kinderarts Donovan James McCune (1902-1976) die de ziekte voor het eerst in de medische literatuur beschreven in 1937.

• Synoniemen en afkortingen McCune-Albright syndroom
• Epidemiologie zeldzame ziekte
• Oorzaken
• Symptomen aan bot, hormonen en huid
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties

Synoniemen en afkortingen McCune-Albright syndroom

Synoniemen

De bekendste synoniemen voor het McCune-Albright syndroom zijn:

• Albright-McCune-Sternberg syndroom
• Albright-Sternberg syndroom
• Albright-syndroom
• botziekte van Albright
• fibreuze dysplasie met pigmentveranderingen van de huid en vroegtijdige puberteit
• fibreuze polyostotische dysplasie
• ostitis fibrosa disseminata
• polyostotische fibreuze dysplasie
• syndroom van Albright
• syndroom van Albright met vroegtijdige puberteit
• ziekte van Albright

Gebruikte afkortingen

Gebruikte afkortingen voor het McCune-Albright syndroom omvatten:

• MAS
• PFD
• POFD

Epidemiologie zeldzame ziekte

Het McCune-Albright syndroom is een zeldzame ziekte waarbij de geschatte wereldwijde prevalentie tussen de 1 op de 100.000 en 1 op de 1.000.000 mensen bedraagt. Vrouwen zijn dubbel zo vaak als mannen aangetast door de zeldzame aandoening. De ziekte kent tot slot geen etnische voorliefde.

Oorzaken

Het McCune-Albright syndroom is het gevolg van mutaties (wijzigingen) in het GNAS1-gen waardoor een bepaald eiwit, het G-eiwit, overmatig actief is. Een klein aantal, maar niet alle, cellen van de patiënt bevat dit defecte gen (mosaïcisme). De ziekte is niet erfelijk.

Symptomen aan bot, hormonen en huid

Bot

Patiënten met het McCune-Albright syndroom ontwikkelen abnormaal vezelig weefsel in de botten, meestal aan één zijde van het lichaam. Wanneer het bot vervangen is door vezelig weefsel, leidt dit snel tot botpijn, (terugkerende) botbreuken, een ongelijke groei en misvormingen. Het gezicht kent bijvoorbeeld een ongelijkmatige groei door letsels in de schedel- en kaakbotten. Asymmetrie treedt ook op in de lange beenderen waardoor de patiënt bijvoorbeeld loopproblemen krijgt. Sommige patiënten ervaren dan weer een abnormale kromming van de wervelkolom (scoliose). Ook andere botafwijkingen en skeletproblemen komen voor bij deze ziekte.

Hormonen

Hypofyse
De hypofyse maakt mogelijk ook te veel groeihormoon aan, wat resulteert in acromegalie, een aandoening gekenmerkt door grote handen en voeten, artritis (gewrichtsontsteking) en typische 'platte' gelaatstrekken. Ook komt gigantisme voor, waarbij de patiënt overmatig groeit door een hypofysetumor in de hersenen. Hierbij komen te veel groeihormonen vrij voordat de normale botgroei gestopt is. Af en toe ontwikkelen de patiënten het Cushing syndroom, waarbij een overmatige hoeveelheid van het hormoon cortisol aanwezig is, wat geproduceerd is door de bijnieren. Het Cushing-syndroom veroorzaakt een gewichtstoename in het gezicht en het bovenlichaam, een vertraagde groei bij kinderen, een gevoelige huid, vermoeidheid en andere gezondheidsproblemen.

Puberteit
Meisjes met het McCune-Albright krijgen te maken met een vroege puberteit (pubertas praecox). De menstruatie start reeds in de vroege jeugd, lang voordat de borsten en schaamhaar zich ontwikkelen (wat normaal eerst gebeurt). Sommige meisjes beginnen al in de puberteit te komen en te bloeden wanneer ze vier tot zes maanden oud zijn, en bij andere meisjes verschijnen de symptomen voor tweejarige leeftijd. Dit vroege begin van de menstruatie is het gevolg van een overmatige aanwezigheid van oestrogeen, een vrouwelijk geslachtshormoon, geproduceerd door cysten (abnormaal gevormde holten in lichaam) die zich ontwikkelen in één van de eierstokken. Bij jongens start eveneens een vroege seksuele ontwikkeling, maar dit gebeurt niet zo vaak als bij meisjes.

Schildklier
Patiënten met het McCune-Albright syndroom ervaren tevens andere endocriene problemen. De schildklier is namelijk mogelijk vergroot, wat gekend is als struma (kropgezwel), of anders ontwikkelen zich knobbeltjes op de schildklier (schildklierknobbeltjes). Bij ongeveer de helft van de patiënten is een overmatig actieve schildklier aanwezig (hyperthyroïdie). Dit brengt symptomen van een snelle hartslag (tachycardie), hoge bloeddruk (hypertensie), gewichtsverlies, bevingen (tremoren), slapeloosheid, overmatig zweten (hyperhidrose) en andere klachten met zich mee.

Huid

De getroffen patiënten hebben meestal vanaf de geboorte onregelmatige, grote fragmentarische café-au-lait-vlekken, vooral op de rug. Deze huidaandoening kenmerkt zich door koffie-met-melk-huidvlekken die een lichtbruine tot donkerbruine kleur hebben. Deze café-au-lait-vlekken, die een vorm van hyperpigmentatie zijn, verschijnen eveneens aan één zijde van het lichaam.

Andere symptomen

Minder vaak voorkomende kenmerken van de ziekte zijn

• afwijkingen aan het gehemelte
• afwijkingen aan het tandglazuur
• bepaalde vormen van kanker zoals botkanker, schildklierkanker, teelbalkanker en borstkanker. Een voortijdige puberteit en een overmatige groeihormoonproductie draagt eveneens bij aan een verhoogd risico op kanker.
• darmpoliepen
• gastro-oesofageale reflux
• hepatitis (leverontsteking)
• intramusculaire myxomen (goedaardige tumoren in de spieren)
• maagpoliepen
• pancreatitis (ontsteking van de alvleesklier)

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts bekijkt de huid en bemerkt daar een groot aantal café-au-lait-vlekken. Hij beluistert tevens met zijn stethoscoop naar de hartgeluiden en identificeert abnormale hartritmes (hartritmestoornissen).

Diagnostisch onderzoek

Een MRI-scan van het hoofd onthult een abnormale botgroei in de schedel of de aanwezigheid van hypofysetumoren. De MRI-scan is bijgevolg nuttig voor het diagnosticeren van acromegalie en gigantisme. Daarnaast maakt de arts een röntgenfoto of een botscan van de botten, wat littekenweefsel in het bot (fibreuze dysplasie) en een verminderde botdichtheid als resultaat geeft. Schildkliertumoren zijn met een echografie van de schildklier (schildklierscan) op te sporen. Een bloedonderzoek is tevens vereist en dit geeft mogelijk volgende afwijkingen aan:

• bijnierafwijkingen
• een leverziekte, geelzucht (icterus) en leververvetting (vetlever)
• hyperparathyreoïdie (overmatig actieve bijschildklier)
• hyperthyreoïdie (overmatig actieve schildklier)
• hypofosfatemie (verlaagd fosfaatgehalte in het bloed)
• overmatig veel bijnierhormonen in het bloed
• overmatig veel prolactine in het bloed
• overmatig veel groeihormonen in het bloed

Een genetisch onderzoek bevestigt de diagnose van het McCune-Albright syndroom.

Differentiële diagnose

Het is belangrijk om met de vele onderzoeken een correcte diagnose te stellen, want bij volgende aandoeningen komen gelijkaardige symptomen voor als bij het McCune-Albright syndroom:

• acromegalie
• adnexale tumoren (bijniertumoren)
• ataxie-telangiëctasieën
• Carney Complex
• cysten
• diffuse giftige goiter (ziekte van Graves)
• een bijniercarcinoom
• een bijnierincidentaloom
• een prolactinoom (goedaardige hypofysetumor met onvruchtbaarheid)
• een struma
• Fanconi-anemie (tekort aan alle bloedcellen en afwijkingen)
• gezwellen door eierstokkanker
• gigantisme en acromegalie
• glucocorticoïden en het Cushing-Syndroom
• het Bloom-syndroom (afwijkingen aan gestalte, huid en gezicht)
• het Conn-syndroom (verhoogde vrijgave van aldosteron)
• het Peutz-Jeghers Syndroom (symptomen aan dunne darm en huid)
• het polycysteus ovariumsyndroom (PCOS: hormonale veranderingen)
• het Werner-Syndroom (MEN type 1) (volwassen vorm van versnelde veroudering)
• hyperprolactinemie (verhoogde prolactinewaarden in het bloed)
• hyperthyreoïdie
• hypofyse macroadenomen
• hypofyse microadenomen
• neurofibromatose type 1 (afwijkingen aan huid en ogen)
• neurofibromatose type 2
• niet-seminomateuze testistumoren
• osteopetrose (botziekte met bloedarmoede, infecties en fracturen)
• osteoporose (verlies van botmassa met risico op botbreuken)
• primair aldosteronisme
• systemische mastocytose (huidaandoening met ophoping van mestcellen)
• toxische nodulaire goiter
• tubereuze sclerose (neurocutane aandoening met vorming van tumoren)
• type 2 multipele endocriene neoplasie
• ziekte van Paget (chronische ontsteking van het bot)

Behandeling

Een specifieke behandeling is niet voorhanden voor het McCune-Albright syndroom. Geneesmiddelen die de oestrogeenproductie te blokkeren, zoals testolacton, zijn voor sommige patiënten wel effectief, maar voor anderen niet.

Bijnierafwijkingen behandelt de arts met een operatie waarbij hij de bijnieren verwijdert. Gigantisme en een hypofyseadenoom (goedaardig gezwel in hypofyse van hersenen) behandelt de arts via medicijnen die de hormoonproductie blokkeren of anders zet hij hiervoor chirurgie in.

Bij botproblemen schrijft een arts vaak bisfosfonaten voor (medicijnen bij botaandoeningen). Botafwijkingen (vezelachtige dysplasie) zijn voorts te behandelen via een operatie. Spierversterkende oefeningen zijn verder aanbevolen om de spierkracht te behouden en het risico op fracturen te minimaliseren.

Prognose

De levensduur van patiënten met het McCune-Albright syndroom is relatief normaal. Af en toe komen patiënten met ernstige symptomen om onverklaarbare redenen te overlijden.

Complicaties

Af en toe ontaarden de botletsels in een kwaadaardige bottumor waardoor botkanker ontstaat, maar dit gebeurt bij minder dan 1% van de patiënten met het McCune-Albright syndroom.

Andere complicaties als gevolg van de ziekte omvatten:

• ademhalingsproblemen door botveranderingen in de borstwand
• blindheid door schade aan de zenuwen als gevolg van veranderingen in de schedelbotten
• cosmetische problemen door botafwijkingen
• doofheid door schade aan de zenuwen als gevolg van veranderingen in de schedelbotten
• een osteosarcoom (type botkanker)
• osteitis fibrosa cystica
• terugkerende gebroken botten

Lees verder

• Voortijdige puberteit: Oorzaken van vroeg begin puberteit