Prostaatstenen: Stenen in prostaat, vaak zonder symptomen

Mannen kampen mogelijk met prostaatstenen. De stenen in de prostaat komen vaak voor en zijn meestal geassocieerd met goedaardige prostaatvergroting hetgeen vaak optreedt bij de veroudering. Waarom de stenen zich vormen, is nog onbekend anno oktober 2020 maar verschillende theorieën zijn wel aanwezig. De steen of stenen in de prostaatklier gaan zelden gepaard met symptomen. Bijgevolg detecteert de arts deze vaak incidenteel tijdens de diagnose van goedaardige prostaatvergroting of een ander prostaatprobleem. Een behandeling is meestal overbodig, maar de arts kan de stenen wel via diverse technieken verwijderen indien de man kampt met pijn of plasproblemen.

• Epidemiologie
• Oorzaken van steenvorming in prostaatklier
• Soorten prostaatstenen
• Primair
• Secundair
• Risicofactoren
• Symptomen
• Uiterlijk
• Tekenen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van prostaatsteen bij mannen
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie

Prostaatstenen komen vaak voor bij mannen van middelbare leeftijd (vijftigplussers) en ouder. De stenen zijn voornamelijk een natuurlijk onderdeel van het verouderingsproces. Er is nog weinig bekend over de incidentie van stenen in de prostaat. In een artikel dat verscheen in Sexual Medicine Reviews staat vermeld dat de incidentie volgens diverse rapporten kan variëren tussen 7,35 en 88% (Cao et al. juli 2018). Kinderen en jonge mannen zijn zelden aangetast.

Oorzaken van steenvorming in prostaatklier

De exacte oorzaak van het ontstaan van prostaatstenen is onbekend, maar wel zijn meerdere theorieën bekend. Bij mannen met een ontsteking of tumor in de prostaat (zoals bij goedaardige prostaatvergroting), blijven de afscheidingen van de prostaat in de prostaatklier aanwezig, waardoor de afscheidingen verdikken en zich gaan binden aan een soort eiwitachtige stoffen die hierdoor gaan verkalken. Ook een tweede theorie is mogelijk. Een infectie van de prostaat veroorzaakt mogelijk pus en ander infectiemateriaal in de prostaat, wat zich kan ontwikkelen tot een steen of meerdere stenen. Tot slot ontstaan prostaatstenen ook door verkalkt afvalmateriaal in de ejaculatiekanalen.

Soorten prostaatstenen

Prostaatstenen zijn primair (endogeen) of secundair (extrinsiek).

Primair

Endogene stenen duiden op een oorzaak in de prostaat zelf. Meestal ligt een verstopping van de prostaatkanalen rond een vergrote prostaat aan de basis van endogene prostaatstenen. Dit het meestal het gevolg van een goedaardige prostaatvergroting of een chronische prostaatontsteking (prostatitis). Wanneer de chemische samenstelling bestaat uit hydroxylapatiet/carboapatiet of calciumfosfaat, is dit vaak te wijten aan primaire steenvorming in de prostaat.

Secundair

Extrinsieke stenen wijzen op een oorzaak buiten de prostaat (nier, blaas). De stenen zijn meestal aanwezig rond de urethra, omdat ze het resultaat zijn van een terugstroom van urine. Dit type stenen komt minder vaak voor dan de primaire vorm, maar secundaire prostaatstenen zijn meestal wel groter in omvang. Wanneer de chemische samenstelling van prostaatstenen bestaat uit urinezuur of oxaalzuur, duidt dit meestal op secundaire stenen in de prostaatklier.

Risicofactoren

Mannen met prostaatkanker, goedaardige prostaatvergroting en een prostaatontsteking kampen vaker met prostaatstenen.

Symptomen

Uiterlijk

Stenen bestaan in de vorm van verschillende kleine stenen, variërend in grootte van 0,5 tot 5,0 mm. Een prostaatsteen komt zeer sporadisch solitair tot uiting, maar vaak zijn meerdere stenen aanwezig (clusters van prostaatstenen), soms wel honderden stenen. De stenen bevatten meestal fosfaatzouten van calcium, magnesium, kalium, calciumcarbonaat of calciumoxalaat.

Tekenen

De meeste mannen met een prostaatsteen ervaren geen symptomen. Zeer sporadisch lijden mannen met extrinsieke prostaatstenen door de urineterugstroom aan plasproblemen wanneer de stenen groot zijn. Af en toe ervaren mannen chronische bekkenpijn wanneer de steenvorming in de prostaat resulteert uit een chronische prostaatontsteking. Een grote prostaatsteen die in de urethra uitsteekt veroorzaakt verder soms ernstige lagere urinewegsymptomen zoals een urinewegobstructie.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van prostaatstenen kunnen variëren van milde tot ernstige symptomen. Hoewel veel mannen asymptomatisch blijven, kunnen degenen die symptomen ervaren, pijn of ongemak in het bekkengebied, frequent urineren, pijn bij het urineren, en soms bloed in de urine ervaren. Ernstige gevallen kunnen leiden tot acute urineretentie en terugkerende urineweginfecties.

Diagnose en onderzoeken

Omdat de meeste mannen geen tekenen hebben, gebeurt de diagnose van prostaatstenen meestal per toeval wanneer de arts de diagnose stelt van goedaardige prostaatvergroting of een ander prostaatprobleem. Hiervoor gebruikt hij een transrectale echografie. Ook met behulp van een computertomografie (CT-scan) en een röntgenfoto kan de arts de diagnose stellen.

Behandeling van prostaatsteen bij mannen

Meestal is een behandeling niet nodig omdat de man geen problemen heeft door de prostaatsteen. Zijn er echter plasproblemen aanwezig of heeft de man chronische (bekken)pijn, dan verwijdert de arts de prostaatstenen met behulp van een transurethrale elektroresectielus of een holmiumlaser. Soms moet de arts de prostaat gedeeltelijk verwijderen via een transurethrale resectie van de prostaat (TURP) met behulp van een echografie. Bij erg grote stenen of een ernstige prostaatvergroting moet de arts de prostaat mogelijk volledig verwijderen. Chronische prostatitis behandelt de arts verder met antibiotica.

Prognose

De prognose voor prostaatstenen is over het algemeen goed, vooral als de aandoening tijdig wordt gediagnosticeerd en behandeld. De meeste mannen met prostaatstenen herstellen goed na behandeling, vooral wanneer de stenen geen ernstige complicaties veroorzaken. Regelmatige controles en het aanpassen van levensstijl en dieet kunnen helpen om herhaling te voorkomen.

Complicaties

Complicaties van prostaatstenen kunnen onder andere urineweginfecties, acute urineretentie, en chronische pijn in het bekkengebied omvatten. Onbehandelde prostaatstenen kunnen leiden tot langdurige problemen met urineren en mogelijk schade aan de prostaat.

Preventie

Preventie van prostaatstenen omvat het handhaven van een gezonde hydratatie, een evenwichtig voedingspatroon met beperkte inname van calcium en fosfaat, en regelmatige medische controles bij risicopersonen. Vroegtijdige behandeling van prostaatontstekingen en het vermijden van factoren die bijdragen aan de vorming van stenen zijn eveneens belangrijke preventieve maatregelen.

Lees verder

• Stenen in lichaam: Soorten, symptomen en behandeling
• Goedaardige prostaatvergroting bij mannen: Plasproblemen
• Prostatitis: Ontsteking prostaat met pijn en plasproblemen
• Prostaatknobbeltjes: Oorzaken van knobbeltjes in prostaat
• Prostaatechografie: Onderzoek prostaat met geluidsgolven