Prostaatknobbeltjes: Oorzaken van knobbeltjes in prostaat

De prostaatklier is een deel van het mannelijke voortplantingsstelsel. Deze klier heeft de grootte van een walnoot en bevindt zich net onder de blaas en voor het rectum (endeldarm). Af en toe kunnen mannen een knobbeltje in de prostaat voelen. Een prostaatknobbeltje is een stevig, verheven bultje op de prostaat, dat aanvoelt als een knokkel op een vinger. Dit kan zowel goedaardige als kwaadaardige oorzaken hebben, zoals prostaatkanker. Symptomen zijn niet altijd aanwezig, maar blaasontstekingen en chronische bekkenpijn kunnen mogelijke tekenen zijn. Het is essentieel dat een arts dergelijke knobbeltjes onderzoekt. De behandeling is afhankelijk van de oorzaak en kan medicatie, een chirurgische ingreep of andere medische behandelingen omvatten.

• Terminologie: Knobbeltje versus tumor
• Oorzaken van prostaatknobbeltjes
• Prostaatkanker
• Prostaatstenen
• Prostatitis
• Andere oorzaken
• Goedaardige prostaatvergroting
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose van knobbeltjes in de prostaat bij mannen
• Complicaties
• Preventie

Terminologie: Knobbeltje versus tumor

Een knobbeltje (nodule, nodulus) en een tumor op de prostaat verwijzen beide naar een abnormale groei. De term 'nodule' wordt meestal gebruikt om een goedaardige groei aan te duiden, terwijl 'tumor' vaak wordt gebruikt om een potentiële kwaadaardige aandoening, zoals kanker, aan te geven. Het is cruciaal om bij een diagnose van één of meerdere knobbeltjes op de prostaat duidelijk aan de arts te vragen of het gaat om een goedaardig of kwaadaardig gezwel.

Oorzaken van prostaatknobbeltjes

Een prostaatknobbeltje kan het gevolg zijn van verschillende aandoeningen. Wanneer mannen een knobbeltje in de prostaat voelen of dit wordt opgemerkt tijdens een beeldvormend onderzoek, denken ze vaak aan prostaatkanker. Niet alle prostaatknobbeltjes zijn echter kankergezwellen; ook goedaardige nodules of tumoren komen voor.

Prostaatkanker

Prostaatkanker is de meest voorkomende vorm van kanker bij mannen. Oudere mannen hebben een verhoogd risico op prostaatkanker. Ongeveer 60% van de mannen boven de 65 jaar lijdt aan deze aandoening. Prostaatkanker ontstaat wanneer cellen in de prostaatklier oncontroleerbaar beginnen te groeien en zich delen. De meeste prostaatkankertumoren worden als adenocarcinomen geclassificeerd.

Andere zeldzamere types van prostaatkanker zijn onder andere:

• Kleincellige carcinomen (kanker die zich kan ontwikkelen in de huid, slijmvliezen en organen)
• Neuro-endocriene tumoren (tumoren die ontstaan uit cellen die hormonen produceren)
• Sarcomen
• Transitionele celcarcinomen

Prostaatstenen

Prostaatstenen zijn harde afzettingen die zich in de prostaat vormen. De exacte oorzaak is niet volledig begrepen, maar infecties of een verdikte prostaat kunnen bijdragen aan de vorming van deze stenen. Prostaatstenen gaan vaak gepaard met chronische prostatitis en veroorzaken soortgelijke symptomen. De aanwezigheid van stenen kan leiden tot een ontsteking van de prostaat en kan de urineweg belemmeren, wat resulteert in een bacteriële infectie.

Prostatitis

Ongeveer de helft van de mannen krijgt in zijn leven te maken met prostatitis. Prostatitis is een ontsteking van de prostaatklier, vaak veroorzaakt door een bacteriële infectie. Hoewel prostatitis op zich geen verhoogd risico op prostaatkanker met zich meebrengt, hebben mannen met een geschiedenis van prostatitis een verhoogd risico op deze ziekte. Prostatitis kent vier vormen:

Acute bacteriële prostatitis
Deze vorm van prostatitis verschijnt plotseling en is meestal het gevolg van een bacteriële infectie. Het komt relatief zelden voor, maar is goed te diagnosticeren en te behandelen met antibiotica. Symptomen omvatten koude rillingen, koorts en bloed in de urine (hematurie).

Asymptomatische inflammatoire prostatitis
Deze vorm van prostatitis vertoont geen symptomen en vereist meestal geen behandeling. Het wordt vaak ontdekt tijdens onderzoeken voor andere aandoeningen.

Chronische bacteriële prostatitis
Deze chronische vorm van bacteriële prostatitis wordt ook veroorzaakt door een bacteriële infectie. Een blaasontsteking kan een van de enige symptomen zijn. Behandeling met antibiotica is doorgaans effectief, hoewel de aandoening soms chronisch kan zijn of terug kan keren.

Chronische prostatitis (chronisch bekkenpijnsyndroom)
Chronische prostatitis, ook bekend als het chronisch bekkenpijnsyndroom, wordt gekenmerkt door terugkerende symptomen zonder duidelijke oorzaak. Deze vorm komt het vaakst voor en kan leiden tot pijn en ongemak in het lies- en blaasgebied. Behandeling bestaat uit anti-inflammatoire geneesmiddelen (ontstekingsremmers) en/of alfablokkers (medicatie voor prostaatvergroting).

Andere oorzaken

Andere oorzaken van een prostaatknobbeltje kunnen zijn:

• Een infarct, waarbij een gebied van dood weefsel ontstaat door verlies van bloedtoevoer
• Rectale afwijkingen zoals aambeien (gezwollen aderen in de anus, soms met rectale bloedingen)

Goedaardige prostaatvergroting

Met de leeftijd groeit de prostaatklier meestal. Een vergrote prostaat kan de urethra (urinebuis) dichtdrukken, wat plassen bemoeilijkt (plasproblemen) en medische hulp vereist. Het risico op prostaatproblemen neemt toe met de leeftijd. De meest voorkomende prostaatproblemen zijn ontsteking, vergrote prostaat en prostaatkanker. Symptomen die medische aandacht vereisen zijn onder andere:

• ’s Nachts vaak opstaan om te plassen (nycturie)
• Dringend plassen
• Een brandend gevoel bij het urineren (dysurie)
• Verminderde urinestroom (oligurie)
• Frequent urineren (pollakisurie)

Diagnose en onderzoeken

Een arts zal de patiënt ondervragen over symptomen en medische geschiedenis. Een urinemonster is vaak nodig voor verdere tests. Daarna wordt doorgaans een digitaal rectaal onderzoek uitgevoerd om eventuele prostaatknobbels op te sporen. Verder is een prostaat-specifiek antigeen (PSA)-test nodig, vaak via een bloedonderzoek. Deze test zoekt naar verhoogde PSA-waarden in het bloed. PSA is een eiwit dat door de prostaat wordt geproduceerd. Een verhoogd PSA kan wijzen op prostatitis, een vergrote prostaat of prostaatkanker, hoewel andere niet-medische factoren ook een verhoogd PSA kunnen veroorzaken. Indien nodig kan een biopsie worden uitgevoerd. Tijdens deze procedure neemt de uroloog een weefselmonster uit verschillende delen van de prostaat voor microscopisch onderzoek om te bepalen of er sprake is van prostaatkanker.

Behandeling

De behandeling hangt af van de resultaten van de tests. Bij prostatitis of prostaatstenen kunnen antibiotica of andere medicijnen worden voorgeschreven. In sommige gevallen kan een operatie noodzakelijk zijn. Voor prostaatkanker kan de behandeling bestaan uit radiotherapie, hormonale therapie (en soms chemotherapie) en/of chirurgie. De keuze van behandeling is vooral afhankelijk van het stadium van de kanker en de algehele gezondheid van de patiënt.

Prognose van knobbeltjes in de prostaat bij mannen

De vooruitzichten voor mannen met prostaatkanker variëren afhankelijk van leeftijd, stadium van de kanker en algemene gezondheid. In de meeste gevallen is de prognose positief, vooral met tijdige en agressieve behandeling. Bij acute prostatitis is de prognose doorgaans goed, hoewel sommige gevallen kunnen overgaan in een chronische vorm of de ontsteking kan terugkeren.

Complicaties

Complicaties van prostaatknobbeltjes en -aandoeningen kunnen variëren afhankelijk van de oorzaak. Mogelijke complicaties zijn onder andere:
Verspreiding van kanker naar andere delen van het lichaam bij prostaatkanker
Chronische pijn en ongemak bij chronische prostatitis
Urineretentie of -infecties als gevolg van obstructie door prostaatstenen

Preventie

Hoewel het niet altijd mogelijk is om prostaatknobbeltjes volledig te voorkomen, kunnen bepaalde maatregelen het risico verminderen:
Vroege detectie: Regelmatige controles bij de arts kunnen helpen om problemen vroegtijdig op te sporen.
Gezonde levensstijl: Een evenwichtig dieet, regelmatige lichaamsbeweging en het vermijden van overmatig alcoholgebruik kunnen bijdragen aan een betere prostaatgezondheid.
Beperkingen van risicofactoren: Roken en een ongezond dieet kunnen bijdragen aan prostaatproblemen. Het verminderen van deze risicofactoren kan helpen de kans op prostaatproblemen te verkleinen.

Bij ernstige gevallen of aanhoudende symptomen is het belangrijk om professioneel advies in te winnen voor een grondige evaluatie en behandeling.

Lees verder

• Prostaatkanker: Vaak geen symptomen, soms plasproblemen
• Prostatitis: Ontsteking prostaat met pijn en plasproblemen
• PSA-bloedonderzoek: Prostaatspecifieke antigeen-test
• Bestraling bij prostaatkanker met behulp van goudmarkers
• Prostaatstenen: Stenen in prostaat, vaak zonder symptomen