Prostaatknobbeltjes: Oorzaken van knobbeltjes in prostaat

De prostaatklier is een deel van het mannelijke voortplantingsstelsel. De klier heeft de grootte van een walnoot en bevindt zich net onder de blaas en voor het rectum (endeldarm). Af en toe krijgen mannen te maken met een knobbeltje in de prostaat. Een prostaatknobbeltje is een stevig, verheven, hard bultje op de prostaat, dat voelt als een knokkel op een vinger. Dit kent enkele goedaardige maar ook kwaadaardige oorzaken, zoals prostaatkanker. Symptomen komen niet altijd tot stand, maar blaasontstekingen en chronische bekkenpijn zijn mogelijke tekenen. Een arts moet steeds dergelijke knobbeltjes controleren. De behandeling is afhankelijk van de oorzaak en gebeurt met medicatie, een chirurgische ingreep of andere medische behandelingen.

• Terminologie: Knobbeltje versus tumor
• Oorzaken van prostaatknobbeltjes
• Prostaatkanker
• Prostaatstenen
• Prostatitis
• Andere oorzaken
• Goedaardige prostaatvergroting
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose van knobbeltjes in prostaat bij mannen

Terminologie: Knobbeltje versus tumor

Een knobbeltje (nodule, nodulus) of een tumor op de prostaat verwijst in principe naar hetzelfde, namelijk een abnormale groei. Nodule is echter een term die meestal duidt op een goedaardige groei, terwijl een tumor meer door artsen gebruikt wordt om kanker aan te geven. Het is altijd belangrijk om bij een eventuele diagnose van één of meer knobbeltjes op de prostaat, duidelijk aan de arts te vragen of sprake is van een goedaardig of kwaadaardig gezwel.

Oorzaken van prostaatknobbeltjes

Een prostaatknobbeltje is het gevolg van enkele mogelijke aandoeningen. Wanneer mannen een knobbeltje in de prostaat voelen of wanneer dit opgemerkt wordt tijdens een beeldvormend onderzoek, denken ze al snel aan prostaatkanker. Niet alle prostaatknobbeltjes zijn echter een teken kanker want ook goedaardige nodules of tumoren komen voor.

Prostaatkanker

Prostaatkanker is de meest voorkomende vorm van kanker bij mannen. Oudere mannen hebben meer kans op het krijgen van prostaatkanker. Zes op de tien mannen boven de 65 jaar lijdt aan deze mannelijke aandoening. Prostaatkanker komt voor wanneer cellen in de prostaatklier oncontroleerbaar beginnen te groeien en delen. Bij bijna alle patiënten met prostaatkanker staan de tumoren bekend als adenocarcinomen.

Andere, zeldzame soorten omvatten:

• kleincellige carcinomen (kanker op huid, in slijmvliezen en in organen)
• neuro-endocriene tumoren (tumoren die ontstaan uit cellen die hormonen produceren)
• sarcomen
• transitionele celcarcinomen

Prostaatstenen

Bij prostaatstenen bevinden zich stenen in de prostaat. De precieze oorzaak is niet gekend, maar vermoedelijk speelt een infectie of een verdikte prostaat een rol. Prostaatcalculi (prostaatstenen) gaan gepaard met chronische prostatitis en veroorzaakt meestal soortgelijke tekenen. De aanwezigheid van de stenen leidt tot een ontsteking van de prostaat, waardoor de urine uit het lichaam stopt, hetgeen resulteert in een bacteriële infectie.

Prostatitis

Circa de helft van de mannen krijgt tijdens het leven te maken met prostatitis. Bij prostatitis is de prostaatklier ontstoken, hetgeen vaak resulteert uit een bacteriële infectie. Andere prostaatziekten komen hierdoor niet sneller tot stand, maar mannen met prostatitis hebben wel een verhoogd risico op prostaatkanker met 30% ten opzichte van mannen die geen geschiedenis van prostatitis hebben. Prostatitis kent vier verschillende vormen.

Acute bacteriële prostatitis
Deze snelle en plots opkomende vorm van prostatitis, is veroorzaakt door een bacteriële infectie. Deze vorm komt zelden voor, maar is wel eenvoudig te diagnosticeren en te behandelen met antibiotica. De man kampt met onder meer koude rillingen, koorts en urine in het bloed (hematurie).

Asymptomatische inflammatoire prostatitis
Asymptomatische inflammatoire prostatitis kenmerkt zich doordat de man geen klachten heeft en vaak geen behandeling nodig heeft. Dit soort prostatitis ontdekt de arts meestal tijdens onderzoeken voor een andere pathologie.

Chronische bacteriële prostatitis
De chronische vorm van bacteriële prostatitis resulteert ook uit een bacteriële infectie. Een blaasontsteking is vaak het enige symptoom van deze vorm van een prostaatontsteking. Antibiotica vormen de behandelingsvorm voor deze prostaatziekte, maar soms keert de ziekte terug of is de aandoening chronisch (langdurig) van aard.

Chronische prostatitis
Bij chronische prostatitis - ook wel bekend als het chronisch bekkenpijnsyndroom – komen de symptomen zonder waarschuwing op en verdwijnen ze ook weer plots. Deze vorm komt het vaakst voor, en symptomen hiervan zijn onder meer pijn en ongemak in het lies- en blaasgebied. De behandeling bestaat uit anti-inflammatoire geneesmiddelen (ontstekingsremmers) of alfablokkers (medicatie voor prostaatvergroting).

Andere oorzaken

Andere oorzaken van een prostaatknobbeltje omvatten:

• een infarct, een gebied van dood weefsel veroorzaakt door een verlies aan bloedtoevoer
• rectale afwijkingen zoals aambeien (gezwollen aderen in anus met rectale bloedingen)

Goedaardige prostaatvergroting

De prostaatklier groeit gewoonlijk wanneer mannen verouderen. Een vergrote prostaat knijpt mogelijk de urethra (urinebuis) dicht waardoor het lastig is om te plassen (plasproblemen), hetgeen medische hulp vereist. Het risico op prostaatproblemen neemt toe met de leeftijd. De meest voorkomende prostaatproblemen zijn een ontsteking, een vergrote prostaat en prostaatkanker. Symptomen die medische hulp vereisen, omvatten:

• ’s nachts vaak opstaan om te plassen (nycturie)
• dringend plassen
• een brandend gevoel bij het urineren (dysurie)
• een verminderde urinestroom (oligurie)
• vaker plassen (pollakisurie)

Diagnose en onderzoeken

Een arts bevraagt de patiënt over de symptomen en wil informatie kennen over de medische geschiedenis. Een urinemonster is nodig voor bijkomende testen. De arts voert daarna een digitaal rectaal onderzoek uit om een eventuele prostaatknobbel op te sporen. Verder is een prostaat-specifieke antigeen (PSA)-test nodig, hetgeen mogelijk is via een bloedonderzoek. Een PSA-test zoekt een verhoogd PSA in het bloed. PSA is een door de prostaat geproduceerd eiwit. Een verhoogd PSA in het bloed wijst mogelijk op prostatitis, een vergrote prostaat of prostaatkanker. Sommige andere niet-medische factoren leiden echter eveneens tot een verhoogd PSA. Verder is mogelijk een biopsie nodig wanneer de arts aanwijzingen heeft dat de man mogelijk lijdt aan prostaatkanker. De uroloog voert deze procedure uit waarbij hij een stukje weefsel wegneemt van verschillende prostaatgebieden, en vervolgens laat hij dit microscopisch verder onderzoeken.

Behandeling

De behandeling gebeurt op basis van de testresultaten. Bij prostatitis of prostaatstenen, zet de arts antibiotica of andere medicijnen in. Af en toe is hiervoor een operatie nodig. Een kwaadaardig gezwel (prostaatkanker) behandelt de arts met radiotherapie, hormonale therapie (of eventueel chemotherapie) en/of chirurgie. Dit hangt vooral af van het stadium van de kanker en de algemene gezondheid van de patiënt.

Prognose van knobbeltjes in prostaat bij mannen

De vooruitzichten voor mannen met prostaatkanker variëren afhankelijk van de leeftijd, het stadium van de kanker en de algemene gezondheid. In de meeste gevallen komen mannen niet snel te overlijden als gevolg van deze ernstige ziekte. Bij een snelle en agressieve behandeling van acute prostatitis, is de prognose ook goed, maar soms komt de patiënt in een chronische vorm terecht of keert de prostaatontsteking terug.

Lees verder

• Prostaatkanker: Vaak geen symptomen, soms plasproblemen
• Prostatitis: Ontsteking prostaat met pijn en plasproblemen
• PSA-bloedonderzoek: Prostaatspecifieke antigeen-test
• Bestraling bij prostaatkanker met behulp van goudmarkers
• Prostaatstenen: Stenen in prostaat, vaak zonder symptomen