Een verhoogd PSA

De afkorting PSA staat voor prostaat specifiek antigeen. Zoals de naam al aangeeft, is het een enzym dat specifiek door de prostaat wordt aangemaakt. Bij de productie van PSA in de prostaat lekt een klein gedeelte hiervan de bloedbaan in, waardoor de hoogte van PSA in het bloed kan worden bepaald. Een verhoogd PSA wordt vaak geassocieerd met prostaatkanker, alhoewel dit niet de enige oorzaak is van een verhoogd PSA. Een verhoogd PSA is dus niet altijd gelijk een reden om u zorgen te maken. Als bij u een verhoogd PSA wordt geconstateerd, zal uw arts afhankelijk van uw klachten en lichamelijk onderzoek bepalen wat de beste vervolgstap is.

Prostaat specifiek antigeen

PSA is een eiwit dat specifiek door de prostaat wordt aangemaakt en dat nodig is voor het vervloeien van sperma. Een klein gedeelte van het PSA lekt uit de prostaat de bloedbaan in. De hoogte van PSA in de bloedbaan is onder andere afhankelijk van het celverval in de prostaat en de hoeveelheid prostaatweefsel.

PSA en leeftijd

De waarde van het PSA varieert van persoon tot persoon. Daarnaast is de hoogte van het PSA afhankelijk van de leeftijd. Bij hogere leeftijd is het PSA vaak hoger. Daarom zijn de normaalwaarden van het PSA leeftijdsafhankelijk. In onderstaande tabel kunt u zien, wat de normaalwaarden van PSA per leeftijdscategorie zijn. Echter, ook deze waarden geven geen zekerheid. Een waarde boven deze grens wil nog niet zeggen dat er een zeker een aandoening van de prostaat is, terwijl er bij een waarden onder deze
grens toch een ziekte van de prostaat aanwezig kan zijn.

Oorzaken van een verhoogd PSA

Een verhoogd PSA wordt in eerste instantie vaak geassocieerd met prostaatkanker. Bij prostaatkanker is er sprake van een kwaadaardige woekering van prostaatcellen. Alhoewel prostaatkanker nooit moet worden onderschat, is deze ziekte niet altijd even agressief. Zeker op hoge leeftijd groeit deze vorm van kanker vaak langzaam, waardoor dit niet altijd behandeld wordt.
Naast prostaatkanker zijn er ook andere oorzaken die een verhoogd PSA kunnen veroorzaken. Omdat er meer PSA weglekt naar mate er meer prostaatweefsel is, is het PSA ook vaak verhoogd bij benigne prostaathyperplasie (BPH). Bij BPH is de prostaat vergroot zonder dat er kwaadaardige cellen aanwezig zijn. Dit kan symptomen geven als een slappe urinestraal, het moeilijk op gang komen van het plassen, maar ook het vaak moeten plassen. Ook bij infecties van de prostaat, prostatitis genoemd, is er vaak sprake van een verhoogd PSA vanwege het grotere celverval. Ook trauma, zoals een operatie of een biopsie van de prostaat kan een verhoogd PSA veroorzaken. In het geval van een infectie of trauma is de verhoogde waarde meestal van voorbijgaande aard.

Een verhoogd PSA, en wat nu?

Als bij u een verhoogd PSA is geconstateerd, zal u in arts afhankelijk van de hoogte van het PSA, uw symptomen en het lichamelijk onderzoek bepalen wat de volgende stap is. Een belangrijk onderdeel van het lichamelijk onderzoek is het rectaal toucher. Bij dit onderzoek kan uw arts via het rectum de prostaat bevoelen. Op deze manier kan onder andere iets worden gezegd over de grootte, de regelmatigheid en de pijnlijkheid van de prostaat. Uw arts kan hierna besluiten om de hoogte van het PSA in het bloed later nogmaals te controleren of verder onderzoek te doen, bijvoorbeeld door middel van het nemen van biopten van de prostaat.