PSA-bloedonderzoek: Prostaatspecifieke antigeen-test

Een prostaatspecifiek antigeen (PSA)-test is een bloedonderzoek waarbij de PSA-waarden worden gemeten. De prostaatklier, onderdeel van het mannelijke voortplantingssysteem, bevindt zich onder de blaas en produceert een vloeistof die een component van sperma vormt. PSA is een eiwit dat zowel door een gezonde als door een zieke prostaat wordt aangemaakt. Normaal gesproken zijn de PSA-waarden laag, maar verhoogde waarden kunnen wijzen op prostaatkanker of op een andere goedaardige prostaataandoening.

• Indicatie voor een PSA-test
• Voorbereiding op het onderzoek
• Uitvoering van de PSA-test
• Risico’s en bijwerkingen van de bloedafname
• Resultaten en vervolgonderzoeken bij verhoogde PSA-waarden
• Prostaatbiopsie
• Rectaal onderzoek
• Nadelen van de PSA-test
• Nieuwe ontwikkelingen en alternatieve tests
• Prostaatkanker en levensstijl

Indicatie voor een PSA-test

De arts kan besluiten om een PSA-test uit te voeren als er aanwijzingen zijn voor prostaatkanker en als de man één of meer risicofactoren heeft die de kans op de ontwikkeling van prostaatkanker verhogen. Veelvoorkomende symptomen van prostaatkanker zijn pijn bij het plassen (dysurie), frequent urineren (pollakisurie), bekkenpijn en/of rugpijn. Risicofactoren voor prostaatkanker omvatten een familiegeschiedenis van prostaatkanker, vooral als een vader of broer getroffen is, en leeftijd boven de vijftig jaar. De PSA-test kan ook worden uitgevoerd bij mannen die al gediagnosticeerd zijn met prostaatkanker, om de effectiviteit van de behandeling te monitoren.

Voorbereiding op het onderzoek

Voordat het PSA-onderzoek wordt uitgevoerd, wordt aangeraden om 24 uur voor de test geen geslachtsgemeenschap of masturbatie te hebben. Het vrijkomen van sperma kan de PSA-waarden tijdelijk verhogen, wat de testresultaten kan beïnvloeden.

Uitvoering van de PSA-test

Tijdens de PSA-test prikt de arts met een kleine naald in een ader in de arm om bloed af te nemen. Het bloed wordt verzameld in een reageerbuisje of een injectieflacon. De man kan een kort, prikkend gevoel ervaren bij het inbrengen en verwijderen van de naald. De bloedafname zelf duurt meestal minder dan vijf minuten.

Risico’s en bijwerkingen van de bloedafname

Bloedonderzoeken brengen over het algemeen weinig risico’s met zich mee. Na de afname kan de man mogelijk een beetje pijn of blauwe plekken op de prikplaats ervaren, maar deze symptomen verdwijnen doorgaans snel.

Resultaten en vervolgonderzoeken bij verhoogde PSA-waarden

Enkele dagen na het bloedonderzoek worden de resultaten bekend bij de huisarts. Bij de meeste mannen ligt de PSA-waarde normaal gesproken tussen 0 en 6,5 microgram per liter bloed (µg/l), hoewel de waarden kunnen stijgen met de leeftijd. Een hogere PSA-waarde kan een indicatie zijn van prostaatkanker, maar kan ook wijzen op andere aandoeningen zoals een goedaardige vergroting van de prostaat, een prostaatontsteking (prostatitis), of een urineweginfectie. PSA-waarden boven de 10,0 µg/l wijzen in ongeveer 65% van de gevallen op prostaatkanker. Bij afwijkende resultaten kan de arts aanvullende onderzoeken aanbevelen, zoals een prostaatbiopsie of een rectaal onderzoek.

Prostaatbiopsie

Bij een prostaatbiopsie neemt de arts een klein monster van prostaatweefsel om dit te onderzoeken op afwijkingen. Hoewel de biopsie over het algemeen effectief is, kunnen er sporadisch geen afwijkingen worden gevonden terwijl er wel sprake is van prostaatkanker. Mogelijke risico’s en bijwerkingen van een prostaatbiopsie zijn bloed in de urine, bloed in het sperma of bloed in de ontlasting.

Rectaal onderzoek

Tijdens een digitaal rectaal onderzoek (rectaal toucher) plaatst de arts een gehandschoende vinger in het rectum om de prostaat te betasten. Dit onderzoek helpt om de grootte en de textuur van de prostaat te beoordelen en kan aanwijzingen geven over eventuele afwijkingen.

Nadelen van de PSA-test

Er zijn enkele nadelen verbonden aan de PSA-test. Het is mogelijk dat een arts normale PSA-waarden detecteert terwijl er sprake is van een zeer vroeg stadium van prostaatkanker, of dat een goedaardige prostaataandoening wordt vastgesteld. Ook zware lichamelijke inspanning (tot twee dagen voor de test), het gebruik van bepaalde medicijnen en obesitas kunnen de PSA-spiegels verlagen, wat de testresultaten kan beïnvloeden. Hoge PSA-waarden kunnen soms ook het gevolg zijn van een goedaardige aandoening, wat kan leiden tot onnodige stress en angst. De resultaten van een PSA-test zijn niet altijd volledig accuraat, en vervolgonderzoeken zijn vaak nodig om een definitieve diagnose te stellen.

Nieuwe ontwikkelingen en alternatieve tests

In de medische wereld zijn er voortdurende ontwikkelingen op het gebied van prostaatkankeronderzoek. Nieuwe methoden zoals de PSA-dichtheidstest en de vrije PSA-test kunnen aanvullende informatie bieden over de aard van verhoogde PSA-waarden. Daarnaast worden er onderzoeken gedaan naar genetische markers en beeldvormingstechnieken om de nauwkeurigheid van de diagnose te verbeteren en onnodige biopsieën te vermijden.

Prostaatkanker en levensstijl

Onderzoek suggereert dat bepaalde levensstijlfactoren invloed kunnen hebben op het risico van het ontwikkelen van prostaatkanker. Gezonde voeding, regelmatige lichaamsbeweging en beheersing van het gewicht kunnen bijdragen aan een verminderd risico. Het is belangrijk voor mannen om regelmatige screenings en gesprekken met hun arts te hebben, vooral als ze risicofactoren hebben.

Lees verder

• Prostaatkanker: Vaak geen symptomen, soms plasproblemen
• Goedaardige prostaatvergroting bij mannen: Plasproblemen
• Prostatitis: Ontsteking prostaat met pijn en plasproblemen
• Bloedonderzoek: Soorten testen en resultaten van bloedtest