PSA-bloedonderzoek: Prostaatspecifieke antigeen-test

Een prostaatspecifieke antigeen (PSA)-test is een bloedonderzoek waarbij de PSA-waarden gemeten worden. De prostaatklier maakt deel uit van het mannelijke voortplantingssysteem. De prostaat – die zich onder de blaas bevindt – produceert een vloeistof die deel uitmaakt van het sperma. PSA is een eiwit dat zowel een gezonde als een zieke prostaat aanmaakt. Normaal gesproken zijn de waarden laag. Wanneer de waarden verhoogd zijn, wijst dit mogelijk op prostaatkanker, al is het ook mogelijk dat een man dan lijdt aan een goedaardige prostaataandoening.

• Indicatie PSA-test
• Voor het onderzoek
• Tijdens de prostaatspecifieke antigeen-test
• Risico’s en bijwerkingen van bloedonderzoek
• Resultaten: Verdere testen bij verhoogde PSA-waarden
• Prostaatbiopsie
• Rectaal onderzoek
• Nadelen van specifiek bloedonderzoek

Indicatie PSA-test

De arts besluit om een PSA-test uit te voeren wanneer er aanwijzingen zijn dat een man lijdt aan prostaatkanker en wanneer bij de man één of meer risicofactoren aanwezig zijn waardoor het ontwikkelen van kanker aan de prostaat verhoogd is. Veel voorkomende symptomen van prostaatkanker omvatten pijn bij het plassen (dysurie), frequent urineren (pollakisurie), bekkenpijn en/of rugpijn. Risicofactoren voor het ontwikkelen van prostaatkanker zijn een vader of broer met prostaatkanker en/of boven de vijftig jaar zijn. Verder is het mogelijk dat een man dit bloedonderzoek krijgt omdat hij reeds lijdt aan prostaatkanker maar de arts de PSA-waarden wil opvolgen om de effectiviteit van de behandeling te kunnen beoordelen.

Voor het onderzoek

De man mag vanaf 24 uur voor het PSA-onderzoek geen geslachtsgemeenschap uitvoeren of masturberen. Wanneer namelijk sperma vrijkomt, verhoogt dit de kans op hogere PSA-waarden.

Tijdens de prostaatspecifieke antigeen-test

De arts gebruikt een kleine naald om te prikken in een ader in de arm. Vervolgens verzamelt hij een beetje bloed in een reageerbuisje of een injectieflacon. De man ervaart een prikkend gevoel wanneer de arts de naald inbrengt of de naald na het nemen van het bloedmonster weer uit de arm trekt. De bloedafname duurt meestal minder dan vijf minuten.

Risico’s en bijwerkingen van bloedonderzoek

Aan een bloedonderzoek zijn weinig risico’s verbonden. Mogelijk voelt de man een beetje pijn of heeft hij blauwe plekken op de injectieplaats, maar de meeste symptomen verdwijnen snel.

Resultaten: Verdere testen bij verhoogde PSA-waarden

Enkele dagen na het bloedonderzoek zijn de resultaten bekend bij de huisarts. Afhankelijk van de leeftijd ligt de PSA-waarde bij de meeste mannen tussen 0 en 6,5 microgram per liter bloed (µg/l). De PSA-waarden stijgen bij het verouderen. Een hoge(re) PSA-waarde is soms een teken van prostaatkanker, maar het is ook mogelijk dat de man lijdt aan een goedaardige prostaataandoening zoals een goedaardige vergroting van de prostaat, een prostaatontsteking (prostatitis) of een urineweginfectie. PSA-waarden (vanaf de 10,0 µg/l) duiden in 65% van de gevallen op kanker van de prostaat. Als de PSA-waarden hoger zijn dan normaal, voert de arts waarschijnlijk bijkomende testen uit zoals een prostaatbiopsie en een rectaal onderzoek.

Prostaatbiopsie

Bij deze kleine chirurgische ingreep neemt de arts een klein monster van prostaatcellen en laat hij dit verder onderzoeken in het laboratorium op mogelijke afwijkingen. Zeer sporadisch vindt een arts geen afwijkingen terwijl de man in werkelijkheid wel lijdt aan prostaatkanker. Bloed in de urine, bloed in het sperma of bloed in de ontlasting zijn enkele risico’s en bijwerkingen van een biopsie van de prostaat.

Rectaal onderzoek

De arts plaatst bij een digitaal rectaal onderzoek (rectaal toucher) een gehandschoende vinger in het rectum (endeldarm) en betast de prostaat.

Nadelen van specifiek bloedonderzoek

Het is mogelijk dat een arts normale PSA-waarden detecteert maar een man toch lijdt aan zeer vroeg stadium van prostaatkanker maar aan een andere goedaardige prostaataandoening. Ook een zware inspanning (tot twee dagen voor het bloedonderzoek), het gebruik van bepaalde medicijnen en obesitas (overgewicht) hebben de neiging om de PSA-spiegels te verlagen in het bloed. Anderzijds duiden hoge PSA-waarden soms ook op een goedaardige prostaataandoening, maar een man ervaart soms onnodige stress en angst door de verhoogde waarden. De resultaten van een PSA-test zijn dus niet altijd accuraat en bij twijfel zijn steeds bijkomende onderzoeken nodig.

Lees verder

• Prostaatkanker: Vaak geen symptomen, soms plasproblemen
• Goedaardige prostaatvergroting bij mannen: Plasproblemen
• Prostatitis: Ontsteking prostaat met pijn en plasproblemen
• Bloedonderzoek: Soorten testen en resultaten van bloedtest