Schildklierknobbeltjes: Knobbeltjes (nodules) in schildklier
Schildkliernodules zijn knobbeltjes die zich in de schildklier bevinden. De schildklier bevindt zich aan de voorkant van de keel, naast de luchtpijp en de slokdarm. De nodules (knobbeltjes) zijn soms aan de zijkant of in het midden van de keel zicht- of voelbaar, maar meestal is dit enkel via beeldvormend onderzoek op te sporen. Diverse oorzaken zijn bekend, waaronder veel aandoeningen aan de schildklier, maar niet altijd is de oorzaak te achterhalen. Ademhalingsproblemen en slikproblemen zijn enkele mogelijke symptomen van de schildklierknobbeltjes. De knobbels behandelt de arts via chirurgie en/of medicamenteus.
Epidemiologie van schildklierknobbeltjes
Circa 30% van de mensen tussen 19 en 50 jaar oud heeft via een scan opspoorbare
nodules in de schildklier. Bij zestigplussers heeft de helft van de mensen een schildklierknobbeltje. Circa 5% van alle knobbels in de schildklier zijn kwaadaardig (maligne). Drie keer meer vrouwen dan mannen zijn getroffen door een schildklierknobbel.
Soorten
De knobbeltjes zijn enkelvoudig of meervoudig, en daarnaast zijn verschillende soorten schildklierknobbeltjes mogelijk. Bij een multinodulaire goiter bevat de schildklier meerdere knobbeltjes. Een schildkliercyste treedt op wanneer het gezwel gevuld is met vloeistof of bloed. 'Hot' nodules (warme knobbeltjes) scheiden schildklierhormonen uit, terwijl cold nodules (koude knobbeltjes) dit niet doen. Indien het knobbeltje op een ongecontroleerde manier schildklierhormonen produceert, is dit gekend als een ‘autonoom’ schildklierknobbeltje. Verder zijn de nodules vrijwel steeds goedaardig (benigne) maar soms is ook sprake van maligne (kwaadaardige) knobbeltjes (schildklierkanker).
Oorzaken van knobbeltjes in schildklier
Schildklierknobbeltjes zijn het gevolg van diverse mogelijke factoren, zoals
cysten (abnormaal gevormde holten in lichaam), een auto-immuunziekte van de schildklier, een overactieve schildklier, een overgroei van de schildklier, een
ontsteking of een tekort aan jodium. In de meeste gevallen is de oorzaak onduidelijk.
Cysten
Knobbeltjes in de schildklier zijn soms toe te wijzen aan cysten, die gevuld zijn met een vloeistof, colloïd (lijmachtige niet-kristalliserende stof) of bloed.
Hashimoto thyroïditis (verminderde schildklierfunctie)
Hashimoto thyroïditis (verminderde schildklierfunctie) is een
auto-immuunaandoening waarbij het immuunsysteem van het lichaam de schildklier aanvalt. De exacte oorzaak is onbekend, maar een aantal factoren spelen wel een rol, zoals een familiegeschiedenis van een schildklierziekte, de blootstelling aan straling (zoals
radiotherapie) (vooral in de kindertijd), en een overmatige blootstelling aan jodium. Vrouwen zijn zeven keer meer getroffen dan mannen door deze aandoening.
Hyperthyreoïdie (overactieve schildklier)
Sommige schildklierknobbeltjes produceren extra thyroxine. Dit hormoon wordt afgescheiden door de schildklier. Symptomen van een overmatige werkende schildklier (
hyperthyreoïdie) zijn onverklaarbare
gewichtsverlies, nerveusheid, tremor (
bevingen), een snelle of onregelmatige hartslag en overmatig zweten (
hyperhidrose).
Multinodulaire goiter of colloïde adenoom (overgroei van schildklier)
Patiënten hebben mogelijk een multinodulaire
goiter (kropgezwel) of een colloïde
adenoom (meestal goedaardige klierweefselgezwel). Hierbij gebeurt een goedaardige overgroei van de schildklier waardoor voelbare knobbeltjes in de schildklier ontstaan. De meeste knobbeltjes onschadelijk, maar ze zijn visueel soms wel storend.
Ontsteking in schildklier
Een schildklierknobbeltje ontstaat mogelijk eveneens door een ontsteking van de schildklier, in medische termen gekend als ‘subacute
thyroïditis (ontsteking en zwelling van schildklier). Af en toe ontstaat deze ontsteking na een virale infectie zoals een hogere luchtweginfectie, de
griep of de
bof (virale infectie met gezwollen oorspeekselklieren). Bij de ontsteking ervaart de patiënt een zeer zachte of
pijnlijke schildklier, en soms voelt de schildklier ook hobbelig aan.
Tekort aan jodium
Een bekende oorzaak van een knobbeltje in de schildklier is een
jodiumtekort. Jodium is een essentieel onderdeel van de voeding, omdat het lichaam dit nodig heeft voor de productie van schildklierhormoon.
Eieren, zuivelproducten, zeevruchten, vlees en brood zijn de belangrijkste bronnen van jodium. Zonder jodium is het lichaam niet in staat om voldoende hormonen aan te maken, hetgeen leidt tot een vergroting van de schildklier, bekend als een 'goiter'. Een laag jodiumgehalte in het lichaam is geassocieerd met andere schildklierproblemen, zoals schildklierknobbeltjes.
Symptomen
Sommige nodules zijn eenvoudig te voelen, terwijl anderen diep in het schildklierweefsel verborgen zijn of zeer laag in de schildklier liggen, waardoor ze niet of moeilijk te voelen zijn. In de meeste gevallen bemerkt de patiënt geen tekenen. Indien toch symptomen optreden bij schildklierknobbeltjes, dan houden deze verband met de locatie van de knobbeltjes. Grote knobbeltjes drukken daarnaast soms op de keel, luchtpijp en/of slokdarm, hetgeen resulteert in bijvoorbeeld een vol gevoel in de keel, een luide stem,
ademhalingsproblemen,
slikproblemen of zelfs
verstikking bij het liggen. Verder vergroten de
lymfeklieren (
gezwollen lymfeklieren) in de nek (lokale lymfadenopathie) hetgeen dan resulteert in een
bultje in de nek. Een klein aantal patiënten klaagt over pijn omdat het knobbeltje zich verplaatst naar het oor of de kaak.
Diagnose en onderzoeken
Schildklierknobbels vindt de arts meestal per toeval tijdens een
beeldvormend onderzoek voor een andere ziekte. Volgende beeldvormende onderzoeken zijn in staat om nodules in te schildklier op te sporen: een
echografie, een
CT-scan of een
MRI-scan van het nekgebied. Een schildklierechografie concentreert zich specifiek op het schildkliergebied. Verder toont een bloedtest een abnormaal laag of hoog niveau van het schildklierhormoon en het schildklierstimulerend hormoon in het lichaam. In het
bloedonderzoek zijn eventueel ook tekenen van een auto-immuunaandoening te zien. Dankzij de onderzoeken weet de arts of het probleem zich in de schildklier zelf of elders bevindt. Een fijne
naaldbiopsie (stukje weefsel verwijderen) / aspiratie (kleine hoeveelheid materiaal verwijderen) van het knobbeltje is verder nodig om het type knobbeltje op te sporen: goedaardig of kwaadaardig. Verder is een
schildklierscan (nucleair beeldvormend onderzoek) nuttig om het schildklierknobbeltje te evalueren.
Behandeling van nodules in schildklier
De behandeling van schildkliernodules hangt af van de oorzaak.
In een aantal omstandigheden is een chirurgische ingreep gerechtvaardigd. Dankzij een schildklieroperatie is de arts ook in staat om de nodule verder te onderzoeken. Dit gebeurt in volgende omstandigheden:
- de aanwezigheid van schildklierkanker
- druk op het omliggend weefsel
- een complexe cyste (gezien tijdens een echografie)
- een knobeltje groter dan vier centimeter in diameter
- een snel groeiend knobbeltje
Bij een goedaardig knobbeltje volgt een afwachtend begeleid, waarbij de patiënt om de paar maanden een lichamelijk onderzoek en een echografie krijgt. Bij een hot nodule of een knobbeltje dat hormonen produceert, zet de arts mogelijk radioactief jodium in om de schildklier te vernietigen. Het is ook mogelijk dat de patiënt medicijnen moet nemen om de effecten van het schildklierhormoon te blokkeren.
Prognose van schildkliernodules
Meer dan negentig procent van de schildklierknobbeltjes is goedaardig. Als een knobbeltje kwaadaardig is, is dit normaal gesproken goed te behandelen, maar het effect van de behandeling hangt wel af van de onderliggende ziekte. De meeste soorten
kanker zijn goed gedifferentieerd. De prognose is hierbij uitstekend, vooral wanneer de arts dit in een vroeg stadium diagnosticeert. Slecht gedifferentieerde kanker is moeilijker te behandelen.
Lees verder