Schildklierkanker: Kanker in schildklier met knobbeltje

De schildklier is een vlindervormige lichaamsstructuur die zich aan de voorzijde van de lagere nek bevindt. De schildklier zorgt voor de aanmaak van hormonen en regelt het energiegebruik van het lichaam. Jaarlijks krijgen enkele honderden mensen in Nederland en België te maken met schildklierkanker. Dit is een zeldzame vorm van kanker die start in de schildklier. Meer dan 75% van de patiënten met schildklierkanker zijn vrouwen. Een vergrote schildklier, slikproblemen en hoesten zijn enkele bekende symptomen. Meestal diagnosticeert de arts schildklierkanker, die in verschillende vormen bestaat, in een vroeg stadium. Hierdoor zijn de vooruitzichten meestal goed, al keert schildklierkanker soms terug, soms vele jaren na de behandeling.

• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Alarmsymptomen
• Symptomen: Pijnloos knobbeltje in nek
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie

Schildklierkanker komt relatief zelden voor in vergelijking met andere vormen van kanker. In Nederland en België worden jaarlijks enkele honderden nieuwe gevallen geregistreerd. De ziekte komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, met een verhouding van ongeveer 3:1. Het ziektebeeld wordt vaak gezien bij jongvolwassenen en middelbare leeftijdsgroepen. De incidentie van schildklierkanker lijkt toe te nemen, deels door verbeterde diagnostische technieken en een toename in het aantal ontdekte gevallen in een vroeg stadium.

Oorzaken

Schildklierkanker ontstaat wanneer abnormale cellen beginnen te groeien in de schildklier. Waarom dit precies gebeurt, is anno september 2024 niet volledig begrepen. Er zijn echter verschillende hypothesen en mogelijke oorzaken die worden onderzocht.

Risicofactoren

Enkele risicofactoren zijn bekend voor schildklierkanker:

• aandoeningen: Familiaire adenomateuze polyposis, acromegalie (overproductie van groeihormonen bij een hypofysetumor) alsook andere schildklieraandoeningen zoals een overactieve schildklier (hyperthyreoïdie) of traag werkende schildklier (hypothyreoïdie) of een ontsteking van de schildklier (thyroïditis) zijn andere verhogende risicofactoren
• familiegeschiedenis: Kanker van de schildklier komt tevens vaker voor bij mensen met een familiegeschiedenis van dit type kanker
• straling: Radiotherapie aan het hoofd, de hals of de borst (vooral bij kinderen), blootstelling aan straling uit kerncentralerampen en een röntgenfoto van de tanden, verhoogt het risico op schildklierkanker
• struma: Ook bij patiënten met een chronisch struma (vergrote schildklier) komt de ziekte vaker tot stand
• zwaarlijvigheid

Alarmsymptomen

Bij schildklierkanker kunnen de volgende alarmsymptomen optreden die onmiddellijke medische aandacht vereisen:

• een snelgroeiende knobbel of zwelling in de nek
• een onverklaarbare verandering in stem of heesheid
• lasten van ademhaling of slikken
• ernstige pijn in de nek die niet verbeterd met standaardbehandelingen

Symptomen: Pijnloos knobbeltje in nek

De symptomen variëren afhankelijk van het type schildklierkanker, maar bestaan uit:

• ademhalingsproblemen of een piepende ademhaling (stridor)
• een nekzwelling / bultje in de nek
• een pijnloos voel- of zichtbaar schildklierknobbeltje (vaak het eerste symptoom, al wijst een dergelijk knobbeltje meestal niet op schildklierkanker!)
• een vergrote schildklier
• heesheid of een gewijzigde stem
• hoesten (niet gerelateerd aan een verkoudheid)
• pijn in de nek (nekpijn) en soms in de oren (oorpijn)
• slikproblemen

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Bij het lichamelijk onderzoek bemerkt de arts een knobbeltje in de schildklier (90% van de gevallen), of voelt hij gezwollen lymfeklieren in de hals (5%).

Diagnostisch onderzoek

Verdere mogelijke onderzoeken omvatten:

• een calcitonine bloedonderzoek (om medullaire schildklierkanker op te sporen)
• een echografie van de schildklier
• een laryngoscopie (kijkonderzoek in de keel, het strottenhoofd en de stembanden met behulp van een spiegel of flexibele buis)
• een schildklierbiopsie
• een schildklierscan
• een uitgebreid bloedonderzoek

Behandeling

De arts bekijkt welk type schildklierkanker de patiënt heeft, welke leeftijd de patiënt heeft en in welk stadium de kanker zich bevindt, en stemt hierop dan de juiste behandeling af.

Chirurgie

Meestal voert de arts een chirurgische ingreep uit waarbij hij de volledige schildklier verwijdert. Indien hij vermoedt dat de kanker zich heeft verspreid naar de lymfeklieren in de hals, verwijdert hij ook deze.

Radiotherapie

Ook is radiotherapie een mogelijkheid, wat plaatsvindt met of zonder operatie. Hiervoor krijgt de patiënt röntgenstraling op de schildklier, of hij neemt radioactief jodium via de mond in.

Chemotherapie

Reageert de kanker niet op radiotherapie of chirurgie, en zijn reeds uitzaaiingen (metastasen) naar andere lichaamsdelen gebeurd, dan zet de arts chemotherapie of gerichte therapie in, al werkt dit niet voor alle patiënten.

Schildklierhormonen

Na de behandeling van schildklierkanker is het nodig om levenslang schildklierhormoonpillen te nemen. Meestal is de dosering een beetje hoger dan datgene wat het lichaam nodig heeft, zodat de kanker zeker niet terugkomt. Daarnaast vervangen de pillen het schildklierhormoon dat het lichaam nodig heeft om goed te functioneren.

Prognose

De meeste vormen van schildklierkanker zijn zeer goed te genezen, omdat de arts de diagnose veelal tijdig stelt en de behandeling snel inzet. Bij jongere patiënten hebben zowel papillaire als folliculaire kankers meer dan 97% genezingskans. Medullaire schildklierkanker komt minder vaak voor maar heeft een slechtere prognose omdat deze zich zeer snel verspreidt naar lymfeknopen. De minst voorkomende vorm van schildklierkanker (anaplastische vorm) kent een uiterst sombere prognose omdat de diagnose meestal reeds gebeurt wanneer uitzaaiingen hebben plaatsgevonden.

Complicaties

Complicaties van schildklierkanker zijn:

• een laag calciumgehalte (hypocalciëmie) door het per ongeluk verwijderen van de bijschildklieren tijdens de operatie
• een letsel aan het strottenhoofd en heesheid na de schildklieroperatie
• verspreiding van de kanker naar de longen (longmetastasen), de botten (botmetastasen), de hersenen (hersenmetastasen), de lever (levermetastasen) of andere lichaamsdelen

Preventie

Gezien de zeldzaamheid van schildklierkanker is er momenteel geen specifiek preventiebeleid. Het is echter wel belangrijk om bewust te zijn van de risicofactoren en vroege symptomen, vooral voor mensen met een familiegeschiedenis van schildklierkanker of blootstelling aan straling. Regelmatige medische controles en het opvolgen van aanbevelingen van de arts kunnen bijdragen aan vroege opsporing en behandeling.

Lees verder

• Schildklierscan: Nucleair beeldvormend onderzoek
• Medullaire schildklierkanker: Zwelling (tumor) in nek
• Schildklierknobbeltjes: Knobbeltjes (nodules) in schildklier
• Bultjes in nek: Oorzaken van knobbeltjes in nekgebied
• Primair schildklierlymfoom: Vorm van schildklierkanker