Schildklierkanker: Kanker in schildklier met knobbeltje

De schildklier is een vlindervormige lichaamsstructuur die zich aan de voorzijde van de lagere nek bevindt. De schildklier zorgt voor de aanmaak van hormonen en regelt het energiegebruik van het lichaam. Jaarlijks krijgen enkele honderden mensen in Nederland en België te maken met schildklierkanker. Dit is een zeldzame vorm van kanker die start in de schildklier. Meer dan 75% van de patiënten met schildklierkanker, zijn vrouwen. Een vergrote schildklier, slikproblemen en hoesten zijn enkele bekende symptomen. Meestal diagnosticeert de arts schildklierkanker, die in verschillende vormen bestaat, in een vroeg stadium. Hierdoor zijn de vooruitzichten meestal goed, al keert schildklierkanker soms terug, soms vele jaren na de behandeling.

• Oorzaken schildklierkanker
• Risicofactoren
• Soorten kanker van schildklier
• Symptomen: Pijnloos knobbeltje in nek
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via chirurgie, radiotherapie en/of chemotherapie
• Prognose ziekte meestal goed
• Complicaties

Oorzaken schildklierkanker

Schildklierkanker ontstaat wanneer abnormale cellen beginnen te groeien in de schildklier. Waarom dit precies gebeurt, is anno oktober 2020 niet bekend.

Risicofactoren

Enkele risicofactoren zijn bekend voor schildklierkanker:

• aandoeningen: Familiaire adenomateuze polyposis, acromegalie (overproductie van groeihormonen bij een hypofysetumor) alsook andere schildklieraandoeningen zoals en overactieve schildklier (hyperthyreoïdie) of traag werkende schildklier (hypothyreoïdie) of een ontsteking van de schildklier (thyroïditis) zijn andere verhogende risicofactoren
• familiegeschiedenis: Kanker van de schildklier komt tevens vaker voor bij mensen met een familiegeschiedenis van dit type kanker
• straling: Radiotherapie aan het hoofd, de hals of de borst (vooral bij kinderen), blootstelling aan straling uit kerncentralerampen en een röntgenfoto van de tanden, verhoogt het risico op schildklierkanker.
• struma: Ook bij patiënten met een chronisch struma (vergrote schildklier) komt de ziekte vaker tot stand
• zwaarlijvigheid

Soorten kanker van schildklier

Anaplastisch carcinoom

Anaplastisch carcinoom (kanker op huid, in slijmvliezen en in organen) is ook gekend als reus- en spoelcellige kanker en komt voor bij minder dan 5% van de patiënten met schildklierkanker. Dit is de meest gevaarlijke vorm van schildklierkanker omdat de verspreiding erg snel gebeurt en daarom zijn de vooruitzichten van deze zeldzame vorm van schildklierkanker erg slecht.

Folliculaire tumor

Een folliculaire tumor, dat bij 20% van de patiënten met schildklierkanker aanwezig is, keert snel terug en verspreidt zich snel naar de longen en botten, maar de prognose is wel goed indien de arts de arts de schildklier in een vroeg stadium kan verwijderen.

Medullair carcinoom

Ongeveer 5% van de patiënten met kanker in de schildklier heeft een medullair carcinoom. Dit is een type kanker dat veel voorkomt in families. Dit gaat uit van niet-schildkliercellen die aanwezig zijn in de schildklier. De kanker is lokaal maar uitzaaiingen komen eveneens voor. De prognose is slecht.

Papillair carcinoom

Een papillair carcinoom is de meest voorkomende vorm die bij ongeveer 70% van de patiënten optreedt. Dit type treft vooral jongvolwassen en volwassen, vruchtbare vrouwen. Deze vorm van kanker is minder gevaarlijk daar deze zich slechts langzaam verspreidt. Slechts af en toe komen uitzaaiingen in de longen of botten voor. Meestal zijn de vooruitzichten wel goed, zeker wanneer jonge vrouwen aangetast zijn. Meestal is de kanker agressiever als een patiënt ouder is.

Symptomen: Pijnloos knobbeltje in nek

De symptomen variëren afhankelijk van het type schildklierkanker, maar bestaan uit:

• ademhalingsproblemen of een piepende ademhaling (stridor)
• een nekzwelling / bultje in de nek
• een pijnloos voel- of zichtbaar schildklierknobbeltje (vaak het eerste symptoom, al wijst een dergelijk knobbeltje meestal niet op schildklierkanker!)
• een vergrote schildklier
• heesheid of een gewijzigde stem
• hoesten (niet gerelateerd aan een verkoudheid)
• pijn in de nek (nekpijn) en soms in de oren (oorpijn)
• slikproblemen

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Bij het lichamelijk onderzoek bemerkt de arts een knobbeltje in de schildklier (90% van de gevallen), of voelt hij gezwollen lymfeklieren in de hals (5%).

Diagnostisch onderzoek

Verdere mogelijke onderzoeken omvatten:

• een calcitonine bloedonderzoek (om medullaire schildklierkanker op te sporen)
• een echografie van de schildklier
• een laryngoscopie (kijkonderzoek in de keel, het strottenhoofd en de stembanden met behulp van een spiegel of flexibele buis)
• een schildklierbiopsie
• een schildklierscan
• een uitgebreid bloedonderzoek

Behandeling via chirurgie, radiotherapie en/of chemotherapie

De arts bekijkt welk type schildklierkanker de patiënt heeft, welke leeftijd de patiënt heeft en in welk stadiumkanker hij zit, en stemt hierop dan de juiste behandeling af.

Chirurgie

Meestal voert de arts een chirurgische ingreep uit waarbij hij de volledige schildklier verwijdert. Indien hij vermoedt dat de kanker zich heeft verspreid naar de lymfeklieren in de hals, verwijdert hij ook deze.

Radiotherapie

Ook is radiotherapie een mogelijkheid, wat plaatsvindt met of zonder operatie. Hiervoor krijgt de patiënt röntgenstraling op de schildklier, of hij neemt radioactief jodium via de mond in.

Chemotherapie

Reageert de kanker niet op radiotherapie of chirurgie, en zijn reeds uitzaaiingen (metastasen) naar andere lichaamsdelen gebeurd, dan zet de arts chemotherapie of gerichte therapie in, al werkt dit niet voor alle patiënten.

Schildklierhormonen

Na de behandeling van schildklierkanker, is het nodig om levenslang schildklierhormoonpillen te nemen. Meestal is de dosering een beetje hoger dan datgene wat het lichaam nodig heeft, zodat de kanker zeker niet terugkomt. Daarnaast vervangen de pillen het schildklierhormoon dat het lichaam nodig heeft om goed te functioneren.

Prognose ziekte meestal goed

De meeste vormen van schildklierkanker zijn zeer goed te genezen, omdat de arts de diagnose veelal tijdig stelt en de behandeling snel inzet. Bij jongere patiënten hebben zowel papillaire als folliculaire kankers meer dan 97% genezingskans. Medullaire schildlierkanker komt minder vaak voor maar heeft en slechtere prognose omdat deze zich zeer snel verspreidt naar lymfeknopen. De minst voorkomende vorm van schildklierkanker (anaplastische vorm) kent een uiterst sombere prognose omdat de diagnose meestal reeds gebeurt wanneer uitzaaiingen hebben plaatsgevonden.

Complicaties

Complicaties van schildklierkanker zijn:

• een laag calciumgehalte (hypocalciëmie) door het per ongeluk verwijderen van de bijschildklieren tijdens de operatie
• een letsel aan het strottenhoofd en heesheid na de schildklieroperatie
• verspreiding van de kanker naar de longen (longmetastasen), de botten (botmetastasen), de hersenen (hersenmetastasen), de lever (levermetastasen) of andere lichaamsdelen

Lees verder

• Schildklierscan: Nucleair beeldvormend onderzoek
• Medullaire schildklierkanker: Zwelling (tumor) in nek
• Schildklierknobbeltjes: Knobbeltjes (nodules) in schildklier
• Bultjes in nek: Oorzaken van knobbeltjes in nekgebied
• Primair schildklierlymfoom: Vorm van schildklierkanker