Hersenmetastasen: Uitzaaiingen van kanker in hersenen

Hersenmetastasen: Uitzaaiingen van kanker in hersenen Wanneer primaire (oorspronkelijke) kanker uitzaait naar de hersenen, is in medische termen sprake van ‘hersenmetastasen‘ of ook wel ‘cerebrale metastasen’. Bij circa 10-30% van alle kankerpatiënten met uitzaaiingen, zijn de hersenen ook getroffen. De uitgezaaide hersentumoren veroorzaken druk op de hersenen waardoor de hersenfunctie is aangetast. Dit zorgt voor tal van neurologische tekenen, zoals onder andere motorische en visuele problemen, hoofdpijn en epileptische aanvallen. Uitzaaiingen van kanker in de hersenen zijn niet meer te genezen, maar een palliatieve symptomatische en levensverlengende behandeling is wel mogelijk.

Oorzaken van hersenmetastasen

Hersenmetastasen komen tot uiting wanneer kankercellen zich via de bloedbaan of het lymfesysteem vanuit de oorspronkelijke tumor (primaire kankerplaats) verspreiden (metastaseren) naar de hersenen. In de hersenen vermenigvuldigen de kankercellen zich zodat zich één of meer tumoren vormen. Hersenmetastasen komen vooral tot stand bij deze vormen van primaire kanker:

Ook bij een choriocarcinoom (kanker in baarmoeder tijdens de zwangerschap) komen metastasen nog regelmatig voor in de hersenen. Bij andere kankervormen gebeuren hersenmetastasen eveneens, maar minder vaak.

Hoofdpijn is één van de veel voorkomende tekenen van hersenmetastasen / Bron: Geralt, PixabayHoofdpijn is één van de veel voorkomende tekenen van hersenmetastasen / Bron: Geralt, Pixabay

Neurologische symptomen: Hoofdpijn en epileptische aanvallen

Patiënten met uitzaaiingen van kanker in de hersenen presenteren zich met diverse symptomen, afhankelijk van de locatie, de grootte, het groeitempo en het aantal van de tumoren. Vaak voorkomende klachten zijn hoofdpijn, epileptische aanvallen, nekstijfheid, veranderingen in de mentale status, geheugenproblemen, stemmingswisselingen, duizeligheid, ataxie (coördinatie- en evenwichtsproblemen), misselijkheid en braken, en visuele problemen zoals fotofobie (overgevoeligheid voor licht). Algemene symptomen zoals vermoeidheid / kankervermoeidheid en gewichtsverlies komen ook voor. Wel zijn vele patiënten mogelijk asymptomatisch.

Diagnose en onderzoeken

Neurologisch onderzoek

De arts voert bij de patiënt een neurologisch onderzoek uit. Hij test met andere woorden het gezichtsvermogen, het gehoorvermogen, de balans en coördinatie, en de reflexen. Wanneer de patiënt op één of meer van deze punten slecht scoort, is vermoedelijk sprake van een hersentumor.

Diagnostisch onderzoek

De arts voert een grondig bloedonderzoek uit en zet beeldvormende onderzoeken in zoals een röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto), een CT-scan, een MRI-scan en een PET-scan (onderzoek van de stofwisseling in het lichaam). Deze beeldvormende testen geven de arts informatie over de tumorbelasting in de hersenen en bijbehorende structuren, naast de rest van het lichaam, en zijn een integraal onderdeel voor het opstellen van een optimaal behandelingsplan. Soms is een biopsie nodig waarbij de arts een stukje weefsel van de hersenen wegneemt en dit dan in een laboratorium verder laat onderzoeken.

Behandeling van uitzaaiingen van kanker in hersenen

De behandeling van hersenmetastasen is vooral palliatief bedoeld. De arts behandelt de aanwezige symptomen symptomatisch. Voorts is een systemische behandeling mogelijk om het leven van de patiënt te verlengen.

Symptomatische behandeling

Corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers) zijn inzetbaar voor het verlichten van de zwelling rond de tumor in de hersenen. Verder schrijft de arts hyperosmolaire medicijnen voor om de druk in de hersenen te verminderen. Verder krijgt de patiënt mogelijk anticonvulsa of anti-epileptica om aanvallen te verminderen. Ook zijn nog medicijnen beschikbaar voor het verbeteren van de stemming en de cognitie, waardoor de algemene kwaliteit van leven verbetert. Bovendien is een verwijzing naar een ergotherapeut, logopedist of fysiotherapeut bij een aantal patiënten zinvol. De patiënt krijgt tot slot palliatieve zorgen van een team van specialisten waaronder artsen, verpleegkundigen, psychologen en maatschappelijk werkers.

Systemische behandeling

Systemische therapieën genezen de uitzaaiingen van kanker niet, maar verlengen wel de overlevingstermijn van de patiënt. De arts zet (een combinatie van) radiotherapie, chemotherapie en een chirurgische resectie (verwijdering van een deel van de tumor) voor de behandeling van hersenmetastasen.

Radiotherapie
Een röntgenapparaat bestraalt het gehele hersengebied, maar stereotactische chirurgie is eveneens mogelijk. Bij stereotactische radiochirurgie krijgt de patiënt op één plek (waar de tumor gelokaliseerd is) bijzonder veel straling om de tumorcellen te doden. In slechts één behandeling van stereotactische radiochirurgie is de arts in staat om de hele behandeling uit te voeren, en zelfs meerdere tumoren te behandelen. Vaak voorkomende bijwerkingen van stereotactische radiotherapie omvatten misselijkheid, braken, haaruitval, hoofdpijn en duizeligheid. Wel lijdt de patiënt bij dit type radiotherapie minder snel aan geheugenproblemen dan wanneer het hele hersengebied bestraald wordt.

Chemotherapie
De meeste uitgezaaide tumoren in de hersenen reageren niet op chemotherapie, hoewel kleincellige longkanker, borstkanker en een lymfoom vaak wel reageren op chemotherapie. In de meeste gevallen zet de arts twee à drie chemotherapeutische middelen (cytostatica) in in combinatie met een bestraling van het gehele hersengebied.

Chirurgie
Een chirurgische resectie is standaard nodig voor eenzijdige metastasen groter dan drie centimeter en in niet-geluidsgebieden van de hersenen. Een operatie gebeurt echter niet bij een tumor die reageert op radiotherapie (zoals bijvoorbeeld een kleincellige longtumor) of bij patiënten bij wie de levensverwachting minder dan drie maanden bedraagt en/of meerdere letsels aanwezig zijn.

Prognose van uitgezaaide tumor(en) in hersengebied

Wanneer een patiënt met hersenmetastasen zich niet laat behandelen, komt hij gemiddeld binnen één à twee maanden te overlijden. De meeste patiënten leven dankzij de behandeling enkele maanden langer, maar veelal komen ze toch binnen het jaar te overlijden. Sommige patiënten, die enkel uitzaaiingen in de hersenen hebben en niet in andere organen, leven sporadisch wel wat langer.

Lees verder

© 2017 - 2024 Miske, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Uitzaaiingen in de hersenen: symptomen hersenmetastasenUitzaaiingen in de hersenen: symptomen hersenmetastasenUitzaaiingen in de hersenen of hersenmetastasen zijn het gevolg van een tumor die ergens anders in het lichaam is ontsta…
Hersenkanker: Hersentumoren en uitzaaiingen naar de hersenenHersenkanker: Hersentumoren en uitzaaiingen naar de hersenenEr bestaan verschillende vormen van hersenkanker. Een hersentumor ontstaat in de hersenen zelf maar er bestaat ook herse…
Een hersentumorEen hersentumorEen hersentumor kan goedaardig maar ook kwaadaardig zijn. De tumor kan groter worden waardoor het erg gevaarlijk wordt.…
Uitzaaiingen bij kanker: Wat is het en wat zijn de gevolgen?Uitzaaiingen bij kanker: Wat is het en wat zijn de gevolgen?Vaak treden bij kanker uitzaaiingen op naar andere plaatsen in het lichaam dan waar de ziekte zich in eerste instantie o…

Waterintoxicatie (watervergiftiging): Overmatige waterinnameWaterintoxicatie (watervergiftiging): Overmatige waterinnameWater is de bron van leven voor alle cellen en organen in het lichaam. Vrouwen hebben gemiddeld 2,7 liter per dag nodig,…
Darmkrampen: Oorzaken van spasmen (krampen) in darmDarmkrampen: Oorzaken van spasmen (krampen) in darmDarmkrampen (colonspasmen, darmspasmen) zijn plotselinge, spontane samentrekkingen van de dikke darmspieren. Het prikkel…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Geralt, Pixabay
  • Geraadpleegd op 18 september 2017:
  • Brain metastases, https://radiopaedia.org/articles/brain-metastases
  • Clinical Presentation, http://emedicine.medscape.com/article/1157902-clinical-presentation#showall
  • Coëlho, Medisch Zakwoordenboek, digitale editie, versie 2010
  • Diagnosis, http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/brain-metastases/diagnosis-treatment/diagnosis/dxc-20340519
  • Overview of the treatment of brain metastases, https://www.uptodate.com/contents/overview-of-the-treatment-of-brain-metastases
  • Overview, http://emedicine.medscape.com/article/1157902-overview#showall
  • Overview, http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/brain-metastases/home/ovc-20340504
  • Symptoms and causes, http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/brain-metastases/symptoms-causes/dxc-20340508
  • Treatment, http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/brain-metastases/diagnosis-treatment/treatment/txc-20340526
  • When Cancer Spreads: The Complex Diagnosis of Brain Metastases, https://www.bms.com/life-and-science/science/brain-metastases.html
  • Workup, http://emedicine.medscape.com/article/1157902-workup#showall
  • Afbeelding bron 1: Geralt, Pixabay
Miske (4.039 artikelen)
Laatste update: 14-02-2020
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 14
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.