Darmkrampen: Oorzaken van spasmen (krampen) in darm

Darmkrampen (colonspasmen, darmspasmen) zijn plotselinge, spontane samentrekkingen van de dikke darmspieren. Het prikkelbaredarmsyndroom veroorzaakt vaak deze spasmen, maar ook andere (darm)aandoeningen leiden tot krampen in de darm. Buikpijn, diarree, obstipatie en/of een opgeblazen gevoel zijn enkele kenmerken die in combinatie met darmkrampen optreden. Niet altijd zijn darmkrampen erg, maar wanneer andere symptomen aanwezig zijn of wanneer de patiënt al lijdt aan chronische buikpijn, is het raadplegen van een arts noodzakelijk. Vaak ligt dan namelijk een onderliggende ziekte aan de basis van dit vervelende symptoom.

• Anatomie van de darmen en relatie tot darmkrampen
• Epidemiologie van darmkrampen
• Oorzaken van krampen (spasmen) in darm
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Diagnose en onderzoeken bij darmkrampen
• Symptomen: Buikpijn, diarree en obstipatie
• Alarmsymptomen
• Behandeling van darmkrampen
• Herstel en nazorg
• Prognose van darmkrampen
• Complicaties van darmkrampen
• Preventie van darmkrampen

Anatomie van de darmen en relatie tot darmkrampen

Bouw en functies van de dunne darm

De dunne darm bestaat uit drie delen: de twaalfvingerige darm, de nuchtere darm, en de kronkeldarm. Deze segmenten spelen een centrale rol in de vertering en opname van voedingsstoffen. Darmkrampen in de dunne darm ontstaan vaak door verstoorde darmbewegingen, waardoor voedsel langzamer of sneller wordt voortgestuwd. Dit kan leiden tot spasmen en ongemakken.

Bouw en functies van de dikke darm

De dikke darm is het laatste deel van het darmkanaal en speelt een cruciale rol in het absorberen van water en zouten, en het vormen van ontlasting. Darmkrampen in de dikke darm komen vaak voor door veranderingen in de water- en elektrolytenbalans, wat kan leiden tot verstopping of juist diarree. Dit type kramp wordt vaak veroorzaakt door prikkelbare darmsyndroom (PDS).

Rol van het zenuwstelsel bij darmkrampen

Het autonome zenuwstelsel reguleert onbewuste spierbewegingen in de darmen. Wanneer het zenuwstelsel overactief reageert, kunnen spastische bewegingen ontstaan, wat leidt tot darmkrampen. Stress, angst, en ontstekingen kunnen de zenuwactiviteit verder verhogen, wat bijdraagt aan de ernst van krampen.

Epidemiologie van darmkrampen

Voorkomen wereldwijd

Darmkrampen zijn een veelvoorkomende klacht bij patiënten wereldwijd en treffen een groot deel van de bevolking minstens één keer in hun leven. In westerse landen rapporteert tot 20% van de volwassenen regelmatig darmkrampen, terwijl dit cijfer in ontwikkelingslanden lager ligt vanwege verschillen in voedingspatronen en levensstijl.

Leeftijds- en geslachtsverschillen

Hoewel darmkrampen in alle leeftijdsgroepen voorkomen, zijn ze vaak meer aanwezig bij vrouwen dan bij mannen, vooral in de leeftijd van 20 tot 50 jaar. Bij ouderen is er daarnaast een toename van krampen door leeftijdsgebonden veranderingen in de darmspieren en een langzamere spijsvertering.

Culturele en geografische factoren

Culturele verschillen in voedingspatronen en gewoonten spelen een belangrijke rol in het voorkomen van darmkrampen. Zo is er in sommige landen sprake van een verhoogd risico door de consumptie van pittig voedsel of sterk bewerkte voedingsmiddelen. Daarnaast komt darmkrampen vaker voor in landen waar veel stressfactoren aanwezig zijn.

Oorzaken van krampen (spasmen) in darm

Bij darmkrampen treden samentrekkingen van de darmspieren op. Diverse aandoeningen leiden tot deze darmsamentrekkingen.

Bacteriële gastro-enteritis

Bacteriële gastro-enteritis is de medische term voor buikgriep die veroorzaakt is door bacteriën. Een van de mogelijke oorzaken hiervan is een voedselvergiftiging (diarree door inname van besmet voedsel).

Colitis ulcerosa

Bij colitis ulcerosa, een inflammatoire darmaandoening (ontstekingsaandoening van de darm), ontstaat een ontsteking en zweervorming in het spijsverteringskanaal. De chronische darmziekte brengt bloed in de ontlasting, diarree en spasmen met zich mee.

Darmobstructie

Een darmobstructie – ook bekend als een darmverstopping – treedt op wanneer de dunne of dikke darm geblokkeerd (verstopt) is. Door de gedeeltelijke of volledige verstopping zijn vloeistoffen en verteerde voedselresten niet in staat om door te stromen. Hierdoor ontstaat een opbouw van vloeistof. Buikpijn, darmkrampen en diarree zijn hiervan het gevolg. Wanneer te veel vloeistof in de darmen aanwezig is, kan de darm scheuren (darmperforatie: gat in de darm), hetgeen een levensbedreigende complicatie is.

Endometriose

Bij endometriose zijn de voortplantingsorganen aangetast. Dit komt omdat cellen van het slijmvlies van de baarmoeder ook in andere lichaamsdelen gaan groeien. Een vrouw met endometriose heeft rond de menstruatie pijnklachten (menstruatiekrampen). De ziekte verspreidt zich mogelijk naar de ingewanden, en dan ervaart een vrouw spasmen, een opgeblazen gevoel en diarree of obstipatie.

Gedistribueerd colon

Bij een gedistribueerd colon is een deel van het spijsverteringskanaal vergroot, wat druk op de darmwanden veroorzaakt en tot verstopping leidt. De krampen in de darm treden soms op in combinatie met constipatie.

Lintworminfectie

Mijnwormziekte
De mijnwormziekte is een tropische aandoening waarbij zowel de longen als de darmen geïnfecteerd zijn doordat ze in contact komen met mijnwormen. Jeuk en bloedarmoede door ijzertekort (ferriprieve anemie) zijn typische symptomen van de ziekte, maar darmkrampen, buikpijn, een bleke huid en hoesten zijn enkele van de vele mogelijke symptomen die hierbij ook nog optreden. De arts zet hierbij anthelmintica in (wormdodende medicijnen), hetgeen bij de meeste patiënten effectief is.

Vislintworminfectie
Wanneer een zoetwatervis besmet is door een parasiet, komt deze via de voeding mogelijk in de darmen van een patiënt terecht. De parasiet groeit uit tot wormen die soms milde symptomen zoals buikpijn, darmspasmen en zwakte veroorzaken, al zijn niet altijd symptomen aanwezig. Ook bij de vislintworminfectie schrijft de arts wormdodende medicatie voor hetgeen veelal voor uitstekende resultaten zorgt.

Lucht in de darmen

Sommige mensen krijgen te maken met darmkrampen wanneer een overmatige hoeveelheid lucht in de darmen aanwezig is. Dit veroorzaakt namelijk spasmen in de dikke darm en de ligamenten die de dikke darm op zijn plaats houden.

Prikkelbaredarmsyndroom

Het prikkelbaredarmsyndroom (PDS) is een aandoening die zich kenmerkt door extreme diarree of obstipatie, maar ook darmkrampen zijn mogelijk. PDS is zelfs de meest voorkomende oorzaak van darmkrampen. Stress, angst of het eten van een vetrijke maaltijd zijn enkele risicofactoren voor deze darmspasmen bij patiënten met PDS.

Pseudo-darmobstructie

Bij een pseudo-obstructie ontstaan krampen in de dikke darm. De symptomen van deze zeldzame aandoening doen soms denken aan een darmobstructie, maar in de praktijk is een echte verstopping niet aanwezig. Voedsel, vloeistof en lucht passeren door de darmen met behulp van zenuwen en spieren. Bij een pseudo-darmobstructie zijn deze spieren en zenuwen wellicht aangetast.

Ziekte van Crohn

Bij de ziekte van Crohn heeft een patiënt diarree. Soms is deze dermate ernstig dat de patiënt een tekort aan voedingsstoffen krijgt. De diagnose vormt voor de arts een uitdaging, maar krampstillende medicijnen verlichten de meeste klachten.

Risicofactoren

Voedingspatroon en voedingsgewoonten

Een onevenwichtig voedingspatroon, bijvoorbeeld met een hoog gehalte aan vetten, vezelarm voedsel, of bewerkte suikers, kan darmkrampen uitlokken. Deze voedingsmiddelen kunnen het spijsverteringsproces verstoren en leiden tot overmatige gasproductie of irritatie van de darmwand.

Stress en psychologische factoren

Stress, angst, en andere emotionele factoren zijn belangrijke risicofactoren voor darmkrampen. Het zenuwstelsel reguleert de darmbewegingen, en stress kan leiden tot overactieve spiersamentrekkingen. Psychotherapie kan helpen bij het beheersen van deze symptomen.

Bestaande medische aandoeningen

Patiënten met aandoeningen zoals het prikkelbare darmsyndroom, ontstekingsziekten van de darm, en voedselallergieën lopen een verhoogd risico op darmkrampen. Daarnaast kunnen infecties en darmobstructies darmkrampen verergeren door directe invloed op de darmwerking.

Risicogroepen

Mensen met chronische darmziekten

Patiënten met chronische darmziekten zoals colitis ulcerosa, de ziekte van Crohn, en PDS zijn vatbaarder voor het ontwikkelen van darmkrampen. Ontstekingen in de darmwanden en verstoorde darmflora dragen bij aan krampklachten in deze groepen.

Personen met een gevoeligheid voor bepaalde voedingsmiddelen

Patiënten die intolerant zijn voor voedingsmiddelen zoals gluten, lactose, of fructose, hebben een verhoogd risico op darmkrampen. De gevoeligheid veroorzaakt vaak een ontstekingsreactie in de darm, wat leidt tot krampen en andere symptomen.

Ouderen

Bij ouderen verandert de darmfunctie door een afname van de spiermassa en de elasticiteit van de darmwanden, wat kan bijdragen aan darmkrampen. Deze leeftijdsgroep is bovendien vaak minder actief, wat kan leiden tot vertraagde darmtransit en obstipatie.

Diagnose en onderzoeken bij darmkrampen

Anamnese en lichamelijk onderzoek

Een grondige anamnese helpt om mogelijke oorzaken van darmkrampen te identificeren. Het lichamelijk onderzoek richt zich vooral op het uitsluiten van acute buikpathologieën en het vaststellen van specifieke pijnpunten in de buik. Vragen over het voedingspatroon en leefgewoonten zijn eveneens belangrijk in dit stadium.

Laboratoriumonderzoek

Bloed- en ontlastingsonderzoek zijn nuttig om infecties, ontstekingen, en andere abnormale parameters in het darmstelsel op te sporen. Markeronderzoek, zoals C-reactief proteïne (CRP), kan wijzen op ontstekingen die krampen veroorzaken, terwijl bloedonderzoek kan helpen bij het vaststellen van voedselintoleranties.

Beeldvorming en endoscopie

Voor verder inzicht in de oorzaak van darmkrampen kan beeldvorming zoals echografie, MRI of CT-scans worden uitgevoerd. Daarnaast kan een endoscopie (bijvoorbeeld een coloscopie) worden ingezet om ontstekingen, poliepen, of andere afwijkingen in het darmkanaal te detecteren.

Symptomen: Buikpijn, diarree en obstipatie

Bij darmspasmen ervaren patiënten veranderingen in de darmbewegingen. Dit gaat gepaard met buikpijn in de onderbuik (vooral aan de linkerzijde). Afwijkingen in de ontlasting komen tot stand. Dit houdt in dat de patiënt ofwel diarree heeft (wanneer spasmen in de longitudinale darmspieren optreden) of anders obstipatie (wanneer circulaire spierkrampen verschijnen) ervaart. In de praktijk is een afwisseling tussen obstipatie en diarree mogelijk, waarbij de ontlasting vaak slijmerig is (slijm in de ontlasting). Winderigheid is een ander kenmerkend symptoom. Verder komen plasproblemen voor, want de patiënt moet vaker urineren (pollakisurie). Een aantal patiënten kampt met brandend maagzuur of maagkrampen, is misselijk en/of moet braken. De aandoening brengt vaak stress met zich mee, omdat de patiënt graag dicht bij het toilet is en daardoor sneller sociaal geïsoleerd raakt. Daardoor is hoofdpijn een andere mogelijke klacht.

Alarmsymptomen

• Onmiddellijk: Bij ernstige pijn, zwelling, bloed in de ontlasting, aanhoudend braken of onverklaarbaar gewichtsverlies.
• Spoedig: Als zelfzorgmaatregelen na enkele dagen geen verbetering laten zien.
• Regelmatig: Bij herhaalde episodes van darmkrampen, om onderliggende oorzaken te identificeren en te behandelen.

Behandeling van darmkrampen

In de meeste gevallen zijn enkele zelfzorgmaatregelen voldoende om de darmkrampen te behandelen of te voorkomen. Wanneer echter bijkomende problemen aanwezig zijn of wanneer de patiënt kampt met chronische buikpijn, is medisch advies noodzakelijk.

Levensstijl

Het is nuttig om te stoppen met roken en het drinken van alcohol. Regelmatige lichaamsbeweging en het verminderen van stress en angst zijn andere goede tips.

Voeding
Veelal verminderen de krampen door meer vezels in de voeding op te nemen. Vezelrijke voedingsproducten zijn bijvoorbeeld peulvruchten, granen, fruit en groenten. Door het eten van deze voedingsmiddelen komen meer vezels terecht bij het vloeibare afvalmateriaal, waardoor de spasmen verminderen. Voor sommige personen vermindert melk en pittig voedsel diarree, terwijl anderen minder klachten hebben wanneer vlees geschrapt is uit de voeding. Verder zijn enkele soorten thee aanbevolen: pepermuntthee, gemberthee en kamillethee.

Medicatie

Soms schrijft de arts spasmolytica (krampstillende geneesmiddelen) voor om de spasmen te verminderen, maar dit doet hij vaak uitsluitend wanneer de andere maatregelen niet of onvoldoende effectief zijn. Is een worminfectie aanwezig waardoor spasmen in de darm ontstaan, dan zijn wormdodende geneesmiddelen nodig.

Alternatieve behandelingen

Sommige patiënten vinden verlichting door het gebruik van alternatieve behandelingen zoals acupunctuur, probiotica en kruidensupplementen. Echter, deze behandelingen moeten altijd in overleg met een arts worden uitgevoerd.

Herstel en nazorg

Hersteltijd

De hersteltijd varieert afhankelijk van de ernst van de krampen en de onderliggende oorzaak. Sommige mensen voelen zich binnen enkele dagen beter, terwijl anderen weken of zelfs maanden nodig hebben voor volledig herstel.

Nazorg

Volg alle instructies van de arts op voor het schoonhouden van de darmen en het innemen van medicatie. Controleer regelmatig op tekenen van herinfectie of terugkerende symptomen.

Prognose van darmkrampen

Een vroege diagnose en behandeling verhogen de kans op een goede prognose bij de meeste oorzaken van darmkrampen. Indien de behandeling te traag opgestart wordt of de symptomen ernstig zijn, kan er mogelijk blijvende schade ontstaan. Door het naleven van deze richtlijnen en het tijdig raadplegen van medische hulp, kunnen de meeste darmkrampen effectief worden behandeld en kunnen complicaties worden voorkomen.

Complicaties van darmkrampen

• Verspreiding van de infectie: Zonder behandeling kan de infectie zich verspreiden naar andere delen van het lichaam.
• Chronische pijn of ongemak: Langdurige krampen kunnen leiden tot blijvende pijn en ongemak.
• Nutriententekorten: Aanhoudende diarree kan leiden tot tekorten aan essentiële voedingsstoffen.

Preventie van darmkrampen

Een gezonde levensstijl en voeding kunnen helpen darmkrampen te voorkomen. Hier zijn enkele belangrijke stappen en tips:

Gezonde voeding

• Vermijd vetrijke en sterk bewerkte voedingsmiddelen: Deze kunnen de darm irriteren en krampen veroorzaken.
• Eet vezelrijke voeding: Peulvruchten, granen, fruit en groenten dragen bij aan een gezonde darmfunctie.
• Blijf gehydrateerd: Drink voldoende water om de spijsvertering soepel te laten verlopen.
• Eet regelmatig: Het handhaven van een consistent eetpatroon helpt de spijsvertering te reguleren.
• Vermijd triggerfoods: Houd een voedingsdagboek bij om te identificeren welke voedingsmiddelen krampen veroorzaken en vermijd deze.
• Probiotica: Overweeg het gebruik van probiotische supplementen of voedingsmiddelen zoals yoghurt om de darmgezondheid te ondersteunen.

Levensstijl en gewoonten

• Regelmatige lichaamsbeweging: Beweging stimuleert de darmactiviteit en kan krampen helpen voorkomen.
• Vermijd roken en alcohol: Beide kunnen de darmen irriteren en bijdragen aan spasmen.
• Stressmanagement: Technieken zoals yoga, meditatie en ademhalingsoefeningen kunnen helpen stress te verminderen, wat vaak een trigger is voor darmkrampen.
• Goede slaaphygiëne: Zorg voor een regelmatig slaappatroon om het algehele welzijn te bevorderen, wat een positieve invloed kan hebben op de darmgezondheid.

Specifieke voedingsmiddelen en dranken

• Pepermunt: Pepermuntthee of pepermuntolie kan helpen bij het ontspannen van de darmspieren.
• Gember: Gemberthee of verse gember kan de spijsvertering bevorderen en krampen verminderen.
• Kamille: Kamille thee staat bekend om zijn kalmerende effecten op de maag en darmen.
• Kleinere maaltijden: Het eten van kleinere, frequentere maaltijden kan de belasting op de darmen verminderen.

Aanpassingen in eetgewoonten

• Goed kauwen: Kauw voedsel grondig om de spijsvertering te vergemakkelijken.
• Eet langzaam: Neem de tijd om te eten, wat helpt om overeten en indigestie te voorkomen.
• Maaltijden plannen: Plan maaltijden en snacks om overmatige honger en impulsief eten te vermijden.

Hydratatie

• Vermijd cafeïnehoudende dranken: Cafeïne kan de darmen stimuleren en krampen verergeren.
• Water drinken: Drink ten minste 8 glazen water per dag om gehydrateerd te blijven en de spijsvertering te ondersteunen.
• Kruidenthee: Theeën zoals kamille en munt kunnen rustgevend zijn voor de darmen.

Door deze preventieve maatregelen te volgen, kunnen darmkrampen aanzienlijk verminderd of zelfs voorkomen worden. Het is belangrijk om een gezonde levensstijl te handhaven en aandacht te besteden aan signalen van het lichaam om tijdig in te grijpen.

Lees verder

• Spierkrampen & spierspasmen: Oorzaken, soorten & behandeling
• Darmgeluiden: Geluiden in darmen tijdens spijsvertering