Gastro-oesofageale reflux: Symptomen van brandend maagzuur

Ongeveer 20-40% van de westerse bevolking lijdt aan gastro-oesofageale reflux. Bij deze aandoening vloeit de maaginhoud terug in de slokdarm door een niet goed functionerende sluitspier. Diverse aandoeningen, medicijnen en omgevingsfactoren leiden tot slokdarmirritatie, die de symptomen van gastro-oesofageale reflux veroorzaken. Brandend maagzuur en een brandende pijn op de borst komen vaak voor bij deze vervelende aandoening die de kwaliteit van leven van veel patiënten vermindert. Dankzij aanpassingen in de levensstijl, medicijnen en/of een operatie herstellen de meeste patiënten van de aandoening.

• Synoniemen gastro-oesofageale reflux
• Oorzaken: Maaginhoud vloeit terug naar slokdarm
• Risicofactoren aandoening
• Symptomen: Brandend maagzuur
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose reflux
• Complicaties brandend maagzuur
• Preventie

Synoniemen gastro-oesofageale reflux

De bekendste synoniemen voor gastro-oesofageale reflux zijn:

• (brandend) maagzuur
• gastro-oesofageale refluxziekte
• peptische oesofagitis
• reflux
• refluxoesofagitis
• zure reflux

Ook de afkortingen 'GERD' en 'GOR' zijn bekend.

Oorzaken: Maaginhoud vloeit terug naar slokdarm

Bij het eten gaat voedsel van de keel naar de maag via de slokdarm. Een ring van spiervezels in het onderste gedeelte van de slokdarm voorkomt dat ingeslikt voedsel terugstroomt. Deze speciale sluitspier staat in medische termen bekend als de 'gastro-oesofageale sfincter' (GOS). Wanneer deze sluitspier niet goed functioneert, komt de maaginhoud terug in de slokdarm terecht en ontstaat gastro-oesofageale reflux. Harde maagzuur beschadigt eveneens de wand van de slokdarm (oesophagus).

Risicofactoren aandoening

De risicofactoren voor reflux zijn gerelateerd aan aandoeningen, medicatiegebruik en omgevingsfactoren.

Aandoeningen

Bij enkele aandoeningen komt reflux sneller voor:

• astma (chronische ontsteking van de luchtwegen in de longen)
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• een vertraagde maaglediging
• hiatus hernia (maagbreuk: deel van de maag glijdt door een opening in het middenrif naar de holte van de borstkas waardoor zure maaginhoud naar de slokdarm terugvloeit)
• sclerodermie (opbouw van littekenweefsel in huid en organen) of een andere bindweefselaandoening
• sliding hiatus hernia: glijbreuk - een stukje van de maag komt mee door het gaatje in het middenrif (het middenrif is de scheidingslijn tussen de borstholte en buikholte)
• xerostomie (een droge mond)

Omgevingsfactoren
De volgende omgevingsfactoren verhogen het risico op reflux:

• alcoholgebruik
• een zwangerschap
• koffie
• roken
• strakke kledij
• vetten
• zwaarlijvigheid

Medicatie

Bepaalde geneesmiddelen leiden eveneens sneller tot gastro-oesofageale reflux, zoals:

• anticholinergica: remt de behandeling van spierbewegingen, wat bijvoorbeeld inzetbaar is bij zeeziekte
• calciumantagonisten: bruikbaar voor de behandeling van een hoge bloeddruk (hypertensie)
• dopamine-actieve geneesmiddelen: inzetbaar voor de behandeling van ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met verlies van beweging, coördinatieproblemen en bevingen)
• luchtwegverwijders: inzetbaar voor de behandeling van astma
• progestageen: bruikbaar voor de behandeling van abnormaal menstrueel bloeden of anticonceptie
• sedativa: inzetbaar voor de behandeling van slapeloosheid of angst
• tricyclische antidepressiva: bruikbaar voor de behandeling van een depressie

Symptomen: Brandend maagzuur

De symptomen van brandend maagzuur en een brandende pijn op de borst zijn typisch bij gastro-oesofageale reflux. Deze klachten verergeren vaak bij het bukken, liggen of na het eten. Ook ’s nachts zijn deze klachten erger als gevolg van minder frequente peristaltieken (darmbewegingen) en een afwezigheid van de zwaartekracht. Spontane slokdarmkrampen treden ook op. Eventuele respiratoire symptomen zoals astma, chronisch hoesten of piepen, heesheid, hikken, een droge keel, keelpijn of veranderingen in de stem zijn ook kenmerkend. Andere voorkomende symptomen van brandend maagzuur zijn onder meer:

• (overmatig) boeren
• ademhalingspijn
• een benauwd gevoel in de keel
• een loopneus
• een smaakstoornis zoals een zoute smaak in de mond
• een gevoel dat voedsel vastzit achter het borstbeen
• globus pharyngeus (brokgevoel in keel)
• kokhalzen
• misselijkheid na het eten
• mondbranden (aandoening met pijn aan tong en mond)
• nachtzweten
• oorpijn
• oprispingen
• postnasale drip (overmatig veel slijm in de achterkant van de keel)
• scherpe pijn op de borst die uitstraalt naar de oksel (uitstralingspijn: pijn aan de oksel)
• ribpijn
• slikproblemen
• winderigheid

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek

Bij ernstige of terugkerende problemen voert de arts een gastroscopie (inwendig kijkonderzoek van de maag) uit. Hiermee is hij in staat om de bekleding van de slokdarm, de maag en het eerste gedeelte van de dunne darm te onderzoeken. De arts plaatst hiervoor eerst een flexibele endoscoop (een toestel met een kleine camera) in de keel. Soms krijgt de patiënt een slokdarmmanometrie en pH-metrie (een meting van de hoeveelheid maagzuur die in de slokdarm terechtkomt). Daarnaast onthult een ontlastingsonderzoek mogelijk de aanwezigheid van bloed in de ontlasting, dat afkomstig is van de irritatie van de slokdarm, de maag of de darmen. Een röntgenfoto van de slokdarm spoort tot slot een mogelijke maagbreuk of een vernauwing van de slokdarm (complicatie van reflux) op.

Differentiële diagnose

De klinische presentatie van GERD is soms verwarrend omdat deze lijkt op heel wat andere aandoeningen. Daarom voert de arts diverse onderzoeken uit om zeker te zijn van de diagnose van gastro-oesofageale reflux. De volgende differentiële diagnoses zijn daarom bekend voor reflux:

• achalasie (slokdarmaandoening met slikproblemen)
• acute gastritis (maagslijmvliesontsteking)
• antrale web cholelithiasis
• chronische gastritis (aanhoudende ontsteking van het maagslijmvlies)
• coronaire atherosclerose (slagaderverkalking van de kransslagader)
• darmmotiliteitsaandoening
• een maagzweer
• galstenen (cholelithiasis: harde afzettingen in galblaas met galkoliek)
• Helicobacter pylori-infectie
• het prikkelbaredarmsyndroom (symptomen van diarree en obstipatie)
• hiatus hernia
• intestinale malrotatie
• oesofageale motiliteitsstoornissen
• oesofageale spasme
• oesofagitis (slokdarmontsteking)
• slokdarmkanker

Behandeling

Zelfzorg

Afvallen is voor obese patiënten aanbevolen. Daarnaast vermijdt de patiënt strakke kledij, koffie, alcohol, roken en vetten om maagzuur te voorkomen. Bepaalde voedingsmiddelen resulteren sneller in (de verergering van de) symptomen van gastro-oesofageale reflux en ook deze vermijdt de patiënt. Voorbeelden hiervan zijn gefrituurd voedsel, tomatensaus, chocolade, munt, knoflook en ui. Kleinere maaltijden eten is bij GERD ook noodzakelijk. Na het eten gaat de patiënt gedurende drie uur niet liggen. Indien mogelijk mijdt de patiënt bovendien late maaltijden. Een andere zelfzorgmaatregel is het plaatsen van bedblokken onder het hoofdeinde van het bed, vooral bij nachtelijke symptomen. Het mijden van gebukt werk is tot slot een ander element wat de patiënt kan verwezenlijken.

Professionele medische zorg

Veroorzaken bepaalde medicijnen gastro-oesofageale reflux, dan is het nuttig om de arts te raadplegen want mogelijk zijn andere geneesmiddelen beschikbaar. Paracetamol is een goede pijnstiller. Maagzuurremmers (zoals antacida) gebruikt de patiënt na de maaltijd en voor het slapengaan. Ook andere medicijnen zijn inzetbaar, zoals protonpompremmers (medicijnen die het maagzuur verminderen), die de hoeveelheid zuur in de maag verlagen. Ook H2-blokkers verlagen de hoeveelheid zuur in de maag. Anti-reflux chirurgie is een optie voor patiënten bij wie de symptomen niet weggaan met veranderingen in de levensstijl en medicijnen. Soms is medicatie na de operatie toch nog vereist om brandend maagzuur te voorkomen. De patiënt neemt steeds alle medicijnen in met een grote hoeveelheid water, tenzij anders voorgeschreven of gemeld door de apotheker of arts.

Prognose reflux

De meeste patiënten reageren op veranderingen in de levensstijl en medicijnen. Niettemin zijn vaak nog medicijnen nodig om de symptomen van brandend maagzuur onder controle te krijgen.

Complicaties brandend maagzuur

Complicaties van brandend maagzuur zijn:

• bronchospasme (irritatie en spasmen van de luchtwegen door zuren)
• een chronische hoest, nachtelijk hoesten of heesheid
• een ontsteking van de slokdarm (oesofagitis)
• een verandering in het slijmvlies van de slokdarm (Barrett-slokdarm) waardoor het risico op slokdarmkanker verhoogt
• een verergering van astma met bijvoorbeeld ook wheezing (piepend geluid bij de uitademing)
• een vernauwing van de slokdarm door littekenvorming (slokdarmstrictuur)
• een zweer in de slokdarm (slokdarmzweer)
• gebitsproblemen

Preventie

Obesitas is gekoppeld aan GERD. Een gezond lichaamsgewicht voorkomt in veel gevallen de aandoening.