Hikken: Oorzaken en behandeling van hikaanvallen

De hik (singultus) is meestal een vervelend, kortstondig symptoom dat onverwacht optreedt bij alle mogelijke leeftijdsgroepen. Normaal gesproken verdwijnen hikaanvallen zonder medische behandeling. Er zijn veel huishoudmiddeltjes en leefstijladviezen beschikbaar om het hikken te stoppen. Bij sommige patiënten houdt de hik echter langer dan 48 uur aan. Dit kan wijzen op een ernstige onderliggende aandoening aan de hersenen, longen, maag, ruggenmerg of andere lichaamsstructuren. De behandeling van het onderliggende probleem, in combinatie met medicatie, is dan nodig om de hik te verhelpen. Aanhoudend hikken kan leiden tot complicaties zoals slaapproblemen en eetproblemen.

• Wat is hikken?
• Oorzaken van normaal en tijdelijk hikken
• Huishoudmiddeltjes voor normale hikaanvallen
• Oorzaken van aanhoudende hik
• Diagnose en onderzoeken van abnormale hikgeluiden
• Medische behandeling voor aanhoudende hik
• Complicaties van langdurige hikaanvallen
• Preventieve maatregelen en leefstijlaanpassingen

Wat is hikken?

Bij het hikken ontstaan plotselinge, krampachtige samentrekkingen van het middenrif (diafragma). Hierbij ontstaan snelle, klinkende inademingen die plotseling worden afgebroken door de sluiting van de stemspleet. Het afsluiten van de stemspleet zorgt voor een tijdelijk gestopte ademhaling, waardoor het hikgeluid ontstaat.

Oorzaken van normaal en tijdelijk hikken

Levensstijl

Soms vormt een bepaalde levensstijl hikproblemen:

• alcohol drinken
• koolzuurhoudende dranken en frisdranken drinken
• roken

Medicatie

Sommige klassen van geneesmiddelen staan erom bekend de hik te veroorzaken. Voorbeelden hiervan zijn:

• anesthetica
• barbituraten (oudere klasse van geneesmiddelen die het centrale zenuwstelsel onderdrukken)
• benzodiazepinen (medicatie bij angst en slaapproblemen)
• chemotherapie
• corticosteroïden (sterke ontstekingsremmers)
• methyldopa
• opioïden (krachtige pijnstillers)

Het dragen van een CPAP-masker (Continuous Positive Airway Pressure: helpt bij de ademhaling) is een risicofactor, zoals blijkt uit een wetenschappelijk onderzoek uit april 2015 dat verscheen in ACG Case Reports Journal.

Omgevingsfactoren

Geslacht
Vooral mannen met een grote lengte worden getroffen door de hik.

Probleem met eten
De hik verschijnt meestal nadat mensen te snel hebben gegeten of gedronken, of te slecht hebben gekauwd. De maag, die net onder het diafragma ligt, zwelt op en raakt hierdoor geïrriteerd. Het diafragma gaat hierdoor samentrekken, net zoals bij het inademen. Ook te veel eten veroorzaakt hikklachten. Verder kan het eten van warm of koud voedsel plotselinge temperatuurveranderingen in de maag veroorzaken, wat tot hik leidt. Ook droge broodjes, pittig eten en lucht inslikken bij het kauwen op kauwgom kunnen hikken veroorzaken.

Probleem in de hersenen
Hikken kan ook ontstaan door een probleem met de zenuwbanen van de hersenen naar de betrokken spieren. Bij extreme emotionele situaties (verdriet, opwinding, angst, stress, hysterisch gedrag of schok) komen hikaanvallen ook sneller voor. Een plotselinge schok kan de aanval doen stoppen.

Huishoudmiddeltjes voor normale hikaanvallen

Er zijn veel tips om gewone hikaanvallen te stoppen, waarvoor meestal geen medische behandeling nodig is:

• Adem inhouden: De adem gedurende tien seconden inhouden is meestal effectief.
• Ademen in een papieren zak: Dit verhoogt de hoeveelheid kooldioxide in de longen, doet het diafragma ontspannen en stopt de spasmen. Het is belangrijk het hoofd niet in de zak te stoppen.
• Azijn: Enkele druppels azijn in de mond stoppen kan helpen.
• Borstkas masseren: De borstkas voorzichtig masseren kan helpen.
• Citroen: Een dun plakje citroen opzuigen kan effectief zijn.
• Frisdrank: Hoewel frisdrank soms de hik veroorzaakt, kan het drinken van een koolzuurhoudende drank soms de hik stoppen.
• Gegrilde suiker: Gegrilde suiker op de tong laten smelten en doorslikken kan helpen.
• IJswater: Gorgelen met ijswater of zuigen op een ijsblokje kan helpen.
• Knieën omhelzen: De knieën naar de borst brengen en deze gedurende twee minuten omhelzen kan effectief zijn.
• Pindakaas: Een eetlepel pindakaas kan de hik stoppen.
• Water: Langzaam een glas warm water opdrinken zonder te ademen, of snel een glas koud water leegdrinken kan de hik stoppen.

Verder is het verstandig om alcohol te mijden, te stoppen met roken, niet te veel te eten, langzaam te eten en grote temperatuurveranderingen te vermijden.

Oorzaken van aanhoudende hik

Aanhoudend hikken (langer dan 48 uur) wijst op een probleem in de hersenen, het ruggenmerg, of in één van de structuren rond het diafragma of de borstwand.

Hardnekkige vormen van de hik komen voor bij de volgende aandoeningen:

• darmen:
• colitis ulcerosa (chronische darmziekte met diarree)
• de ziekte van Crohn (aandoening met diarree en buikpijn)
• een darmbehandeling
• een ethmoïde sinustumor (zeldzaam)
• buikvliesprikkeling en na borstkasoperaties
• leverfunctiestoornis
• zwangerschap
• hartziekten
• hersenen:
• een hersenabces (verzameling van pus in de hersenen)
• een hersenbloeding
• een hersenstam-CVA / beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen)
• een hersentumor
• een hersentrauma
• encefalitis (hersenontsteking)
• het lateraal medullair syndroom
• meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn en een stijve nek)
• foetaal alcoholsyndroom (bij baby’s van moeders met alcoholmisbruik)
• longen:
• astma (chronische ontsteking van de luchtwegen in de longen)
• longontsteking (pneumonie)
• longinfarct (afsterven van longweefsel door afsluiting van een slagader)
• pleura-effusie (vochtophoping tussen borst- en longvlies)
• maag:
• maagbreuk (aandoening met symptomen van brandend maagzuur)
• maagdilatatie (verwijding van de maag)
• gastritis (maagontsteking)
• gastro-oesofageale reflux (symptomen van brandend maagzuur)
• metabolisch:
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• hyperglykemie (verhoogde bloedsuikerspiegel)
• hypoglykemie (verlaagde bloedsuikerspiegel)
• nierfalen (verminderde of afwezige nierfunctie)
• ruggenmerg:
• caverneus hemangioom
• neuromyelitis optica (aantasting van ruggenmerg en ogen)
• slokdarmkanker (kanker in de slokdarm met slikproblemen)
• splenomegalie (vergrote milt door infecties of ziekte)
• uremie (verhoogd ureumgehalte in het bloed)

Diagnose en onderzoeken van abnormale hikgeluiden

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

Wanneer de hik langer dan 48 uur aanhoudt, is een medisch onderzoek nodig. De arts vraagt de patiënt wanneer de klachten begonnen zijn, hoe vaak de hikaanvallen optreden en of er andere klachten aanwezig zijn. De arts voert een neurologisch onderzoek uit waarbij hij de volgende elementen test:

• balans
• coördinatie
• gevoel van aanraking
• gezichtsvermogen
• reflexen
• spierkracht
• spierspanning

Diagnostisch onderzoek
De volgende aanvullende onderzoeken kunnen nodig zijn:

• beeldvormende onderzoeken: een röntgenfoto, CT-scan of MRI-scan toont eventuele anatomische afwijkingen
• bloedonderzoek: controleert op infectie, nierziekte of diabetes mellitus
• elektrocardiografie (hartfilmpje): test de elektrische activiteit van het hart
• endoscopie (inwendig kijkonderzoek van de binnenkant van het lichaam): onthult keel- en slokdarmproblemen

Medische behandeling voor aanhoudende hik

Veel aandoeningen kunnen leiden tot hardnekkige hik. De arts moet altijd de onderliggende aandoening behandelen of tips geven over een gewijzigde levensstijl. Hierdoor verminderen of stoppen de meeste hikklachten. Soms moet de arts medicijnen voorschrijven bij patiënten met ernstige of langdurige hikklachten. Dit gebeurt vooral bij patiënten die niet goed eten en gewicht verliezen, slaapstoornissen hebben of tekenen van een depressie vertonen. Voorgeschreven medicijnen zijn vooral:

• anti-epileptica
• antipsychotica
• medicatie tegen misselijkheid (anti-emetica)
• spierverslappers

In juli 2017 verscheen in het wetenschappelijk tijdschrift 'Nigerian Journal of Clinical Practice' dat aanhoudend hikken zonder bekende oorzaak bij een patiënt succesvol behandeld werd met pulserende radiofrequentietherapie op de middenrifzenuw die de arts gedurende acht minuten toediende. Daarna kreeg de patiënt gabapentine oraal toegediend, waardoor de klachten volledig verdwenen.

Complicaties van langdurige hikaanvallen

Hoewel de hik niet levensbedreigend is, leiden langdurige hikaanvallen tot een daling van de kwaliteit van leven voor veel patiënten. Hierbij kunnen de volgende complicaties ontstaan:

• communicatieproblemen: Aanhoudend hikken leidt tot communicatieproblemen.
• depressie: Bij langdurige hikproblemen loopt een patiënt een groter risico op depressie.
• gewichtsverlies: De hikaanvallen voorkomen dat patiënten goed kunnen eten, wat leidt tot gewichtsverlies.
• post-chirurgische wondgenezing: Langdurig hikken na een operatie vertraagt het herstelproces van wonden, waardoor het risico op infectie of bloeding toeneemt.
• slaapproblemen: Slapeloosheid is een complicatie die kan optreden bij langdurige hikaanvallen.
• vermoeidheid: Uitputting, lusteloosheid, zwakte en vermoeidheid (asthenie) komen voor bij patiënten die slaap- en eetproblemen ervaren door aanhoudend hikken.

In zeldzame gevallen ontstaat het Mallory-Weiss-syndroom (scheur met bloeding in de slokdarm). Een casusrapport hierover verscheen in maart 2017 in het wetenschappelijk tijdschrift 'Journal of Community Hospital Internal Medicine Perspectives'. De behandeling van Mallory-Weiss is ondersteunend zolang de arts geen actieve bloeding opmerkt.

Preventieve maatregelen en leefstijlaanpassingen

Hoewel het moeilijk is om aanhoudende hik volledig te voorkomen, kunnen bepaalde leefstijlaanpassingen helpen om de frequentie en ernst van de aanvallen te verminderen. Enkele tips zijn:

• Het vermijden van grote maaltijden en koolzuurhoudende dranken.
• Langzaam eten en goed kauwen.
• Het vermijden van plotselinge temperatuurveranderingen in eten en drinken.
• Stressmanagement en ontspanningstechnieken toepassen.
• Het vermijden van alcohol en roken.

Deze preventieve maatregelen kunnen helpen om de triggers van aanhoudende hik te verminderen en de kwaliteit van leven te verbeteren. Anno augustus 2024 blijft verder onderzoek naar de oorzaken en behandelingen van aanhoudende hik van groot belang om patiënten beter te kunnen helpen.