Hikken: Oorzaken en behandeling van hikaanvallen

De hik (singultus) is meestal een vervelend, kortstondig en symptoom dat onverwacht optreedt bij alle mogelijke leeftijdsgroepen. Normaal gesproken verdwijnen hikaanvallen zonder medische behandeling. Heel wat huishoudmiddelen en leefstijladviezen zijn voorhanden voor het stoppen van het hikken. Bij een aantal patiënten houden de hikgeluiden echter langer dan 48u aan. Bij hen is mogelijk sprake van een ernstige, onderliggende ziekte aan de hersenen, de longen, de maag, het ruggenmerg of nog andere lichaamsstructuren. Een behandeling van het onderliggend probleem in combinatie met medicijnen zijn dan nodig voor het verhelpen van de hik. Aanhoudend hikken leidt tot slot tot een aantal complicaties zoals slaapproblemen en eetproblemen.

• Wat is hikken?
• Oorzaken normaal en tijdelijk hikken
• Huishoudmiddelen van normale hikaanvallen
• Oorzaken van aanhoudende hik
• Diagnose en onderzoeken van abnormale hikgeluiden
• Medische behandeling voor aanhoudende hik
• Complicaties van langdurige hikaanvallen

Wat is hikken?

Bij het hikken gebeuren plotselinge, krampachtige samentrekkingen van het middenrif (diafragma). Hierbij ontstaan snelle, klinkende inademingen die plotseling worden afgebroken door de sluiting van de stemspleet. Het afsluiten van de stemspleet zorgt voor een tijdelijk gestopte ademhaling, waardoor het hikgeluid tot stand komt.

Oorzaken normaal en tijdelijk hikken

Levensstijl

Soms vormt een bepaalde levensstijl hikproblemen:

• alcohol drinken
• koolzuurhoudende dranken en frisdranken drinken
• roken

Medicatie

Sommige klassen van geneesmiddelen staan er om bekend om de hik te veroorzaken. Voorbeelden hiervan zijn

• anesthetica
• barbituraten (oudere klasse van geneesmiddelen die het centrale zenuwstelsel onderdrukken)
• benzodiazepinen (medicatie bij angst en slaapproblemen)
• chemotherapie
• corticosteroïden (sterke ontstekingsremmers)
• mythyldopa
• opioïden (krachtige pijnstillers)

Verder is het dragen van een CPAP-masker (Continuous Positive Airway Pressure: helpt bij de ademhaling) een risicofactor. Dit blijkt uit een wetenschappelijk onderzoek uit april 2015 dat verscheen in ACG Case Reports Journal.

Omgevingsfactoren

Geslacht
Vooral mannen met een grote lengte zijn getroffen door de hik.

Probleem met eten
De hik verschijnt meestal nadat mensen te snel gegeten of gedronken hebben of te slecht kauwen op het eten. De maag, die net onder het diafragma ligt, zwelt op en is hierdoor geïrriteerd. Het diafragma gaat hierdoor samentrekken net zoals bij het inademen. Ook te veel eten doet hikklachten ontstaan. Verder veroorzaakt warm of koud eten soms plotselinge temperatuurverandering in de maag waardoor de hik tot stand komt. Verder leidt het eten van droge broodjes voor sommigen ook tot dit vervelend symptoom. Pittig eten vormt eveneens een risicofactor. Lucht slikken bij het kauwen op kauwgom is tot slot een andere mogelijke oorzaak van de hik.

Probleem in hersenen
Hikken gebeurt mogelijk ook doordat een probleem ontstaat van de zenuwbanen van de hersenen naar de betrokken spieren. Bij (extreme) emotionele situaties (verdriet, opwinding, angst, stress, hysterisch gedrag of schok) komen bijgevolg eveneens sneller hikaanvallen tot stand. Een plotselinge schok kan hierbij de aanval doen stoppen.

Huishoudmiddelen van normale hikaanvallen

Heel wat tips zijn voorhanden om de gewone hikaanvallen te doen stoppen. Hiervoor is normaal gesproken geen medische behandeling nodig.

• Adem inhouden: De adem gedurende tien seconden inhouden is meestal effectief om gewone hikaanvallen te doen stoppen.
• Ademen in papieren zak: Ademen in een papieren zak verhoogt de hoeveelheid kooldioxide in de longen, doet het diafragma ontspannen en stopt de spasmen. Het is wel belangrijk om het hoofd niet in de zak te stoppen.
• Azijn: Ook enkele druppels azijn in de mond stoppen is nuttig.
• Borstkas masseren: Verder zijn sommige patiënten geholpen met het naar voor brengen van de borstkas en deze dan voorzichtig te masseren.
• Citroen: Een dun plakje citroen opzuigen net zoals een snoepje, is bij sommige mensen zeer succesvol.
• Frisdrank: Frisdrank drinken veroorzaakt bij sommige mensen de hik, maar bij een aantal mensen is het drinken van frisdrank of een koolzuurhoudende drank juist de oplossing voor het doen stoppen van het hikken.
• Gegrilde suiker: Een aantal patiënten is geholpen met het plaatsen van gegrilde suiker op de tong. Wanneer dit smelt, mag de patiënt dit doorslikken.
• Ijswater: Door het gorgelen van ijswater stopt de aanval bij sommigen. Een alternatief is het zuigen op een ijsblokje.
• Knieën omhelzen: Een andere tip is om de knieën naar de borst te brengen en deze gedurende twee minuten te ‘omhelzen’.
• Pindakaas: Een eetlepel pindakaas zorgt bij sommigen eveneens voor de stopzetting van het hikgeluid.
• Water: Door het zeer langzaam opdrinken van een glas warm water zonder te ademen, verdwijnt soms de hik. Andere bronnen spreken over het snel leegdrinken van een glas koud water waardoor de hikaanvallen stoppen.

Verder is het verstandig om alcohol te mijden, te stoppen met roken, niet te veel te eten en vooral ook langzaam te eten (en te genieten van het eten). Koolzuurhoudende dranken vermijdt de patiënt. Ook is het verstandig om indien mogelijk grote temperatuurwijzigingen te voorkomen.

Oorzaken van aanhoudende hik

Aanhoudend hikken (langer dan 48u) wijst op een probleem in de hersenen of het ruggenmerg of op een probleem in één van de structuren rond het diafragma of de borstwand.

Hardnekkige vormen van de hik komen voor bij volgende aandoeningen:

• darmen:
• colitis ulcerosa (chronische darmziekte met diarree)
• de ziekte van Crohn (aandoening met diarree en buikpijn)
• een darmbehandeling
• een ethmoïde sinustumor (zeldzaam)
• een buikvliesprikkeling en na borstkasoperaties
• een leverfunctiestoornis
• een zwangerschap
• hartziekten
• hersenen:
• een hersenabces (verzameling van pus in de hersenen)
• een hersenbloeding
• een hersenstam-CVA / een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen)
• een hersentumor
• een hersentrauma
• encefalitis (een hersenontsteking)
• het lateraal medullair syndroom
• meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn en een stijve nek)
• het foetaal alcoholsyndroom (bij baby’s die geboren zijn door een moeder met alcoholmisbruik)
• longen:
• astma (chronische ontsteking van de luchtwegen in de longen)
• een longontsteking (pneumonie)
• een longinfarct (afsterven longweefsel door afsluiting slagader)
• een pleura-effusie (vochtophoping tussen borstvlies en longvlies)
• maag:
• een maagbreuk (aandoening met symptomen van brandend maagzuur)
• een maagdilatatie (verwijding van de maag)
• gastritis (een maagontsteking)
• gastro-oesofageale reflux (symptomen van brandend maagzuur)
• metabolisch:
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• hyperglykemie (verhoogde bloedsuikerspiegel)
• hypoglykemie (verlaagde bloedsuikerspiegel)
• nierfalen (verminderde of afwezige nierfunctie)
• ruggenmerg
• een caverneus hemangioom
• neuromyelitis optica (aantasting ruggenmerg en ogen)
• slokdarmkanker (kanker in slokdarm met slikproblemen)
• splenomegalie (vergrote milt door infecties of ziekte)
• uremie (verhoogd ureumgehalte in het bloed)

Diagnose en onderzoeken van abnormale hikgeluiden

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

Wanneer de hik langer dan 48u aanhoudt, is een medisch onderzoek nodig. De arts bevraagt de patiënt wanneer de klachten begonnen zijn, hoe vaak de hikaanvallen optreden en ook of andere klachten aanwezig zijn. De arts voert een neurologisch onderzoek uit waarbij hij volgende elementen test:

• balans
• coördinatie
• gevoel van aanraking
• gezichtsvermogen
• reflexen
• spierkracht
• spierspanning

Diagnostisch onderzoek
Volgende bijkomende onderzoeken zijn mogelijk nodig:

• beeldvormende onderzoeken: een röntgenfoto, CT-scan of MRI-scan toont eventuele anatomische afwijkingen
• bloedonderzoek: controleert op een infectie, een nierziekte of diabetes mellitus
• elektrocardiografie (hartfilmpje): test de elektrische activiteit van het hart.
• endoscopie (inwendig kijkonderzoek van de binnenkant van het lichaam): onthult keel- en slokdarmproblemen

Medische behandeling voor aanhoudende hik

Heel veel aandoeningen leiden mogelijk tot een hardnekkige hik. De arts moet steeds deze aandoening behandelen, of tips geven over een gewijzigde levensstijl. Hierdoor verminderen of stoppen de meeste hikklachten. Soms moet de arts wel medicijnen inzetten bij patiënten met ernstige of langdurige hikklachten. Dit gebeurt vooral bij patiënten die niet goed eten en gewicht verliezen, slaapstoornissen hebben of tekenen van een depressie vertonen. Voorgeschreven medicijnen zijn vooral:

• anti-epileptica
• antipsychotica
• medicatie tegen misselijkheid (anti-emetica)
• spierverslappers

In juli 2017 verscheen in het wetenschappelijk tijdschrift ‘Nigerian journal of clinical practice’ dat aanhoudend hikken zonder bekende oorzaak bij een patiënt succesvol behandeld werd met pulserende radiofrequentietherapie op de middenrifzenuw dat de arts gedurende acht minuten toediende. Daarna kreeg de patiënt medicijn gabapentine oraal (via de mond) toegediend waardoor de klachten volledig verdwenen.

Complicaties van langdurige hikaanvallen

Hoewel de hik niet levensbedreigend is, leiden ze tot een daling van de kwaliteit van leven voor veel patiënten. Hierbij ontstaan volgende complicaties.

• communicatieproblemen: Aanhoudend hikken leidt tot communicatieproblemen (met de mond).
• depressie: Bij langdurige hikproblemen komt een patiënt sneller in een depressie terecht.
• gewichtsverlies: De hikaanvallen voorkomen dat patiënten goed kunnen eten waardoor ze gewicht verliezen.
• post-chirurgische wondgenezing: Langdurig hikken na een operatie vertraagt het herstelproces van wonden. Hierdoor hebben ze en hoger risico op het ontwikkelen van een infectie of een bloeding.
• slaapproblemen: Slapeloosheid is een complicatie die tot stand komt bij langdurige hikaanvallen.
• vermoeidheid: Uitputting, lusteloosheid, zwakte en vermoeidheid (asthenie) komt tot uiting bij patiënten die slaap- en eetproblemen ervaren door het aanhoudend hikken.

In zeldzame gevallen ontstaat het Mallory Weiss-syndroom (scheur met bloeding in de slokdarm). Een casusrapport hiervan verscheen in maart 2017 in het wetenschappelijk tijdschrift ‘Journal of community hospital internal medical perspectives’. De behandeling van Mallory-Weiss is ondersteunend als de arts geen actieve bloeding opmerkt.