Uremie: Verhoogd ureumgehalte in bloed door nierfalen

Uremie (uremisch syndroom) is een ernstige medische aandoening waarbij zich te veel ureum ophoopt in het lichaam. Ureum is afval dat de nieren normaal gezien wegfilteren uit het lichaam. Uremie is een complicatie van nierfalen waarbij het giftige ureum niet meer uit het lichaam verwijderd kan worden. Deze gevaarlijke ophoping leidt tot diverse levensbedreigende symptomen. De behandeling bestaat uit het voorkomen van uremie door tijdig nierdialyse in te zetten of een niertransplantatie uit te voeren. De vooruitzichten van patiënten die reeds aan uremie lijden zijn tot slot meestal slecht.

• Epidemiologie van nierziekte
• Oorzaken van verhoogd ureumgehalte in het bloed
• Risicofactoren van complicatie van nierfalen
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Goede voedingsmiddelen
• Slechte voedingsmiddelen
• Complicaties van uremie
• Preventie
• Prognose van aandoening aan nieren

Epidemiologie van nierziekte

De prevalentie van uremie is onbekend, al komt een chronische nierziekte (waarbij uremie optreedt) vooral voor bij ouderen.

Oorzaken van verhoogd ureumgehalte in het bloed

Prerenaal
Door een verminderde bloedstroom door de nieren hopen de afvalstoffen zich op in het lichaam. Dit is het gevolg van een lage bloeddruk (hypotensie), congestief hartfalen (slecht rondpompen van bloed door het hart), een shock, een bloeding en uitdroging (dehydratie).

Renaal
Acuut en chronisch nierfalen, acute en chronische glomerulonefritis (nierfilterontsteking: ontsteking van de vaatkluwens in de nierschors, vorm van een nierontsteking), tubulaire necrose en andere nierziekten leiden tot een slechtere nierfunctie, wat leidt tot uremie.

Postrenaal
Wanneer het lichaam minder ureum kan uitscheiden, treedt ook uremie op. Dit is toe te schrijven aan een obstructie (belemmering) van de urinestroom (bijvoorbeeld door blaastumoren, prostaattumoren en nierstenen) of een ernstige infectie

Risicofactoren van complicatie van nierfalen

Verschillende aandoeningen veroorzaken een chronische nierziekte die mogelijk uitmondt in uremie, maar de twee meest voorkomende zijn diabetes mellitus en een hoge bloeddruk.

Aandoeningen

Een verhoogd ureumgehalte in het bloed resulteert mogelijk uit volgende aandoeningen:

• amyloïdose (afzettingen van amyloïde in weefsels en organen)
• brandwonden
• chronische blaasontstekingen (cystitis)
• diabetes mellitus (suikerziekte): Diabetes veroorzaakt gevaarlijk hoge bloedsuikerspiegels (hyperglykemie) die de nieren, de bloedvaten, het hart en andere organen beschadigt.
• een coronaire hartziekte
• een perifere vaataandoening (pijn en kramp aan been)
• het Goodpasture-syndroom (aandoening met symptomen aan nieren en longen)
• hypertensie (een verhoogde bloeddruk): Een hoge bloeddruk beschadigt de bloedvaten in de nieren, waardoor ze zwak of hard worden. Deze schade maakt het voor de nieren lastiger om goed te blijven werken, wat uiteindelijk leidt tot nierfalen.
• nierproblemen
• afwijkingen aan de nierstructuur of niervorm
• chronische nierinfecties (nefritis)
• een obstructie (blokkade) in of rond de nieren door grote nierstenen, niertumoren, nierkanker of eenvergrote prostaat
• een polycystische nierziekte
• een recente operatie aan de nieren
• een trauma aan de nieren (een verwonding)
• focale segmentale glomerulosclerose
• glomerulonefritis (beschadigt de nieren en veroorzaakt chronische ontstekingen waardoor het voor de nieren moeilijk is om ureum weg te filteren)
• het hemolytisch-uremisch syndroom
• IgA-nefropathie
• membranoproliferatieve glomerulonefritis
• systemische lupus erythematosus (auto-immuunaandoening)
• trombotische trombocytopenische purpura
• uitdroging
• ziekte van Kahler (kanker van plasmacellen met botpijn)

Omgevingsfactoren

Ook een familiegeschiedenis van een nieraandoening verhoogt de kans op een chronische nierziekte. Ouderen zijn ook meer vatbaar voor nierfalen en uremie dan jongere personen. Afro-Amerikanen, Aziatische Amerikanen, Pacific Islanders en Hispanic Amerikanen zijn mogelijk ook kwetsbaarder voor nieraandoeningen.

Symptomen

De symptomen van uremie zijn vergelijkbaar met de symptomen van een chronische nierziekte. Hierdoor beseffen patiënten met een nierziekte die nierfalen ontwikkelen zich niet altijd dat ze lijden aan een verhoogd ureumgehalte in het bloed. Bij chronische nieraandoeningen verschijnt uremie ook pas in een laat stadium. De symptomen zijn ook veranderlijk; soms verbeteren ze tijdelijk om dan weer te verergeren. Bovendien verschillen ze van patiënt tot patiënt. Uremie gaat gepaard met volgende mogelijke tekenen:

• bloedingsproblemen
• braken
• buikpijn
• concentratieproblemen
• een bleke huidskleur (pallor)
• een coma
• een droge huid en jeukende huid
• een droge mond (xerostomie)
• een frequente oppervlakkige ademhaling
• een verlies van eetlust
• een lage bloeddruk (hypotensie)
• extreme vermoeidheid
• extreme dorst (polydipsie)
• plasproblemen zoals:
• een lage urineproductie (oligurie)
• frequent urineren (pollakisurie) (de uren werken harder om het afval te verwijderen)
• gewichtsverlies
• gezwollen voeten en enkels
• hoofdpijn
• metabole acidose (te hoge zuurgraad van het bloed)
• misselijkheid
• pijn, tintelingen, gevoelloosheid of krampen in de benen of voeten (veroorzaakt door schade aan de zenuwen)
• progressieve zwakte
• smaakverlies
• spieratrofie (spierverlies)
• tremoren (bevingen)
• uitputting
• verwardheid
• zwakte

In een laat en onbehandeld stadium van uremie ontstaat bloedarmoede (anemie), een hoge bloeddruk (hypertensie), een hartziekte of hersenschade.

Azotemie treedt soms ook op in combinatie met uremie. Hierbij vindt een ophoping van stikstofafvalproducten in het bloed plaats.

Diagnose en onderzoeken

De arts stelt veel vragen aan de patiënt en voert vervolgens een lichamelijk onderzoek uit om de tekenen van uremie op te sporen. Gespecialiseerde bloedonderzoek en urineonderzoek bepalen het ureum- en creatininegehalte in het lichaam. Deze onderzoeken bieden de arts informatie over de nierfunctie en het aantal afvalproducten in het bloed. Uremische symptomen treden namelijk meestal op zodra de creatinineklaring kleiner is dan 10 ml / min of 15 ml / min in het geval van diabetische patiënten. Soms voert de arts nog bijkomende onderzoeken uit zoals een nierechografie, een nierbiopsie en een CT-scan.

Behandeling

De arts behandelt de onderliggende ziekte die leidt tot uremie (zoals diabetes of een hoge bloeddruk) zodat uremie zelf niet verergert. Dialyse is de beste behandeling voor uremie. In ernstige gevallen is een niertransplantatie vereist. Zonder de juiste behandeling verergeren de symptomen en ontstaan levensbedreigende klachten waaraan de patiënt komt te overlijden. Een niertransplantatie is de beste vorm van therapie en resulteert in verbeterde overlevingskansen en een betere kwaliteit van leven. Verder is het mogelijk om vroege uremiesymptomen te behandelen met eiwitarme diëten onder leiding van een voedingsdeskundige.

Goede voedingsmiddelen

Goede voedingsmiddelen zijn bijvoorbeeld:

• aardbeien
• appels
• bloemkool
• bosbessen
• knoflook
• kool
• mager vlees
• olijfolie
• vis

Slechte voedingsmiddelen

Slechte voedingsproducten zijn onder meer:

• champignons
• koffie
• peren
• zout (maximaal tot 4-5 gram per dag innemen)

Complicaties van uremie

Indien onbehandeld ontstaan ernstige symptomen door uremie zoals epileptische aanvallen, een coma, een hartstilstand en de dood. Bovendien leiden patiënten met ernstige uremie sneller aan:

• een maagdarmbloeding
• elektrolytenstoornissen zoals hyperkaliëmie (verhoogd kaliumgehalte in het bloed), metabole acidose of hypocalciëmie (verlaagd calciumgehalte in het bloed)
• meer bloeden door een onderliggende aandoening of een trauma
• spontane subdurale hematomen

Preventie

Voldoende rust krijgen is erg belangrijk, vooral voor patiënten die al aan een verhoogd ureumgehalte in het bloed lijden. Verder volgen patiënten nauwgezet de dialyseschema’s op omdat de gevolgen van uremie anders niet om te keren zijn. Voorts is het verstandig om contact met chemicaliën te vermijden (huidcontact en inademen). Veel chemicaliën zijn te vinden in huishoudelijke schoonmaakmiddelen, pesticiden en verf. Volgende chemicaliën zijn vooral slecht voor patiënten met nierproblemen: cadmium, tetrachloorethyleen, chloroform en ethyleenglycol. Ook is het verstandig om cadmiumrijk voedsel te vermijden (onreine groenten, mosselen, heilbot, sint-jakobsschelpen en oesters). Tot slot is het aangewezen om te stoppen met roken.

Prognose van aandoening aan nieren

Patiënten met een verhoogd ureumgehalte in het bloed die geen dialyse of niertransplantatie krijgen, hebben slechte vooruitzichten. Afhankelijk van de onderliggende oorzaak die leidt tot nierbeschadiging, is een acuut nierletsel nog omkeerbaar of goed te behandelen voordat er aanzienlijke schade is opgetreden. Bij een aantal patiënten is de behandeling van een nierziekte niet effectief of start de arts deze te laat op, wat leidt tot de ontwikkeling van uremie. Treedt de complicatie van nierfalen op, dan is een nierdialyse of niertransplantatie nodig. Een chronische nierziekte is geassocieerd met een zeer hoge mortaliteit, ook als gevolg van de andere onderliggende aandoeningen. Hart- en vaatziekten zijn de primaire doodsoorzaak bij patiënten met nierfalen en een chronische nierziekte, gevolgd door sepsis (bloedvergiftiging) en cerebrovasculaire aandoeningen.

Lees verder

• Nierfalen: Verminderde of afwezige nierfunctie
• Nierbiopsie: Wegnemen van weefselmonster nier (nierbiopt)