Uremie: Verhoogd ureumgehalte in bloed door nierfalen

Uremie (uremisch syndroom) is een ernstige medische aandoening waarbij zich een overmatige hoeveelheid ureum ophoopt in het lichaam. Ureum is een afvalproduct dat normaal gesproken door de nieren uit het lichaam wordt gefilterd. Uremie is een complicatie van nierfalen waarbij het giftige ureum niet meer uit het lichaam verwijderd kan worden. Deze gevaarlijke ophoping leidt tot diverse levensbedreigende symptomen. De behandeling bestaat uit het voorkomen van uremie door tijdig nierdialyse in te zetten of een niertransplantatie uit te voeren. De vooruitzichten van patiënten die reeds aan uremie lijden zijn over het algemeen slecht.

• Pathofysiologie van uremie
• Epidemiologie van nierziekte
• Oorzaken van verhoogd ureumgehalte in het bloed
• Risicofactoren van complicatie van nierfalen
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Goede voedingsmiddelen
• Slechte voedingsmiddelen
• Prognose van aandoeningen aan de nieren
• Complicaties van uremie
• Preventie

Pathofysiologie van uremie

Uremie ontstaat wanneer de nieren niet langer in staat zijn om ureum en andere afvalproducten effectief uit het bloed te filteren. Dit leidt tot een ophoping van deze stoffen, wat schadelijk is voor verschillende lichaamsfuncties. Ureum en andere afvalstoffen kunnen zenuw- en spierfuncties verstoren, het immuunsysteem aantasten en het hart en de bloedvaten beschadigen. Dit verklaart de verscheidenheid aan symptomen die bij uremie kunnen optreden, van neurologische problemen tot cardiovasculaire complicaties.

Epidemiologie van nierziekte

De prevalentie van uremie is onbekend, hoewel een chronische nierziekte (waarbij uremie optreedt) vooral voorkomt bij ouderen.

Oorzaken van verhoogd ureumgehalte in het bloed

Prerenaal
Door een verminderde bloedstroom door de nieren hopen de afvalstoffen zich op in het lichaam. Dit is het gevolg van een lage bloeddruk (hypotensie), congestief hartfalen (slecht rondpompen van bloed door het hart), een shock, een bloeding en uitdroging (dehydratie).

Renaal
Acuut en chronisch nierfalen, acute en chronische glomerulonefritis (ontsteking van de vaatkluwens in de nierschors), tubulaire necrose en andere nierziekten leiden tot een slechtere nierfunctie, wat resulteert in uremie.

Postrenaal
Wanneer het lichaam minder ureum kan uitscheiden, treedt ook uremie op. Dit is toe te schrijven aan een obstructie (belemmering) van de urinestroom, bijvoorbeeld door blaastumoren, prostaattumoren en nierstenen, of een ernstige infectie.

Risicofactoren van complicatie van nierfalen

Verschillende aandoeningen veroorzaken een chronische nierziekte die mogelijk uitmondt in uremie. De twee meest voorkomende zijn diabetes mellitus en hoge bloeddruk.

Aandoeningen

Een verhoogd ureumgehalte in het bloed kan voortkomen uit de volgende aandoeningen:

• Amyloïdose (afzettingen van amyloïde in weefsels en organen)
• Brandwonden
• Chronische blaasontstekingen (cystitis)
• Diabetes mellitus (suikerziekte): Diabetes veroorzaakt gevaarlijk hoge bloedsuikerspiegels (hyperglykemie) die de nieren, de bloedvaten, het hart en andere organen beschadigen.
• Een coronaire hartziekte
• Een perifere vaataandoening (pijn en kramp in het been)
• Het Goodpasture-syndroom (aandoening met symptomen aan nieren en longen)
• Hypertensie (verhoogde bloeddruk): Hoge bloeddruk beschadigt de bloedvaten in de nieren, waardoor ze zwak of hard worden. Deze schade maakt het voor de nieren moeilijker om goed te blijven functioneren, wat uiteindelijk leidt tot nierfalen.
• Nierproblemen
• Afwijkingen aan de nierstructuur of niervorm
• Chronische nierinfecties (nefritis)
• Een obstructie (blokkade) in of rond de nieren door grote nierstenen, niertumoren, nierkanker of een vergrote prostaat
• Een polycystische nierziekte
• Een recente operatie aan de nieren
• Een trauma aan de nieren (verwonding)
• Focale segmentale glomerulosclerose
• Glomerulonefritis (beschadigt de nieren en veroorzaakt chronische ontstekingen, waardoor het voor de nieren moeilijk is om ureum weg te filteren)
• Het hemolytisch-uremisch syndroom
• IgA-nefropathie
• Membranoproliferatieve glomerulonefritis
• Systemische lupus erythematosus (auto-immuunaandoening)
• Trombotische trombocytopenische purpura
• Uitdroging
• Ziekte van Kahler (kanker van plasmacellen met botpijn)

Omgevingsfactoren

Een familiegeschiedenis van nieraandoeningen verhoogt de kans op chronische nierziekte. Ouderen zijn vatbaarder voor nierfalen en uremie dan jongere personen. Afro-Amerikanen, Aziatische Amerikanen, Pacific Islanders en Hispanic Amerikanen zijn mogelijk ook kwetsbaarder voor nieraandoeningen.

Symptomen

De symptomen van uremie zijn vergelijkbaar met die van een chronische nierziekte. Hierdoor beseffen patiënten met een nierziekte die nierfalen ontwikkelen zich niet altijd dat ze lijden aan een verhoogd ureumgehalte in het bloed. Bij chronische nieraandoeningen verschijnt uremie pas in een laat stadium. De symptomen zijn ook veranderlijk; soms verbeteren ze tijdelijk om dan weer te verergeren. Bovendien verschillen ze van patiënt tot patiënt. Uremie gaat gepaard met de volgende mogelijke tekenen:

• Bloedingsproblemen
• Braken
• Buikpijn
• Concentratieproblemen
• Een bleke huidskleur (pallor)
• Een coma
• Een droge huid en jeukende huid
• Een droge mond (xerostomie)
• Een frequente oppervlakkige ademhaling
• Een verlies van eetlust
• Een lage bloeddruk (hypotensie)
• Extreme vermoeidheid
• Extreme dorst (polydipsie)
• Plasproblemen zoals:
• Een lage urineproductie (oligurie)
• Frequent urineren (pollakisurie) (de nieren werken harder om het afval te verwijderen)
• Gewichtsverlies
• Gezwollen voeten en enkels
• Hoofdpijn
• Metabole acidose (te hoge zuurgraad van het bloed)
• Misselijkheid
• Pijn, tintelingen, gevoelloosheid of krampen in de benen of voeten (veroorzaakt door schade aan de zenuwen)
• Progressieve zwakte
• Smaakverlies
• Spieratrofie (spierverlies)
• Tremoren (bevingen)
• Uitputting
• Verwardheid
• Zwakte

In een laat en onbehandeld stadium van uremie kunnen bloedarmoede (anemie), een hoge bloeddruk (hypertensie), hartziekte of hersenschade ontstaan.

Azotemie treedt soms ook op in combinatie met uremie. Hierbij vindt een ophoping van stikstofafvalproducten in het bloed plaats.

Diagnose en onderzoeken

De arts stelt veel vragen aan de patiënt en voert vervolgens een lichamelijk onderzoek uit om de tekenen van uremie op te sporen. Gespecialiseerde bloedonderzoek en urineonderzoek bepalen het ureum- en creatininegehalte in het lichaam. Deze onderzoeken bieden de arts informatie over de nierfunctie en het aantal afvalproducten in het bloed. Uremische symptomen treden namelijk meestal op zodra de creatinineklaring kleiner is dan 10 ml/min of 15 ml/min in het geval van diabetische patiënten. Soms voert de arts nog bijkomende onderzoeken uit zoals een nierechografie, een nierbiopsie en een CT-scan.

Behandeling

De arts behandelt de onderliggende ziekte die leidt tot uremie (zoals diabetes of een hoge bloeddruk) zodat uremie zelf niet verergert. Dialyse is de beste behandeling voor uremie. In ernstige gevallen is een niertransplantatie vereist. Zonder de juiste behandeling verergeren de symptomen en ontstaan levensbedreigende klachten waaraan de patiënt kan overlijden. Een niertransplantatie is de beste vorm van therapie en resulteert in verbeterde overlevingskansen en een betere kwaliteit van leven. Verder is het mogelijk om vroege uremiesymptomen te behandelen met eiwitarme diëten onder leiding van een voedingsdeskundige.

Goede voedingsmiddelen

Goede voedingsmiddelen zijn bijvoorbeeld:

• Aardbeien
• Appels
• Bloemkool
• Bosbessen
• Knoflook
• Kool
• Mager vlees
• Olijfolie
• Vis

Slechte voedingsmiddelen

Slechte voedingsproducten zijn onder meer:

• Champignons
• Koffie
• Peren
• Zout (maximaal 4-5 gram per dag)

Prognose van aandoeningen aan de nieren

Patiënten met een verhoogd ureumgehalte in het bloed die geen dialyse of niertransplantatie krijgen, hebben slechte vooruitzichten. Afhankelijk van de onderliggende oorzaak die leidt tot nierbeschadiging, kan een acuut nierletsel nog omkeerbaar of goed te behandelen zijn voordat er aanzienlijke schade is opgetreden. Bij een aantal patiënten is de behandeling van een nierziekte niet effectief of wordt deze te laat gestart, wat leidt tot de ontwikkeling van uremie. Zodra deze complicatie van nierfalen optreedt, is een nierdialyse of niertransplantatie nodig. Chronische nierziekte is geassocieerd met een zeer hoge mortaliteit, vooral als gevolg van de andere onderliggende aandoeningen. Hart- en vaatziekten zijn de primaire doodsoorzaak bij patiënten met nierfalen en chronische nierziekte, gevolgd door sepsis (bloedvergiftiging) en cerebrovasculaire aandoeningen.

Complicaties van uremie

Indien onbehandeld ontstaan ernstige symptomen door uremie zoals epileptische aanvallen, coma, hartstilstand en de dood. Bovendien hebben patiënten met ernstige uremie een verhoogd risico op:

• Een maagdarmbloeding
• Elektrolytenstoornissen zoals hyperkaliëmie (verhoogd kaliumgehalte in het bloed), metabole acidose of hypocalciëmie (verlaagd calciumgehalte in het bloed)
• Meer bloedingen door een onderliggende aandoening of een trauma
• Spontane subdurale hematomen

Preventie

Voldoende rust is erg belangrijk, vooral voor patiënten die al aan een verhoogd ureumgehalte in het bloed lijden. Verder volgen patiënten nauwgezet de dialyseschema’s omdat de gevolgen van uremie anders niet om te keren zijn. Het is verstandig om contact met chemicaliën te vermijden (zowel huidcontact als inademen). Veel chemicaliën zijn te vinden in huishoudelijke schoonmaakmiddelen, pesticiden en verf. Volgende chemicaliën zijn vooral schadelijk voor patiënten met nierproblemen: cadmium, tetrachloorethyleen, chloroform en ethyleenglycol. Het vermijden van cadmiumrijk voedsel zoals onreine groenten, mosselen, heilbot, sint-jakobsschelpen en oesters, is ook aanbevolen. Tot slot is het essentieel om te stoppen met roken.

Lees verder

• Nierfalen: Verminderde of afwezige nierfunctie
• Nierbiopsie: Wegnemen van weefselmonster nier (nierbiopt)