Nierfalen: Verminderde of afwezige nierfunctie

Nierfalen wordt gekenmerkt door tijdelijke of permanente schade aan de nieren, wat resulteert in een verlies van de normale nierfunctie. Er zijn twee hoofdcategorieën van nierfalen: acuut en chronisch. Acuut nierfalen heeft een plotseling begin en is vaak omkeerbaar als de onderliggende oorzaak tijdig wordt behandeld. Chronisch nierfalen ontwikkelt zich langzaam over meerdere jaren en kan leiden tot een permanente verminderde nierfunctie. De oorzaken, symptomen, behandelingen en prognoses van acute en chronische nierfalen verschillen aanzienlijk. Onbehandeld kan nierfalen leiden tot ernstige complicaties of overlijden.

• Oorzaken en soorten nierfalen
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via dialyse of niertransplantatie
• Prognose chronisch en acuut Nierfalen
• Complicaties van verminderde of afwezige nierfunctie
• Preventie

Oorzaken en soorten nierfalen

De nieren zijn verantwoordelijk voor het verwijderen van afvalstoffen en overtollig water uit het lichaam via de urine. Nierfalen ontstaat wanneer de nieren niet meer in staat zijn om deze essentiële functies uit te voeren. Nierfalen presenteert zich meestal in een chronische vorm, waarbij de symptomen zich over een langere periode ontwikkelen en de progressie traag is. Sommige patiënten kunnen echter acuut nierfalen ervaren, waarbij de progressie snel verloopt.

Chronisch nierfalen

Chronisch nierfalen is de eindfase van een chronische nierziekte, waarbij de nieren nog slechts 10% of minder van hun normale functie behouden. Deze langzaam progressieve aandoening treedt op wanneer de nieren onvoldoende functioneren om het lichaam te ondersteunen. De meest voorkomende oorzaken van chronische nieraandoeningen die leiden tot nierfalen zijn diabetes mellitus (suikerziekte) en hoge bloeddruk (hypertensie). Deze aandoeningen beschadigen de nieren over tijd, vaak in een periode van tien tot twintig jaar.

Patiënten met de volgende aandoeningen lopen een hoger risico op chronisch nierfalen:

• bepaalde auto-immuunziekten zoals lupus en IgA nefropathie
• diabetes (suikerziekte)
• een verhoogde bloeddruk
• het Alport-syndroom (bloed in de urine en verhoogde bloeddruk)
• interstitiële nefritis (nierontsteking)
• polycystische nierziekte
• pyelonefritis (medische term: ontsteking van nierbekken en nier): Een bacteriële ontsteking van de hogere urinewegen; meestal is dit een opstijgende infectie, vaak veroorzaakt door een te korte urinebuis, zwangerschap, blaaskatheterisatie, of diabetes mellitus.

Acuut nierfalen

Acuut nierfalen ontstaat plotseling als gevolg van bijvoorbeeld:

• een hartaanval
• illegaal drugsgebruik
• onvoldoende bloedtoevoer naar de nieren
• urinewegproblemen zoals obstructie of infectie

Symptomen

Veel voorkomende symptomen van nierfalen zijn onder andere:

• afwezige menstruatie (amenorroe)
• bevingen aan de handen (soms)
• blauwe plekken
• bloed in de ontlasting
• botpijn
• braken (vaak in de ochtend)
• concentratieproblemen en denkproblemen
• diarree (vaak bij acuut nierfalen)
• abnormaal donkere of lichte huid
• een algemeen ziek gevoel
• droge huid
• overmatige dorst
• slechte adem (halitose)
• een verlaagd libido
• verlies van eetlust
• verminderde of afwezige urineproductie
• frequent hikken
• gevoelloosheid in de handen, voeten, of andere gebieden
• grote hoeveelheden plassen (polyurie)
• hoofdpijn
• impotentie
• jeuk (pruritus)
• koorts (vaak bij acuut nierfalen)
• misselijkheid
• nachtelijk plassen (nycturie)
• nagelafwijkingen
• neusbloedingen (vaak bij acuut nierfalen)
• onverklaarbaar gewichtsverlies
• onvrijwillige spiertrekkingen aan de wenkbrauwen
• prikkelbaarheid
• rugpijn (vaak bij acuut nierfalen)
• slaapproblemen
• slaperigheid
• spiertrekkingen of spierkrampen
• vermoeidheid
• verwardheid
• zwelling van de voeten en handen (oedeem)

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts voert een lichamelijk onderzoek uit en meet de bloeddruk, aangezien veel patiënten met nierfalen een verhoogde bloeddruk hebben. Daarnaast zal de arts letten op andere symptomen en kan hij aanvullend onderzoek aanbevelen om de diagnose te bevestigen.

Diagnostisch onderzoek

Een bloedonderzoek helpt bij het bevestigen van nierfalen door afwijkende niveaus van albumine, calcium, cholesterol, elektrolyten, fosfor, kalium, magnesium (hypermagnesiëmie: verhoogd magnesiumgehalte in het bloed) en natrium aan te tonen. Bovendien kan een urineonderzoek nodig zijn om de nierfunctie en eventuele afwijkingen te beoordelen.

Behandeling via dialyse of niertransplantatie

Bij acuut nierfalen richt de behandeling zich op het onderliggende probleem, wat vaak leidt tot een verbetering van de nierfunctie.

De behandeling van chronisch nierfalen kan bestaan uit dialyse of een niertransplantatie. De patiënt moet vaak een speciaal dieet volgen en kan medicijnen nemen om de symptomen van nierfalen te beheersen.

Dialyse

Dialyse vervangt een deel van de functie van de nieren wanneer deze niet meer adequaat functioneren. Dit wordt doorgaans gestart wanneer de nierfunctie onder de 10 tot 15% daalt. Dialyse kan ook worden uitgevoerd bij patiënten die wachten op een niertransplantatie. De belangrijkste functies van dialyse zijn:

• De aanmaak van rode bloedcellen (erytrocyten) stimuleren
• De bloeddruk reguleren
• Overschot aan zout, water en afvalstoffen uit het bloed verwijderen, om ophoping in het lichaam te voorkomen
• Mineralen en vitaminen in balans houden in het lichaam

Dialyse bestaat uit twee hoofdtypen: hemodialyse en peritoneale dialyse. Bij hemodialyse stroomt het bloed door een filter, terwijl bij peritoneale dialyse een speciale oplossing in de buik wordt ingebracht en vervolgens verwijderd. Peritoneale dialyse kan thuis, op het werk of tijdens het reizen worden uitgevoerd.

Niertransplantatie

Een niertransplantatie is een chirurgische ingreep waarbij een beschadigde nier wordt vervangen door een gezonde nier van een donor. Patiënten moeten voldoen aan bepaalde criteria die met de arts in het ziekenhuis worden besproken.

Speciaal dieet

Bij chronisch nierfalen kan een speciaal dieet noodzakelijk zijn. Dit dieet beperkt de inname van vocht, zout, kalium, fosfor en andere elektrolyten. Voedingsmiddelen met een laag eiwitgehalte worden aanbevolen en voldoende calorieën moeten worden ingenomen bij gewichtsverlies.

Andere behandelingen

Afhankelijk van de symptomen kunnen andere behandelingen noodzakelijk zijn, zoals:

• Behandeling van bloedarmoede met extra ijzer, ijzertabletten, injecties met het geneesmiddel “erytropoëtine” en bloedtransfusies
• Extra calcium en vitamine D (altijd in overleg met de arts)
• Fosfaatbinders om te voorkomen dat het fosforgehalte te hoog wordt
• Geneesmiddelen om de bloeddruk te verlagen
• Nodige vaccinaties, zoals hepatitis A-vaccin (virale hepatitis A), hepatitis B-vaccin (virale hepatitis B), griepvaccin en longontstekingvaccin

Prognose chronisch en acuut Nierfalen

Chronisch nierfalen

De prognose van chronisch nierfalen is ernstig zonder behandeling; de patiënt kan overlijden. Met dialyse en/of niertransplantatie kunnen de vooruitzichten echter verbeteren. Beide behandelingen brengen risico's met zich mee en de resultaten kunnen variëren.

Acuut nierfalen

Acuut nierfalen is vaak omkeerbaar als de onderliggende oorzaak succesvol wordt behandeld. De nierfunctie kan zich meestal herstellen of gedeeltelijk herstellen, afhankelijk van de ernst van de oorzaak en de snelheid van de behandeling.

Complicaties van verminderde of afwezige nierfunctie

Gezondheidsproblemen die kunnen voortvloeien uit nierfalen zijn onder andere:

• abnormale elektrolytenniveaus
• anemie (tekort aan rode bloedcellen)
• bloedingen uit de maag of darmen
• botpijn, gewrichtspijn en spierpijn
• dementie
• een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen)
• een hartaanval
• een hoog kaliumgehalte (hyperkaliëmie)
• miskraam of onvruchtbaarheid
• een verhoogd risico op infecties
• een verhoogde bloeddruk
• epileptische aanvallen
• hartfalen (slecht rondpompen van bloed door het hart)
• hepatitis B
• hepatitis C
• het rusteloze benen syndroom (vervelende gevoelens in onderbenen)
• huidinfecties door jeuk en droge huid
• hyperparathyroïdie (overactieve bijschildklier)
• leverschade of leverfalen
• ondervoeding
• schade aan de zenuwen van de benen en armen
• veranderingen in de bloedsuikerspiegel (glucose)
• vochtophoping rond de longen
• zwakkere botten en fracturen (breuken) door een hoog fosfor- en laag calciumgehalte
• zwellingen en oedeem

Preventie

Preventie van nierfalen richt zich op het verminderen van risicofactoren en het bevorderen van een gezonde levensstijl. Hier zijn enkele belangrijke maatregelen om nierfalen te voorkomen:

Gezonde voeding

Een evenwichtige voeding kan helpen de gezondheid van de nieren te behouden. Dit omvat:

• Beperk de inname van zout en bewerkte voedingsmiddelen om de bloeddruk te reguleren en vochtretentie te verminderen.
• Eet voedingsmiddelen rijk aan vezels, zoals fruit, groenten, en volkorenproducten, om een gezonde bloeddruk en bloedsuikerspiegel te ondersteunen.
• Beperk de inname van eiwitten om de belasting van de nieren te verminderen, vooral als er al nierproblemen zijn.
• Consumeer voedingsmiddelen met een laag kalium- en fosforgehalte indien aangeraden door een arts, vooral bij personen met chronische nierziekten.

Regelmatige lichamelijke activiteit

Voldoende lichaamsbeweging helpt bij het beheersen van gewicht, bloeddruk en bloedsuiker, wat belangrijk is voor niergezondheid. Aanbevolen activiteiten zijn:

• Streef naar ten minste 150 minuten matige intensieve aerobic oefeningen per week, zoals wandelen, fietsen of zwemmen.
• Integreer krachttraining in je routine om de spiermassa te behouden en metabole gezondheid te verbeteren.

Beheers risicofactoren

Controleer en beheer risicofactoren die bijdragen aan nierziekte:

• Houd de bloeddruk binnen de aanbevolen grenzen. Regelmatige controle en medicatie kunnen noodzakelijk zijn.
• Beheer diabetes door regelmatig de bloedsuikerspiegel te controleren en medicatie te nemen zoals voorgeschreven.
• Stop met roken en beperk alcoholgebruik, aangezien deze gewoonten nierfunctie kunnen verslechteren.
• Gebruik medicijnen en supplementen alleen volgens de aanbevelingen van een arts om nierbelasting te voorkomen.

Regelmatige medische controle

Vroege opsporing van nierproblemen kan verdere schade voorkomen:

• Laat regelmatig je nierfunctie controleren als je risicofactoren hebt, zoals hoge bloeddruk of diabetes.
• Neem contact op met een arts bij symptomen van nierproblemen of bij veranderingen in urineproductie of -kleur.

Door deze preventieve maatregelen te volgen, kan de kans op het ontwikkelen van nierfalen worden verminderd en kan de gezondheid van de nieren worden beschermd.

Lees verder

• Chronische nierziekte: Progressieve schade aan nierfunctie
• Niercelcarcinoom (nierkanker): Tumor in nier met pijn in zij
• Niergezondheid: Tips voor gezonde nieren & goede nierfunctie
• Nierhypertensie: Hoge bloeddruk door slagader(s) van nieren
• Oogproblemen bij chronische nierziekten